Alexias

Uncle rt quo gpnpre impcralor Alexius orliis fnerit, qui nosse cupit, eum ad Cacsaris nici hislorias remilto; indidem quae

ad Nicephorum Botaniatem imperalorem pertinent, petenda sunt. Manuel igitur, fratcr Isaacii et Alexii ceterorumque Iohannis Comneni, avi mei paterni, filiorum natu inaximus, suinraa potestatd Asiae universae praefuit: quam provinciam qtii antea regno potittis erat Romanus Diogenes ei deniandjverat; Isaacius autein dux Antiochiae erat. uterque multa proelia et pugnas commisit, multasque de hostibus reportavit victorias. post hos Alexius pater meus iniperator summus adversus Urselium a Michaele Duca, qui tunc rebus praeerat, missus est. cuius ubi in rebus bcllicis dextentatem imperator Nicephorus cognovit audivitque, Alexium in Oriente sub Isaacii fratris auspiciis supra aetatera in variis certaminibus forlem se praebuisse, eiusdemque cousilio Urselium oppressum esse, in praecipua eum nec minore quam Isaacium gralia halmit. cumque fratrem utrumque in sinu gestaret, birnigno vultu eos adspiciebat, interdum ipsi nicnsac adhibebat. excilabat ea res cum alioruni in eos invidiam, tum niaxinm barbaroruin, quos supra commeinoruvimus, Slavoaici generis, Borilum

dico et Germanum. qui cum Comnenos imperatoris gratia florere et, licet quavis occasione lelis obtrectationis petitos, incolnmes permanere animadvertereut, contabescebant. quoniam enim Alexium, imberbem adhuc iuvenein, imperator feliciter omnia gerentem vidit, Occidentis exercitibus summo imperio eum praefecit, dignitate praesidis iam ornatum. qui quam multa in Occidente constituerit tropaea, quot tyrannos debellarit captosque ad imperatorem duxerit, abunde narravimus. ea res nequaquam iuimicis placebat, sed ardescentem eorum invidiam magis eliain inflammabat. itaque clandestinis eos oppugnabant consiliis, mulla imperatori secrelo deferebant, quaedam palam, alia etiam per alios, artibusquc variis usi, ad perniciem eorum incunibebant. in tali periculo Comneni eos, qui gynaecei curam habebant, conciliandos sibi duxeriint, quo se niagis in gratiani Augustae insinuarent. persuadendo enim isti valent et vei saxeum animum flectere possunt idque variis modis. Isaacio eo melius res cessit, quod Augusta ei dudum ipsam ex sorore neptem ia raatrimoniura dederat,

quippe qui pacis belliqne arlibus unus omnium maxime florerct e(??) pleraque palri meo similis essct. hanc igitur conditionis relicitateni nactus, ut frater se olim in impetrandis nuptiis adiuverat, ita ipse omni ope annitebatur, ne ilie minore apud imperatricem in gratia esset. Orestem ferant et Pyladem amicos tanto in se amore fuisse, ut in proelio alter alterum, sno quisque pericnlo neglecto, ab tiostiuin iinpclii delenilcret ac tela, quae alteruin peterent, alter exciperet, suo oblato pectore. tale quid etiam in his ccruere licuit. nam uterque trater frater periciila alterius praeripere paratus esset, tum praemia et honores et bona denique omnia allerius alter habebat sua, et vice versa: tanto in se invicem flagrabant amore. atque Isaacii quidem rebus divina providenlia ita constitutis, brcvi post gynaecei administri, Isaacio auctore, imperatrici suasere, ut Alexium adoptaret. quibus illa obtemperans, die constituto, cum ambo in palatio adessent, Alexium adoptat more soleuni. idque in posterum maxima cerln solliciludine magnum occidentalium exercituum domesticum liberavit. frequenlpr exinde ad domum regiam uterque ventitabat et salutat(??).

ut decet, imperatore, mox Augustam adibant. ea res inimicorum invidiam auxit. quod cum a multis Comneni rescivissent, veriti, ne si ambo circumventi essent insidiis, auxilio prorsus carerent, consultabant, quomodo incolumitatem deo iuvaute servarent. postquam, multis deliberationibus cum matre habitis, varia dispexere, haec una liumane aestimantibus salutis via visa est, ut imperatricem occasione oblata adirent et quid cunsilii ceperint, indicarent. tamen rem pectore reconditam servabant neque ulli omnino credebant, sed iit piscatores cavebant, ne praedam antea perterrefacerent. etenim fugae capessendae consilium ceperant; quod tamen cum Augusta communicare verebantur, ne imperatori renuntiaret, utpote de utrisque et viro et Comnenis sollicita. itaque hoc consilio omisso, alio se vertunt. nam ita comparati erant, ut temporum opportunitate optime uli possent.

Imperator prorreando exacta aetate impar, cum mortem nemini non certam reformidaret, successorem iniperii quaesivit, erat autem Synadenus quidam ex Oriente profectus, illuslri genere, forms

[*](C)[*](V. 41)[*](D)

eximia, alto animo, manu fortis, aetate adolescentulus. huic, etiain necessitudine sibi iuncto, prae ceteris iiuperii tanquam palcrnaiu hereditatem tradere in animo erat, quanquam imprudenti cousilio. eum enim incolumitate usque ad supremum diem frui licuisset et, sicut aequum erat, regnum Coustanlino iinperatricis filio reliminere, ad quein patris aviipie quasi hereditate perlincbat: quo facto, ipsa qnorine Augusta uiaiorem et fiduciam et benevolentiam erga maritum babuisset: senex, iniquo illo ac parum utili consilio inito, suo ipse capiti perniciem impnulens struxit. id ubi rumore impcralrix accepit, inaximo dolore afflicta est, de filii salute timens. ccterum quamvis animo csset sollicito, nemini doloris causain detexit nequaquam tamen Comnenos res fugit, qui opportunittem quam expetiverant nacli, atlire imperatricem statiumt. Isaacins sermonem, praesentc Alexio, ordiri a inatrc iussus, cum Augustam convenissent, “quid est, inquit, domina, quod te non ut heri ac nudiiis terlius Iiiiarem cernamus, sed tacitis curis anxiam, quasi neminem habeas satis fidum, quocum com-

[*](P. 46)[*](Β)[*](C)

municare rem possis?" illa tunc se aperire noluit, sed suspirans oecet, inquit, qui peregre degunt, qua re angantur, rogare; nani lioc ipsum ad aegritudineni satis causae est. me vero, eheu, ut aliud ex alio afflixit; quaui vereor, ne graviora mox inferantur mala." ad haec nihil amplius locuti; sed deiectis in terram oculis complicatisque manibus, postquam solliciti aliquaiudiu adstitere, consueta salutatione perfuncti, abeunt. abeunt. postridie iteruiu allocuturi veniunt; cuinque Jiilariorem eius vultum cernerent, propius uterque accedit et “tu quidem domina, inquit, nostra es, nos servi fidissimi, quidvis pro maiestale tua parati perpeti. ne cura te ulla conturbet neve suspenso sis animo." his dictis, cum imperatrici fidein dedissent, omni suspicione amota, percipiunt iam, quod occultuin liabebat. quippe acuti erant et sagaces atque ex paucis verbis honiinuin sententiani mente reconditam necdum prolatam assequi poterant. ac slatim imperairicis causani anqilexi, proiixe de voluniate aperteque confiniiant et quodcunque iuberet periculum libenter se propuisaturos promiltuut- gavisuros se cum gaudeule,

[*](D)[*](V. 42)[*](P. 47)

cum flente fleturos, iuxta illutl apostoli; quare se pro popularibus amicisque, eadem civitale orlis, haberet. id unum rogant, si qnid imimici vel apud ipsam vel apud imperatorem adversus se proferrent, exteniplo renuntiaret, ne insidiis eorura opprimcrentur. ceterum liono aninio sit, liortantiir. dco iuvante se, (piantnni posseiit, aiacrilcr auxilinm laturos neque unquam passuros esse, ut Constantinus repno privarelur. atque etiam iureiurando, quae convenerant, Grmare statuunt; diutius enim commorari apnd eam non licuit, ne invidorum suspicionem movercnt. ila aegritudine maximam partein liberati, hilariore iam fronte cum imperalore colloquebantur. ernt enim uterque, maxime Alexius, peritus dissimulandi et qnae animo volveret, speciose tegendi. at invidia in summum aeslum exardescebat, neque quicquam in poslerum eorum, quae barhari ad imperalorein deferrent, Comnenos ex pacto latcbat. iam cum servos duo, qui iii repni aocielatem irrepserant, se de inedio tollendi consilium cepisse compe-

rissent, non ut antea consueverant, ambo simul, sed singiili alternis diebus auiajn frequentabant. ciiius sollertis et Palanieclei consilii baec ratio erat, ut si alter Scytbarum istorum dominantiuin insidiis interciperetur, alter liigeret neque uterque una in barbarorum laqueos incideret. sed longe aliter ac suspicabantur, res cccidit. nam prius superiores contra insidiatores evasere, quod iam accuratissime exponam.

Occupatae a Turcis Cyzici urbis nuntium cum imperator accepisset, Alexium Comnenum statim arcessivit. torle enim dies erat, quo in palatio aderat Isaacius; qui ut intrantem praetcr pactum Alexium conspexit, propius accedens interrogavit, quani ob rem venisset. hic causam stalim indicans, “imperator, inquit, me arcessivit." dein ingressos et solenni salutatione functos, cjuoniam prandii hora erat, niorari paullisper et secum accumbere impcralor iubet. a(??) seiuncti, aitcr dextra, alter sinislra, ex adyerso accumbunt. paul

post ubi qui circumslabant moesto vultu invicem sibi insnsnrrantes conspexerunt, veriti, ne quid servi in se molirentur et periculum iam instaret, furtim nonnunquam se adspicicbant, incerti quid agerent. iam pridem autem omues imperatoris administros blando alloquio, prosequendi honore et omni officiorum genere sibi conciliaverant conciliaverant, quin ipsum dapiferum his artibus, ut hilari vultu se intueretiir, adduxerant. ad quem famulus Isaacii Comneni accedens, “nuntia, inquit, domiuo meo captam Cyzicuin; id enim lilterae inde allatae indicant. ’ ille autem dum cibos mensae imponit, summissa voce Isaacio, quae a famulo acceperat, rcfert, isque exiguo motu labiorum Iratri ideni significat. hic ut erat promptiis ad intelligendum et igne vclocior, percipit statim, quae frater innuit. ita postquam a metu respirarunt, sui ipsorum compotes facli, rcm secum reputabanl, ut interrogati a quopiam, pronipte respondere, aut si forte ipse iiiiperator m consilium se adhiheret, benc consulere pnssent. qnac dnui cogitant, imperator Comnenos intnens, Cyzici cladrm, ipsis, ut pulabat, igno-

tam, cnarravit. at illi (eranfc enim afflictuin iinperatoris ob expugnatas urbes animum lenire paratissimi) erigebant fractum el in meliorem spem excitabant. facile urbem recipi posse; motlo salvus esset ipse, brevi barbaros illos septupli poenam daturos. bac oratione imperator delectatus, finito convivio, reliquum tliei transegit cura vacuus. Comneni ab eo intle tempore longe antiquissimum habebant, aulam frequentare, imperatoris atlministros magis etiam amplecti, cavere ne ipsi adversariis sui perdendi ansam darent, neve odii praetextum ullum praeberent, quin potius omnes atlduoere, ut benevoie tle se et sentirent et loquerentur. praeterea itl agebant, ut Mariam imperatricem arctius devincirent seque totos ipiam spirare et ia oculis ferre confirinarent. Isaacius e matrimonio, ciim sororis eius fiiia inito, liberioris consuetudiuis veniam iiabebat; pater lueus cum illa affinitate, Inm vero maxime atloptionis necessituiline uisns, imperatricem risitabat sine suspicione cuiusquam et invidiam inalevolorniii obruebat, non enim latobant eum et barbarorum illorum implacabile

odium et imppratoris levitas summa. itaque non sine rausa se ad Augnstam applicuerunt, ne illico ab adyersariis interirent. levia enini ingenia facile mutant et Euripi instar qtiasi reciproco aestu fluetuantur.

Ita ubi servi isti res sibi nequaquam ex sententia procederc, neque einsniodi hominibus facile pemiciem parari posse animadverterent, crescente in dies imperaloris in eoi benevolentia, post mnlta iiltro citroqne tentata, aliam tandem viam ingressi suut. quacnam ea erat? stattiunt cos una nocte arcesserc, insciente imperatore, comprehensisque ociilos effodere, falso conlicto crimine. Iioc Comnenos non latiiit, ciimque post deliberalionem longam periciiliim proxiine iiistarn cognovisscnt, unam saliitis spem in defectione sitam diicebant, cocpir extrema necessitate protrudebantur. quid enim exspectare oportet, dum ferrum, onilis admotum, luce privet? consilium igitur recondittim habebant. brcvi aiitem post ctim Alexiiis iussiis esset copianim partem aliqiiam in urbcm convocare, adversus Agarcnos, qui Cyziciim urbem diripuerant, profecturam, (erat cnim tuin temporis domesticus Occi-

[*](V. 44)[*](D)

dentis,) capta occasione, qnos maxime sibi fidos exercitus dnces cognoverat, cum iis quibus prseerant, litteris scriptis convocavit. ὒ cum ad urbem festinarent, adiit imperatorem quidam ab altero servorum, Boriio nominato, subornatus, quaesivitque ex eo, num iussu eiiis universas in urbem copias magnus domesticus cogeret. imperator statiin Alexium arcessitum interrogavit, verane nuntiata esscnt. ille parlein quldem exercitus suo iussu in urbem coire professus, de univcrsii copiis pernegat, idque ita, ut fidem faceret. nempe exercitu ubiqiie disperso, alium aliunde accepto raandato convenire. qiios qui ex diversis imperii Piomani regionibus confluere cernerent, universum exercitum quasi de composito urbem petere opinari, sola specie inductos. contra haec licet Borilus multa disputaret, praevaliiit tamen Alexii auctoritas, qui omnibus sententiis absolvebatur. Germanus natiira simplicior miniis tiim Alexiuni lacessivit. igitiir cum ne har quidem delatio aninium imperatoris commovisset, occasione ac fidi: cia arrepta, (crat autem vespera,) insidias Comnenis struunt. est

omne servorum genus dominls infensum, quibus si noccre nequiverint, ira in conservos versa, intolerabiles fiunt. talem naturam atque ingenium duorum, quos dixi, servorum Aiexius Coninenus expertus est. etenim tantum aberat, ut propter imperatoris salutem Comnenis infensi essent, ut Borilus imperium aftectare dicerotur, quein Gcrmaniis, consilii particeps, diligenter in struendis insidiis adiuvabat. ac consilia inter se, quomodo ex sententia res sibi procederet, agitabant et iam palam eloquebantur, quae hucusque non nisi sub lingua immurmuraverant. quo factum Cit, ut Alanus quidam, niagislri officio fuugcns, qui dudum inter familiares imperatoris numerabatur, consilium perciperet. is media nocte ad Comnenos properavit, niagno domestico, quae comperisset, nuntiatum. sinit qui dicant, haud inscia imperatricc, mngistrum ad Comnenos adiisse. Alexius igilur eum ad matrem fratremque ducit. accepto nefarii sceleris nuntio, oinnes in eo consentiunt, iam pcrncienda consilia esse hucusque occulta et deo iuvante saluti consulendum. itaque cum domesticus copias tertio abhine die Tzurulum, quod parvum in fini-

[*](C)[*](D)[*](3. μὲν ἔην τὸ δέμας Α. 6. ὐπογύου C ubique. μεμελετωμένην G. 9. γὰρ om. G. 10. συνειδὼς Α, συνειδὼν PG. 13. ἐπαγωνιςάμενος Α. 15. ἐμὲ om. A. 20. ἐπιστωςάτην Α.)[*](bus Thraciae oppidum est, perventuras didicisset, prima vigilia Pacurianum convenit. vir is erat exigua quidem, ut poeta ait, corporis mole, sed manu fortis et illustri genere ex Armenia ortus; cui enarrat Omnia, iram atque invidiam servorum et quae dudum in se machinati essent: nune excaecationis periculum instare. ceterum non serviliter pati, sed fortiter agendo, si ita necesse fuerit, mori oportere; hoc esse magnorum animorum proprium. quibus Pacurianus cognitis, cum non cuntandum in einusmodi rebus, sed acriter audendum esse probe intelligeret, “si cras mane, inquit, hinc profecturus es, et ego sequar teque defendam; sin autem in posterum rem differs, me ipsum scias imperatorem aidturum, protenus tua tuorumque consilia indicatum.” cui Alexius “quoniam salute, respondit, meam cordi tibi esse video, quod non dubito dei erga me benevolentiae tribuere, obsequar consilio tuo; prius tamen firmari utrimque fidem oportet iureiurando.” ita fide data et accepta, spondent, si regium solium deus Alexio dedisset, in illum magni dumestici digni-)

talem collatum iri, qua modo ipse fungeretur. ab hoc digressus Comnenus Alexius Ubertopulum adiit, virum et iqsum imprimis fortem, consilium cum eo conmmunicavit causamque exposuit, propter quam defeturus, ab eo quoque auxilium petendum existimaret. hic statim annuens, “etiam me, inquit, promtissimum hanbebis salutis tuae prougnatorem." horum autem virorum amicitias Alexius sibi paraverat cum alinnde, tum fortitudine prudentiaque singulari. idem munificentia, si quis alius, utebatur. quanquam non admodum circumfluebat opibus, quippe qui minime avarus divitiisque inhians esset. nec enim liberalitas multitudine domorum aestimari solet, sed Largientis animo. ita fieri potest, ut qui modicis opibus praeditus, pro facultate largitur, liberalis sit; qui autem Croeso Midaque ditior thesauros in terram delodit, nec, quantum res patitur, egentibus suppeditat, eum cum siquis sordidum et avarum et de cumini sectoribus unum appellaverit, a veritate non aberret. his virtutibus omnibus cum viri, quos dixi, Alexium dudum ornatum rognovissent, ut imperium nancisceretur

admodum optabant. verum Alexius, ubi etiam Ubertopulum iureiruando obstrinxit, festinatione omni domum properat suisque cuncta enarrat. qua nocte pater meus haec gessit, ea diei dominicae erat, quam tyrophagum nuncupant. insequente die primo diluculo urbe tum suis egreditur. quo vulgus cognito, Aiexium ob consilii calliditatem praedicans, ex ipsis rebus cantiunculam contexuit, quae vulgari quidem sermone, ipsam tamen rei rationem praesensioueinque in sidiarum et quae ipse molitus fuerit, elegantissime significat. sententia eins baec fere erat : “sabbato, a caseo nuncupato, quam callide egisti, Alexi ! altero vero post dominicam die velut praepes accipiter evolasti ex cassibus insidiantium barbarorum."

Anna autem Dalassena, Comnenorum mater, cum Botaniatan imperatoris nepoti filiam Manuelis, filii natu maximi, in matrimo-

oυ ἔγγονον, [*](D) vov[*](V. 46) [*](p. 52)

nium collocasset, verita, ne, comperta defectione, paedagogus adolescentuli rem imperatori nuntiaret, dolum flnxit callidissimum. edixit vespere praesto esse omnes, tanquam ad adorationem, in sanctis dei ecclesiis pro more faciendam, proditura. aderaut mox omnes, ut solebant, educebantque ex stalxilis etjuos, rjiios diligenter matronis vecturis slernere simulabant. Botaniatae nepos dormiebat cum paedagogo in domicilio, quo seorsim habitabant. circa primain aulem vigiliam cum Comneni in eo iam essent, ut armis instructi fugam ex urbe capesserent, rent, porlis clausis, matri tradunt claves. occludunt etiam sine strepitu fores aedificii eius, in quo neptis sponsus dormiebat Botaniates; neque tamen satis aple valvas commitlere licuit, ne puer edito strepitu expergefieret. inter quae maior noctis pars abierat. paulo igitur anto gallicinium primum, apcrtis vestibuli portis, cum matre, sororibus. coniugibus liberisque ad Constantini usque forum pedibus eunt. ubi postquam salutem sibi invicem dixerunt, ipsi ad Blachernarum palatiun, mulieres ad magnae Sophiae templum properant. sed Botania-

lae paedogogus ubi experrectus, qnid actum esset, cognovit, face arrepta, donio se proripit fugientesque paudo ante assequitur, quam ad quadraginta sanctorum aedem pervenissent. quem conspicata Dalasseua, fortissimorum filiorum mater, “delatum, inquit, ad imperatorem falsum de nobis crimen audivi; confugio igitur ad sanctas ecclesias, quarum auxilio, quantum potero, utar. inde prima luce in regiam me conferam. quare praei illuc, iit cum primum ianitores fores aperient, cos de adventu nostro certiores facias." ille mora, quod iussus erat, exsequitur. mulieres ad episcopi Nicola aedem properant, quod Refugium etiamnunc solet appellari, prope magnam ecclesiam dudum ad salutem eorum aedificatam, qui criminibus teneutur. ea magni templi veluti pars quaedam de industrin opinor, a maioribus exstructa est, ut quicunque, scelere commisso eo confugisset, poena legitima liberaretur. prisci siquidem imperato res et caesares raagna cura rationibus subditorum prospiciebant. verum eius templi custos, non illico reclusis porlis, qui et undenam essent. percontabatur. hic aliquis ex comitibus “mulieres, inquit, ex Oriente

quae, consumto viatico, adoratione defungi cupiunt, ut quam primum domum " quibus ille auditis, fores aperuit introisitque. positridie convocato imperator senatu, postquam illorum fugam cognovit, graviter, ut res postulabat, adversus eos dixit inque domesticum maxime invectus est. tum ad matronas misit qquosdam, Straboromanum et Euphemianum nomine, qui eas in palatium adducerent. quibus Dalassena “renuntiate, inquit, imperatori, filios meos eius inaiestati obedientissimos esse, et lubenti iii omnibus animo inservientes, nec vitae, nec corporibus unquam pepercisse, nullis pro ea periculis non pruuitissime susceptis. at invidia, tuam in eos benevolentiam favoremque non ferens, occasionem eos in discrimen adducendi captare non desiit, atque adeo lucc privare ipsos statuit. quod cum cognovissent, nec tantum periculi immerito sibi parari ferrent, urbe profugerunt, non ut defecturi, sed ut servi fideles, qui et imminens malum effugiant, et consilia istorum maic-

Aetati tuae patefaciant auxiliumque implorent." nihilominus illi ad imperatorem eam evocare. id Anna moieste fereus, “sinite, me, inquit, dei ecclesiain, ut ibi adoreni, ingredi. parum enim decet, cum ad portas venerim, recedere, priusquam immaculatae dominae et deiparae opem invocaverim ad deum et imperatoris animum mihi con- ciliandos." cuius postulati aequitatem legati reveriti, intrare siverunt. itaque illa tarde incedens, ut cpiae et dolore et aetate con fecta esset, vel potius infirmitatem simularet, postquam ad ipsun fere aditum sacri bematis processit, genu bis flexo, cum tertium procum beret, humi subsedit sacrisque portis comprehensis, nisi manus, cla mat, sibi abscinderentur, templo se non ante discessuram, quam crucem imperatoris tanquam sahitis pignus accepisset. Straboromanus, quam de collo pendentom gestabat, crucem ei obtulit; verum illa “non a vobis, inquit, fidem mihi dari cupio, sed ab ipso imperatore quan dixi cautionem poslulo; neque omnino minutam talem cruceni accipiam, sed magnitudinis idoneae." (hoc ideo flagitavit, ut sibi praestitum palam fieret. si snim in parva cruce promissio facta

esset, multitudinem facilc lateret.) “illius igitur, pergit, iudicium atque misericordiam iinploro. ite et mintiate liaec ei." atque uxor, eius nurus, quae aedem ante intraverat, cum primum portae ob horas matutinas reclusae essent, velo, quo faciem obnupserat, demto, “illa quidem, inquit, abeat, si lubet. nos certe, nisi fide accepta, templo non egrediemur, vel mortis conditione proposita." legati, perspecta constantia mulierum, qtiae atidacius iam, quam antea, sese gereliant, veriti, ne tumultus oriretur, redeunt ad imperatorem eique cuncta narrant. qui, ut erat natura comis, matronae oratione commotus, crucem, quam petierat, misit ac plenam securitalem dedit. ita cum templo egressa esset, eam cum filiabus nuribusque includi iussit in Petriorum monasterium feminarum, prope Sideram situm. etiain consoceram eius Caesaris lohannis coniugem, protovestiariam tovestiariam ex dominae nostrae deiparae in Blachernis aede arcessutam, in codein esse iussit Petriorum monasterio. ceterum cellas vinariaw et penarias omnemque rem familiarem iulegram serva-

C λάνθανε.

V

vit. quotidie mane adibant ambae custodes, ecquid de filiis audivissent, sciscitantes. illi, qui simplicius cum iis agerent, enarrabant quaecunque perceperaut. quos nt sibi magis adiungeret protovestiaria, animo ingenuo ac summa liberalitate mulier, iussit eos, quantum cibi vellent, de sua copia capere. quae enini ad victum pertinebant, quo minus importareutur, nihil obstabat. unde custodes tam faciles dehinc ad narranda omnia, quaecunque audiverant, habebant, ut nihil quidquam eas lateret.

Hactenus de mulieribus. Comneni porta, quae ad Propugnaculum Blachernarum erat, occupata clavibusque fraclis, tutum ad imperatoria stabuhi exitum habuere; untle abductis equis, qui utiliores viderentur, reliquorum posterioribus pedibus ab ipsis femoribus ferro recisis, celeriter ad monaslerium prope urbem, Cosmidium in mine, se contulerunt. namque, ut hic nonnihil addam, quo narrati

[*](P. 55)

fiat dilucidior, protovestiariam, cuitia nientionem feci, priusquam imperator eain, ut supra enarravimus, arcssivisset, ibi coiivenerunt eique hine prolecluri vale dixerunt; et Georgium Palaeologum in partes suas traxerunt atque, ut secum deficeret, adegerunt. prius consilia cum eo communicare ausi non erant, cum merito esset suspectus. nam pater Georgii studiosissimus imperatoris erat, ut non sine periculo aperiri tale consilium posset. ac primo Palaeologus haud se lacilem praebuit; quin mnltum ounilcns, reprehendit illorum contra imperatorem inceptum el quod, deteriore inito coiisiiio, se quoipie in socielatem vocarent. sed cum etiam prolovestiaria, Palaecdogi sorus, ut una proficisceretur, instaret et gravissima minitaretur, animo fleclehatur. nec nisi de mulieribus iam sollicitus erat, Anna uxore et Maria socru, nobilissimo inter Bulgaros loco orta, tanta pulchritudine ac concinnitate totius corporis, ut omnium illius temporis mulierum formosissima haheretur quas ut in tuto collocarent, cum Palaeologo et Alexio cordi esset, hoc quidem loco eas amovendas censebant; sed alter in arce quapiam, alter in deiparae acde in Blachernis sita

collocandas existimabant. vicit tandem Georgii sententia. statim igitur feminas hinc abductas sanctissimae Verbi omnia continentis matri credebant; ipsi reversi, unde profecti erant, quid facto opus esset, consultabant. Palaeologus “vos, inqnit, praeire oporlet; ego mox sequar, rem meam familiarem mecum allaturus." forte enim sua bona, quae moveri poterant, illic deposuerat. itaque Conmeni nihil cunctati viam ingrediuntnr; ille vero, postqnam monachorum iumenlis bona imposuit, eodem pergit. cumque cumque Tzurulum, qui est vicus Thraciae, una cum iis advenisset, percommode accidit, ut exercitus a domestico convocatus adesset. iam ad Ducam lobannem Caesarem, in praediis snis Morobundianis commorantem, misernnt, qui de iis, quae sibi accidissent, certiorem faceret. accelerato nuntius itinerr. diluculo extra aedium limina constitit atque ad Caesarem aditum petiit. quem conspicatus Iohannes, Caesaris nepos, qui adhuc puerulus

erat nec eam ob causam a Caesaris lalere unquam discedebat, accurrit dormientemque excitaus , defecisse Comnenos nuntiat. Caesar hac voce perculsus, puerum alapa inflicta , ut migari desineret, admonuit aspulitque, at ille, paulo post iterum ingressus, eundem nuntium refert, ipsa Commenorum ad eum adhortatione addita. in qua quidem inerat sententia lepidissime expressa, qua simul quid factum esset ab Alecio, ita significabatur: "nos opsonium paravimus opulentum nec sine condimentis; tu si adhiberi ad convivium vis, lac quam primum adsis, lautissimi epuli particeps futurus." lohannes, erectus in cubitum, cubitum, introduci nuntium iubet, a quo cum audivisset, quae a Comnenis gesta erant , “hen " exclamat, manus obtendens oculis. ac barba parumper prehensa, ut qui multa secum interea reputeret, in hoc tandem animum defixit, ut et ipse voluntati eorum obsequendum duceret. statim igitur equisonibus arcessitis et equo conscenso, ad Comnenos proficiscitur. in via obviam factus Byzantio, qui satis magnam vim auri Cpolim porlabat, Homericis illis verbis eum interrogat, quis et unde gentium esset; cumque cognovisset, multum

[*](B)[*](C)

eum pecuniae vectigalis ad cubiculum imperatoris ferre, flagitat, ut secum divertat; postridie, quo vellet, abire passurum. cunctanti illi ac inoleste ferenti institit vehementius, donec impetravit. quippe miro erat orationis cursu sententiarumque gravitate, ac persuadendo valebat quasi Aeschines alter vel Demostheues. cum hoc igitur diversoriolum quoddam ingressus, omni comitate et accumbere secum eum iussit et nocte ut commode cubaret , curavit. sub diluculum, cum sol orbem conscendere properat, properavit etiam Byzantius , equis stratis, in urbem pergere. quo conspecto, Caesar “desiste, inquit, et nobiscum veni.’ sed ille , qui nec, quo proficisceretur, sciret, neque causam, quamobrem tam benigne ab illo exceptus esset , teneret , iterum abnuebat, Caesarem eiusque blanditias suspectans. is contra instare, rehictantem trahere et graviora luiuari , nisi, quae iussus esset, faceret. ubi ne sic quidem obtemperavit , sarcinas eius omnes suis adiungi et iter continuari iussit; ipsi, quocunque liberet, veniam eundi dedit. qui cum ueque regiam auderet adire, veritus ne in cu-

stodiam traderetur, si ad quaestnrps sine ppcunia venisset, neqiie rursus propler reriim moliini ac perturbationem, ex emergente iani Comnenorum coniuratione ortam, domum reverti vellet, Casesarem vel invitiis secnlus est. forte autem Contigit, ut Caesar, cum iter hinc pergcret, Turcis oliviam fieret , qui modo Eurum fluvium Lraiecerant. adductis igitur hahenis siibsistens, postquain unde et quo tenderent, interrogavit , magnam iis niercedem et omnis generis bencdcia promisit, si ad Cumnenos secum proficiscerenlur. ubi annuerunt, ille iusiurandum a ducibus eoruin exegit, quo pactum confirinaretur. hi statim consuetudinc sua inreiurando dato, Comneno se auxilio fore, alacriter pollicentur. itaque Caesar ciim Turcis ad Coinnenos processit; quem cum procul illi conspexissent , nova preada incredibiliter laetali, maxime Alexius pater meus , jtrae gaudio, quid agerent , ncsciebant , progressusque obviam Alexiiis, Caesarem amplexus et osculatus eal. quid deindc? ingrediuatur, Caesare

snasore et impulsore , viam , quae in urbem ducit. passim ex appidis homines ultro affluebant imperatoremque salutabant Alexium, praeter Orestiadis incolas; qui cum pridem ei propter captum Bryen nium infensi essent, a Botaniatis partibus stabant. Athyrae unum diem ad sedandam lassitudinem morati , Schiza perrexere , qni et ipse vicus Thraciae est , ibique castra posuerunt.

Suspenso autem animo omnes, quid futurum esset, exspectabant, dum pro suo quisque studio imperatorem deposcunt. plerique Alexio eam dignitatem optabant. sed nec Isaacii quidem familiares otiosi erant ; quin omnes , quantum poterant, sollicitabant. ita resvox conventura videbatur, alteris hunc, alteris illum ad imperii gubernacula provehi cupientibus. aderant tum temporis, qui affinitate cum Alexio coniuncti erant, Caesar Iohannes Ducas, quem supra memoravi, promptus excogitandis, acer exsequendis rebus, quem et egp per breve tempus olim vidi ; praeterea Michael et lohannes nepotes eius et qui horum sororem in matrimonio habebat, Georgius Georgius

logus. hi sibi invicem adcsse, laborare, multitudinem ad suam sententiam tentiam traducere, omnen, quod aiunt, , movere funem, omnem callide adhibere machinam, ut Alexius renuntiaretur. ita versa hominum sententia, numerus eorum, qui Isaacio favebant, paulatim imminutus est. etenim nemu unus resislere potuit potuit, ubi Iohannes Caesar erat , qui ct ingenio et corporis proceritale et forma regia omnes longe snperabat. quid autem a Ducis non factum, quid non dictum, quid non promissum sum singulis ducibus, tum universo exercitui, si Alexius imperatoris dignitate ornaretur? “makimis, inquibant, danis honoribusque vos aflicciet pro cuiusque merito, nec forte quadam, quemadmodum imperiti et ignari duces solent; propterea quod tam diu dux vester est et magnus Occidentis dumesticus, eadem vobiscum mensa tisus et, sive insidiandum sive acie pugnandum erat, periculorum socius fortissimus; qui nec corpori, nec vitac ipsi pcpercit, ubi salus agebatur vestra ; qui montes agrosque saepe vobiscum peragravit et quanti in miltia labores ferendi sint, ipse expertus est; qui ut uni-

[*](B)[*](C)[*](V. 51)

versos, ita unumquemque vestrum bene novit et cum ipse forti animo sit, strenuos milites plurimi facit." haec quidem Ducae; autem fratrem summo in omnibus rebus honore habebat, vel propter fraterni amoris vim , vel potius , (nam et hoc dicendum est,) cum universus exercitus ad Alexium se converteret et ut imperium acciperet urgeret, Isaacio autem ne tantubim quidem studeret, tanquam imperio sibi certo et rebus ad voluntatem fluentibus , consolabatur fratrem spe imperio potiundi, potiundi, incommodi inde capturus, si ipse ab universo exercitu ad summos honores quasi abreptus, fratri subblandiretur verbis et cedentis speciem prae se ferret. ita cum tempus trivissent, milites ad praetorium convocantur, magna exspectatione et sua quisque vota rata ut fiant optantes. surrexit Isaacius purpureumque calceinn fratri induere conatur. quo saepius recusante, “sine, inquit; per te deus gemis nostrum ad pristinam dignitatem revocare vult." simul oraculum in mentem ei revocat, quod olim Iocum, qui Carpiani vocatur, cum ex regia uterque frater domum rcdibat, proditum erat. nam eo cum pervesinissent, , obviam fit homo

[*](D)[*](P. 59) yetTO

an homine aliquis niaior, fulurarum rerum certe scientissimus; qui sacerdotis quidem specie , nudo capite, conia coma cana, barba horrida, pedes ad equitem Alexium accessit et crure comprehensum ad se attraxit insusurravitque Davidicum illud “intende, prospere procede, regna propler verilalem et niansuetudinem et iustitiam." quibus adiunxit “imperator Alexi." haec lociitus et quasi vaticinatus, evanuit Alexiumque effugit, licet omnia circiimspicerel, atque adco habenis effusis persequeretur, an furte a deprelienso, quis et unde esset , perdisceret. nihilo tamen niinus latcbat visns. reversum Isaacius fraler multum de iis quaesivit, quae vidisset, et ut arcanum sibi aperiret, rogavit; cumque inslaret Isaacius, Alexius primo tergiversatus est, dein quid secreto sibi dictum esset, detexit. id licet palam ct Cumi fratre colloqucns, pro figmento et praestigiis haberet, tamen cum sancti, quem viderat, viri speciem meiile reputaret, rctulisse is theologum, tonitrui filium, Alexio vidcjiatur. haec senis oracnla et quae vcrbis ab co significata erant, ubi Isaarius re ipsa

comprobata vidit, vehementius fratri institit ac paene vi coegit, ut calceos pnrpureos indui sibi sineret, praesertim cum universi exercitus ardentissima in Alexium studia nosset. tunc initium acclamandi Ducae fecerunt, cum aliis de caussis Aiexio et ipsi cupientes, tum maxime quod propinqua eorum , Irene mater mea , rite ei nupserat. idem , qui sanguine cum iis coniuncti erant, simul alacriter faciebant; quos cetera multitudo excipiens, ad coelum usque voces efferebat. ac mirum quid eo tempore contigit, ut qui modo discordes inter se , mortem obire malucrant, quam sententia sua decedcre , consentirent momento, idque ita , ut dissidium inter eos unquam fuisse , cognosci non posset.

Quae dum peraguntur, rumor differebatur, Melissenum cum exercitu satis magno Damalim usque progressum, imperatorem acclamatum purpuraque indutum esse. cui fauaae tunc fidem fidem non

poterant. verum ille, de rebus a Comnenis gestis et ipse certior factus, legalos celeriter ad cos misit. qui cum advenissent, litteras tradide. runt, in quibus haec fere scripta erant “deus me usque Damalim incolumem cum exercitu servavit. vobis quoque quid acciderit cognovi et quomodo a servorum illorum maliggnitate dirisque insidiis dei providentia vindicati, saluti vestrae consulueritis. quoniam autem el. affinitale, id quod in divini beneficii parte pono , vobiscum iunclus sum, et voluntate immutablilque in vos animo ne consauguineorum quidem vestrorum (deum rerum rerum omnium iuddicem testor) ulli concedo, in comune consuledo salutis nostrae stabilitatem confirmare nos oportet, ne omni vento huc illuc agitemur, sed bene constitutis imperii rebus, satis firmo fundamento innitamur. id sine dubio contioget, si urbe a nobis deo annuente capta, vos Occidentis res res administretis, mihi Orientem regendum concedatis, corona alque purpura induto et, quemadmodum imperatoribus mos est.

simul cum nomine illius vestrum, cui imperium defcretur, renuntiato. ita et acclamatio communis fiet et licet, locis negotiisque disiuncti , animo tamen uno eodemque erimus ac siunma pace a duobus imperium administrabitur." haec cum legati retulissent, nihil in certi responsum. postridie iis arcessitis, Comneni multis verbis, ca qnae Melissenus proposnisset , fieri non posse , demonstrarunt ; ceterum quid consilii de ea re cepissent, breri ipsis indicatum iri per Georgium Manganem cognomine, cui legatorinn quoque curam demandaverant. inter quae nec urbis oppugnationem negligebant omniuo , sed velitatiouibus, quantnm poterant, muros teutabant. postero autem die arcessiverunt eos et quid sibi placuisset, docuerunt. caesaris dignitatem et taeniam et acclamationem et qui reliqui eius dignitatis bonores essent , Melisseno se concedere ; praeterea attribuere se eidem Thessalonicam urbem maximam, in qua etiam praestantissima aedes in nomine magni mngni martyris Demetrii condita est, ubi unguentum, e venera-

[*](D)

bili eius loculo semper scaturiens, maximas sanationes iis adfert, qui cum fule accedunt. has conditiones quamvis aegre ferrent legati, tamen improbatis quae contra monebant, cum multum eorum ad urbem apparatum et magnas Alexii copias viderent ac temporis angustiis iam premerentur, veriti, ne capta urbe Comneni etiam magis sibi confidentes, ne ea quidem, quae quae nunc proiuiltc rent, concessuri esscnt, postularunt, ut bnlla atirea, rubris litteris subscripta, haec sibi connrniarcutnr. annuit Alexius, novus imperator, et statim Georgio Mangani , qui ab epistolis erat, arccssito , ut bullam auream conscriberet, niandavit. vcrum is triduo rcin dlstnlit , aliud alio tcmpore praclexens; modo diurno se laborc defessum noctu litteras perficcre non potuisse causabatur, modo perfectas noctu scintalla, quae quae incidisset, conflagrasse. haec atque alia talia Manganes praetendens et quasi mangonizans alias aliter rem procrastinavit. interim Comneni ulterius progressi, Aretas quae dicuntur celeriter occpant. est is locus prope urbem situs, leniter ex planitie editus et infra stantibus collis speciem praebens, altero latere ad mare, alter

[*](P. 61)[*](V. 53)

ad Βyzantium vergens, reliquis duobus ad septentrionem et occiden tem spectantibus, omni vento expositus, liquidae et bibendo idoneae aquae fontes perennes, perennes, plantis autem atque arboribus adeo infecundus, ut a lignatoribus abrasum diceres. ibi imperator Romamis Diogenes, amoenitatem loci et coeli teiuperiem secutus, brevis rusticationis cationis causa magnifica et regibus apta aedificia exstruxit. quo cum pervenissent , miserunt qui muros tentarent urbis , uon turribus aut machinis, cum id ne per tempus quidem liceret, sed peltastis, iacula toribus , hastatis et gravis armaturae militibus missis.

Sed Botaniates, cum et Comnenos maguo ac variis ex hminibus conflato exercitu ad ipsas urbis portas iamiam appropinquasse, et Melissenum Nicephorum Damalim pcrvenisse haud miuoribus copiis parique principatus invadendi consilio cognosset, animi anxius et utrique obsistendo impar, ad hoc propter seneclutem iguavus atque timidior, licet adolescens fuisset fortissimus, tautum a metu tum respirabat, quautum moenibus circumseplus erat, mec ab imperio

abdicando abhorrebat. quo factum est, ut etiam cives trepidarent, et expugnari omnia undique posse viderentur. at Comuenis cum urbem νἰ capere diflicillimum videretur, (nam copiae eorum ex omni genere peregrinorum aeque atque indigeuarum collectae erant; ubi autem multitudo varia est, ibi varia eliam appareut studia,) itaque cum Alexius, novus imperator, urbem haud facile capi posse intelligeret et militum inconstantiam pertimesceret, consilio mutato, blanditiis ac promissis nonnullos ex iis, qui moenia defenderent, sibi conciliare eorumque voluntatem quasi furari statuit; quorum auxilio urbem caperet. quod cum tota nocte animo versasset, primo mane in Caesaris fentorium se confert, consilium cum co communicat rogatque, ut moenia et propugnacula eorumque custodes, qui varii crant generis, secum exploratum iret et quomodo urbe potiri possei, specularelur. sed is aegre adduci poterat. cum enim monachi veslem hand ita pridem induisset, merito verebatur, ne si moenibus accederei, risui esset iis, qui in muro turribusque consisterent. neque id eum fefellit. cum enim invitus Alexium secutus esset, statim conspicati ex muro, patrem eum irridundo salutabant, opprobrio quodam nd-

dito. at ille attracto in frontem cucullo, ubi se intus abdidit, convicia nihili duxit, toto animo ad ea, quae agenda eraut, intentus. solent enim, qui constanti sunt animo, perseverare in proposifo ei quae extrinscus interveniunt, contemnere. explorabat igitur, quinam quibusque turribus prnesidio essent. cunique immortales quos dicunt, (est ea iuaxime peculiaris exercitus Romani pars) hic praesidere co gnovisset, illic Barangos Thule oriundos, (barbaros dico securibus armatos) alibi Nemitzos, gentem et ipsam barbaram et dudum Romanis servientem, suasit Alexio, ut neque Barangos neque immortales aggrederetur. hos enim, utpote indigenas, necessario summa erga imperatorem voluntate esse et mortem potius oppetituros, quain ad aliquid in eum moliendum adducerentur; qui autem securim luimero lerrent, tanquam pignus et hereditatem a maioribus traditam accepisse in imperatores fidem eorumque custodiam, quam inviolatam servarent neque ullam omnino proditionis mentionem ferreut. at nemitzos si adiret, nequaquam fortasse a spe destitutum iri, sed aditum per

turrem, quam tuerenfur, nacturuin. haec velut oraculo dedita Alexius accipiens, misit, qui Nemitzorum ducem sub nuirum diligenter quaereret. illo deorsuni prospectante, post multa ultro citroque verlta habita, de urbe prodenda convenit. quem nuntium cum ex insperato miles attulisset, Alexius quique eum comitabantur, magnopere gavisi, alacriter ad equos conscendendos se pnrarunt.

Quae dum geruntur, Melisseni lcgati hullam auream promissam flagitarunt. Mauganes statiml arcessitus qui afferret, scriptaiu quidem bullam esse dixit, verum vas, cpio ad subscribendum imperatori opus esset, cuin ipso stilo se perdidisse aflirmavit. etenim callidus erat homo futura facile prospiciebat, ex praeteritis, quid utile esset, captahat, praesentia diiudicabat verissime atqne ad voluntatem suam callide transferehat, miro praeditus artificio, res, dummodo vellet, tegendi. itaque differebat litteras conscribere, quo suspensas Melisseni spes teneret. ad quem si bulla aurea, qua caesarisl diguitatem

ei largiretur, celerius, quam necesse erat, perveniret, verebatur, ne contemto hoc honore, imperium omnino, quemadmodum, ipse Comnenis significaverat, appeteret et in facinus aliquod audax prorumperet. hoc igitur consilium et mangonium erat Manganis, cum bullam auream caesaris conscribere procrastinaret. tempore autem instante, quo Comneni in urbem invasuri erant, ubi iegati dolura suspectarunt, vehementius instabant bullam auream poscere. quibus Comneni haec fere respondent. “quoniam in mauibus urbs est, quani ut iuvante deo recipiamus, iam movemus, ite atque hoc ipsum domino vestro renuntiate, ilUubjue adilite, si prospere res procedant, facile omnia, ciim ipse ad nos venerit, es utriiisqiie nostnim sententia conventura." legatis ita Georgiuin Palaeologiim ad ducem Nemitzorum Gilpractum miserunt, animum eius exploraturum. quem si paralum, ut promiserat, ad intromittendos Comnenos cognovisset, signum condictum daret; eoque conspecio

[*](V. 55)[*](D)[*](P. 64)

ipsi sine mora in urbem festinarent, Georgius autem, celeriler turri ascensa, porlas aperiret. libentissime hic ad Gilpractum iler suscepit, quippe qui promptus ad bellica facinora et urbium expugnationes esset, ut illud ipsum τειχεσιπλήτης, quod de Marte Homerus dicit, quadrare in eum videretur. Comneni, universo exercitu instructo et pcrite ordiuato, lente progressi, ad urbem turmatim accesserunt. vespere autem Georgius Palaeologus ad muros appropinquavit et, signo a Gilpraeto accepto, in turrim ascendit cum suis. interim Alexius, liaiid prociil ab urbe valiuin iecit castraipie bene metalus est. postquam exiguam noctis partem ibi consedit, presso gradu incedesn, (ipse cum lectis equitibus et militum flore mediam aciem tenebat, velitibus in agmiiia partitis,) diluculo ipso sub moenibus copiis omnibus couslilit. milites in speciem praelii erat armati, ut qui intus erant, percellerentur. verum ubi Palaeologus signum de muro dedit portasque aperuit, promiscue irruunt, non servato ordine, sed te-

mere, ut fors ferebat, clypeis, arcubus hastisque instructi. erat dies quintus magnae hebdomadis, quo raysticum pasclia et sacrificamus et coniedimus, indictione quarta, anni 6589 mense Aprili. ita universus exercitus, peregrinis iudigenisque militibus constans, in urbem, quam diubim omnis generis opibus ac terra marique continuo importatis divitiis refertara norant, celeriter per Cliarsiae portam invasere et per omnes plateas, per trivia et bivia vagantes, non a domibus, uon ab ecclesiis, nec ab ipsis quidem locis, quae adire nefas est, alislinebant, opulenta inde praeda capta. modo a cnedibus temperabant: ceterum audacia et libidine grassabantur. quodque peius erat, ne indigenae quidem ab eiusmodi faciuoribus se continebant; sed sui quasi obliti et moribus in peius mutati, impudenter eadera, quae barbari, perpetrabant.

Haec cum Nicephorus videret et quantis difficultatibus circumventus esset perspiceret, Comnenis ab Occidenle instantibus et ab Oriente Melisseno prope Damalim iam consideute, consilii inops Melisseno maluit dc principatu cetlere. obsessa autem iara urbe a

Comnenis, uni c fidissimis ntlministris mandnvit, nt Melisseniim classe in regiam adtlticeret; comitabatur eum spatharius quidam fortissimus. at priusqtiam imperatum porfici posset, urbs capiliir. ac Palaeologus quidem, uno e suis assumto, ad mare pedibus descendit. ubi cum naviculam invenisset, slatim ea conscensa, remiges rccta in locum vehi iubet, ubi classis pro more stationem habebat. iamque appropinquabat. ulteriori ripae, cum illum, qui a Botaniate ad Melisscnum arcessendum missus crat, classem expedientem conspexit; spatharius una e navibus bcllicis velicbatiir. qucm simulac e longinqiio cognovit, (nam familiaris eius olim erat,) adnavigavit et salute dicta, cum unde et quo proficiscerelur percontatus esset, rogavit, ut se in navem admitleret. sed spatharius, qui eum sciilo gladioquc instructum conspiceret, metu affectus, “libenter, inquit, exciperem, nisi tc vidercni armatnm." ille sine detrectatione paratum se ostendit el scutuni et gladium ct gaicam deponere, modo in navcm se recipere vellet. atque ubi arma eum sparharius posuisse vidit, in navem admisit et

amantissime amplcxus est. PalaeoJogus autem, qui vir erat animo alacri, ne ulla quidem cunctatione facta, quae agenda erant aggrf ditur. atque in proram insiliens, remiges ita interrogat. “quid, in quit, agilis, fjiiove pergitis, vestris capitibus mala maxima paraturi ? urbs, ut videtis, capta est; qui modo magnus domesticus erat, nunc imperator renuntiatus est; cernitis satellites eius et acclamationem auditis; neque alter amplius locum in regiis acdibiis habebit. bonus quidem Botaniates, sed muito Comneni meliores; niagnus Botaniatae exercitus, sed noster multo maior. non igitur vos decet, vestram ipsorum vitam uxoresque ac liberos prodere; sed cognito, urbem ab exercitu universo occupari, signisque erectis, acclaraationem omnium ore fieri, et magnum nuper dfjmesticum iam imperatorem palatium accedere, regiis decoratum insignibus, retro navigandtim vobis atque ad eum transeundum est, quo viin victoriamque certam ipsi reddatis." liac oratione commoti, omnes obsecuti sunt; quod cum spatharius moleste ferret, strenuissimus Georgius ille Palaeologus mi

nabatur se vinculis eura in navis tabulato adstricfnrum vcl in raare demersurum. ac statim Palaeologo praeeunlc, remiges acciamavere; spatharium auteni rerusanteni et aegre lerentem in navis tabulalo vinciri inssit. pauliim iiide provectiis, clypeo et gladio resumtis, eo appulit, ubi classis stabat, perfecitque, ut ab omnibus naiitis Alexius imperator consalutaretur. cumque ibidem eum ipsum, cui Botaniates negotium dederat, classe assumta, Melissenum traiiciendi, offendisset, statim captum detinuit nautisque praecepit, ut naves solverent. quo facto, cum classe ad arcem advenit et arclamationem alacrem fecit. ibi remigatione omissa, naulas quietos consistere iussit, ut, qui ex Oriente traiecturi essent, intercluderentur. paulo post cum navem vidisset ad magniim palatiura applicari, navigii sui remij-ibus qiiam niaxime iucuinbere iiissis, navem assequitur. in qua ubi suum ipsius patrom conspicatus est, statim in debitam parentibus veueralionem surrexit. ncque tamon hilare is eam adspexit, nec vero lucein appellavit suam, ut Itbacensis olim Ulyssea Telemachum cum primum viderct. ibi enim convivium et

proci et certamen et nervi et arcus, et praemium victori piulica Penelope proposita, et Telemachus non hostis, setl tanquam filius patri suppetias veniens; hic pugua erat et bellum, et diversa uterque sequebatur. nec alterum alterius sensa latebant, quanquam eirectu aclliuc carebat consilium. itaque stultum appelians filium, “quid huc, inquit, venisti " cui Georgius, “quandoquidem qui me interrognK pater meus es, " at pater “exspecta, inquit, pauihihim paullulum; et si quiclem me iniperator aifcliet, brevi " haec lociitus Nicephorus Palaeologus abiit in regiam. qui cum dispersos vidsset omnes et praechie sludio pahmtes, facile eos deleri posse ratus, a Botaniate petiit, daret sibi oriundos ex Ihule insula Larangos, cjiiorum auxilio Comnenos urbe pelleret verum Botaniates, in desperatione rerum sua rura perseverans, abhorrere se a civili bello fingebat, et “si me inquit, audis, Nicephore, quoniam in urbem ingressi Comneni suni de pace cos adi." ille licet invitus, tamen

[*](D)[*](Ρ. 67)[*](Β)

Comneni, nrbem ingressi, ad campum S. Georgii mngni martyris, qui Syceotes dicitur, confidentius iam constitere deliberantes, num malres suas pritis, ut mos est, salutatum irent, ac sic demun in palatium pergerent. qiio Caesar cognito, per qucndaiu e suis famulis graviter cunctationem eoriim increpuit. ceicrrime igitur iis ad donium Iberitzae progressis, accurrit Necephorus Palaeologus, qui imperatoris nomine liaec nunitavit. “senem se iain esse et solum, nec filiuin, nec fratrcm, nec quemquam liabcre legitima cogiiatione con- iunctuiii. quare si vellet, (novum imperatorem Alcxiura dicebat,) esset sibi filius adoptivus. neque se quidquam detraclurum iis, quae ille conimilitonibiis suis promiserit, neipie ullam imperatoriae potestatis partein communcm babiturum, sed mero nomine conteutum fore ct acciamatioue rubrisque calceis, praeterea requiescendi in palatio venia, tota renim adiuinistratione Alexio relicta." nd bacc ita responderunt, ut auu abhorrerc se a pactione significarent. quo

[*](V. 58)[*](C)[*](D)

audito, Caesar celeriter ad eos properat, mala denimtiaturus atque ad occupanduni palatium compulsurus. iam cum a dextra domum accederet, obviam Comneni prodeunt ipsi pediti; quos ille graviter obiurgavit. cumque in ipso aditu Palaeologum Nicephorum a sinistra rursus ingredientem conspexisset, ad eum conversus, “quid hic agis, inquit, quove consilio venisti, consocer?" cui ille “nihil ut opinor, efficiam, eadem, quae antea, allaturus imperatoris mandata obstinavit enim promissis stare et Alexium pro filio ita habere, ut imperatoris dignitatem adipisceretur remque publicam suo arbitrio gubernaret; dummodo ipse nomen saltem imperatoris et rubros calceos purpuramque retineret et in palatio requiescere sibi liceret, quippe qui et senex iam esset et quiete indigens." at ille vultu superciliisque contractis, “abi, inquit, renuntia imperatori, haec plus fortasse profiitura fuisse ante captam urbem; nunc compositioni locum relictiim non esse. seuex autem cum iam sit, imperio cedat ac saluti suae consulat." atque haec quideui Caesar. Borilus autem,

quam Comnenos ingressos esse comperit eorumque cxercitum tota urbe praedabundum palari et in spoliis coliigendis totura esse, (ipsi cum iis, qui sanguinfi ct affinilale coniuncti erant, paucisque peregrinis militibus reinanserant,) impetum facore staluit, facile eos propter exercitum dissipatum deleri posse ratus. itaque congregatos omnes, et qui humero enses gcstant ct qul e Cliomate oriundi, a foro inde Conslanlini usque ad Milium et ultra optinie ordinibus disposuit. et illi quidem consertis sciilis ad pugnam parati stabant, nequR dum loco movebant. sed cum qui patriarcbae munere tunc temporis fungebatiir, vir sanctus ac vere pauper quique omni pii cultus gencro non minus quam qui in deserlis olim montibusque degcbant patres, exercilus erat, cum is ergo etiani proplictiae gratia praeditus, multa saepe praedixisset, neque unquam deprcliensiis esset in meudacio, et virtutis specimen ac quasi furma successoribus esset, illa ipsa, quae Botaniatae acciderant, nequaquam ignoravit. sed sive divino afflalu, sive etiam Caesare monitore, (nain ct hoc ducebatur, cum is dudum familiariter patriarcha uterelur ob summam eius virtutem,) imperatori suasit, ut regno se abdicaret. “noli, inquit, bellum civilc nio-

[*](C)

vere, neve dei voluntati repugna. Christianorum sangnine urbem pollui ne permittas; quin dei potius arbitrio obsecutns, e niedio abi." paruit imperator consilio pontificis et militum veritus, praecincta veste in magnam dei ecclesiam descendit. in summa autem perturbatione cum esset, non aniraadvertit, imperatoria se adhuc veste amictum esse. itaque Borilus ad eum conversus, brachialia margaritis insignita prehendit atque a reliqua veste disiunxit, non sine sanna et irrisione addens: “talis vero ornatiis nunc convenit nobis." Botaniates in magnum divinae sapientiae templum se ibique aliquamdiu perniansit.