Declamatio 50

τὸ μὲν οὖν εὐτυχέστερον, ὦ πολῖται, μὴ [*](RIV 841) πρὶν εἶναί μοι καιρὸν ἐπὶ τοῦτ’ ἀναβῆναι τὸ βῆμα μηδ’ αὖ περὶ τούτων ὁποίων νῦν ἐρῶν ἀφῖγμαι μη- δέποτε λόγους ἐν ὑμῖν ποιήσασθαι· ἐπεὶ δὲ εὔξασθαι μὲν ἅ τις βούλεται ῥᾴδιον, πράττεται δὲ τὰ τῆς ἀνάγ- κης καὶ ταύτην οὐκ ἔνι διαφυγεῖν οὔτε νέοις οὔτε γέρουσιν, ἥκω δεησόμενος ὑμῶν ἄνθρωπος οὐδ’ ἱκανῶς [*](Mon = Codex Monacensis gr. 96) [*](Va = Vaticanus gr. 82) [*](Α = Ambrosianus L 64) [*](Ma = Matritensis 4679, olim N-49) [*](Cl = Bodleianus Miscellaneus 208, olim Claromontanus) [*](Β = Barberinus II 41 (Vatic. Barb. 220)) [*](1 Harpocr. s. v. βουλεύσεως) [*](1 Ἐγράψατο — 3 νόμον spatio relicto om Va | παῖδα Ma ὁ sed αιδ supra ras 2 litt m2 2 ἄκριτος ΑΒ 3 τῶν Mon) [*](4 οὖν inser Va2 | εὐτυχέστερον Ma sed in ras minore m2 om VaAClB | ὦ ἄνδρες Ma sed in ras minore m 2 6 μὴ δ’ libri Re 7 ποιήσασθαι, φανερὸν ἐπεὶ Β | εὔξασθαι — 9 διαφυγεῖν praemissis verbis τῆς μελέτης ἐν ᾖ παῖς παρὰ πα- τρὸς γραφεὶς βουλεύσεως ἀκρίτως ἀποθανεῖν ἀξιοῖ citat Macarius Chrysoc. fol. 78 (Villoison Anecd. II 11; Reisk. Lib. t. I p. XXV)) [*](8 δὲ om Α 10 ἄνθρωπος in lac 6 — 7 litt om A | ἱκα- νὸς Mon A)

2. εἰ μὲν οὖν ἠξίουν ὑμᾶς διαλλάξαι μοι τὸν πατέρα καὶ ποιῆσαι πρᾷον καὶ πεῖσαι τὴν οὐδὲ μέχρι ῥήματος ἐμοὶ φορητὴν ταύτην δόξαν ἀποθέσθαι, τάχα μὲν οὐδ’ οὕτως ἂν οὔτε τῶν ὑμετέρων ἀλλότρια τρόπων ἐζήτουν οὔτ’ ἐναντία ία τῇ φύσει τῇ παῖδας καὶ γονέας οἰκείως ἔχειν ἀλλήλοις ἐθελούσῃ, ἴσως δ’ ἄν τις ἠγανάκτησε τῶν οὐδ’ ἐν τοῖς πολλοῖς ὑμῖν ἐοικότων, εἰ τοιαύτην αἰτίαν ἐγὼ λαβὼν ὅπως μήτε λόγον μηδένα μήτε δίκην μηδε- μίαν πατρὶ πατρὶ δοίην διεπραττόμην· ἐπεὶ δέ, ὃ τῆς κρίσεως ἐστιν, ἂν ἀλῶ, πέρας, τοῦτ’ ἂν βουλοίμην ὑπομεῖναι σιωπῇ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ τὰ τῆς ψήφου ποιοῦντος, οὐκ οἶδα εἰς τί τις βλέπων ἢ τί τῶν ἁπάν- των ὑφορώμενος οὐκ ἂν δοίη τὴν χάριν.

εἰ μὲν οὖν ἑώρων καὶ ἴ’ νῦν τὸν πατέρα ἐφεστηκότα καὶ τοὺς ἐναντίους ἐμοὶ παρεσκευασμένον πρὸς ὑμᾶς εἰπεῖν λό- [*](RIV 842) γους, οὐδὲν ἂν ὧν διανοοῦμαι φράσας εὐθὺς 1 ἂν ἀποπηδήσας ᾠχόμην εὖ τοῦτο εἰδώς, ὧς ἅπαντα ἂν [*](1 εἰς ὑμᾶς om VaA | εἰς inser Ma 2 εἰ Mon | ἦττον 2 ἐν inser Re om libri 3 ὦν ἐσπούδακα τυχεῖν scripsi e VaAMaClB cum lacobsio Lect 157 Schul ὢν ἐπούδα κατα- τυχεῖν Mon ὢν ἐσπούδακατα τυχεῖν Re 6 ἐξελόμενον A | παραδώσεται VaB παραδόσετε Ma 8 πρᾶον MonAB 12 ἠγανάκτησε τις Ma 15 δοίην scripsi e Β δοῖεν reliqui libri Re 17 ὑπομεῖναι Ma sed ὕπο inser m 3 | σιωπὴ scripsi e VaAMaClB cum Cobeto Coll 303 σιωπεῖν Mon Ee σιωπῶν lacobs Lect Schul 18 εἰ ετί Mon 20 ὑφεστηκότα Ma sed ν in ras m3 | τ(??) ἐναντί(??) A)

4. Ἀνάγκη μὲν οὖν μετὰ δακρύων, ὦ πολῖται, γίγνεσθαί μοι τοὺς λόγους, ἐπεὶ καὶ ὅλως νῦν ἐν δά- κρυσι διάγω καὶ οὔτε ἡμέρα οὔτε νὺξ οὔτε τῶν οἰ- κείων οὔτε τῶν φίλων οὐδεὶς ἐπεῖδέ με μετὰ τὴν ὀρ- γὴν πατρὸς ἢ φθεγξάμενον ἢ σιγήσαντα ἀδακρυτί.

5. καὶ τί θαυμαστὸν εἰ αὐτὸς ἠνάγκασμαι πενθεῖν, ὅπου γε καὶ τοὺς ἐμοὶ συνήθεις ἴδοι τις ἂν ταὐτὸν ἐμοὶ ποιοῦντας; ὁ γὰρ δὴ πονηρότατος ἐγὼ περὶ τοὺς ἐμαυτοῦ τοὺς ἐκ παλαίστρας καὶ διδασκαλείων ἑταίρους ἅπαντας ἔχω συμπενθοῦντας καὶ οὐδὲν τῇ λύπῃ τοῦ κινδυνεύοντος ἐμοῦ διαφέροντας. οἶμαι δὲ καὶ ὑμῶν πολλοὺς εἰς δάκρυα πεσεῖσθαι τῶν κακῶν τῶν ἡμετέ- ρων ἀκούοντας. ἴστω οὖν τις κἀμοὶ συγγνώμη μὴ συν- εχῶς ἅπαντα δυναμένῳ λέγειν.

6. Ἔγημεν ὁ πατὴρ τὴν μητέρα τὴν ἐμήν, ὡς οὐκ [*](7 Her. VII 168, 3; 211, 1; VIII 29. [Andoc.] Alc. § 4 p. 29, 18) [*](1 τε om MaClB 4 αὐτὸν Va | μὲν om Va 7 οἴσεσθαι scripsi cum Sinteni coll. 11. 11. οἴεσθαι libri Re | τοῦ om A) [*](10 γίνεσθαί Β 11 ἡ ante νὺξ MonVa delevi cum Sin- teni 12 οὐδεὶς inser Ma3 om VaAClB | με om VaMaClB | ὀργὴν inser Ma 3 om VaAClB 15 ἐμοὺς ClB | τίς Mon ταὐτὸ AMa 16 ἐμοὶ in ras Ma3 17 ἑτέρους A 19 δια- φέροντος A 21 μὴ inser Ma2)

εἴ τι προσπέ- σοι δυσχερές, τοῦτ’ ἐκ τῶν ἐλπίδων τῶν παρ’ ἐμοῦ τὴν παραμυθίαν ἐλάμβανε κἀν τοῖς διδασκαλείοις οὐκ οἶδα μᾶλλον ἑτέρους εὐδαιμονίσας ἢ μακαρισθεὶς ὐπ’ ἄλλων. ὁρῶν δὲ τὸν πατέρα τῆς οὐσίας ἐπιμελούμενον καὶ πλείω τὰ ὄντα ποιούμενον καἰ ὅπως εὖ πράττοντά μοι παραδοίη τὸν οἶκον, πάντας ὑπομένοντα πόνους καὶ οὐκ ὄντα χαλεπὸν οὐδ’ ἀκριβολογούμενον, δὶ τι φανείην ἀναλίσκων, ἔχαιρον καὶ εἰς ἱερὰ βαδίζων ἀπὸ [*](RIV 843) τοῦ πατρὸς ἠρχόμην τῶν εὐχῶν.

οὕτ’ ὢ δὲ | ἡμῖν τῶν πραγμάτων χωρούντων, εἴπω τὰ λοιπὰ μετὰ παρ- ρησίας; ἀλλ’ οὐκ ἐβουλόμην μὲν οὐδὲν δυσχερὲς περὶ οὐδενὸς λέγειν νέος τε ὢν ἔτι καὶ εἴπερ τις ἄλλος τῶν ἡλικιωτῶν εὐφημεῖν περὶ ἀπάντων, καὶ πολιτῶν καὶ μετοίκων καὶ ξένων, μεμελετηκώς, καρτερεῖν δὲ οὐκ ἔστιν ἀδικούμενον.

εἰσί τινες, ὦ πολῖται, τοῖς ἑτέρων ἀγαθοῖς ἀχθόμενοι καὶ νομίζοντες ἐν ταῖς τῶν [*](16 cf. p. 615, 17 21 cf. p. 615, 20 sq.) [*](1 γενόμενος ηὐξήμην post prius ἔδει del et post alterum in marg inser Ma 2 | ηὐξόμην scripsi e VaClB ηὐξήμην AMa Re οὐξήμην Mon 3 ὑπὸ reposui e libris sed παρὰ ὑπὸ Mon παρὰ Re Ι πάντη Cl 6 ἔτι Mon 7 παρ’ ἐμοῦ] ἐμῶν A) [*](8 κἂν ΑΒ Ι διδασκάλοις MaCl 9 ἑταίρους Α 11 ποι- οῦντα AMaClB 13 οὐδὲ A 14 ἀναλίσκειν Α ἁλίσκων Va | εἰς τὰ ἱερὰ coni lacobs Schul | ἀπὸ τοῦ πατρὸς inser Ma3) [*](17 signum interrogationis posui coll. p. 615,11 comma Β punctum reliqui libri Re 19 ἐνηλικιωτῶν Α 21 τοῖς Ma sed οἶς suprascr m3)

καὶ νῦν μὲν ἄνδρα πρὸς γυναῖκα, νῦν δὲ θεῖον πρὸς ἀδελφιδοῦν, νῦν δὲ ἀδελφοὺς πρὸς ἀλλήλους, νῦν δέ, οἶόν τι τὸ παρόν, πατέρα πρὸς υἱὸν ἐξεπολέμωσαν κἂν λάβωσί τινα χρη- ’στὸν καὶ οὐδὲν ἑαυτοῖς ἐοικότα, διεπράξαντο ῥᾳδίως ὁ γὰρ ἥκιστ’ ἂν αὐτὸς τοιαῦτα ἑτέροις ἐπιβουλεύσας ῥᾷστα ἂν ὑπὸ τῶν τὰ τοιαῦτα μηχανωμένων διαπρα- χθείη.

ἆρα ἄν μοι δοίητε εἰπεῖν ὅτι τούτων εἶς ὑπὸ τῶν τοιούτων ἠπατημένων καὶ ὁ πατήρ μοι γε- γένηται καὶ νῦν ἐγὼ θανατῶ διὰ τὴν ἐκείνου χρηστό- τητα; εἰ γὰρ ἃ συνῄδει μοι παρὰ πάντα τὸν χρόνον ἰσχυρότερα ὧν χθὲς ὡς εἰπεῖν ἤκουσεν ἐπεποίητο, τῶν παρόντων οὐδὲν ἂν ἡμᾶς ἤλαυνε. νῦν δ’ ὁ πατὴρ πα- τὴρ ἡμῖν οἴκοθεν ἐξελθὼν ἐπανῆλθεν ἐξαίφνης πολέμιος [*](6 Isocr. Panath. § 25 p. 238 b 10 cf. p. 563,6; 388,10) [*](3 δυνατώτεροι Α 4 καὶ post μὴ Mon Re et inser Ma delevi 6 πεπλησμέναις Α 9 πρὸς om Α 10 ἐξεπο- λέμωσαν scripsi ex AMaClB ἐξεπολέμησαν MonVa Re 11 αὐτοῖς Ma sed ex ἑαυτοῖς corr m 3, Β | ῥαδίως διεπράξαντο Α 12 ἑτέροις MaClB 13 τὰ om AMaCl | πραχθείη 14 ἄρα Α 17 παρὰ scripsi ex AMaClB περὶ MonVa Re 18 εἷπεν Sintenis | ἐπεποίηντο Α sed ν eras | comma post ἐπε- ποίητο inserui om libri Re 19 comma post παρόντων Mon VaCl Re delevi τῶν παρόντων οὐδέν, οὐδ’ ἂν ἡμᾶς coni lacobs Add 310 Schul | δὲ Α | πατὴρ(2) inserui e ClB om MonVaA Ma Re 20 ἐπανῆλθεν ἐξαίφνης πολέμιος scripsi ex AMaCl Β ἐπανῆλθε πολέμιος ἐξαίφνης MonVa Re)

ἐρω- τῶντος δέ μου τί τὸ ταῦτα ἀναγκάζον καὶ ποιεῖν καὶ λέγειν; σύ, φησίν, ὅν ἐμαυτοῦ φονέα βόσκων οὐκ ᾔδειν. ἀνεβόησα, ὦ πολῖται, καὶ ταῖν χεροῖν τὸ πρόσωπον ἔτυπτον καὶ θεοὺς καὶ δαίμονας ἐκάλουν καὶ μὴ τοιαῦτα ἀσεβεῖν ἐδεόμην.

τοῦ δὲ καὶ σφόδρα ταῦτα πεπεῖσθαι λέγοντος καὶ οὐδένα ἂν αὐτὸν μετα- πεῖσαι ῥήτορα προσπεσὼν πρὸς τὰ γόνατα λαμβάνειν ἠξίουν δίκην παρ’ ἐμοῦ τὴν ἐσχάτην. οὗτος, ἔφην, αὐχήν σοι γυμνός, αὕτη κλείς, τουτὶ στῆθος, [*](RIV 844) πάντα | ἕτοιμα δέχεσθαι ξίφος. μὴ μέλλε χεῖρα ἔχων καὶ νόμον.

ὁ δὲ τὸ μὲν αὐτὸς κατεργάσασθαι τὸν υἱὸν ὤκνει, δικαστηρίου δὲ ἐμέμνη- τὸ καὶ γραφῆς καὶ ἑτέρου νόμου τοῦ τῆς βουλεύσεως. καὶ ᾤμην γε αὐτὸν ἐνταυθοῖ λήξειν καὶ ὧν εἶπεν ἐπι- λήσεσθαι, ἀλλ’ οἱ τὸν σπινθῆρα, ὧς ἔοικεν, ἐμβαλόντες τὸ πρῶτον ἐρρίπιζον τὸν θυμόν. ὁ γὰρ μισθὸς οὐ [*](1 II. μ 162; ο 397; π 125. Philostr. vit. soph. I 21 t. II p. 32, 32 K 2 Ach. Τ. VIII 1,5 15 Arist. rep. Ath. 57, 3; 59, 3. Harpocr. s. v. βουλεύσεως. Meier-Schoemann-Lipsius, Att. ProceB p. 384 sq. 17 Chor. p. 209,24; 211,1 ed. Boiss. 18 cf. t. I 143,18) [*](1 τὸν μηρὸν scripsi ex AMa cum lacobsio Add Ach Τ 925 Lect App Pors 331 Schul τολμηρὸν MonVaClB Re 2 ἐνεμ- πίπλα Mon ἀνεπίμπλα Α 5 ταῖν χεροῖν scripsi e VaAMa ταῖς χεροῖν MonCl ταῖς χερσὶ χερσὶν Re) Β Re 8 ταὐτὰ VaA sed in hoc ~ supra ν eras | οὐδένα scripsi ex AMaClB οὐδὲν MonVa Re 15 τοῦ om Α 16 εἷπεν scripsi auctori- bus lacobsio Schul — ad calumniatores εἶπον rettulit Lect — ἁ et Sinteni εἷπον libri Re 17 ἔοικε Β | ἐμβελόντες Mon ἐμβαλόντος Α 18 τοπρῶτον Β om A | ἐρίπιζον MonVa Re ἐ(??)ίπιζον Α I μὲν ante γὰρ Α)

οὐ μὴν ἔγωγε ἀποδρὰς ᾠχόμην καίτοι τῶν οἰκείων παραι- νούντων ὡς τοῦ χρόνου παύσοντος τὴν ὀργὴν καὶ οὐ διὰ τέλους τῶν κακουργούντων ἡμῖν τὴν οἰκίαν κλει- σόντων. ἀλλ’ οὐκ ἔγωγε ἠνεσχόμην αἰσχρῶς σωθῆναι οὐδὲ ἐλθὼν μετὰ τοιαύτης αἰτίας παρ’ ἑτέροις οἰκεῖν οὐδὲ παρασχεῖν τοῖς ἅπαν τὸ πρᾶγμα κατεσκευακόσι λέγειν ἃ μάλιστα ἦν βουλομένοις, ἀλλὰ μένω καὶ δί- δωμι τῆς ὑποψίας δίκην καὶ φέρω κατ’ ἐμαυτοῦ τὴν ψῆφον. καὶ τί ἂν δέοι δικαστήριον ἀνοίγειν καὶ ὕδωρ μετρεῖν ἐμοῦ τὸ ξίφος ἐπισπωμένου καὶ δεομένου τὸν πατέρα με παρ’ ὑμῶν λαβόντα ἀποκτεῖναι;

16. Ἀλλ’ οὐκ εἰωθότα, φησί, ζητεῖς τὸν κρῖ- ναι βουλόμενον ἀναγκάζων ἄκριτον τὸν αὑτοῦ σφάττειν. οὐδὲ γὰρ εἰωθότα, ὦ πολῖται, ἐγκέκλημαι, οἷον πίνειν τοῦ μετρίου πλέον, διάγειν ἐν κώμοις, προσκεῖσθαι κύβοις, ἑταίραν λελύσθαι, ταῦτα δὴ τὰ πολλοὺς τῶν νέων καταδεδουλωμένα. ἀλλ’ ἐκεῖνα δια- [*](1 cf. t. VI 214, 6; 270, 16 18 Dem. Phorm. p. 958, 13; Olymp. p. 1182, 14. Arist. vesp. 1353) [*](1 ὑμέτερα Va 2 τὸν παῖδα om Β 5 διατέλους ΑΒ | λησόντων MaClB 7 ἐλθεῖν οὐδ᾿ ἐθέλων coni lacobs Schul) [*](8 κατεσκευακόσι scripsi ex AMaClB παρεσκευακόσι MonVa Re 9 βουμένοις Mon sed βουλομένοις in marg Hardt 11 δέη Ma 13 με om Α 14 ζητεῖ Va 15 αὐτοῦ Mon VaMaClB Re 16 οὐ VaMa sed in hoc οὐδὲ suprascr m 2, ClB 17 μετρίου scripsi e MaB μέτρου MonVaACl Re | κώμαις Μοὶ 18 κύμαις Α | ἑταίραν scripsi e Β ἑταίραν Mon sed ἑταῖρες in marg, VaAMa sed in hoc ἀν’ in αἷς corr m2 ἐταί- ραις ACl Re ἑταίρας Cobet Coll 303 | λελύσθαι scripsi e VaCl cum Cobeto λελύσθαι Α κελύσθαι MonMa Re in lac 6 litt om Β κεκτῆσθαι ἔστι τὸ ὀρθὸν ὧς μοι δοκεῖ in marg Va Allatius ἑταίραις κολλᾶσθαι lacobs Schul 9 νέων om Α)

χωρὶς δὲ τούτων οὐκ ἐπιτάττω τῷ πατρὶ τήμερον οὐδὲ ἐφεστη- κὼς λέγω· τοῦτο μὲν οὐδ’ εἰ βούλει, ποιήσεις, ἐκεῖνο δέ, κἂν εἰ μὴ βούλοιο, καὶ κρῖναι μὲν οὐκ ἐπιτρέψω, κτεῖναι δὲ ἐπαναγκάσω, ἀλλ’ ἐφ’ ὑμᾶς ἥκω τὸν δῆμον τὸν φιλάνθρωπον, τὸν κοινὸν πατέρα τῶν νέων. καὶ τὸ μὲν ἐμόν ἐστιν ἱκετεία, τὸ δὲ παρ’ ὑμῶν ἐσόμενον πειθώ.

διαφέρει δὲ πολὺ πεισθέντα δοῦναι χάριν ἢ μὴ βουλόμενον βιασθῆναι. καὶ τὸ μέν ἐστι δημοκρατίᾳ πρέπον, τὸ δὲ εἰς τυράν- νους ἔρχεται. οὐδὲ γάρ, εἰ τῶν συγγενῶν τινας τῷ [*](RIV 845) πατρὶ προσέπεμπον ὑπὲρ τούτων διαλεξομένους, | ἀνάγκη τοῦτ’ ἂν ἦν. ὅπου γὰρ ἦν ἅψασθαι γενείου καὶ γονάτων καὶ δακρύσαι καὶ εἰπεῖν· εἶξον, ἐλέησον, αὐτὸς ἀπόκτεινον, πρὸς θεῶν, πρὸς ἑστίας, τίς ἐνταῦθα χώρα τῷ τῆς ἀνάγκης ὀνόματι;

εἰ μὲν οὖν ἐκείνους ἀποχρήσειν ἡγούμην, οὐκ ἂν ὑμῖν ἠνώχλουν οὐδ’ ἂν φορτίον μεῖζον ἢ κατ’ ἐμαυτὸν ἀνῃρούμην δήμῳ διαλεγόμενος· ἐπεὶ δὲ ἐλάττους εἰσὶ τοῦ πράγ- ματος, ὑμᾶς ὁ καιρὸς ζητεῖ τοὺς τῶν ὅλων κυρίους, ὑφ’ ὧν εὔξαιτο ἄν τις αἰτηθῆναι χάριν.

20. Γραφὴν οὖν, φησίν, ἀπενεχθεῖσαν δια- γράψεις; οὐκ ἐγώ. πόθεν; οὐδ’ αὖ ὁ δῆμος. ἀλλ’ [*](22 cf. t. III 161, 21 23 cf. p. 724,9) [*](6 μὲν] με Va 9 ἱκετεύω Va 10 πείθω VaMa sed in hoc in πειθώ corr m 2, ClB | πολύ om Α 11 δεηθέντα Α 15 τοῦτο MonVaA Re 16 δακρῦσαι MonA fortasse recte at cf. ad t. II 355, 17 17 αὐτὸν Mon)