De Libero Arbitrio

τοσούτων τοίνυν καὶ τοιούτων θεατὴς γενόμενος ἐγώ, πόθεν ταῦτα ἀναζητεῖν ἠρχόμην, τίς δὲ καὶ ἡ τῆς κινήσεως αὐτῶν ἀρχὴ καὶ τίς ὁ τοσαῦτα κακὰ ἀνθρώποις μηχανησάμενος, πόθεν τε ἠ εὕρεσις αὐτῶν καὶ τίς ὁ τούτων διδάσκαλος. καὶ τὸν μὲν θεὸν ποιητὴν τούτων λέγειν τολμᾶν οὐχ οἶός τε ἦν, ἀλλὰ μὴν οὐδὲ ἐξ αὐτοῦ τὴν ὑπόστασιν ἔχειν, οὐδὲ τὴν τοῦ εἷναι σύστασιν. πῶς γὰρ οἶόν τε ἠν ταῦτα περὶ θεοῦ ἐννοεῖν;

ὅς μὲν γάρ ἐστιν ἀγαθὸς καὶ τῶν κρειττόνων ποιητής, τῶν δὲ φαύλων αὐτῷ [*](3 Lukian De sacrif. 5 — 4 Odyss. 11, 271 ff. Soph. Oed. T. 457 ff. Diod. Sic. IV, 64f — 6 vgl. Tertull. De praescr. 7. Eus. KG V. 27) [*](F S D Ph (von Ζ. 6 an) Ezn (Z. 6 ff) — 6 vgl. Titus Bostr. C. Manich. 4) [*](1 τὸν — θέλων Z. 2] »dem wahren Gatten nicht gebend ächter Vater zu sein« S 2 γίγνεσθαι F, γενέσθαι D Ι ἐντεῦθεν — ἐγώ Ζ. 6 anders Ezn Ι δὲ Αusgg. Ι πιστεύων S 3 τὸ Θυέστ. δεῖπνον: τοῦτό ἐστι δι’ ὦν D Ι θυέστιον F Ι ἀληθῶς: »wahr« od. »Wahrbeit« S Ι πιστεύειν F Ι δὲ < D 4 τὴν (so auch F) Οἰν. πάροινον ἐπιθυμίαν κ. τὴν . . φιλονεικίαν D Ι Οἰδιπόδαο oder Οἰδίπου Bo : Οἰνομάου F D S (Oinomos S) ; aber vgl. z. B. Euseb. KG V, 1, 14 Θυέστεια δεῖπνα καὶ Οἰδιποδείους μίξεις, Athenag. Suppl. 3 τρία ἐπιφημίζουσιν ἡμῖν ἐγκλήματα, ἀθεότητα Θυέσθεια δεῖπνα Οἰδιποδείους μίξεις Ι ἐπιμιξία S: ἐπι- θυμία F (vgl. D) 4 τῶ ἀδελφῶ F 5 ἀπιστεῖν F Ι τοιούτων τ. κ. τοσούτων S 6 πόθεν—διδάσκαλος Ζ. 8] es beginnt Ph (Photius Biblioth. 236 S. 304b, 24) (vorausschickend Ἀνεγνώσθη τοῦ αὐτοῦ ἐκ τοῦ περὶ αὐτεξουσίου τῆς ἴσης καὶ αὐ- τὸς τυχὼν συντομίας) πόθεν τὰ κακὰ καὶ τίς ὁ τούτων ποιητής; Ι πόθεν — διδάσκαλος Z. 8] »Woher kommt dieses alles, wer ist der Anfang und der Bewerkstelliger solcher Ungereimtheiten, wenn nicht anders irgendeine böse Kraft ist, die alle diese Ungereimtheiten zu bewirken äßt und selbst deren Erschafferin « Ezn 7 αὐτῶν] τούτων schwerl. S Ι κατὰ ἀνθρώπων FD: κακὰ ἀνθρώποις S 8 εὕρεσις S 6 Ι τούτων] αὐτῶν las schwerl. S 9 καὶ τὸν — προσίεται S. 153, 3] ὁ μὲν γὰρ θεὸς οὐκ ἔστιν, ὅτι μηδὲ τούτοις ἥδεται, ἀλλὰ καὶ τοὺς δρῶντας αὐτὰ βδελύσσεται Ph Ι καὶ τ. μ: »denn« Ezn Ι ποιητὴν τούτων DS: τούτων ποιητὴν F Ι τολμᾶν < S Ι οἷον τε F 10 ἀλλὰ μὴν < S Ι οὐδὲ — σύστασιν Z. 11 < Ezn 11 γὰρ οἷόν τε < S Ι ὅς] ὀ D. ὡς S 12 ἐστιν < DS)

ὅθεν ἄλογον ἔδοξεν εἶναί μοι ταῦτα προσάπτειν αὐτῷ, ἢ ὡς ἐξ αὐτοῦ γεγονότα ἤ (εἰ καὶ τὰ μάλιστα συγχωρῆσαι δεῖ ἐξ οὐκ ὄντων δυνατὸν εἶναί τι γίνεσθαι) ὅτι καὶ τὰ κακὰ ἐποίησεν αὐτός. ὁ γὰρ »ἐκ τοῦ« οὐκ εἶναι εἰς τὸ εἶναι« αὐτὰ ποιήσας‘ οὐκ ἄν ἐκ τοῦ εἶναι εἰς τὸ μηκέτι εἶναι αὐτὰ ἀνῄρει πάλιν. ἤ τοῦτο τοῦτο λέγειν ὡς ἦν ποτε καιρός, ὅτε τοῖς κακοῖς ἔχαιρεν ὁ θεός, νῦν δὲ οὐκέτι; ὄπερ ἀδύνατον εἷναί μοι δοκεῖ, λέγειν τοῦτο περὶ θεοῦ· ἀνοίκειον γὰρ τῆς φύσεως αὐτοῦ τοῦτο προσαρμόζειν αὐτῷ.

διόπερ ἔδοξέν μοι συν- [*](10 Hermas II, 1, 1 — 12 vgl. Symp. 8, 16 S. 105, 19 ff) [*](F S C (von Z. 14 an) D Ph Ezn) [*](1 πρόσεστιν übersetzt nicht ücklich S Ι ἀλλ’ < S Ι χαέρ. πέφ.] χαίρει S 2 τὴν γεν. — τούτοις: »die Werke und die Vollbringer« 2f ἀποβάλλεται — προσίεται] »denn das Böse ist äglich mit seiner Ezn 3 καὶ πῶς — αὐτῷ Ζ. 14 < Ph Ezn Ι ἄτοπον: »böse« S Ι ἦν < D 4 εἶναι < D 5 οὐδὲ F ν: οὐ w. e. seh. S Ι αὐτά] ταῦτα D Ι πρῶτον übersetzt S 6 μιμ. αὐτῷ D 1. Hd.: »ihm nachahmen und seine Nachfolger «, viell. richtig S Ι γενέσθαι D 7 ἔδειξεν D Ι αὐτῷ] τῶ θεῶ F 8 ἤ + D : es vor ὅτι Z. 9 zu setzen ägt Bh vor 8 συγχ. δεῖ] συγχωρήσειεν D »ipso « Dr) 9 γενέσθαι D 10 εἰς τὸ εἶναι ἰέναι Jh Ι τοῦ εἶναι 5 ν 10f εἰς τὸ μηκέτι εἶναι αὐτὰ < D, εἰς μὴ εἶναι τὸ ἔτι S, viell. las S am Rand εις μη εἶναι 11 αὐτὰ < S Ι ἀνήρει· πάλιν F Ι ἢ εἰ τοῦτο »et « Dr) D, εἰ γὰρ εἴγε?) καὶ τοῦτο S, πάλιν) τε τοῦ F; ἦ ποῦ Jh Ι λέγειν] λέγω δὲ las schwerl. S, wohl že aus šti 12 οὐκέτι < D: οὐ w. e. seh. S 13 ἀδύνατον] »impossibile et valde « Dr Ι εἰναι < S Ι ἀνοίκιον F, ἀνοικεῖον D Ι γὰρ < D 13 f αὐτοῦ τῆς φύσεως D: τοῦτ’ ἐστὶ τῆς(?) φύσεως τοῦ θεοῦ ὡς od. ὥστε S 14 προσαρμ.] vgl. Plato Soph. 238 C Ι αὐτῷ <D Ι διόπερ] wieder Ph 304b, —36 Ezn Ζ. 292 ff. C in Coisl. 276 Bl. 141, 19—143v Holl S. 183—187. Am Rand v. 1. Hd. ΑΓΛΑΟΦΩΝ; Lemma τοῦ αὐτοῦ Meth. De res. II, 10, 1 — 6) ἐκ τοῦ περὶ αὐτεξουσίου Ι δι’ ὅπερ F C Ι ἔδοξέν μοι: »wird angenommen« Ezn)

σὺ δέ, ὦ φίλε, [*](6 vgl. De creatis 6. 9) [*](F S C D Ph Ezn 1 τι] τε D, »aliquid« Dr Ι nach αὐτῷ in S mit roter Tinte »Dies die Untersuchung, ob eine Materie mit Gott ist oder « Ι ᾡ] η F, < S Ph | τοὔνομα] »ich sage eine « τοῦτ’ ἐστί τις w. e. seh. S Ι τὰ ὄντα] »omnia quae « Dr, ταῦτα S, »alle öpfe« Ezn, < C 1f τέχνῃ — < Ph 2f ἐξ — δοκεῖ < C 3 ἀποίου τε: ἀποιήτου D Ι πρὸς δὲ τ. < Ezn Ι δὲ] δὲ] Ph 4 ἀτάκτως] »flatterhaft « Ezn Ι δεομ. — ούτος Ζ. 5 < Ph Ι τε < C Ι τῆς] αὐτῆς τῆς(?) S | οὐκ — ὥστε . . καταλ. Ζ. 5] »Gott β sie aber « Ezn 5 οὑτος] αὐτὸς C S (porevnova on »neidete « Masing, porevnovan S), desiderio « Dr Ι ὥστε Bo] οὔτε F D S, οὐδε C, οὐ Phb, καὶ οὐ Pha Ι καταλιπεῖν] καταλειπεῖν C (aber über εἰ v. alter Hand ι) : κατἐλιπεν S Ph. Schwerl. hat Meth. nach φέρεσθαι etwa ein ἠνέσχετο weggelassen Ι ἀεὶ οὕτως (»so« sice: sim S) S 6 ἀλλα δὴ De creat. 6 τούτων (τῶν στοιχείοιν) ἀγενήτως προϋφεστηκότων καὶ πλημμελῶς ὁ θεὸς διακρίνας ἐτεχνάσατο τὰ πάντα. 9 τὸν θεὸν ἦρχθαι τοῦ διοικεῖν . . καὶ κατακοσμεῖν τὴν πρότερον ἄμορφον οὐσαν ὕλην 7 καὶ vor οὕτως < S falls nicht ühgl. otlucati <i> Ι οὕτως γοῦν? Ezn Ι γοῦν CDPhS: < F Ι ἐξ — δημιουργεῖν Z. 8 < D 8 δημ. S 7 Ι τὰ δ’ — τὰ κακά Ζ. 11 in D nochmals S. 156, 17 ff Ι τὰ deCPh: »und« Ezn Ι αὐτῆς — εἰπεῖν < D S. 156 Ezn Ι ὡς ἔ. εἰπεῖν: ἐποίει D Ι τρυγώδη] »Bodensatz (po dno: podjnena S), nämlich Hefe« vgl. auch Eznik Ζ. 415 9 τ. ἀνάρμ. ὄντα] οὔκ ὄντα χρηστὰ D S. 156 Ι ὄντα < C Ι πρὸς C ν Ι ὡς εἶχεν] ταῦτα D S. 156: < Ezn Ι εἶχεν: »erant incondita atque incomposita« Dr Ι κατέλιψε D (auch S. 156) 10 κατ’ οὐδὲν αὐτῷ < Ph Ezn Ι κατὰ μηδὲν D S. 156 Ι ἐξ ὧν] ὅθεν D S. 156; »und von diesem Βodensatz« Ezn I νῦν π. ἀνθρ. < S. 156 Ι νῦν < | π. ἀ. < Ph Ι παρ' D 11 CD (S. 156, 19 σπείρειν D) Ph: ἐπαίρειν F Ι τὰ κακά] es endet Ph Ι οὕτως — μέμφομαι S. 155, 6 < Ezn Ι εὖ ἔχειν φρονεῖν auch Dr, nur ἔχειν D Ι ἔχειν καὶ φρον. imeti i smysliti S Ι σὺ Γε — ποθῶ S. 155, 2 < D Ι σὺ δὲ] »nun« + S)

ΟΡΘΟΔ. Τὴν μὲν προθυμίαν ἀποδέχομαι τὴν σήν, ὦ φίλε, καί σου τὴν περὶ τὸν λόγον σπουδὴν ἐπαινῶ· ὄτι δὲ περὶ τῶν ὄντων οὕτως διετέθης, ὡς ἄρα ἐξ ὑποκειμένης τινὸς οὐσίας ταῦτα ἐδημιούργησεν ὁ θεός, οὐ πάνυ τι μέμφομαι. ὡς ἀληθῶς γὰρ ἡ τῶν κακῶν γένεσις οὕτω τοὺς πολλοὺς διατεθῆναι ποιεῖ.

καὶ γὰρ πρὸ σοῦ τε καὶ ἐμοῦ πολλοί τινες ἄνδρες ἱκανοὶ περὶ τούτου τὴν μεγίστην ζήτησιν ἐποιήσαντο. καὶ οἱ μὲν ὁμοίως διετέθησάν σοι, οἱ δ' αὖ πάλιν τὸν θεὸν τούτων δημιοργὸν ἀπεφήναντο, σύγχρονον αὐτῷ ὑπόστασιν δοῦναι πεφοβημένοι· κάκεῖνοι ἐκ τοῦ φοβηθῆναι τῶν κακῶν ποιητὴν εἰπεῖν τὸν θεὸν σὐγχρονον αὐτῷ δοῦναι τὴν ὕλην ἔδοξαν. καὶ συνέβη ἑκατέροις ἐκ τοῦ μὴ κατ’ ἐπιστήμην τοῦ ἀληθοῦς φοβηθῆναι τὸν θεὸν τὸ μὴ καλῶς εἰπεῖν.

ἔτεροι δὲ τὴν ἀρχὴν καὶ] περὶ τοῦ τοιούτου ζητεῖν παρῃτήσαντο, ὡς οὐκ ἔχοντος τέλος τοῦ τοιούτου ζητήματος.

ἐμὲ δὲ τὰ κοινὰ τῆς πρὸς σὲ φιλίας παραιτεῖσθαι τὸ ζητούμενον οὐκ ἐᾷ· καὶ μάλιστα ὅτε τὴν προαίρεσιν ἀπαγγέλλεις τὴν σὴν, ὡς οὐ προλήψει κρατούμενος εἰ καὶ τὰ μάλιστα οὕτω πως ἐξ ὡν ὑπενόησας ἔδοξας ἔχειν τὰ πράγματα), ἀλλ’ ἐν ἐπιθυμίᾳ τῆς τοῦ ἀληθοῦς γνώσεως καθεστάναι λέγεις. λέγεις. ὅθεν προθύμως κἀγὼ ἐπὶ τὸν τῆς ζητήσεως τραπήσομαι λόγον.

βούλομαι δὲ καὶ τουτονὶ τὸν ἑταῖρον ἀκροατὴν γενέσθαι τῶν ἡμετέρων λόγων· καὶ γὰρ δοκεῖ πως κατά τι περὶ τούτων ὁμοίως σοὶ δοξάζειν καὶ αὐτός. διὸ κοινὸν κοινὸν πρὸς ἀμφοτέρους τὸν λόγον ποιεῖσθαι βούλομαι· ἅ γὰρ ἂν εἴποιμι πρὸς σὲ οὕτως ἔχοντα, ταῦτα καὶ πρὸς τοῦτον ὁμοίως λέξω. εἴ σοι τοίνυν ἀληθῶς περὶ τοῦ κρείττονος λέγειν εὐγνωμόνως δοκεῖ, πρὸς ἔκαστον ἀπό- κριναι ὡν ἐρωτῶ· ἐκ γὰρ τούτων γενήσεται καὶ σὲ μὲν τὸ ἀληθὲς μανθάνειν, κἀμὲ δὲ μὴ μάτην τοὺς λόγους ποιεῖσθαι πρὸς σέ.

ΟΥΑΔ. ταῦθ' ἅπερ εἶπας πράττειν ἑτοίμοως ἔχω, καὶ διὰ τοῦτο [*](1 De autex. 8, 2. Plato Phaedr. 279 C — 2 vgl. De res. I, 2, 6 — 5 vgl. Plato Apol. 21 B — 8 vgl. z. B. Plato Protag. 317 C. 348 A) [*](F S C D Ezn 1 κοινὰ τ. πρ. σὲ φιλίας] vgl. S. 165, 10 und PI κοινὰ γὰρ τὰ τῶν φίλων παραιτ. — ἐᾷ Ζ. 2] »genötigt« Ezn 2 καὶ m;alista — λέξω Ζ. 10 < C Ι μάλιστα — προθύμως κἀγὼ Ζ. 5] »und weil die Gegner nicht richtig blicken, entsprechend unserer äche zur Gnade Gottes Zuflucht « Ezn 3 τὰ μάλιστα od. μᾶλλον S 5 ὅθεν < S Ι ἐπὶ — λόγον Ζ. 6] PI ἐπὶ ζήτησιν . ἐτραπόμην 6 βούλομαι — λέγειν Ζ. 11 < D Ι βούλομαι — ἐρωτῶ Ζ. »zumal da wir hoffend verti-aiien auf die Bereitwilligkeit der aufrichtigen örer« Ezn Ι καὶ τουτονὶ] ἢ τοῦτον ἢ S, vielleicht aber das 1. ἢ ili aus i = καὶ | τὸν ἔτερον FS 7 καὶ γὰρ δοκεῖ: δοκεῖ γὰρ S 8 αὐτός S 8 Ι δἰ ὂ F 9 ἃ] ὡς schwerl. S, jako že (= ὡς) aus jaže (= ἃ) Ι ἄν: ὑμῖν S 10 εἰ δέ σοι S, εἰς ὃ C Ι ἀληθῶς C 11 τῶν κρειττόνων? S Ι λέγεις C Ι δοκῶ d. Ausgg., ür auch Bh, < CD: πρόκειται (vor λέγειν) S Ι εὐγνωμόνως binden S C (ebenso Bh) mit dem Folgenden (in S dazwischen mit roter Tinte »Es beginnt die «) Ι ἔκαστα D 12 ἐρωτῶμεν S Ι τούτου DS: ? Ezn 12f καὶ σὲ . . κἀμὲ: »ihnen« . . »uns« Ezn 12 ταληθὲς C: τἀληθῆ w. e. seh. S 12f τὸ ἀλ. μανθάνειν] γνῶναι (+ 2. Hd.) τὸ ἀλ. D, aber aber ür μανθάνειν PI 13 καὶ ἐμὲ CD Ι τ. λόγους μου? S Ι ποιεῖσθαι] προσΐεσθαι C Ι πρ. σέ < 14 ΟΥ am Rand in F, aber schwerl. ist der Unterredende von Methodius als Valentinianer gedacht, vgl. Symp. 8, 10 S. 93, 7 Ι ταῦθ' — τοῦ λόγου S. 157, 4 < CD, nur β in D ἑτοίμως ἔχω S. 144, 5 und S. Μ 14 οὐ γὰρ σπεύδω κακῶς, ἀλλὰ ζητῆσαι ἀΜῶς Ι ταῦθ' — μαθεῖν S. 157, 2 < Ezn Ι ἔχων auf Rasur) F)

ΟΡΘΟΔ. Ὅτι μὲν οὖν ἀδύνατον ὑπάρχειν ἀγένητα δύο ἄμα, οὐδὲ σὲ ἀγνοεῖν νομίζω, εἰ καὶ τὰ μάλιστα δοκεῖς προλαβὼν τοῦτο προστεθεικέναι τῷ λόγῳ, τὸ πάντως ἐξ ἀνάγκης τὸ ἕτερον δεῖν λέγειν, ἢ ὅτι κεχώρισται τῆς ὕλης ὁ θεός, ἢ οὖ πάλιν ὅτι ἀμέριστος αὐτῆς τυγχάνει.

εἰ μὲν οὖν ἡνῶσθαι τις αὐτὸν εἰπεῖν Μέλοι, ὲν τὸ ἀγένητον λέξει. ἔκαστον γὰρ τούτων μέρος ἔσται τοῦ πλησίον· ἀλλήλων δὲ [*](2 De autex. S, 3 — 3 vgl. De res. I, 2, 6) [*](F S E C D Ph Ezn 2 μοι: »uns« Ezn 3 κακῶς] καὶ κακῶς (so) πάθος od. ἀγ(όν (stradanie) S Ι εἰπὼν) ψεῦδος νικῆσαι S. 165,15 Ι καλῶς F 196 v 5 es beginnt Maximus bei Euseb., Praep. evang. VII, 22 (E 1) ὅτι μὴ ἀγένητος ἡ ὕλη μηδὲ κακῶν αἰτία Ε 10 vgl. 21, 5 Μαξίμῳ. . λόγος οἰκεῖος συγγέγραπται ὁ Περὶ τῆς Περὶ τῆς ὕλης; Orig., Philokal. c. 24 (E 2) ed. Arm. Robinson S. 212 Περὶ ὕλης, ὅτι οὐκ ἀγένητος οὐδὲ κακῶν αἰτία. ἐκ τῆς Εὐσεβίου τοῦ παλαιστινάιου εὐαγγελικῆς προπαρασκευῆς λόγου ἐβδόμου. C No 431, 36 Holl. D S. 146, 15. Pb 304 b, 37 ff. Ezn Ζ. 325 6 ΟΡΘΟΔ.] am Rand ορθ. F Ι οὖν PhD: γàρ schwerl. S., wohl bo aus ubo; < FEC ἀδύνατον (< E 10 nach Köbert) ὑπάρχειν E C S: ὑπάρχειν ἀδύνατον ὑπάρχειν < Ph Ι ἀγέννητα (doppeltes ν) stets E 11 Ι ἄμα C 142 7 οὐδὲ νομίξω: »ist es Κlar« Ezn Ι εἰ κω — λόγῳ Ζ. 8 < Ph 8 προστεθ. προτεθεικέναι F, προτεθηκέναι C Ι τῷ λόγῳ F C E D S : τοῦ λόγου Jh nach ’PI Legg. IV, 723 C. VI, 772 E Ι τὸ πάντως — τυγχάνει Z. 10] ἢ γὰρ ἡνῶσθαι ἢ κεχωρίσθαι αὐτὰ λέγειν ἀνάγκη Ph, »Denn wo zwei zusammen sind, etwas sein, das sie von einander scheidet« Ezn Ι τῶ πάντως F E 2, πάντως + 2. Hd.) D: S 8 v Ι δεῖ F C D 9 ἀμέριστος: ἀχώριστος 2. Hd. D | αὐτῆς: ταυτης C 10 vor εἰ μὲν »Zu denen, die sagen, β Gott mit der Materie zu- sammen (geeint) « mit roter Tinte + S | καὶ εἰ μὲν D Ι οὖν < D S | εἰ μὲν ovv — λέγειν S. 158, 6 < Ezn Ι τις < Ph | αὐτὸν εἰπεῖν ἐθέλοι αὐτὸν ἐθέλοι F, αὑτῆ ἐθέλοιεν ( < ἓν) C, αὐτῷ αὐτὸν Bh) ἐθέλοι D, αὐτὸν λέγει λέξοι Ph Ι ἓ < S 11 λέξει < Ph Ι ἑκάτερον E, ἢ ἕκαστον (< γὰρ) 11 f ἔσται . . ἔσται: ἄν . . ἂν Ph a)

εἰ δὲ κεχωρίσθαι φήσει τις, ἀνάγκη εἶναί τι τὸ ἀνὰ μέσον άμφοτέρων, ὅπερ καὶ τὸν χ·ωρισμὸν αὐτῶν δείκνθσιν. ἀδύνατον γὰρ ἐν διαστάσει ἐξετάζεσθαί τι ἀπό τινος, οὐκ ὄντος ἑτέρου καθ’ ὃ ἡ διάστασις ἑκατέρου γίνεται.

ὅπερ οὐ μέχρι τούτου ἵσταται καὶ μόνου, ἀλλὰ καὶ πλείστων ὅσων. ὃν γὰρ ἐπὶ τῶν δύο ἀγενήτων εἴπαμεν λόγον, τοῦτον ἐξ ἀνάγκης ὁμοίως προχωρεῖν, εἰ τὰ ἀγένητα [*](3 vgl. Plato Phil. 18 E) [*](F S E C D Ph Ezn 1 οὐκ — συνεστός Ζ. 1 f] ἀγένητον ἀλλ’ οὐκ ἀγένητα ἔσται Ph Ι ἀλλ’ ἕν ἐκ: ὡς οὐδὲ E Ι διαφόροιν — ἔχοντα Z. 2 < E 1 f συνεστῶς u. συνεστώς FD 2. 2 οὐδὲ — λέγειν Ζ. 6 < D Ι ἔχ. διάφ. μέλη: μέρη ἔχοντα Ph Ι μέλη: μέρη (vgl. Ph) 2f κατακερματιξόμενα E 3 γέννητα stets Ε 1i Ι γενητά] μέρη S Ι ἀλλ’ — λέγειν Ζ. 6 < Ph Ι ἀλλ’ εἰ εἰ < Ε 1i) ὡς E: ἀλλ’ ἢ ὡς F ὡς S Ι ἀπαιτεῖ] »zeigt« S 4 πολυμερὲς ξῶον S, πολυμελὲς Jh Ι τοῦ < E Ι γεγονός od. γενόμενον S 5 μὲν < E C S Ι ὁ < Ε10 6 λέγειν εἶναι λέγειν] λέγεσθαι od. λέγεται übersetzt S, aber las schwerlich so, sdr. gletjsja wohl aus glati cornimpiert Ι εἰ δὲ] wieder D Ph 305 a,2 2 . Ι εἰ δὲ — πλησίον S. 159, 2] »Wenn er aber nicht in ihr ist und auch nicht in einem Teil derselben, so ist klar, daβ etwas anderes als Scheideraum zwischen beiden ist, gröβer beide, und es ergeben sich auch demgemäβ nicht blos zwei gleich sondern drei, nämlich Gott, die Materie und der Raum, ja der ist gröβer als beide« Ezn Ι κεχώρισται E 2 p C Ph Ι φησίν. τίς F, ἤ 7 vor ὅπερ + S »zu denen, die sagen, β getrennt sei Gott von der Μaterie« Ι δεικνύει C D Ι ἀδύνατον — ὑπόστασιν S. 159, 4] τοῦτο δὲ ἤτοι ταὐτὸν ὂν ἥνωται θατέρω τῶν δύο, καὶ ἀνάγκη πάλιν ἢ ἕνωσιν ἢ χωρισμὸν πρὸς τὸ ἔτερον ζητεῖν. ἔν(οσιν μὲν ἀδύνατον ἰδεῖν, εἴπερ θατέρῳ ταὐτὸν εἶναι καὶ ἡνῶσθαι δέδοται. ἡνοῦτο γὰρ ἂν οὕτως καὶ τὸ ἐξ ἀρχῆς, ᾧ ταὐτὸν εἶναι τοῦτο ἐδόθη. εἰ δὲ κεχω- ρίσθαι ἀπαιτεῖ ὁ λόγος, πάλιν τὸ χωρίζον ἀπαιτετέον, ἕως ἂν ἀπείρων ἡμῖν ἀγενήτων ἐσμὸς ἀναφανῇ Ph 305 a, 4 — 10: ἀδύνατόν τι χωρίξεσθαι ἀπό τινος, μὴ ὅντος τοῦ χωρίζοντος D S. 146, 7f 9 ὅπερ S 9 Ι καὶ < C S 10 όσον C, ὅσων (war schwer übersetzbar) < S Ι ὅν] »auf welche « S Ι vor ἐπὶ + S Ι δύο ἀγεν.] γενητῶν C 11 εἴπομεν E, so nach Jh stets Plato Ι λόγον < Ε 1i Ι προσχωρεῖν »kommen« S: προχωρεῖ Ausgg. Ι elg τὰ E 10 τὰ C, εἶτα S)

εἰ μὲν γὰρ ἡνῶσθαί τις εἰπεῖν ἐθέλοι, τὸν αὐτὸν ἀκούσει τῷ πρώτῳ λογον. εἰ δ' αὐ πόλιν κεχωρίσθαι, οὐ φεύξεται τὴν ἐξ ἀνάγκης τοῦ χωρίξοντος ὑπόστασιν.