Historia Ecclesiastica

»Νικητὴς Κωνσταντῖνος μέγιστος Σεβαστὸς Ἀλεξάνδρῳ καὶ Ἀρείῳ.

>Μανθάνω ἐκεῖθεν ὑπῆρχθαι τοῦ παρόντος ζητήματος τὴν >βολήν, ὅτε σὺ αὐτός, ὦ πάτερ Ἀλέξανδρε, παρὰ τῶν >ἐζήτεις. τί δή ποτε αὐτῶν ἕκαστος φρονεῖ ὑπέρ τινος τόπου >ἐν τῷ νόμῳ γεγραμμένων, μᾶλλον δὲ ὑπὲρ ματαίου τινὸς >μέρους πυνθάνοιτο, σύ τε, ὦ Ἄρειε, ὅπερ ἢ μήτε τὴν ἀρχὴν ἐνθυ- >μηθῆναί σε ἔδει ἢ ἐνθυμηθέντα σιωπῇ παραδοῦναι προσῆκον >ἀπροόπτως ἀντέθηκας.

ὄθεν τῆς ἐν ὑμῖν διχονοίας ἐγερθείσης >ἡ μὲν σύνοδος ἠρνήθη, ὁ δὲ ἁγιώτατος λαὸς εἰς >σχισθεὶς ἐκ τῆς τοῦ κοινοῦ σώματος ἁρμονίας ἐχωρίσθη. >ἑκάτερος ὑμῶν ἐξ ἴσου τὴν γνώμην παρασχών, ὅπερ ἂν ὑμῖν ὁ >θεράπων ὑμῶν δικαίως παραινεῖ, δεξάσθω. τί δὲ τοῦτό ἐστιν;

>οὔτε ἔρωτᾶν ὑπὲρ τῶν τοιούτων ἐξ ἀρχῆς προσῆκον ἠν οὔτε >ρωτώμενον ἀποκρίνασθαι. τὰς γὰρ τοιαύτας ζητήσεις πάσας >νόμου τινὸς ἀνάγκη προστάττει, ἀλλὰ ἀνωφελοῦς ἀργίας ἐρεσχελία >προτίθησιν· εἰ δὲ καὶ φυσικῆς τινος γυμνασίας ἕνεκα γίνοιτο, >ὅμως ὀφείλομεν εἴσω τῆς διανοίας ἐγκλείειν καὶ μὴ προχείρως >δημοσίας συνόδους ἐκφέρειν, μηδὲ ταῖς πάντων ἀκοαῖς ἀπρονοήτως >πιστεύειν. πόσος γάρ ἐστιν ἕκαστος, ὡς πραγμάτων οὕτω >καὶ λίαν δυσχερῶν δύναμιν ἢ πρὸς τὸ ἀκριβὲς συνιδεῖν ἢ κατ᾿ >ἑρμηνεῦσαι;

καὶ μετὰ βραχέα· οὐκοῦν φευκτέον ἐν τοῖς τοιούτοις >τὴν πολυλογίαν, ἵνα μήπως, ἡμῶν ἀσθενείᾳ τῆς φύσεως τὸ >τεθὲν ἑρμηνεῦσαι μὴ δυνηθέντων, ἡ τῶν διδασκομένων >βραδυτέρα σύνεσις πρὸς ἀκριβῆ τοῦ ῥηθέντος κατάληψιν [*](3 Das Brieffragment nach Socr. I, 7 (Gelasius kürzt), der vollständige bei Eus. V. C. II c. 64ff) [*](1 κουδρούβης am Rand von anderer Hand A2 Socr. κορδούβης M2 κουρδούβης corr. in κουδρούβης P3 4 κορδούβης M2 κουρδούβα (so!) von späterer corr. in κουδρούβα P3 10 τε] δὲ M2 | ὅπερ] ὁ P2 11 σε > M2P1P2 12 προόπτως P3 13 ἡ μὲν σύνοδος ἠρνήθη > P3 16 τι] ὄτι M2 20 προστίθησιν A2H Socr. | δὲ > A2V1P3 23 πιστεύσειν V1 | ἔκαστον Pi 24 συνειδεῖν M2P1 25ff Der Text der Vorlage geändert; ἡ σύνεσις . . . χωρήσασα ist nom. absol. 26 μή. πως + ἢ Eus. Socr, 27 ἡ] ἢ Eus. Socr. > P3 28 βραδυτέρᾳ συνέσει Eus. Socr.)

>Ἵνα δὲ μικρῷ παραδείγματι τὴν ὑμετέραν σύνεσιν ὑπομνήσαιμι, >ἴστε δήπου καὶ τοὺς φιλοσόφους αὐτούς, ὡς ἐν ἑνὶ μὲν ἅπαντες >δόγματι συντίθενται, πολλάκις δὲ ἐπειδὰν ἔν τινι τῶν >μέρει διαφωνῶσιν, εἰ καὶ τῇ τῆς ἐπιστήμης ἀρετῇ χωρίζονται, >μέντοι τοῦ δόγματος ἑνώσει πάλιν εἰς ἀλλήλους ἐμπνέουσιν. >δὲ τοῦτό ἐστι, πῶς οὐ πολλῶ δικαιότερον ὑμᾶς τοὺς τοῦ >λου θεοῦ θεράποντας καθεστῶτας, έν τοιαύτῃ προαιρέσει >σκείας ὁμοψήφους ἀλλήλοις εἶναι;

ἐπισκεψώμεθα δὴ λογισμῷ >μείζονι, καὶ πλείονι συνέσει τὸ ῥηθὲν ἐνθυμηθῶμεν, εἴπερ ἔχει δι᾿ ὀλίγας καὶ ματαίων ῥημάτων ἐν ὑμῖν φιλονεικίας ἀδελφοὺς >ἀδελφοῖς ἀντικεῖσθαι καὶ τέκνα πατράσι καὶ τὸ τῆς συνόδου >ἀσεβεῖ διχονοίᾳ χωρίζεσθαι δι᾿ ὑμῶν.

ἀποστῶμεν ἑκόντες τῶν >διαβολικῶν πειρασμῶν. ὁ μέγας ἡμῶν θεός, ὁ σωτὴρ πάντων, >ἅπασι τὸ φῶς ἐξέτεινεν. ὕφ᾿ οὗ τῇ προνοίᾳ ταύτην ἐμοὶ τῷ >ὅπως >πευτῇ τοῦ κρείττονος τὴν σπουδὴν εἰς τέλος >ὅπως ὑμᾶς τοὺς ἐκείνου δήμους ἐμῇ προσφωνήσει καὶ ὑπηρεσίᾳ >νουθεσίας ἐνστάσει πρὸς τὴν τῆς συνόδου ἁγίαν κοινωνίαν ἐπαγά- >γοιμι.

Καὶ μεθ᾿ ἕτερα· περὶ μὲν τῆς θείας προνοίας μία τις ἐν ὑμῖν >ἔστω πίστις, μία σύνεσις, μία συνθήκη τοῦ κρείττονος, ἃ δὲ ὑπὸ >ἐλαχίστων τούτων ζητήσεων ἐν ἀλλήλοις ἀκριβολογεῖσθε, κἂν >πρὸς μίαν γνώμην συμφέρητε, μένειν εἴσω λογισμοῦ προσήκει >τῆς διανοίας ἀπορρήτῳ τηρούμενα. τὸ μέντοι τῆς κοινῆς >ἐξαίρετον καὶ ἡ τῆς ἀληθείας πίστις ἥ τε περὶ τὸν θεὸν καὶ τοῦ [*](A2 A1 (von Z. 9 τοὺς an = fol. 37r) H V1P3 M2P1P2) [*](1 χωρησάντων Eus. Socr. 2 ἀνάγκην] die Endung κην heute nicM mehr zu sehen A2 4 ἡμετέραν M2P1 5 τοῖς φιλοσόφοις P2 | ἐν > H 6 ἐν] ἂν P3 7 εἰ + δὲ H 8 δόγματος] σώματος A2V1P3 Socr. FM | συμπνέουσιν A2H Socr, Eus. 9 ὑμᾶς /// τοὺς Seitenwechsel A2, gleichzeitig setzt wieder A1 ein 10f ἐν τῇ τῆς τοιαύτῃ προαιρέσει θρησκείας HM2P1 ἐν τῇ ταύτης προαιρέσει θρησκείας P2 11 ὁμοψήφους] ὁμοψύχους P3 Socr. Eus. | ἀλλήλους V1 13 ὀλίγων P2 | ματαίων > P2 | ὑμῖν aus ἡμῖν corr. P2 15 διχονοίᾳ] διανοία A1 | ἀποστῶμεν + οὖν H 17 ὕφ᾿] ἐφ’ A1HP3 ἐφ’ Socr. ὑφ’ Eus.) 19 ὑμᾶς] ἡμᾶς P3 | προσφωνήσει P3 Socr. Eus. προφωνήσει HSS 22 μὲν + οὐν A1 24 κἂν] καὶ P3 25 λογισμῶν A1 λογισμῶ P3 27f τὸν νόμον P2)

ἐπανέλ- >θετε δὴ πρὸς τὴν ἀλλήλων φιλίαν τε καὶ χάριν, ἀπόδοτε τῷ σύμ- >παντι λαῷ τὰς οἰκείας περιπλοκάς, ὑμεῖς τε αὐτοὶ καθάπερ >ἑαυτῶν ψυχὰς ἐκκαθάραντες αὐθις ἀλλήλους ἐπίγνωτε· ἡδεῖα >πολλάκις γίνεται φιλία μετὰ τὴν τῆς ἔχθρας ἀπόθεσιν αὖθις εἰς >καταλλαγὴν ἐπανελθοῦσα.

ἀπόδοτε οὖν μοι γαληνὰς μὲν ἡμέρας >νύκτας δὲ ἀμερίμνους, ἵνα κἀμοί τις ἡδονὴ καθαροῦ φωτὸς καὶ >λοιπὸν ἡσύχου εὐφροσύνη σῴζηται.

εἰ δὲ μή, στένειν ἀνάγκη καὶ >δακρύοις δι᾿ ὅλου συνέχεσθαι καὶ Με τὸν τοῦ ζῆν αἰῶνα >ὑρίστασθαι. τῶν γάρ τοι τοῦ θεοῦ λαῶν, τῶν συνθεραπόντων >λέγω τῶν ἐμῶν, οὕτως ἀδίκῳ καὶ βλαβερᾷ πρὸς ἀλλήλους >κεχωρισμένων ἐμὲ πῶς ἐγχωρεῖ τῷ λογισμῷ συνεστάναι λοιπόν;

ἵνα >δὲ τῆς ἐπὶ τούτῳ λύπης τὴν ὑπερβολὴν αἰσθήσεσθε, ἀκούσατε. >πρώην ἐπιστὰς τῇ Νικομηδέων πόλει παραχρῆμα εἰς τὴν >ἠπειγόμην τῇ γνώμῃ. σπεύδοντι δέ μοι πρὸς ὑ·μᾶς ἤδη καὶ τῷ >πλείονι μέρει σὺν ὑμῖν ὄντι ἡ τοῦδε τοῦ πράγματος ἀγγελία πρὸς >τὸ ἔμπαλιν τὸν λογισμὸν ἀνεχαίτισεν, ἵνα μὴ τοῖς ὀφθαλμοῖς >ἀναγκασθείην, ἃ μηδὲ ταῖς ἀκοαῖς προσέσθαι δυνατὸν ἡγούμην.

ἀνοί- >ξατε δή μοι λοιπὸν ἐν τῇ καθ’ ὑμᾶς ὁμονοίᾳ τῆς ἐῴας τὴν >ἣν ταῖς πρὸς ἀλλήλους φιλονεικίαις ἀπεκλείσατέ μοι, καὶ συγχωρή- >σατε θᾶττον ὑμᾶς τε ὁμοῦ καὶ τοὺς ἄλλους ἅπαντας δήμους ἐπιδεῖν >χαίροντα καὶ τὴν ὑπὲρ τῆς κοινῆς ἁπάντων ὁμονοίας τε καὶ >θερίας ὀφειλομένην χάριν ὑπ᾿ εὐφήμοις λόγων συνθήμασιν >σαι τῷ κρείττονι«.

Τοιαῦτα μὲν θαυμαστὰ καὶ σοφίας μεστὰ παρῄνει ἡ τοῦ βασιλέως ἐπιστολή. τὸ δὲ κακὸν ἐπικρατέστερον ἦν καὶ τῆς βασιλέως σπουδῆς καὶ τῆς ἀξιοπιστίας τοῦ διακονησαμένου τοῖς γράμμασιν.