De Libero Arbitrio

Methodius

Methodius, De Libero Arbitrio, Bonwetsch, Hinrichs, 1917

τὸ δ᾿ ἐντεῦθεν ἔσται πολλὰ τὰ ἀγένητα. εἰ γὰρ ἦν ἀγένητος ὁ θεός, ἦν δὲ ἀγένητα καὶ τὰ ἁπλᾶ . .

ἐξ ὧν ἡ ὕλη συνετέθη, οὐκ ἔσται δύο καὶ μόνα τὰ ἀγένητα. — δοκεῖ δέ σοι μηδὲν τῶν ὄντων αὐτὸ ἑαυτῷ ἀντικεῖσθαι;

ΕΤΑΙΡ. Δοκεῖ.

ΟΠΘΟΔ. Ἀντίκειται δὲ τῷ πυρὶ τὸ ὕδωρ;

[*](14 Symp. 8, 16. S. 109, 1f S E C Ph Ezn 1 κόσμος < Ph 1 | διαφορῶν Ε2 | τε καὶ—ἔχει Ζ. 2] τὴν σύστασιν ἔχει καὶ κρᾶσιν S, συνεστώς ἐστιν Ph 1f τὴν σύστασιν ἔχει: συνεστώς od. σύνθετος Ε1° 2 ἔχειν C | ἀδύνατον—ἔχειν Ζ. 3 < Ε, — ὕλης < C | λέγεις C | τῷ] τὸ C, ὅτι od. ὥστε S 3 ἑνὸς] ἑνός τινος καὶ S | ἁπλοῦ: ἀποίου Ph | τὴν] καὶ τὴν w. e. sch. S, aber viell. i (= »und«) nur im slav. Text hinzugekommen | τὸ γὰρ] ἀλλὰ C 4 εἰ—φήσεις Ζ. 5 < Εzn | σύνθετον λέγεις τὴν ὕλην Ph | σύνθετον εἶναιλ λ. C 5 ἐθέλεις Ε1°, θέλοις C | πάντως] οὐ πάντως ὡς fragend S | ἀπλῶν συντεθῆσθαι C | τινων—ἁπλῶν Ζ. 6 < Ph 6 καὶ ἦν Ph | ἦν ποτε—ἔχει Ζ. 8 kürzer Ezn | τὰ<C Ph | τεθέντων C 6f γεγονέναι ὕλην S 7 ἐξ οὗπερ — σύνθετος ἡ ὕλη Ζ. 7f < Ph | οὗπερ καὶ] ὧνπερ ἡ C | οὖσα] οὐσία C | σύνθετον C 8 ἣν ποτὲ C 9 ἡ < Ε1 | τοῦτ᾿ ἐστιν c 10 ὅτε—καιρὸς < C | σύνθετον C 8 ἣν ποτε C 9 ἡ < Ε1 | τὸ < C E2i Ph S | ἀγένητος C; γεννετὴ, τὸ ἀγέννητον, ἀγέννητος stets E 11 ἔσται: ἄρα Ph a τὸ δ᾿] τότε C | nach ἐντεῦθεν + ἄρα Ε1i Pha | ἔσται < Pha 12 ἦν S 17 | ἦν δὲ ἀγένητα < Ε | καὶ τὰ ἁπλᾶ] τὰ ἁπλᾶ καὶ τὰ μονοειδῆ S 13 ἔσται: ἄρα Pha | δύο μόνα ES | ἀγένητα] »sondern fünf« + Ezn I, 531 | ἀγένητα] ἵνα παρήσω τὸ ἐπιζητῆσαι τό ὄντα ἐστὶν ἁπλᾶ, ὕλη ἢ εἶδος· πολλὰ γὰρ καὶ οὕτως ἄτοπα ἀκολουθήσαι ἂν + Ph | δοκεὶ] ΑΓΛΑΟΦΩΝ. δοκεῖ C: das Folgende etwas kürzer bei Ezn I, 432ff 14 ἑαυτῷ C 146 15 ΕΤΑΙΡ.] hier u. S. 177, 1 u. 4 ΜΕΘΟΔΙΟΣ C 16 ΟΡΘ.] hier u. S. 177, 2 u. 5 ΑΓΛΑΟΦΩΝ c | τῷ < E1i)
177

ΕΤΑΙΡ. Ἀντικεῖσθαί μοι φαίνεται.

ΟΡΘΟΔ. Ὁμοίως δὲ καὶ τῷ φωτὶ τὸ σκότος καὶ τῷ ψυχρῷ τὸ θερμόν, περὸς δὲ τούτοις καὶ τῷ ξηρῷ τὸ ὑγρόν;

ΕΤΑΙΡ. Οὕτως ἔχειν μοι δοκεῖ.

ΟΡΘΟΔ. Οἰκοῦν εἰ μηδὲν τῶν ὄντων αὐτὸ ἑαυτῷ ἀντίκειται, ἀλλήλοις δὲ ταῦτα ἀντίκειται, οὐκ ἔσονται ὕλη μία, οὐδὲ μὴ ἐξ ὕλης μιᾶς. — ὅμοιον δέ τινα τούτῳ λόγον πάλιν πυθέσθαι βούλομαι.

δοκεῖ σοι τὰ μέρη μὴ ἀναιρετικὰ τυγχάνειν ἀλλήλων;

ΕΤΑΙΡ. Δοκεῖ. ΟΡΘΟΔ. Εἶναι δὲ τῆς ὕλης μέρη τό τε πῦρ καὶ τὸ ὕδωρ, ὡσαύτως δὲ καὶ τὰ λοιπά;

ΕΤΑΙΡ. Οὕτως ἔχω.

ΟΡΘΟΔ. Τί δέ; οὐ δοκεῖ σοι ἀναιρετικὸν μὲν εἶναι τοῦ πυρὸς τὸ ὕδωρ, τοῦ δὲ σκότους τὸ φῶς, καὶ τὰ ἄλλα ὅσα τούτοις παραπλήσια;

ΕΤΑΙΡ. Δοκεῖ.

ΟΡΘΟΔ. Οὐκοῦν εἰ τὰ μέρη οὐκ ἔστιν ἀλλήλων ἀναιρετικά, ταῦτα δὲ ἀλλήλων ἀναιρετικὰ τυγχάνει, οὐκ ἔσται ἀλλήλων μέρη· εἰ δὲ οὐκ ἔστιν ἀλλήλων μέρη, οὐκ ἔσονται ὕλης μιᾶς. ἀλλὰ μὴν οὐδ᾿ [*](S E C Ph 1 Ἀντικεῖσθαι—Ὁμοίως δὲ Ζ. 2 < Ε1° Ph 2f τῷ θερμῷ τὸ ψυχρὸν S 3 πρὸς δὲ τούτοις < Ε1° S Ph: πρὸς δὴ τούτ. Ε1i | τὸ ὑγρὸν τῶ ξηρῶ C 4 Οὕτως—δοκεῖ: ναί, φησίν Ε1° | ἔχειν μοι δοκεῖ: δοκῶ oder ἔχω S 6 ἀλλήλοις—ἀντικέιται < Ε Ph a: ἀλλ᾿ αὐτὰ ἑαυτοῖς τουτέστιν ἀλλήλοις ἀντίκειται S | ἀντίκεινται C | ἐξ < C 7 ὅμοιον—λόγον < Ρh | τινα < S (oder podobnago aus podobna koego) | τούτοις S | πάλιν < Ε1° C: δὲ + Ρh | πυθ. σου βούλομαι Ε1: βούλομαι ποιθέσθαι C | ΜΕΘΟΔΙΟΣ vor δοκεῖ σοι in C | δοκεῖ < Ε1° 8 τυγχ. ἀλλ.] ἀλλ. εἶναι Ρh 9 hier und im Folgenden liest C stets ΑΓΛΑΟΦΩΝ für ΕΤΑΙΡ. und ΜΕΘΟΔΙΟΣ für ΟΡΘ. | Δοκεῖ < Ε1° S 10 τὴν ὕλην C | τῆς ὕλης τὸ πῦρ καὶ τὸ ὕδωρ μέρη Ε1° | μέρος Ρh 11 λοιπά] λυπά. 1 Ηd. (λιπά Ηoll), spät. Hd. λοιπά C 12 ἔχει Ε1° 13 τί διὰ Ε2i | ἀναιρ.] ἀνατρεπτικὸν Ε1 | μὲν? S 14 καὶ τοῦ σκότους Ε1 | τἄλλα Ε1i Ρh b 14f ὅσα τ. παραπλήσια: ὡσαύτως S | παραπλ.: ὅμοια Ε1° 16 Δοκεῖ: »Es scheint mir« übersetzt S 17 εἰ < S | οὐκ—ταῦτα δὲ Ζ. 18 < C | ἔσται Ε1 | ἀναιρ. ἀλλήλων Ε1° 18 ταῦτα δὲ—τυγτχάνει < Ε1 | ταῦτα δὲ C Ph: τὰ δὲ τῆς ὕλης (μέρη + Ausgg.) E2 | ἀν. ἀλλ. S | ἀλλήλων < Ρh τυγχάνει C Ph: ἐστὶν Ε2: S 17v | ἔσται: ἄρα Ph a 18f ἐκ δὲ οὐκ ἔ. ἀλλ. μέρη < S Ph a 19 οὐκ ἔσται Ε1i Ρh b)

178
αὐτὰ ἔσονται. ὕλη, τῷ μηδέν τι τῶν ὄντων αὐτὸ ἑαυτοῦ ἀναιρετικὸν ὑπάρχειν κατὰ τὸν τοῦ ἀντικειμένου λόγον.

οὐδὲ γάρ ἐστί τι αὑτῷ ἀντικείμενον· τὰ γὰρ ἀντικείμενα ἑτέροις ἀντικεῖσθαι πέφυκεν. οἷον τὸ λευκὸν αὐτὸ ἑαυτῷ οὐκ ἀντίκειται, πρὸς δὲ τὸ μέλαν ἀντικείμενον λέγεται· καὶ τὸ φῶς ὁμοίως αὐτὸ ἑαυτῷ μὴ ἀντικεῖσθαι δείκνυται, πρὸς δὲ τὸ σκότος οὕτως ἔχον φαίνεται, καὶ ἄλλα γοῦν ὁμοίως πλεῖστα ὅσα. εἰ τοίνυν καὶ ὕλη μία τις ἦν, οὐκ ἂν αὐτὴ ἑαυτῇ ἀντέκειτο. οὕτως δὲ τῶν ἀντικεμένων ἐχόντων τὸ μὴ εἶναι τὴν ὕλην δείκνυται.

ἐπεὶ καὶ σὲ οἶμαι περὶ τοῦ κακοῦ τὴν ζήτησιν ἑτοίμως ἔχειν ποιεῖσθαι, τὸν μὲν περὶ τῆς ὕλης παραλιπεῖν μοι λόγον δοκεῖ. πρὸς γὰρ τὴν ἀπόδειξιν τοῦ μὴ τὴν ὕλην ὑπάρχειν αὐτάρκως εἰρῆσθαί μοι φαίνεται.

Ἐπὶ δὲ τὴν τῶν κακῶν ἐξέτασιν ἔρχεσθαι δεῖ καὶ ἀναγκαίως ἀναζητεῖν τὰ παρὰ ἀνθρώποις. τὰ παρ᾿ ἀνθρώποις κακὰ πό [*](11 Symp. S. 45, 1. 77, 4f S E (bis Z. 9) C Ph Ezn (von Z. 9 an) αὑτὰ C, αὖ Ρh | ἔσονται] ἔσται S | τῷ] τὸ C S?, τῶν Ε1i | τί τῶν C 2 ὑπάρχειν] εἶναι Ρh | κατὰ—ἀντέκειτο Ζ. 7f < Ρh | τοῦ < C E1i | ἀντικείμενον C | αὑτῷ] ἑαυτῷ Ε2C, αὐτῶν Ε1° 4 οὐκ < Ε1i 4f ἀντικείμενον λέγ.] ἀντίκειται S 5 ὁμοίως] μὲν (od. že aus takože) S | αὐτὸ + C | αὐτὸ — φαίνεται Ζ. 6: οὐχ ἑαυτῷ τῷ δὲ σκότει ἀντίκειται καὶ Ε1° | ἀντικείμενον S 6 ἔχων Ε1 | γοῦν < S 7 ὅσα < viell. S | καὶ < C | ἑαυτῇ Ε2 Ε1° C, αὐτῇ Ε1i 8 οὕτω Ε1° Ε2 | δὲ] οὖν C Ph 9 δείκνυται] hier endet Maximus (E) ἐπεὶ—φαίνεται Ζ. 12] περὶ μὲν τῆς ὕλης αὐτάρκως ἔχει Ρh: frei Ezn I 545 | ἐπεὶ καὶ] καὶ ἐπειδὴ w. e. sch. S 10 ποιεῖσθαι < S | τὸν μὲν] καὶ τὸν S | περὶ law wol auch S (»i« wohl aus »o« = περὶ) | δοκεὶ C 146v 11 πρὸς—φαίνε- ται Ζ. 12 etwas breiter Ezn I, 548ff | γὰρ δὲ C | τοῦ] ὡς od ὅτι S 12 φαίνεται] C endet 13 vor ἐπὶ »Untersuchung (Bl. 1) über das Böse« + S | Ἐπὶ] C in C 235v (Holl 193 Nr. 436); Lemma ἐκ τοῦ αὐτοῦ (vorausgeht De autex. 8, 1. 11—15). Ph 307b, 5 | Ἐπὶ δὲ] ἐπειδὴ C | δεῖ καὶ] δεῖν C 14 τὰ παρ᾿ ἀνθρώποις + Ph κακά. τὰ + Εzn, ὄντα viell. + S | τὰ . . κακὰ] τῶν . . κακῶν w. e. sch. S: schwerl, τῶν . . ἔργων, denn statt (»um die) Dinge« dě lěch (děl S b) wird zu lesen sein (»um das) Böse« zlech 14f πότερον—κακοῦ s. 179, 1 < Ph a | πότερον usw. als Frage auch Ezn?« und gibt das Folgende bis κακία S. 180, 6 sehr frei wieder)

179
τερον εἴδη τυγχάνει κακοῦ ἢ μέρη; εἰ γὰρ εἴδη ταῦτα ἐκείνου φάναι θέλοις, οὐκ ἔστιν ἕτερον παρὰ ταῦτα καθ᾿ ἑαυτὸ τὸ κακὸν τῷ τὰ γένη ἐν τοῖς εἴδεσιν ἐξετάζεσθαι· οἷον τὸ ζῷον γένος ἐστὶν κατ᾿ εἶδος κατηγορούμενον, τουτέστιν κατά γε ἀνθρώπου καὶ τῶν ὁμοίων, ὅσα τε ἔμψυχα ὄντα τὴν προαιρετικὴν κίνησιν ἔχει· ἄλλ᾿ οὐχ οἷόν τε δείκνυται τοῦτο. οὐ γὰρ γένος εἶναί φαμεν ἕτερόν τι καθ᾿ ἑαυτὸ ὑπάρχον 2 παρὰ τὰ εἴδη· οὕτω δὴ καὶ περὶ τοῦ κακοῦ λέγειν ἀνάγκη. τὸ γὰρ γένος εἴπαμεν τὴν σύστασιν ἐν τοῖς εἴδεσιν ἔχειν, μὴ εἶναι δέ τι ἕτερον καθ᾿ ἑαυτό. εἰ δὲ οὕτως ἔχει, γενητὸν ἔσται τὸ κακόν· τὰ γὰρ εἴδη γενητὰ ὄντα δείκνυται, οἷον φόνος καὶ μοιχεία καὶ τὰ τούτοις παραπλήσια. εἰ δ᾿ αὖ πάλιν μέρη τινὸς κακοῦ ταῦτα εἶναι ἐθέλοις, 3 ἔστιν δὲ ταῦτα γενητά, ἀνάγκη κἀκεῖνο γενητὸν ὑπάρχειν. ὧν γὰρ τὰ μέρη γενητά, ταῦτα ὁμοίως ἐξ ἀνάγκης εἶναι γενητά· τὸ γὰρ ὅλον ἐκ μερῶν συνέστηκεν. καὶ τὸ μὲν ὅλον οὐκ ἔσται μὴ τῶν μερῶν ὄντων, ἔσται δὲ τὰ μέρη, κἂν μὴ τὸ ὅλον παρῇ. οὐδενὸς δὲ τῶν ὄντων μέρος μέν ἐστιν γενητόν, μέρος δὲ <πάλιν> ἀγένητον, εἰ δὲ καὶ 4 τοῦτο συγχωρήσαιμι τῷ λόγῳ, ἦν ποτε τὸ κακόν, ὅτε ὁλόκληρον οὐν ἦν, τουτέστιν πρὶν δημιουργῆσαι τὴν ὕλην τὸν θεόν. τότε δὲ ὁλόκληρον γίνεται, ὅτε πρὸς τοῦ θεοῦ γέγονεν ἄνθρωπος· τῶν γὰρ μερῶν τοῦ κακοῦ ἄνθρωπος ὑπάρχει ποιητής. καὶ τοῦ ἐντεῦθεν τοῦ ὁλόκληρον εἶναι τὸ κακὸν αἴτιος ἔσται δημιουργήσας ὁ θεός, ὅπερ οὐκ εὖ ἔχειν [*](S C Ph Ezn 1 ἢ las wohl auch S »i« »und« (aus »ili« »oder«) | ταῦτα—θέλοις Ζ. 2 < Ρh 2 θέλοι S | ἔστιν] ἄρα Ρh a, ἔσται Ph b |τὸ κακὸν καθ᾿ αὑτό Ρh | τῷ] eže = τῷ οd. τὸ S 3 ἐν w. e. sch. < S | ἐξετάζειν S | οἷον τὸ ζῶον—οὕτως ἔχει Ζ. 9] nur καὶ ὑρεστάναι . εἰ δὲ τοῦτο in Ph | εἴδη S 4 γε Μd: τε C | καὶ κατὰ τῶν ἄλλων ὁμοίων S 5 οἷόν τε] οὕτως S 6 τοῦτο verbinden C S mit dem Folgenden | οὐ γὰρ S: δὲ ει C | εἲναι < S | ἕτερόν] αὐτό (semu st. inomu) S 6f ὑπάρχειν S (wörtlich in S οὐ γὰρ φαμὲν τοῦτο γένος τι αὐτὸ καθ᾿ ἑαυτὸ ὑπάρχειν) 7 δὴ] δὲ w. e. sch. S | τὸ Μd: ὃ C 8 γὰρ S: δὴ C | δέ τι S: δ᾿ ἔτι C 9 αὑτὸ C | ἔσται: ἄρα Ρh a 10 καὶ vor μοιχ. < C 10f τούτων C 11 αὖ πάλιν < Ρh | μέρος S 11f θέλοις C 12 ἀνάγκη S 18v 13 μέρη] γένη C, am Rd. μέρη | γενητά1 < Ρh a | εἶναι] ἔστι Ρh 14 für ἔσται Ζ. 14. 15. 21 hat Ph a stets ἄρα 14f μὴ τ. μ. ὄντων C S: μὴ ὄντων μερῶν Ρh 15 δὲ τὰ μέρη] δὲ (+ τοίνυν od. οὖν) τὰ μέρη S, δέ τινα τῶν μερῶν Ρh | δὲ < C 16 ὄντων] γενητῶν S | πάλιν + S 17 συγχωρήσαιμεν S 19 τοῦ1 < Ρh 20 τοῦ ἐντ. τοῦ C S: τὸ ἐντεῦθεν Ρh 21 οὐκ εῦ C 236 | οὐκ εὖ—δοκεῖ S. 180, 1] nur ἀσεβές Ρh)
180
μοι τοῦτο περὶ θεοῦ <λέγειν> δοκεῖ, εἰ οὐδ᾿ ὁπότερον τούτων εἰπεῖν ἐθέλοις, πρᾶξιν δέ τινος κακοῦ εἶναι λέγοις, γενητὸν αὐτὸ ὑπάρχειν μηνύεις· ἡ γὰρ τοῦ τινὸς πρᾶξις ἀρχὴν τοῦ εἶναι λαμβάνει. πρὸς δὴ τούτοις οὐδὲν ἕτερον παρὰ ταῦτα τὸ κακὸν εἰπεῖν ἔχεινς. ποίαν γὰρ πρᾶξιν κακὴν ἑτέραν παρὰ τὰς ἐν ἀνθρώποις δεικνύειν ἔχεις; ὅτι γὰρ ὁ ἐνεργῶν οὐ κατὰ τὸν τῆς οὐσίας λόγον ὑπάρχει κακία, κατὰ δὲ τὸν τῆς προαιρέσεως τρόπον, τοιαῦτα πράττειν ἐπαναιρούμενος, ἐξ ὧν τοῦ κακῶς λέγεσθαι τὴν προσηγορίαν λαμβάνει, προλαβὼν ἔδειξα τῷ λόγῳ.

Für unsere Verhandlung nun, o Freund, scheint mir genug gerdet zu sein. Auch dir aber meine ich sei nicht verborgen geblieben, daß ein jeder Mensch die Weise hat, den Nächsten leicht zu verweren. Denn die zu Ende geführte Untersuchung der Materie gib deutlich die Überführung. Daher, wenn es dir gefällig, gestatte auch mir ein fragendes Wort, der ich weniges fragen will. Denn so scheint mir das Wahre klar gefunden zu werden, indem dein Wort nicht vernichtet wird durch mein Fragen. Denn nachdem gleichmäßig die Unterredung geschehen ist von einem von uns beiden, so wird die Wahrheit, wie sie ist, sich kund tun; denn es verbirgt sich oftmals die Wahrheit, indem sie nicht durch der Wahrheit gemäße Verhandlung erforscht wird.

Daher wünsche ich die gleiche Wiedergabe von dir [*](15 vg. De autex. 16, 1 S. 186, 3 S C (bis Z. 9) Ph Ezn (bis Z. 9 u. 17f) 1 λέγειν S: < C | δ᾿ Ρh 1f εἰπεῖν ἐθέλοις] λέγεις τὸ κακόν Ρh 2 πράξεις schwerl. S (f. dějanija 1. dějanie) | κακῶν C | λέγεις Ρh | ὑπάρχειν αὐτὸν C 3 ἡ . . πρᾶξις] πράξεως (od. πράξεις) schwerl. S (für dějanija 1. dějanie) | τοῦ < C | δὴ] δὲ C (καὶ πρὸς w. e. sch. [oder δὴ] S) 4 π. ταῦτα: παρ᾿ αὐτὰ C | τὰ κακὰ C | ἔχοις C 5 π. τὸ Ρh b, π. τοῦ Ρh a | τὰς S 19 6 οὐ<C | οὐσίας = estestva: estestva S | κακία] κἀκεῖνα C, κακός = zlu (viell. aus zlj = κακία) S | κατὰ—λόγῳ Ζ. 9 auch bei Ezn | κατὰ δέ—τῷ λόγῳ Ζ. 9] ἀλλὰ κατ᾿ αὐτὸ τὸ ἐνεργεῖν τὸ κακόν, ἤδη δέδεικται Ρh 8 τ. προσηγ.] »d. Benennung, d. Namen« S, »den Namen« wohl nachträgl. Zusatz 9 λόγῳ] C endet (es folgt c. 18, 8) 13 »zu Ende geführte« »abschließende« (Unters.), schwerlich (Unters.) »des Zwecks«; konečnoe (ispytanie) | »der Materie« vešti: »der Dinge« veštii S a 17 Ezn I, 577 | »gleichmäßig«, eventuell »entsprechend«, točnu: ob | »eifrig« σπουδαίως toštnu? 18 »geschehen ist«, viell. »geschehen sein wird«, byvšu 19f »die Wahrheit—Verhandlung«: vielleicht »sie (verbirgt sich oftmals), indem die Wahrheit nicht durch wahrheitsgemäße Verhandlung« oder »in der Tat die Wahrheit, die nicht durch Verhandlung« 21 »Daher«: S zeigt an durch Majuskelbuchstaben, daß hier die Gegenrede beginnt | »Wiedergabe«: ἀνταπόδομα, ἀπόδοσις, ἀμοιβή?)

181
zu empfangen. Denn nachdem so sich das Größere gezeigt hat, wird mit Sicherheit das Passende zu wählen einem jeden klar sein.

Auch ich selbst will nun nicht, o du, für mein Wort, daß s ohne Prüfung sein werde. Denn auch nicht in dem, was ich oben gesagt, wenn es auch entgegen ist dem Gesuchten.

lch sage es, und mit aller Willigkeit will ich, daß dies gefragt werde. Und dich bitte ich mit aller Macht an das Fragen dich zu halten. Denn davon meine ich für mich großen Nutzen zu haben. Denn wenn mir die Sache klar erforscht ist, so wird mir (zu Teil), nicht durch Meinen an das Wahre mich zu halten, sondern durch genaue (ganze) Erforschung. Daher wohlan beginne nun das Wort.

Sagst du. daß Gott gut sei?

Ich sage, daß er gut sei.

Gut aber ist das, keinerlei Böses zu tun, wovon wir sagen, daß es böse sei?

<Ich sage es.>

Wie fragst du in betreff dieses Bösen, d. h. über Mord und über Unzucht und anderes dem ähnliche? Oder von jenem, wie viel nun denen, die dieses gewagt zu tun, durch das Gericht Gottes gebracht wird, was, während sie gerecht gestraft werden, böse zu sein scheint den das Gericht dafür Empfangenden, daß sie gewagt Böses zu tun? Wenn du aber nun über das zuerst Gesagte geredet hast, so sage ich [*](10 De res. I, 2, 6. 13, 3. 37, 3 — 22 De autex. 16, 1 S Ezn (Z. 12—21) 1f vielleicht »sich mit Sicherheit das Größere gezeigt hat, wird das Passende zu wählen« 5 »d. Gesuchten« ištemuemu: »d. Wahren« istovomu? 7 »d. an d. Fragen zu h.« d. h. die Verhandlung fortzuführen 9 »nicht« ne: na HSS 11 »wohlan . . d. Wort« oder »dieses Wort« 12—16 »Nennen sie nun Gott gut u. wohltätig? Es ist selbstverständlich, daß sie ihn gut u. wohltätig nennen, u. daß etwas Böses ihm sich nicht nähert« Ezn I, 580ff 14f »wir sagen . . <Ich sage es>« gݲlݲeݲm. gݲlݲjݲu (= φαμέν· φημί): »wir sagen« gݲlݲeݲm HSS; schwerlich liegt eine etwas größere Auslassung vor, vgl. Ezn 17f »Wenn aber dem so ist, so laßt uns zuvor über den Ehebruch u. über die Unzucht fragen u. dann über anderes Ähnliche« Ezn 18ff »Wenn mit dem Willen Gottes solch Böses verübt würde, warum legt er den Verübern des Bösen Strafe auf? Aber daraus, daß er nach dn bösen Taten Strafe auferlegt, erhellt, daß er nicht das Böse billigt, sondern haßt u. Strafe u. Züchtigung auferlegt den Tätern, welchen in ihrem Unverstand seine Ermahnungen als Böses erscheinen« Ezn I, 585—590 19 »Gottes« S 20 22 »zuerst« »vormals« drevle; das »zuerst Gesagte« meint offenbar die bösen Taten Z. 17f)

182
nicht, daß Gott davon der Schöpfer sei, denn es scheint mir unvernünftig zu sein, daß es zu Gott nahe gebracht werde, da die offenbar sind, welche erwählt haben, solches zu tun.