Historia Ecclesiastica

Τούτων γραφέντων καὶ τῶν πρέσβεων ἀποσταλέντων, οἱ βασιλεῖ παραδυναστεύοντες καὶ τῆς αἱρέσεως προστατεύοντες τὴν μὲν ἐπιστολὴν λαβόντες ἀπέδοσαν τῷ βασιλεῖ, τοὺς δὲ πρέσβεις οὐκ εἰσήγαγον, περὶ τὰς κοινὰς εἰλεῖσθαι φροντίδας τὸν κρατοῦντα φήσαντες· ταῦτα δὲ ἔδρων ἡγούμενοι τοὺς ἐπισκόπους, δυσχεραίνοντας τοῦ χρόνου τὸ μῆκος καὶ τὰς ἐγκεχειρισμένας πόλεις ποθοῦντας καταλαβεῖν, ἀναγκασθήσεσθαι διορύξαι καὶ καταλῦσαι τὸν κατὰ τῆς αἱρέσεως ἐξευρεθέντα περίβολον.

ἀλλ’ οὐδὲν ὤνησε τὸ μηχάνημα· πάλιν γὰρ οἱ γενναῖοι τῆς πίστεως πρόμαχοι ἑτέραν ἐπιστολὴν ἐξέπεμψαν τῷ βασιλεῖ, καὶ τοὺς πρέσβεις δεχθῆναι καὶ σφὰς ἀπολυθῆναι παρακαλοῦντες. ἐντίθημι δὲ καὶ ταύτην τῇ συγγραφῇ.

»Νικητῇ Κωνσταντίῳ Εὐσεβεῖ βασιλεῖ οἱ ἐν Ἀριμήνῳ ἐπίσκοποι,

>Τὰ γράμματα τῆς σῆς εὐμενείας ἐδεξάμεθα, δέσποτα >αὐτοκράτορ, ἅτινα περιέχει ὅτι διὰ τὴν δημοσίαν ἀνάγκην τέως >τοὺς ἡμετέρους πρέσβεις θεωρῆσαι οὐκ ἠδυνήθης, καὶ ἡμᾶς δὲ κε- >λεύεις τὴν τούτων ἐπάνοδον ἐκδέξασθαι, ὅπως τὸν ἡμέτερον [*](7—10 vgl. Athanas. De synod. 55, Socrat. ιι 37, 75—81. Sozomen. IV — 18—S. 144, 16 bei Athanas. De synod. 55 und Socrat. II 37, 83 eine Übersetzung des lateinischen Urtexts. Inhaltsangabe bei Sozomen. IV 19, 3) [*](A HN (n) + GS (s) = r B3L + FVR(v) = z Τ [bis 10 φήσαντες]) [*](1/2 εἰς εὐχάς εὐωχίας Sozom. HSS) τε καὶ λατρείας Athan. Socr. Sozom. ι 2 τε > rL Athan. ι 2/3 nach σωτηρίας + τε L ι 3 ἣν As ι ἡ > A ι 4 πρέσβεις > B3 ι ἐπιγραφὰς B3 ι 5 καὶ > B3 ι γραφῶν AzT Athan. Socr.] γραμμάτων r Sozom. ι 5/6 ὁσιότητα = Athan. Socr. Cod. Μ religionem Cass.] θειότητα, εἰ aus ε corr., Τ θειότητα Socr. Sozom. ι 6 ἀναδιδάξωσιν T ι 7 nach τούτων + γὰρ B3 ι πρεσβευτῶν Τ ι 8 καὶ τῆς αἱρέσεως προστατεύοντεσ AB3LTm > rv ι 9 ἐπέδοσαν B3 ἀπέδωκαν T ι nach δέ + γε T ι 10 περὶ — φήσαντες auf Rasur Ae ι 11/12 τοῦ χρόνου > L ι 13 κατὰ τῆς auf Rasur Ac I 16 σφὰς nur B3 ι 17 τίθημι A ι τὸν συγγραφήν B3 ι 18 am Rand κ AL ιη V ι Νικήτῃ — ἐπίσκοποι > Lv Athan. Socr. ι εὐσεβεῖ ι 21 καὶ > n ι 22 ὅπως] οὕτως A, ἕως ἂν Athan. Socr.)

ἀλλὰ μὴν >ἐκεῖνο ὃ ἐπηγγέλμεθα, οὐδενὶ τρόπῳ ἑαυτοὺς ἀπὸ τῆς ἰδίας >σεως ἀναχωρήσαντας, καὶ νῦν δὲ τούτοις τοῖς γράμμασι τὴν σὴν μένειαν ἀναδιδάσκομεν, καὶ παρακαλοῦμεν εὐμενεῖ προσόψει τὰ γράμ- >ματα τῆς ἡμετέρας ταπεινότητος, ἐν οἶς νῦν τῇ εὐσεβείᾳ σου >κρινόμεθα, κἀκεῖνα ἅτινα διὰ τῶν ἡμετέρων πρέσβεων τῇ

>εὐσεβείᾳ ἀνήνεκται ἃ ἐνετειλάμεθα, ἡδέως προσδέξῃ. ὡς δὲ εἴη >στυγνὸν καὶ ἀνακόλουθον ἵνα τοῖς μακαριωτάτοις σου καιροῖς >σαῦται ἐκκλησίαι ἄνευ ἐπισκόπων δοκῶσιν εἶναι, ἡ σὴ εὐμένεια ὁμοίως ἡμῖν γινώσκει διὸ δὴ πάλιν , ἐνδοξότατε αὐτοκράτορι >δεόμεθα ἵνα πρὸ τῆς δεινότητος τοῦ χειμῶνος εἰ ἀρέσκει τῇ >φιλανθρωπίᾳ, εἰς τὰς ἐκκλησίας τὰς ἡμετέρας ἐπανελθεῖν >ὅπως δυνηθῶμεν τῷ παντοκράτορι θεῷ καὶ τῷ Χριστῷ τῷ αὐτοῦ, τῷ δεσπότῃ καὶ σωτῆρι ἡμῶν, ὑπὲρ τῆς καταστάσεως τοῦ κράτους σου ἅμα μετὰ τῶν λαῶν, καθὼς ἐποιήσαμεν καὶ ποιοῦμεν, >μεγίστας ἱκεσίας ΠΡΟΣιΝιΓΚΕ[ιΝ.«

Μετὰ τήνδε τὴν ἐπιστολὴν τὸν βασιλέως θυμὸν παραθήξαντες ἄγουσιν ἄκοντας τῶν ἐπισκόπων τοὺς πλείστους εἰς τινα πόλιν τῆς Θρᾴκης (Νίκη δὲ ὄνομα ταύτῃ) καὶ πείθουσι, τοὺς μὲν δι’ ἁπλότητα τοὺς δὲ δεδιξάμενοι, τὴν πάλαι κατὰ τῆς εὐσεβείας αὐτοῖς ἐξευρεθεῖσαν ἐξεργάσασθαι μηχανήν, καὶ τὴν μὲν οὐσίαν καὶ τὸ ὁμοούσιον ἐξορύξαι τῆς πίστεως, ἐνθεῖναι δὲ ἀντὶ τούτων τὸ ὅμοιον.

ἐντίθημι δὲ καὶ ταύτην τῇ ἱστορίᾳ, οὐχ ὡς εὖ ἔχουσαν, ἀλλ’ [*](17—22 Tgl. Socrat. ιι 37, 95—96. Sozomen. IV 19 7 f) [*](A HN (n) + GS (s) = r B3L + FVR [R bis 23 ἔχουσαν] (v) = z Τ[von 19 Νίκη an]) [*](2 ἐπηγγελόμεθα B3 ι ἰδίας] οἰκείας B3 ι 3 δὲ] δὴ auf Rasur B3 ἐν H 3/4 εὐμένειαν] εὐσέβειαν L ι 4 καὶ παρακαλοῦμεν εὐμενεῖ Am ι προσόψει) προσώπω ώπω auf Rasur, B3 ι h τῆ εὐσεβεία σου szAc τῆς εὐσεβείας οὐκ n und, vor Rasur, A ι 7 εὐλαβεία εὐλαβείᾳ A εὐμενεία L ι ἀνήνεκται ἃ] ἀνενεχθῆναι, mit geschickter Correctur, H; vgl. Athan. Socr.: κἀκεῖνα ἃ διὰ τῶν πρέσβεων ἡμῶν ἐνετειλάμεθα ἡδέως ὑποδέξῃ ὑποδέξασθαι Socr. Cod. A) ι 8 τοῖς] ἐν τοῖσ’ n ι 10 δὴ>s ι 11 ἵνα ausradiert H ι 12 κελεύσησ Β3 Athan. κελεύσεισ L am Rand Ac > Arv ι 13 τῷ υὑῷ] καὶ υἱώ B3 ι 17 κα am Rand HSS ι τήνδε xtjv auf Rasur Ac ι 19 ὄνομα δὲ ταύτῃ νίκη L ι τοὺς μὲν übergeschrieben B3 ι 20 δεδιξάμενοι ASB3L δι’ aus ’δει corr. AL) δεδηξάμενοι T διδαξάμενοι n ἤδη δεξάμενοι Ov 1 22 vor τῆς + ἀπὸ gestrichen A ι 23 ὅμοιον] ὁμοιούσιον T ι ἀλλ’ — S.145, 1 διελέγχουσαν > rv N)

Πιστεύομεν εἰς ἕνα καὶ μόνον ἀληθινὸν θεὸν πατέρα παντοκράτορα >ἐξ οὗ τὰ πάντα, καὶ εἰς τὸν μονογενῆ υἱὸν τοῦ θεοῦ, τὸν πρὸ πάντων αἰώνων καὶ πρὸ πάσης ἀρχῆς γεννηθέντα ἐκ τοῦ θεοῦ, δι’ οὗ τὰ πάντα >ἐγένετο, τό τε ὁρατὰ καὶ τὰ ἀόρατα, γεννηθέντα δὲ μονογενῆ, μόνον >μόνου τοῦ πατρός, θεὸν ἐκ θεοῦ, ὅμοιον τῷ γεγεννηκότι αὐτὸν πατρί, >τὰ τὰς γραφάς, οὗ τὴν γέννησιν οἶδεν εἰ μὴ μόνος ὁ γεννήσας >πατήρ.

τοῦτον οἴδαμεν μονογενῆ θεοῦ υἱὸν πέμποντος τοῦ πατρὸς παρα- >γεγενῆσθαι ἐκ τῶν οὐρανῶν, καθὼς γέγραπται, εἰς καθαίρεσιν >καὶ θανάτου, καὶ γεννηθέντα ἐκ πνεύματος ἁγίου καὶ Μαρίας τῆς >θένου, καθὼς γέγραπται, κατὰ σάρκα καὶ συναναστραφέντα μετὰ >μαθητῶν, καὶ πάσης τῆς οἰκονομίας πληρωθείσης κατὰ τὴν τοῦ πατρὸς σταυρῷ προσηλωθέντα, ἀποθανόντα καὶ ταφέντα καὶ εἰς τὰ >καταχθόνια κατελθόντα, ὃν αὐτὸς ὁ ᾅδης ἐτρόμασε,

καὶ ἀνελθόντα ἀπὸ >τῶν νεκρῶν τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ, συναναστραφέντα μετὰ τῶν μαθητῶν >σαράκοντα ἡμερῶν πληρουμένων καὶ ἀναληφθέντα εἰς τοὺς καὶ καθεζόμενον ἐκ δεξιῶν τοῦ πατρός, ἐρχόμενον δὲ τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ τῆς ἀναστάσεως μετὰ δόξης πατρικῆς ἀποδοῦναι ἑκάστῳ κατὰ τὰ ἀργὰ αὐτοῦ·

καὶ εἰς πνεῦμα ἅγιον, ὅπερ αὐτὸς ὁ μονογενὴς τοῦ θεοῦ >υἱὸς Ἰησοῦς Χριστὸς θεὸς καὶ κύριος ἐπηγγείλατο ἀποστεῖλαι >γένει τῶν ἀνθρώπων, τὸν παράκλητον, καθὼς γέγραπται, τὸ τῆς ἀληθείας, ὅπερ καὶ αὐτὸς ἀπέστειλεν ἀνελθὼν εἰς τοὺς οὐρα- [*](4 — S. 146, 12 vgl. Athanas. De synod. 30 u. Socrat. II 41, 8 (verschiedene Übersetzung). vgl. auch Athanas. ebd. 8 u. Socrat. II 37, 19f — 10 vgl. Joh. 5, 23 u. oft — 20 vgl. Rom. 2, 6 — 23 f vgl. Joh. 15, 26) [*](A HN (n) + GS (s) = r B3L + FV(v) = z T) [*](1 ἐλέγχουσαν B3L ι 2 ἀνέχονται > B3 ι ἀλλ’ ἀντὶ] ἀντὶ γὰρ T ι 3 Πίστις — Θρᾴκης > AVT ι nach Θρᾴκης + οὐκ εὖ ἔχουσα n ι 4 θεὸν vor καὶ oo A aber θν καὶ Ac ι 5 ὁ nach πάντων + τῶν gestrichen Α · 7 τε > B3 Athan. Socr. ι τὰ2 > nSvT expungiert in G ι δὲ μονογενῃ] τε ὁμογενῆ B3 I 8 τοῦ > Τ ι 9 μόνον s ι 10 10 θεοῦ rT Athan. τοῦ θεοῦ Socr. θεὸν Az ι 11 τοῦ οὐρανοῦ T 1 12 καὶ2 > Τ ι 13 nach γέγραπται + εἰσ’ καθαίρεσιν ἁμαρτίασ καὶ θανάτου gestrichen A ι 16 ἐτρόμαξε n und, ξ auf Rasur, B3 ι 18 ἡμερῶν] ἡμέρας Τ ι πληρουμένων > T ι τοὺς > T ι 19 ἐν δεξιᾶ T Athan. Socr. ι δὲ] τε Τ ι 20 τῆς ἀναστάσεως Am ι 21/22 υἱὸς τοῦ θεοῦ ~ T ι 22 ὁ χριστὸς L 1 vor θεὸς + ὁ n, ausradiert A ι θεὸς > T ι 24 ἐλθὼν B3)

τὸ δὲ ὄνομα τῆς οὐσίας, ὅπερ ἁπλούστερον >ἐνετέθη ὑπὸ τῶν πατέρων, ἀγνοούμενον δὲ τοῖς λαοῖς >ἔφερε διὰ τὸ ἐν ταῖς γραφαῖς τοῦτο μὴ ἐμφέρεσθαι, ἤρεσε >καὶ παντελῶς μηδεμίαν μνήμην οὐσίας τοῦ λοιποῦ γίνεσθαι, διὰ >μάλιστα τὰς θείας γραφὰς μηδαμοῦ περὶ τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ >μεμνῆσθαι, μήτε μὴν δεῖν ἐπὶ προσώπου πατρὸς καὶ υἱοῦ καὶ >πνεύματος μίαν ὑπόστασιν ὀνομάζεσθαι. ὅμοιον δὲ λέγομεν τῶ >τὸν υἱὸν καθὼς καὶ αἱ θεῖαι γραφαὶ λέγουσι καὶ διδάσκουσι. >δὲ τὰς αἱρέσεις τὰς ἤδη πρότερον καθαιρεθείσας, ἢ καὶ εἴ τινες ἀνεφύησαν ὑπεναντίαι ταύτης τῆς γραφῆς τῆς ἐκτεθείσης, ἀνάδεμα >ἔστωσαν.«

Ταῦτα μὲν οὖν οἱ μὲν δείσαντες οἱ δὲ φενακισθέντες συνυπέγραψαν· οἱ δὲ συνθέσθαι μὴ βουληθέντες εἰς τὰς τῆς οἰκουμένης ἐσχατιὰς ἐξεπέμφθησαν.