Historia Ecclesiastica
Theodoret, Bishop of Cyrus
Theodoret, Bishop of Cyrus. Theodoret Kirchengeschichte. Parmentier, Léon, editor. Leipzig: Hinrichs, 1911.
Τότε μὲν οὖν οὗτοι καὶ καθῃρέθησαν καὶ τῶν πόλεων ἐξηλάθησαν.« καὶ τὴν μὲν Νικομήδειαν Ἀμφίων ἐπιστεύθη, τὴν δὲ Νικαίαν Χρῆστος. ἀλλὰ πάλιν ταῖς ἐξ ἔθους χρησάμενοι μηχαναῖς καὶ τὴν βασιλέως φιλανθρωπίαν ἐφόδιον ἐξαπάτης εὑρόντες. ἀνεπάλαισάν τε καὶ τὴν προτέραν δυναστείαν ἀπέλαβον.
[*](13—17 vgl. Sozomen. 121, 5. II 16, 2. Socrat. I 14, 1. Gelas. ’zic. III (in fine). Athanas. Apol. c. Arian. 7)[*](* 13— S. 70, 11 Cass. II 23)[*](A HN(n) GS(s) DL + FV(v) = z Τ [bis 16 εὑρόντες])[*](1 ἅπαξ ἡ τῆσ συνόδου ἀλήθεια Ω Gel. Gel. 1 Gel. 1 τῆς συνόδου //// ἀλήθεια A ἅπαξ ἧ über τῆς geschrieben Ac ἅπαξ τῆς συνόδου ἡ ἠ > v) ἀλήθεια vT semel (simul Cass.) eoncilii veritas Cass. Λ ἅπαξ τῆ ἅπαντα N) τῆς συνόδου ἀληθεία nsD ι 2 τετηρήκει = Cass. Ω Gel. Λ] τετηρήκειν nGD ἐτετηρήκει Gel. 1 ι 3 ἑαυτοῖς] αὐσοὺσ L ι 4 διὸ τοῦτο ΩGel. = quapropter hoc Cass. διὰ τοῦτο ’ propter quod Λ ι τούτους Ω Gel. Gel. 1 = Cass. τοῦτο D und, nach ἔκρινα ~ L, τοῦτο //// ἔκρανα πρᾶξαι Α (die Ziffern von Ac), circa istos ingrafos + hoc Λ, danach: διὰ τοῦτο . . . τούτους τοῦτο Val. ι 5 γὰρ > Τ ι 7 πρέπῃ Α διαπράξασθαι οὕτως <ὡς> ’al.] διαπράξασθαι οὕτως· (so nach οὕτως ΠΩGel. διαπρ. οὕτως + ἵνα Gel. 1 διαπράξασθε οὕτως + παρακαλῶ ἵνα D, sie peragere ut . . . gaudemnus Λ apere, episcopos enim Cass., der weder οὕτως noch ὡς übersetzt ι 8 ὀρθοδόξουσ //// A ι ἔχοντες AzT Cass. Ω Gel. Gel. 1 Λ > ns ι 10 τολμήσῃ A ι 10/11 παραχρῆμα τῆς ἰδίας τόλμης > T ι 12 διαφυλάξοι A Gel. 1 διαρυλάξαι Τ φυλάξοι Gel. ι 13 κα am Rand sz ι οὖν = Cass. > DT καἰ1 = Cass. > AL ι 14 μὲν > s ι 15 ἀλλὰ = Cass.] ἀλλὰ τι καὶ L u. übergeschrieben Ac ι 16 ἀνεπάλεσάν τε AG)Ὅ δὲ Εὐσέβιος, ὡς ἤδη ἔφην, καὶ τὴν Κωνσταντινουπόλεως ἡγεμονίαν κατέσχε τυραννικῶς. οὕτω δὲ τῆς πλείονος ἐπιλαβόμενος δυναστείας καὶ θαμὰ παρὰ βασιλέως φοιτῶν καὶ τὴν παρρησίαν ἐκ τῆς συχνοτέρας συνουσίας λαβών, τὰς κατὰ τῶν τῆς ἀληθείας προμάχων κατεσκεύασε μηχανάς.
καὶ πρῶτον ἱμείρεσθαι τῆς τῶν Ἱεροσολύμων θέας σκηψάμενος, καὶ ταύτῃ τὸν βασιλέα βουκολήσας ὡς τὸ πολυθρύλητον τῆς οἰκοδομίας ἔργον ὀψόμενος, μετὰ πλείστης ἐκεῖθεν ἀπῆρε ἀπῆρε τοῦ βασιλέως αὐτῷ καὶ ὀχήματα καὶ τὴν ἄλλην ἀπονείμαντος θεραπεία,,.
συναπῆρε δὲ αὐτῶ καὶ θεογόνιος ὁ Νικαίας, κοινωνὸς ὤν, ὡς καὶ πρόσθεν εἰρήκαμεν τῶν πονηρῶν βουλευυατων.
Ἀφικόμενοι δὲ εἰς τὴν Ἀντιόχειαν καὶ τὸ τῆς φιλίας περιθέμενοι προσωπεῖον, θεραπείας ἀπήλαυσαν ὅτι μάλιστα πλείστης· ὁ γὰρ τῆς ἀληθείας πρόμαχος ὁ μέγας Εὐστάθιος πᾶσαν αὐτοῖς ἀδελφικὴν φιλοφροσύνην προσήνεγκεν.
ἐπειδὴ δὲ τοὺς ἱεροὺς κατέλαβον τόπους καὶ τοὺς ὁμόφρονας ἐθεάσαντο, Εὐσέβιόν τε τὸν Καισαρείας καὶ τὸν Σκυθοπολίτην Πατρόφιλον καὶ τὸν Λύδδης Ἀέτιον καὶ τὸν Λαοδικείας Θεόδοτον καὶ τοὺς ἄλλους ὅσοι τὴν λώβην εἰσεδέξαντο τὴν Ἀρείου, ἐμήνυσάν τε τὸ τυρευόμενον καὶ σὺν αὐτοῖς τὴν Ἀντιόχου κατέλαβον.
καὶ τὸ μὲν πρόσχημα τῆς τῶν ἄλλων ἐπιδημίας προ- [*](1 oben S. 66, 7 f — 2—5 vgl. Socrat. 1 23, 1 — 5— S. 72, 3 vgl. Synax. — 5—S. S. 72, 21 vgl. Nicetas Thesaur. V 9 PG 139, 1869 D — 10 oben S. 33, 1. 68, 19) [*](* 2—S. 72, 21 Gelas. Cyzic. III 16 — 5—S. 72, 21 Polydeukes 298 phan. 28, 9 — — S. 72, 21 Cass. II 24) [*](A HN (n) GS ἡ DL + FV (v) = z T [von 5 ἱμείρεσθαι an]) [*](1 κὴ am Rand A ι 1/2 κατέσχεν ἡγεμονίαν ns ι 2 οὗτος ns ι 3 θαμὰ παρὰ L und θαμὰ auf Rasur Ac) A συχνὰ παρὰ D frequenter ad Cass. ἐγγὺς nsv, vgl. unten II .3, 6 ι 6 σκεψάμενος DT ι 7 ἔργον übergeschrieben Ac ι ἐκεῖθεν] ἐκείνης s ι 9 συναπῆρε — 11 βουλευμάτων > T* ι θεόγνιοσ L Gel. Theognius Cass. Cod. L θέογνισ V Synax. ι 12 ἀφικόμενος T* ι τὸ As ι περιθέμενοσ Τ* ι 13 ἀπέλασαν Lv ἀπήλαυσεν T* ι nach γὰρ + θεῖος ι 14 αὐτῶ Τ* ι 15 προσήνεγκεν, εγκεν auf Rasur, Ac ι nach δὲ + καὶ Τ* κατελάβετο — 16 ἐθεάσατο T* ι 10 τε > T ι nach Καισαρείας + θεόγνιον τὸν νικαίας Τ*, Cass. wie im Text ι 18 θεόδωτον AT ι εἰσεδέξαντο Τ ///// ἐδέξαντο A ἐδέξαντο nsz ι 19 ἐμήνυσάν — αὐτοῖς] συνελάλησέν τε μετ’ αὐτῶν κατὰ τοῦ τῆς ἀληθείας διδασκάλου εὐσταθίου καὶ ὁμοθυμασὸν Τ* Cass. wie im Text ι τε τὸ nsD //// τὸ A τὸ Lv ι τετυρευμένον v quod cogitaverant Cass. τυρευθὲν Gel.) [*](20 πρόσσχημα Av)
ἡ δὲ παιδίον ὑπότιτθον ὑποδεικνῦσα, ἐκ τῆς Εὐσταθίου συνουσίας ἔλεγε τοῦτο καὶ συνειληφέναι καὶ τετοκέναι καὶ ἀναίδην ἐβόα. ὁ δὲ τῆς συκοφαντίας τὸ προφανὲς ἐπιστάμενος εἴ τινα ἔχοι τούτου συνίστορα, ἄγειν εἰς μέσον ἐκέλευσεν.
ἐκείνης δὲ μηδένα ἔχειν μάρτυρα τῆς κατηγορίας λεγούσης, ὅρκον προὔτειναν οἱ δικαιότατοι δικασταί, καίτοι τοῦ νόμου διαρρήδην βοῶντος ἐπὶ δύο καὶ τριῶν μαρτύρων εἶναι βέβαια τὰ λεγόμενα, καὶ ἄντικρυς τοῦ ἀποστόλου κελεύοντος μηδὲ κατὰ πρεσβυτέρου γινομένην γραφὴν δίχα δύο ἢ τριῶν μαρτύρων προσδέχεσθαι.
ἀλλὰ τῶν θείων οὔτοι νόμων καταφρονήσαντες ἀμάρτυρον κατ’ ἀνδρὸς τοσούτου κατηγορίαν ἐδέξαντο. ἐπειδὴ δὲ οἷς εἶπεν ἐκείνη τὸν ὅρκον προστέθεικε, βοῶσα ἠ’ μὴν Εὐσταθίου τὸ βρέφος εἶναι, ὡς κατὰ μοιχοῦ λοιπὸν οἱ φιλαλήθεις τὴν ψῆφον ἐξήνεγκαν.
τῶν δὲ ἄλλων ἀρχιερέων παρῆσαν γὰρ οὐκ ὀλίγοι καὶ τῶν ἀποστολικῶν ὑπερμαχοῦντες δογμάτων καὶ τὰ τυρευθέντα παντάπασιν ἀγνοοῦντες) προφανῶς ἀντιλεγόντων καὶ τὸν μέγαν Εὐστάθιον τὴν ψῆφον ἐκείνην τὴν παράνομον δέξασθαικωλυόντων, πρὸς βασιλέα τὴν ταχίστην οἱ τὸ δρᾶμα συντεθεικότες [*](2—S. S. 72 3 vgl. Philostorg. 11 7 — 10/11 vgl. Deut. 19, 15. 17, 6. Matth. 18 — 12/13 1 Tim. 5, 19 —17 vgl. Sozomen. II 19, 1. Socrat. I 24, 1. Adv. Rufin. 3, 42) [*](* 2—S. S. 72, 21 Niceph. H. E. VIII 45) [*](A HN(n) GS(s) DL + FV(v) = z T) [*](3 ἀποδόσθαι ADLT ι H ἀποδίδοσθαι Nsv ι συνέδριον = Gel. Cass.] ταὐτό Τό ι 4 κελεύσαντες γενέσθαι oo T ι 5 ἤγαγον T, introduxere Cass. I ὑποτίτθιον DLAc ι 6 καὶ συνειληφέναι καὶ τετοκέναι ι Gel. Nie. Cass.] εἶναι Τ, den Text belegen auch Polyd. Synax. ι εἰληφέναι A, συν über εἰ geschrieben Ac I 7 ἀναίδην AN vT Nie. ἀναίδειν τι ἀνέδην HSDLGel. impudentem Cass. ι 8 ἔχοι = Gel. Nie] ἔχει Τ ι ἐκέλευσεν = Cass.] ἐπίτρεπεν sie T ἐκέλευεν Gel. ι 9 ἔχειν ADLT Gel. Nie. se habere Cass. σχεῖν nsv ι λεγούσησ τῆς κατηγορίασ Τ 10 ἀδικώτατοι T, nistissimi Cass. ι 12 μηδὲ] μὴ δεῖν S Gel. πρεσβυτέρου = Gel. Nie. Cass.] πρεσβυτέρων T ι 13 ἧ nT Gel. Nic. Tim. aut Cass. καὶ Asz ι 13/14 νόμων οὗτοι ~ T ι 14 τοσούτου = Gel. Nie.] τοιούτου T takfn Cass. ι 15 ἐπειδὴ = Gel.] ἐπεὶ Av \ 17 ἐξήνεγκαν — 20 ψῆφον > T ι 18 γὰρ > z ι 20/21 δέξασθαι κωλυόντων = Cass.] προβῆναι προβῆναι T* ι 21 πρὸς] πρὸς τὸν n)
Καὶ ἐκεῖνος μὲν διὰ τῆς Θρᾴκης εἰς Ἰλλυρικὴν πόλιν ἀπήχθη. οὗτοι δὲ πρῶτον μὲν ἀντ’ αὐτοῦ χειροτονοῦσιν Εὐλάλιον. τούτου δὲ ὀλίγον ἐπιβιώσαντος χρόνον, Εὐσέβιον μεταθεῖναι τὸν Παλαιστῖνον ἠθέλησαν. ἐπειδὴ δὲ καὶ αὐτὸς ἔφυγε τὴν μετάθεσιν καὶ βασιλεὺς διεκώλυσεν, Εὐφρόνιον προεβάλοντο. καὶ τούτου δὲ τελευτήσαντος ἐνιαυτὸν γὰρ καὶ μῆνας ὀλίγους μετὰ τὴν χειροτονίαν ἐβίω), Φλακίτῳ τῆς ἐκκλησίας ἐκείνης τὴν προεδρίαν παρέδοσαν.
πάντες δὲ ὁμοίως τὴν Ἀρείου λώβην εἶχον ἐγκεκρυμμένην. διό τοι τοῦτο πλεῖστοι τῶν εὐσεβεῖν προαιρουμένων καὶ τῶν ἱερωμένων καὶ τῶν πολλῶν, τοὺς ἐκκλησιαστικοὺς καταλελοιπότες συλλόγους, πρὸς ἑαυτοὺς Εὐσταθιανοὺς δὲ τούτους ὠνόμαζον ἅπαντες, ἐπειδὴ μετὰ τὴν ἔξοδον τὴν ἐκείνου συνέστησαν.
τὸ μέντοι τρισάθλιον ἐκεῖνο γύναιον, νόσῳ χαλεπωτάτῃ καὶ μακροτάτῃ περιπεσόν, ἐξέφηνε τὴν ἐπιβουλὴν καὶ τὴν τραγῳδίαν ἐγύμνωσεν, οὐ δύο καὶ τρεῖς ἀλλὰ παμπόλλους τῶν ἱερέων τὰ τυρευθέντα διδάξασα. ἔφη γὰρ ἐπὶ χρήμασι τὴν συκοφαντίαν ἐκείνην τετολμηκέναι, τὸν μέντοι ὅρκον μὴ πάμπαν εἶναι ψευδῆ· Εὐσταθίου γάρ τινος χαλκέως γεγενῆσθαι τὸ βρέφος. ταῦτα μὲν οὖν ἐν Ἀντιοχείᾳ παρὰ τῆς βελτίστης ἐτολμήθη συμμορίας.
[*](6—8 vgl. Euseb. Vit. Const. III 59—61 — 8—10 vgl. Sozomen. III 20, 4 — 17 vgl. zu S. 71, 10/11)[*](* 15—21 Synax. 481, 3)[*](A HN(n) GS(s) DL + FV(v) = z Τ [bis U συνηθροίζοντο])[*](1"/> nach αὐτὸν + ἐπίστευσ[.]ν ὑμῖν ὡς ἱερεὺς[. .] ἀνίεροι καὶ φωνεῖς Τ*, Gel. Cass. wie im Text ι δικαίως Τ* ι 2 nach ψῇφος + ἐξεφωνήθη Τ*, Gel. Cass. wie im Text ι 3 τῆς σωφροσύνησ καὶ τῆς ἀληθείας n, Gel. Nie. Cass. wie im Text ι 4 κῆ sxsi Rand HSS ι κἀκεῖνος nsz ι 7 ἐπειδὴ δὲ] ἐπεὶ δὲ n ἐξέφυγε n ι 8 προεβάλοντο = Gel. fecerunt Cass.] προεβάλλοντο nDL ι 9 καὶ μῆνας ὀλίγοις = Gel. Cass.] πρὸς μησὶν ἴξ T, vgl. Philostorg. 111 15: μετὰ μῆνας ἕξ ( von Paulinos, der auf Eustathios vor Eulalios folgte) ι φλακίτω Lv Gel. Nie. Theophan. am Rand Ac flacito Cass. Codd. LP φιλακίτω D φαλκίτω NG φαλκιωτῶ S φαλκίω H πλακίτω T πλάκητος Sozom. πλακεντίω A ι 10 ἐκείνης As ι προέδοσαν V ἔδοσαν s, tradidere Cass. ι 12 καὶ τῶν πολλῶν > T ι 15 τὴν2 As > S I 16 καὶ μακροτάτη Ans Gel. > zNic. Polyd. Synax., passionem critdelissinii languoris incurrens Cass. ι 18 παμ πολλοὺσ παι Ac) A ι 19 vor τὸν + καὶ A, καὶ fehlt bei Gel. Cass.)Παρὰ δὲ Ἰνδοῖς κατὰ τοῦτον ἀνέτειλε τὸν χρόνον τῆς θεογνωσίας τὸ φῶς. τῆς γὰρ τοῦ βασιλέως ἀνδρίας καὶ εὐσεβείας πανταχοῦ θρυλουμένης καὶ τῶν ἐν κύκλῳ βαρβάρων τὴν εἰρήνην αἱρεῖσθαι πρὸ τοῦ πολέμου τῇ πείρᾳ μεμαθηκότων, ἀδεῶς ἀλλήλοις ἅπαντες ἐπεμίγνυντο.
καὶ πολλοὶ μὲν ἱστορίας χάριν, πολλοὶ δὲ ἐμπορίας τὰς μακρὰς ἀποδημίας ἐστέλλοντο. τότε τις Τύριος τῆς θύραθεν φιλοσοφίας μετέχων, τὴν ἐσχάτην Ἰνδίαν ἱστορῆσαι ποθήσας, σὺν δύο μειρακίοις ἀδελφιδοῖς ἐξεδήμησεν· ὧν ἐπόθησε δὲ τυχών, ναυτιλίᾳ χρώμενος ἐπανῄει ὑδρείας.
δὲ χάριν εἴς τινα λιμένα τοῦ σκάφους προσορμισθέντος, βάρβαροι προσπεσόντες τοὺς μὲν κατηκόντισαν, τοὺς δὲ ἐξηνδραπόδισαν. καὶ ἐκεῖνος μὲν τοῖς τεθνεῶσι συνηριθμήθη, τὰ δὲ μειράκια προσήχθη τῷ βασιλεῖ. τούτων ὁ μὲν Αἰδέσιος ὁ δὲ Φρουμέντιος ὠνομάζετο.
πεῖραν δὲ τούτων τῷ χρόνῳ λαβὼν ὁ τῆς γῆς ἐκείνης κρατῶν καὶ ἀγχίνους ἰδών, τῆς οἰκίας ἐπιμελεῖσθαι προσέταξεν. εἰ δέ τις ἀπιστεῖ τοῖς λεγομένοις, τὰ τὸν Ἰωσὴφ καὶ τῆς Αἰγύπτου τὴν βασιλείαν σκοπησάτω, πρὸς δὲ τούτοις καὶ τοῦ προφήτου ἀναμιμνησκέσθω Δανιὴν καὶ τῶν τριῶν ἐκείνων τῆς εὐσεβείας ἀγωνιστῶν· καὶ γὰρ ἐκεῖνοι δορυάλωτοι γενόμενμενοι τὴν Βαβυλωνίων ἡγεμονίαν παρέλαβον.
τοῦ δὲ βασιλέως τετελευτηκότος, τῷ παιδὶ τῷ ἐκείνου συνῆσαν πλείονος τιμῆς άπολαύοντες, εὐσεβείᾳ δὲ συντεθραμμένοι τοὺς αὐτόσε τῶν ἐμπόρων ἀφικνουμένους κατὰ τὸ Ῥωμμαί ἔθος συναγείρεσθαί τε καὶ τὰς θείας ἐπιτελεῖν λειτουργίας προέτρεπον.