Oratio 59

Libanius

Libanius, Oratio 59, Libanii Opera, Vol IV, Orationes LI-LXIV, Teubner, Foerster, 1908

ὁ δὲ ταῦτα σαφῶς ἀκούων τὴν μὲν χρόαν οὐκ ἤμειψεν, ὧς ἄν τις ἔκπληξιν τῇ ψυχῇ δεχόμενος, βουλὴν δὲ ζητῶν εἰς τὰ παρόντα χρηστὴν κελεύει τοὺς ἐν τῇ φυλακῇ τῶν ὅρων ἱδρυμένους μεταχωρῆσαι τὴν ταχίστην καὶ μήτε ποταμοῦ ζευγνυμένου ταράττεσθαι μήτ’ ἀπόβασιν ἀνείργειν μήτε τειχισμὸν κωλύειν, ἀλλὰ καὶ ταφρεύειν | ἐᾶν, εἰ τοῦτο βούλοιντο, καὶ χαράκωμα βαλέσθαι [*](R III 308) καὶ περισταυρῶσαι καὶ ναμάτων ἀφθονίαν προκατα- σχεῖν καὶ τὰ τῶν χωρίων ἐπικαιρότατα προλαβεῖν. οὐ [*](1 cf. t. III 453, 17 15 Dem. p. 254, 26 17 Thuc. I 68, 4) [*](9 χρόα καὶ χροιά αὐτὸ τὸ εἶδος τοῦ χρώματος, χρῶμα δέ κυρίως τὸ μετὰ τῆς ὕλης ὦχρα, κιννάβαρι Β2) [*](1 τῶ C sed ῶ in ras ex ινὶ corr η, Ρ sed ῶ in ras 3 litt m 2, I sed ῶ in ras τινὶ CaLaM sed in hoc τῶ suprascr m 2 | δέ] μὲν Β 4 ἐγειρομένου Ρ sed ε ιν ras m 2 6 πορρωτάτω I sed supra ω ras πορρωτάτους Re | ἐῶντος C sed ς in ras et o ex α corr | κατασκόπων] huius loci parum accurate meminit Thomas Μ. s. ν. ὀπτήρ p. 254, 7 Λιβάνιος ἐν τῷ εἰς Κωνστάν- τιον καὶ Κώνσταντα· κατασκόπων τινῶν κακία, cum haec verba magis reddant locum epitaphii Iuliani t. II 260, 7 αὐτο- μὀλων τινῶν κακία 10 τὴν ψυχὴν Μο sed τῆ ψυχῆ in marg | δεχόμενος in marg Mo2 12 την ΙΜ sed in hoc eras | την- ταχίστην Ρ sed e τὴν ταχίστην corr m 2, Β 17 προσλαεῖν CP sed in hoc σ eras, UICaLaBM)

260
γάρ, εἰ διαβάντες ἐγκαθίζοιεν, τοῦτο παρεῖχε τὸν φό- βον, ἀλλ’ εἰ τὴν πρώτην ἀποκρουσθέντες πρόφασιν εἰς φυγὴν λάβοιεν. ἔδει δὴ δελεασθῆναι τοὺς πολε- μίους τῇ τῆς ἀποβάσεως ἀδείᾳ.

103. Ὡς οὖν ταῦτα συνεκεχώρητο καὶ παρ’ ἡμῶν οὐδεὶς ἀπήντα, τριχῆ τὸν ποταμὸν γεφυρώσαντες πυκνοὶ πανταχῆ διέβαινον. καὶ πρῶτον μὲν ἡμέρας νυξὶ συν- είροντες τῆς ἀποβάσεως οὐκ ἔληγον. ἔπειτα τειχίζειν δεῆσαν αὐθημερὸν τὸν περίβολον ἤγειραν ὀξύτερον τῶν περὶ Τροίαν Ἑλλήνων. ἤδη δέ διαβεβηκότων πάντα ἣν μεστά, ὄχθη ποταμοῦ, πεδίων εὖρος, ὀρῶν κορυφαί. οὐδὲν δὲ ἦν εἶδος πολεμιστήριον ὃ μὴ τὴν στρατιὰν συνεπλήρου, οὐ τοξότης, οὐχ ἱπποτοξότης, οὐ σφενδονήτης, οὐχ ὁπλίτης, οὐχ ἱππεύς, οὐχ οἱ πανταχόθεν πεφραγμένοι. ἔτι δὲ αὐτοῖς βουλευομέ- νοις ὅπη τράπωνται βασιλεὺς ἐπιφαίνεται πᾶσαν Ὁμη- ρικὴν εἰκόνα τῇ λαμπηδόνι παρερχόμενος καὶ θέμενος τὰ ὅπλα περὶ τοῦ παντὸς ἐσκοπεῖτο.

Πέρσαι δὲ τότε τοιοῦτόν τι βουλεύουσι. τούς μὲν τοξότας καὶ τοὺς ἀκοντιστάς ἐπὶ τῶν κορυφῶν καὶ τοῦ τείχους [*](7 cf. t. II 546, 8 10 II. η 433—465 16 II. ο 623; λ 66; υ 46) [*](1 εἶχε PUCaM Mor γαρ εῖχε La 2 τὴν πρώτην Μ sed eras, I sed in τηνπρώτην core 3 δὲ CaM 4 διαβάσεως CMo sed in hoc ἀποβάσεως in marg cf. l. 7 et p. 259, 13 et p. 265, 19 5 συνεκεχώρητο Ρ sed συγκε supra συνεκε m 3 συγκεχώ- ρητο CB Mor 6 πυκνὸν Ρ sed ὶ suprascr m 3 7 νυξὶν La 13 στρατείαν La 14 αφενδονίτης Mor 2 15 ἔτι Ρ sed ἔτ in ras m 2 | δ’ Re | βουλομένοις UCaM sed in hoc εν inser m 2 16 ὅπη scripsi e MoPUILaM ὅπηι C ὅποι relin- qui libri edd 17 λαμπηδόνι Μο sed λαμπρότητι in marg 19 τοιοῦτόν I sed ν eras 20 τῶν C sed ν add f | κορυφῶν Ρ sed ῶν in ras m 3 | καὶ in ras P 3 om UICaLaM)

261
ἔταξαν, τοὺς δὲ πεφραγμένους τοῦ τείχους προὐβά- λοντο. οἶ δὲ λοιποὶ τὰ ὅπλα ἀναλαβόντες τοῖς ἐναν- τίοις προσῄεσαν ὧς ἀναστήσοντες. ἐπεὶ δὲ κινηθέντας κατεῖδον, εὐθὺς ἐγκλίναντες ἔφευγον ὑπάγοντες τοὺς διώκοντας εἴσω βελῶν, ὧς ἂν ἐκ μετεώρου τοξεύοιντο.

χρόνον μὲν οὑν τινα καὶ τῆς ἡμέρας τὸ πλεῖστον κατεῖχεν ἡ δίωξις, ὡς δὲ οἱ μὲν φυγόντες εἰς τὸ τεῖχος ἐνέπεσον, ἐκάλει δὲ λοιπὸν τοὺς τοξότας ὁ καιρὸς | καὶ τοὺς πρὸ τοῦ τείχους ἀκραιφνεῖς, ἐνταῦθα [*](R III 309) δὴ βασιλεὺς νίκην ἐνίκησεν οὐ κατὰ τὰς εἰωθυίας ταύτας οὐδ’ οἷαι πολλαὶ συνέβησαν καὶ νῦν καὶ πρό- τερον οὐδ’ ἧς ἐν χερσὶ τὸ ἔργον καὶ πολεμικοῖς ὀρ- γάνοις οὐδὲ πρὸς ἢν δεῖ κοινωνίας καὶ οὐκ ἂν ἑτέρως κατεργασθείη, ἀλλ’ ἢν καθαρῶς ἔξεστιν οἰκείαν τοῦ κρατήσαντος προσειπεῖν.

τι δὲ τοῦτο ἒστι; μόνος μὲν ἐξεῦρε τῶν δρωμένων τὸν νοῦν, μόνον δὲ οὐκ ἔλαθεν ἡ γνώμη τῆς παρατάξεως, μόνος δὲ βοήσας κελεύει μὴ διώκειν μηδὲ εἰς πρόδηλον ὠθεῖσθαι κίν- δυνον. νῦν δὴ καὶ πλέον ἄγαμαι τῆς γνώμης τὸν ποιητήν, ᾖ πολλῶν χειρῶν ἰσχυρότερον εἶναί φησι [*](20 Eur. Antiop. fr. 220, 3 N 2. cf, t. II 253, 7) [*](1 τεταγμένους CMoPUI sed in hoc τετα in πεφρα corr, La | προὐβάλλοντο U 2 λοιποὶ C sed οι (2) in ras m 2 4 ἐγκλί- νοντες La 5 ὡσὰν ΡΒΜ 7 φεύγοντες CB 9 προ- τείχους U προ Ρ sed ρο in ras m 3 | τοῦ inser P 3 om UILa) [*](12 οὐδέ CCaLa edd | ἧς scripsi e C sed ex οἶς corr f, ΒΜ οἶς MoPUICa (et Patm sed γρ αἷς in marg) οἳσ La αἷς edd | καὶ] ἦν Β 15 εἰπεῖν CB | τοῦτ’ ἐστιν Re 16 δ’ CMoB 18 κελεύει μὴ scripsi μένειν ἢ libri edd μὴ Cobet Coll. 265 | διώκειν I sed διωκ in ras m 2 ειν cum ras 4 litt ante ε U κελεύειν Ca sed γρ διώκειν in marg, La | ἐκέλευε post διώκειν inser C m M 2 | μηδ’ C μὴ δ’ ΜοΒ μὴ δὲ ΡΙΜ 19 δέ δὴ IB 20 ἣ CBM sed in hoc ex ἧ corr ἢ MoCa | χειρῶν om Ca | φησιν ἔν Cobet l. l. at cf. t. II 253,7 et Themist. or. XXXIV p. 464, 1 ed. Dind.)

262
βούλευμα σοφίας μετέχον. ἡ χρώμενος βασιλεὺς καὶ πάντα ὁμοῦ συνιεὶς ἐώρα τὸ μέλλον οὐδὲν χεῖρον τῶν παρόντων καὶ γιγνομένων.

καὶ σφόδρα γε εἰκό- τως. ἦν μὲν γὰρ τὸ μεταξὺ τῶν στρατοπέδων ἑκατὸν στάδιοι καὶ πεντήκοντα, ἤρξαντο δὲ τῆς διώξεως ἀγο- ρᾶς πληθούσης, ἐπλησίαζον δὲ ἤδη τῷ τείχει δείλης ὀψίας. πάντα δὴ συλλογιζόμενος, τὸν ἀπὸ τῶν ὅπλων πόνον, τῆς διώξεως τὸ μῆκος, φλόγωσιν ἐξ ἡλίου, δί- ψους ὑπερβολήν, νύκτα ἐπικειμένην, ἐπὶ τῶν λόφων τοξότας, ἠξίου Περσῶν μὲν καταφρονεῖν, πείθεσθαι δὲ τῷ καιρῷ.

εἰ μὲν οὖν ἐδέξαντο τὸν λόγον καὶ μὴ μεῖζον ἴσχυσε τῆς παραινέσεως ὁ θυμός, οὐδὲν ἂν ἐκώλυσε καὶ τοὺς ἐναντίους κεῖσθαι καθάπερ ἐν τῷ παρόντι καὶ τοὺς κεκρατηκότας σεσῶσθαι· νῦν δὲ ὅσῳπερ ἄν τις ἐκείνοις ἐγκαλῇ, τοσούτῳ πλέον τὸν βασιλέα σεμνύνει. οἱ γὰρ ἐν τῷ μὴ πεισθῆναι πταί- σαντες τὴν τοῦ παραινέσαντος συμβουλὴν κεκοσμήκασιν.

ἐγὼ δὲ καλῶ μὲν κἀκείνας βασιλέων νίκας ὅσας ἐν κοινωνίαις ἐργάζονται, πολὺ δὲ ταύτας ἐντιμοτέρας ὑπολαμβάνω ὧν οὐκ ἔνεστι τοὺς μερίτας εἰπεῖν. ὥστ’ [*](6 cf. p. 74, 8. Dem. p. 1301, 28. Thuc. VIII 26,1 11 Ruf. Fest. bren. 27. Eutrop. Χ 10, 1) [*](2 συνιεὶς scripsi συνεὶς CPBM edd συνθεὶς reliqui libri 6 πλήθουσ La 7 δὲ Μ | τὸν e τῶν corr I 3 8 πόνον CI βοά ὁ (2) in ras ex ω corr C 2 I 3 | δίψους reposui e libris et γρ in marg Mor δίψης edd 12 τῆς παραινέσεως et μὸς οὐδὲν ἂν ἐκώλυσε in marg La i παραινέσεως P1 sed αινε in ras P 2 I 2. Mor sed γρ παραβάσεως in marg παρα σεως cum ras 3 litt U παραβάσεως Ca sed in marg γρ παραινέσεως | καιρὸς Ca 15 ἐγκαλεῖ, τοσοῦτο La 16 οἱ] οὐ Mor 19 εἰργάσαντο CaM 20 οὐ νεστι U cum ras 1 litt | μεριστάς C sed ίτας suprascr m, ΜοΜ μερι cum lac 4 litt Ca | ὥστ’ scripsi e PU ICaBM ὥστε reliqui libri edd)

263
εἰ καὶ | σφόδρα φιλονεικεῖ τις μὴ πάντα κατά [*](R III 310) γνώμην κεχωρηκέναι τοῖς στρατιώταις, οὐδὲν ἂν κω- λύοι τοὺς μὲν μὴ πάντα κατωρθωκέναι, τὸν δὲ παντα- χοῦ νενικηκέναι καὶ πρώτους γε ἐκείνους ὧν ἄμεινον ἐβουλεύσατο.

110. Ἄξιον δὲ καὶ τὴν τῶν μαχεσαμένων ἀρετὴν ἐξετάσαι καὶ πᾶσι ποιῆσαι καταφανές, ἐξ ὅσων ἐλατ- τωμάτων ὁρμώμενοι ποῖοί τινες ἐγένοντο. πρῶτον μὲν οὖν τοῖς πρὸ τοῦ τείχους πεφραγμένοις συμμίξαντες ἐξεῦρον τρόπον τῆς ὁπλίσεως ἰσχυρότερον. ἐπιφερό- μένον γὰρ τὸν ἵππον ὁ πεζὸς ἐξιστάμενος ἐκείνῳ μὲν κενὴν τὴν ὁρμὴν κατεσκεύαζεν, αὐτὸς δὲ ἐν τῇ παρα- δρομῇ τὸν ἔποχον ῥοπάλῳ παίων ἐπὶ κόρρης ἀνέτρεπέ τε καὶ τὸ λοιπὸν εὐπετῶς εἰργάζετο. ἔπειτα οὐκ ἐφθη- σαν τῷ τείχει τὰς χεῖρας προσενεγκόντες καὶ καθῄρητο τὸ] πᾶν ἐξ ἐπάλξεων εἰς πρώτην κρηπῖδα καὶ ὁ κω- λύσων οὐκ ἣν.

περὶ πολλοῦ δ’ ἂν ἐποιησάμην καὶ ὅστις ἣν ὁ πρῶτος τὸν περίβολον διασπασάμενος εἰπεῖν καὶ διατρίψαι περὶ τὴν ἀνδραγαθίαν, ἴσως γὰρ οὐκ ἀηδέστερον εἰς ἀκοὴν τοῦτό γε τοῦ πυρὸς ὁ τὴν [*](7 cf. 1;. I 102, 3 13 Dem. p. 537, 29; 562, 9. Plat. Gorg. p. 486 C) [*](1 κατα La 3 τούς Ρ sed suprrascr m 3 | κατορθωκέναι UICaM | τὸν Ρ sed suprascr m 3 7 πᾶσιν πᾶσιν | ἴσων Μο sed ὅσων in marg 9 τεταγμένοις Β sed τ et τ et γμ in ras 13 κόρρης Ρ sed ρ alterum inser m 3, La 14 τε om CLa | τὸ λοιπὸν in τολοιπὸν corr I | „malim κατειργάζετο“ Re 15 καθ- ῄρητο Ρ sed γρ εῖ supra η m 3 καθήρ το Ca καθῃρεῖτο ΒΜ sed in hoc καθῄρητο suprascr m 2 16 τὸ ante πᾶν libri cancellavi auctore Cobeto Coll. 265 | κρηπῖδα MoUI sed in hoc eras et suprascr, Μ cf. p. 215,2 17 περιπολλοῦ Μ) [*](18 ἦν scripsi auctore Re ἂν libri edd 19 διατρίψαι P sed in corr m 3, fortasse recte cf. tamen p. 125, 9)

264
ναῦν ἐπενείματο τὴν Θετταλῶν· ἐπεὶ δέ ὁ χρόνος οὐ συγχωρεῖ, δεῖ δήπουθεν οὐ τοῦ τυχόντος δρόμου.

ὁ μὲν οὖν περίβολος ἀκριβῶς ἔκειτο, οἱ δὲ εἰσε- χέοντο πᾶν μικρὸν τὸ πεποιημένον ἡγούμενοι καὶ τάς τε σκηνὰς διαρπάζουσι τῶν ἤδη πεπονημένων ἐγγύθεν τοὺς καρποὺς κομιζόμενοι καὶ ὅσους ἐγκατέλαβον κτεί- νοῦσι, μόνον δὲ τὸ πεφευγὸς διεσώζετο. τῆς δὲ τρο- πῆς γεγενημένης λαμπρᾶς ἐδεῖτο μὲν τὸ ἔργον λαμπρο- τέρας, εἴπως ἐνῆν, ἡμέρας εἰς τὸ τῶν κατορθωμάτων πέρας, ἐπεὶ δὲ εἰς νυκτομαχίαν ἐξώκειλε, τοξευόμενοι μὲν ἐκ τῶν λόφων, ἀμφίβολοι δὲ γενόμενοι δορατίων τε ἡδῆ καὶ βελῶν τοῖς σώμασιν ἐναποκεκλασμένων, [*](R III 311) ἀφῃρημένοι δέ ὑπὸ | τῆς νυκτὸς τὸ δύνασθαι χρήσασθαι σφίσιν αὐτοῖς ἀνά τὸ σκοτεινὸν ὅμως χω- ροῦντες ὁπλῖται πρὸς ψιλοὺς πόρρωθεν ἰσχύοντας καὶ πρὸς ἀκραιφνεῖς πεπονηκότες ἄνδρας μὲν ἀγαθούς ἀπέβαλον, τῆς χώρας δὲ τοὺς πολεμίους ἐξήλασαν.

καίτοι τίς ἂν ὑπέμεινε τὴν ἐκείνων ἀνδρίαν λογισμὸν προσλαβοῦσαν, ὅπου γε τοσούτοις ἐναντιώ- μασι χρώμενοι τὸ μετὰ κρείττονος διακριθῆναι τοῦ σχήματος ὑπ’ οὐδενὸς ἀφῃρέθησαν; τίς δ’ οὐκ ἂν θείη [*](1 II. o 704 sq. 10 cf. t. II 327, 14 | cf. t. III 375,24. Isocr. ep. 2,6 p. 409 c 11 Thuc. IV 32,3 18 Ruf. Fest. brev. 27) [*](1 θετταλόν CMoBLaM sed in hoc e θετταλῶν corr, Re 3 ὁ in ras I 3 | οἵ MoP sed in hoc add m3, Β οἵ δ’ Mor | δ’ ΜοΒΡ sed in hoc in ras 2 litt m3 4 τὸ Ρ sed add m3 5 διαρπάζουσιν La 12 τε reposui e libris sed in ras I δὲ edd | ἐναποκεκλεισμένων Mor sed γρ ἐναποκεκλασμένων in marg 13 δ’ CMoP sed in hoc in ras m3, Β 15 ὁπλίται ΜοΡ sed in hoc in corr m2, ΒΜ 18 ἀνδρείαν ΜοΡ sed in hoc ει ex ι corr m3, ILaM 19 προσλαβοῦσαν I sed σ (1) in ras m2 | ὅπου Ρ sed supra ου ras | γε inser P3 20 κρείτ- τονος Ι sed ττονο in ras m 2)

265
Πέρσας ἡττῆσθαι περιφανῶς, οἳ διέβησαν μὲν ὧς τῆς ἑτέρων κρατήσοντες, τοσούτων δὲ πλεονεκτημάτων ἀπο- λαύσαντες ῥίψαντες τὰς ἐλπίδας ἀπιόντες ᾤχοντο;

εἴτ’ οὖν τῳ τὸ κρεῖττον εὐβουλίᾳ γνωρίζεται, καὶ τῶν οἰκείων καὶ τῶν ἀντιπάλων ἀμείνων ὁ βασιλεὺς οἷς ἐβουλεύσατο δέδεικται, εἴτε τῳ τὰ ἔργα ψιλὰ δοκι- μάζειν ἥδιον, οἶ μὲν τὸ στρατόπεδον ἐκλιπόντες ἐπὶ τὴν σχεδίαν ὥρμησαν, τῶν δὲ ἡμετέρων οἱ μὲν πε- σόντες ταῖς μὲν ψυχαῖς ἐνίκησαν, τοῖς δὲ σώμασιν ἀπεῖπον, οἱ δὲ ἐπανελθόντες οὐ πρότερον ἀπενόστησαν πρὶν ἢ τὴν χώραν τῶν πολεμίων ἐκάθηραν. καὶ οὐ προστίθημι τοῦ χωρίου τὴν φύσιν πλείω λυπήσασαν τῆς τῶν πολεμίων ἀλκῆς οὐδ’ ὅτι Πέρσαι μὲν αὐταῖς γυναιξὶν συνήραντο τοῦ κινδύνου, τῆς δ’ ἡμετέρας στρατιᾶς τὸ κράτιστον οὐ μετέσχε τῆς μάχης.

115. Τρεῖς δ’ οὖν ὄρους θέντες ταύτῃ σκοπῶμεν τὴν κρίσιν, ἔνα μὲν τὸν πρὸ τῆς μάχης, ἕτερον δὲ τὸν ἐν τοῖς ἔργοις, τρίτον δὲ τὸν ἐπὶ τῆς τροπῆς.

116. Οὐκοῦν τὴν μὲν ἀπόβασιν ἐποιήσαντο καὶ τὸν ποταμὸν ἔζευξαν οὐ βιασάμενοι τοὺς εἴργοντας, ἀλλά παρὰ τῶν οὐ βουληθέντων κωλύσαι λαβόντες τὴν ἐξου- σίαν, ἀποβάντες δὲ καὶ περισκεψάμενοι κρίσει τὰ καρ- [*](14 cf. t. II 280, 16) [*](1 ἡττῆσθαι I sed η (2) in ras m2 4 τῳ om UICaLaM | τὸ Ρ sed in τῳ corr m3 om CMoB | κρείττων Β 5 τῶν (2) om La 6 τὸ Ρ sed ὸ in ω corr m3, UICaM 9 μὲν om CaM 10 ἀπενόστησαν reposui e libris sed ὑ supra ἁ C3 ὑπενόστησαν edd 14 δὲ Ρ sed ὲ in corr m3, UICaBM) [*](15 στρατείας La | οὐ om U 17 τῆ κρίσει CaM 21 κωλῦσαι Ρ sed in corr m3, Μ fortasse recte sed cf. ad p. 61, 12)

266
τερὰ τῶν τῶν χωρίων κατέλαβον, ἀλλ’ οὐχ ὥσπερ ἐν ὅπλων [*](R III 312) ἀπορίᾳ τοῖς φανεῖσιν ἐπέδραμον.

| μέχρι μὲν οὖν τούτων ἐκείνων ἡ πλεονεξία, συνιόντων δὲ τῶν στρατοπέδων ἀντὶ μὲν τοῦ δέξασθαι τοὺς ἐπιόν- τὰς καὶ ποιήσασθαι τὴν μάχην ἐν χερσὶν ἀπὸ τῆς φυ- γῆς ἤρξαντο. εἰς δὲ τὸν περίβολον πατακλεισθέντες οὐδ’ ὑπὲρ τοῦ τείχους ἠμύναντο, ἀλλ’ ἀπέβαλον μὲν τὸ φυλακτήριον, προσαπέβαλον δὲ καὶ τὸν ἐν ταῖς σκηναῖς πλοῦτον. οἱ δὲ ἐγκαταληφθέντες ἔπιπτον οὐδενὶ κόσμῳ, ἐπεῖδον δὲ τὸν τοῦ βασιλέως παῖδα, τὸν τῆς ἀρχῆς διάδοχον, ἐζωγρημένον καὶ μαστιγού- μενον καὶ κεντούμενον καὶ μικρὸν ὕστερον κατακοπτό- μενον. εἰ δέ τί που καὶ δεδράκασι, κλέμμα τὸ συμβάν, οὐκ ἀνδραγαθία γεγένηται.

118. Τὰ μὲν ἐν τῇ μάχῃ ταῦτα, τά δὲ ἐπ’ ἐκείνῃ, τούς μὲν νεκροὺς οὐκ ἀνείλοντο, πρὸς δὲ τὴν φυγὴν ἠπείχθησαν, τὰς δὲ γεφύρας διέλυσαν, ἀναμαχεῖσθαι δὲ τὴν πληγὴν οὐδὲ ὄναρ ἐλπίζουσιν. ὁ δὲ τὰ λαμπρὰ δυνάμενος καὶ μέχρι τῶν ἀπειλῶν γενναῖος κόμην μὲν [*](9 Thuc. III 33,3 10 Iul or. I p. 24 D 17 cf. t. I 104, 8; t. II 211, 12. Iul. or. I p. 24 C. Themist. or. IV p. 57 b 18 Iul. or. I p. 23 D et 24 D) [*](1 ἀλλ’ — 2 ἐπέδραμον praemisso κείμενον in marg I2 om U 3 οὖν om UILa 6 ἤρξαντο La sed ν inser s | κατα- κλεισθέντες I sed ιθέν suprascr m2 8 καὶ om PUICaLaBM Mor 9 δ’ Re | ἐγκαταλειφθέντες Ρ sed in marg λη, UICaM Mor | μὲν post ἔπιπτον CaM edd delevi 14 ἀνδραγαθίας CMoPICaBM sed in hoc ς eras, fortasse recte 15 οὑν post μὲν Re delevi | δ’ CMo edd | ἐπ’ ἐκείνῃ Ρ sed επ in ras m2, I sed π’ ἑ in ras m2 ἐν ἐκείνη C sed μετ’ ἐκείνην infra scr f cui βέλτιον praepos m, Μο sed γρ μετ’ ἐκείνην in marg, U κατ’ ἐκείνην La μετ’ ἐκείνην CaMB 16 ἀνείλοντο Ρ sed ει in ras m 3 17 ἠπείχθησαν I sed ἠπει in ras m2 18 οὐδ’ Re)

267
ἐκείνην ἥν ἐκόσμει πρότερον τίλλων ἐξανήλωσε, κόπτων δὲ πυκνὰ τὴν κεφαλὴν ὀδύρεται μὲν τοῦ παιδὸς τὴν σφαγήν, ὀδύρεται δὲ καταλόγων ὄλεθρον, δακρύει δὲ χώραν γεωργῶν ἔρημον, ἀποτέμνειν δὲ τὰς κεφαλὰς βεβούλευται τῶν οὐ καλῶς αὐτῷ προξενησάντων τὴν Ῥωμαίων εὐδαιμονίαν.

ταῦτα οὐχ ἡμέτερος λόγος εἰς χάριν συγκείμενος, ἀλλ’ αὐτόμολοι τὰ σώματα παρα- βαλλόμενοι διαρρήδην ἀγγέλλουσιν. οἷς οὐκ ἔνεστιν ἀπιστεῖν. οὐ γὰρ κινδύνων ψευδολογίᾳ τέρπουσι. ταῦτ’ οὖν οὐκ ἀμφισβητήσιμόν ἐστι ποιοῦντα τὴν νίκην, ὡσπερ τὴν ἐν Τανάγρᾳ καί, νὴ Δία γε, τὴν Ὀρεσθίδι Τεγεατῶν καὶ Μαντινέων.

120. Ἔχω δὲ λέγειν πολὺ τούτου μεῖζον, ᾧ μηδ’ ἂν αὐτὸν ἀντειπεῖν οἶμαι τὸν Περσῶν δυνάστην. ὅτι μὲν γὰρ ἐν τῇ | νυκτομαχίᾳ πάλιν ἀπῆλθον οἱ [*](R III 313) λεικόμενοι, παρ’ ἀμφοτέρων ὡμολόγηται· τούτου δὲ [*](7 Iul. or. I p. 4 Β II. ι 322. Thuc. II 44,3 11 Plat. Menex. 13 p. 242 Α. Diod. Sic. XI 80 12 Thuc. IV 134) [*](1 ἐξανάλωσε Ρ sed α (2) in η corr m3, UI 3 κατὰ λό- γων Μο κατά λόγον Mor sed καταλόγου coni 5 αὐτῷ inser I2 om U | προξενησάντων αὐτῷ CMo Re | τὴν τῶν ῥωμαίων CaM Mor 7 προβαλλόμενοι Κβ 9 κινδύνων C sed κίνδυ- νον suprascr s κινδύνῳ PUICaLaM Mor qui κινδύνων scri- bendum coni p. 94 ed.1 κίνδυνον Β ψευδολογίαι C et αι iterum suprascr s, B ψευδολογία Μο ψευδολογίαν PUILa ψευδο- λογιτέρπουσιν Ca 10 νίκην reposui e libris coll. νίκη ἀμφιδή- ριτος Thuc. IV 134 μάχην edd 11 Ὀρεσθίδι reposui e C sed θ in τ corr s, ΜοΡ sed in hoc s supra σθ m3, CaLaM sed in hoc θ in τ corr m2 ὀρεστιάδι UI sed in hoc ια in ras m 2 ὀρεστίδι Β edd 13 μὴ δ’ ΜοΡ sed in hoc add m2, Β 14 τὸν] τῶν Μο τὸν τῶν ΡΜ 15 ἐπὶ CMoP sed in hoc in ras m3 et γρ ἐν in marg m3, Β 16 τῶν Περσῶν post λειπό- μενοι Mor del Re | ὡμολόγηται scripsi e CBM sed in hoc ὁμο- λογεῖται suprascr m2 ὁμολογῆται Μο ὁμολογ ται cum ras 1 litt Ca ὡμολογεῖται I sed εῖ in η corr ὁμολογεῖται reliqui libri edd |δ᾿ CMo)

268
οὕτως ἔχοντος δυοῖν ἀνάγκη θάτερον, ἢ κρατηθέντας φυγεῖν ἢ κρατήσαντας ὅμως εὐλαβηθῆναι τὸ μέλλον. εἰ μὲν οὖν τὸ πρότερον θείημεν, καθαρῶς ἡ νίκη μεθ’ ἡμῶν ἕστηκεν· εἰ δὲ τῇ νυκτομαχίᾳ τὸ πλέον σχόντες οὐκ ἐθάρρησαν ἐπεξελθεῖν τὰ λοιπά, πολὺ πλέον ἡ νίκη τοῦ βασιλέως γίγνεται. οἱ γὰρ τῶν μὲν συμβα- λόντων κρατήσαντες, πρὸς δὲ τὴν ἐκείνου δεξιὰν οὐκ ἀντάραντες δῆλον δήπου πᾶσιν ἐποίησαν, ὡς οὐκ ἐν τοῖς ἑπομένοις ἤ τῇ φύσει τὴν ἰσχύν ὁ βασιλεὺς κέκτηται.

121. Οὐ τοίνυν ἐν μὲν τοῖς πολέμοις τοιοῦτος, ἐν δὲ τοῖς λοιποῖς οὐδεμίαν παρέχων εἰς εὐφημίαν ἀφορ- μήν, ἀλλ’ οὕτως ὢν ἐν τοῖς ὅπλοις λαμπρὸς πλέον ἀμείνων ἐστὶν ἐν τοῖς λοιποῖς ἢ τοῖς ὅπλοις, ὥστ’ ἐξεῖναι λέγειν βασιλεύς τ’ ἀγαθὸς κρατερός τ’ αἰχμητής. οὐ γάρ, εἰ μᾶλλον ἑτέρων ἀγριαίνων ὀφθείη, τούτῳ βελτίων φαίνεσθαι τῶν ἄλλων ἡγεῖται, ἀλλ’ εἰ πλέον τῶν ἄλλων πρᾳότητι χαίρων μηδέν ἧτ- τον ἀπάντων κρατοίη.

οὐδ’ αὖ βασιλικὸν ὑπο- λαμβάνει τὸ ταρακτικὸν τοῦ βλέμματος, ἀλλά μανίᾳ [*](12 Men. p. 376.108(1. 15 II. γ 179 18 Iul. or. I p. 48 A sq.) [*](1 δυεῖν Re 5 τὰ Ρ sed add m2 6 βασιλέως I sed έως in ras m 2 | γίνεται ΜοΒ | εἰ Μ sed οἱ suprascr m2 | συμ- βαλλόντων CaLa 8 ἀντάραντες I sed ἀντάρα in ras m2 9 μᾶλλον ante ἢ in marg inser M2 at cf. ad t. III 464, 13) [*](10 κέκτηται I sed ται in ras m3 11 πολεμίοις Ρ sed in πολέμοις corr m 3, ΙΒ 12 οὐδέ μίαν CM 18 οὕτος Μο | ὢν om Re 15 βασιλεύς τ’ Ρ sed in ras et τ’ inser m2 | τ’ om CaLa | κρατερός Ι sed κρ in ras m2 καρτερός Β 16 post ἑτέρων ras 9 litt I 17 ἡγεῖται Μο ἡγεῖτο La Mor 18 πραότητι MoIBM 19 ὑπολαμβάνειν Β Mor 20 πρακτικόν La et in marg Μ0)

269
πρέπειν ἡγούμενος ἐν τοῖς νοσήμασιν ἀριθμεῖ τὸ μὲν τραχὺ πρὸς τὰς συνουσίας τυραννικὸν οἰόμενος, τὸ δὲ εὐπρόσοδον τῶν τρόπων ἄρχοντος μοίρᾳ προστιθείς, μέγα φρονῶν οὐκ εἰ φόβῳ συνέχοι τὴν βασιλείαν, ἀλλ’ εἰ τῷ φίλτρῳ τῶν | ἀρχομένων φρουροῖτο, δεινὸς [*](R III 314) εὐνοίᾳ μὲν ἀμοιβήν, πταίσματι δὲ νεῖμαι συγγνώμην, φιλονεικίας κρείττων, ὀργῆς βελτίων, ἡδονῆς ἄρχων, οἴεται γὰρ προσήκειν μὴ τῶν μὲν πόλεων κρατεῖν, τοῖς δὲ τῆς ψυχῆς πάθεσιν ὑπηρετεῖν, τὸν γὰρ οὕτω διακείμενον οὐ μᾶλλον ἀξιοῖ δεσπότην ἢ δοῦλον κε- κλῆσθαι, ἄτρωτος μὲν πρὸς σωμάτων ὥραν, ἀήττητος δὲ πρὸς θυμὸν ἄκαιρον, ὧν μὲν αὐτὸς εὑρίσκοι, τού- των τὴν βουλὴν εἰς μέσον ἄγων, τὰς δὲ τῶν πέλας συμβουλίας οὐκ αὐθαδείᾳ φαυλίζων, ἀλλ’ ἔργῳ τὸν παλαιὸν λόγον βεβαιῶν, ὧς ἄρα καὶ τοῦτο φρονήσεως τὸ τοῖς βελτίστοις εἰδέναι τὴν ψῆφον τίθεσθαι, οὐ ῥαψῳδῶν εἰς μῆκος λόγον μάταιον, ἀλλ’ εἰς βραχύτητα ῥημάτων ὄγκον κατακλείων πραγμάτων, εἰς μὲν τὸν [*](3 Thuc. VI 57, 2; Men. p. 375, 10 3 Thuc. III 82, 4. Dem. p. 639, 25 5 sq, Iul. or. I l .l. 7 Iul. or. I p. 46 D. Themist. or. IV p. 58c 11 Amm. XXI 16, 6 15 Plat. Men. p. 97 Β. Arist. eth. Nicom. VI 5 17 Plat. Phaedr. p. 277 Ε. Soph. Ant. 446 18 Men. p. 376, 17) [*](2 οἰόμενος I sed οἷο in ras m2 ἡγούμενος Mor sed γρ οἰόμενος in marg | δ’ CMoB et in marg Mor 3 εὐπρόσωπον La et γρ in marg Mor | μοίρα Β 4 φόβῳ I sed φο in ras m 2 | συνέχοι scripsi cum CaLa auctore Re συνέχει reliqui libri edd 6 νεῖμαι I sed νεῖμ in ras m 2 8 πόλεων μὲν CaM 10 κεκλῆσθαι I sed κ (1) et κλῆ in ras m 2 12 εὑρίσκοι scripsi e CMo sed in hoc o in ε corr, PLaM εὑρίσκει Ca εὑρίσκει liqui libri edd 13 μέσον Ρ sed o in ras ex ω corr m 2 16 γε post τοῦτό edd delevi 17 λόγων Β et coni Cobetus Coll 265 | βραχύτατα ῥήματα Cobet l. l. et Misc. 153 18 κατα- κλείων Ι sed εί in ras m2 | εἰς I sed ς add m 3 | τὸν in ras I2)
270
τῶν ἐπιτηδείων κατάλογον οὐδένα προπετῶς ἐγγράφων, οὖς δὲ ἐγγράψειεν ἅπαξ οὐκ εἰδὼς ἐξαλείφειν οὐδ’ ἀναλίσκων χρόνῳ τὸ φίλτρον, ἀλλ’ ἐπιτείνων τῇ συνη- θείᾳ τὸν πόθον, ὑπὲρ μὲν τῶν δικαίων κινδυνεύειν ἀοκνότατος, ἔρωτι δὲ τοῦ πλείονος ἐγεῖραι πόλεμον ἁπάντων ἀμαθέστατος, εἰς μὲν εὐποιίας ὀξύς, εἰς δέ τιμωρίας μελλητής, πενίᾳ μὲν εἰδὼς ἔλεον νεῖμαι, πλούτῳ δὲ οὐκ εἰδὼς φθόνον προσενεγκεῖν, οὐ τοῖς ἀδικήσασι κολάσεις ἀναζητῶν, τῷ δὲ πρὸς αὑτὸν ζήλῳ τῶν ἀδικημάτων ἀποτρέπων, σωφροσύνην μὲν εἰς τοσ- οῦτον ἠσκηκώς, ὥστε καὶ τῇ προσηγορίᾳ τῆς ἀκολασίας αἰσχύνεσθαι, ἐπιορκίας δὲ τοσοῦτον ἀποστατῶν, ὥστε καὶ πρὸς τἀς εὐορκίας ἔχειν εὐλαβῶς, τὸ δὲ μὴ τὴν γαστέρα λιμῷ συνεθίζειν οὐ πόρρω τιθεὶς ἀνανδρίας, μεγίστοις μὲν ἀεὶ κατορθώμασιν ἐγγεγραμμένος, μέγα δὲ οὐδὲν οὐδεπώποτε φθεγξάμενος, τοῖς μὲν καιροῖς ὑπακούων ὀξέως, οὐ μέντοι τὴν ὀξύτητα σὺν ταραχῇ ποιούμενος, οὐ πλήθει στρατιωτῶν εἰς τὴν νίκην θαρ- ρῶν, τῷ δὲ τῆς εὐσεβείας συνειδότι τά βελτίω προσ- δοκῶν, οὐδὲν μὲν εἰς παρασκευῆς ἐλλείπων ἀκρίβειαν, | [*](R III 315) πιστεύων δὲ τῷ θεοφιλεῖ πλέον ἢ τοῖς ὅπλοις εἰς [*](6 cf. t. IV 661, 18 et 21 R 11 Themist. or. I p. 5 a 15 Amm. XXI 16, 15) [*](2 δ’ Re | οὐδ’ Ρ sed δ in ras m3 et γρ οὐκ in marg m3 οὐκ ICaLa 3 συνουσίᾳ Mor 4 τὸν πόλεμον Β 7 μελ- λητής Ρ sed ελλ in ras m3, Β sed λ (1) del 8 δ’ Re | προσ- ενεγκεῖν Ρ sed εν in ras m2 9 ἀδικήσασι scripsi ἀδικήμασι libri edd | αὐτὸν Ρ sed in ras m3, I sed ‘ eras et ’ supra α m2 αὐτὸν MoUCaLaM Mor 13 πρὸς πρὸς om Ca | ἀσφαλῶς ὢ) [*](14 ἀνανδρίας Β sed ἀν in ras m2 ἀνανδρείας Μ 15 ἐπι- γεγραμμένος Cobet l. l. at cf. p. 244,5 16 οὐδὲ πώποτε sed in hoc eras, ILaBM)
271
τὸ κράτος, ἐγχειρήσεως μὲν οὐδεμιᾶς ἀποκρουσθεὶς οὐδεπώποτε, ῥᾷστα δ’ ἂν ἐνεγκών, εἰ καὶ σφαλεὶς ἐτύγχανεν, οὔτε λύπη κατηφὴς οὔτε τῷ περιχαρεῖ μι- κροπρεπής, ἀλλ’ ἑκατέρου τὸ κατάδηλον ἀφελὼν ἐπὶ τοῦ μετρίου σχήματος τὸ πρόσωπον καταστήσας ἔχει, τὰς μὲν τῶν συνόντων ἀρετὰς ἐπαινῶν, τὰ δὲ ὧς ἑτέ- ρως ἔχοντα τῇ σιωπῇ διορθούμενος, ὃ γὰρ ὑφ’ ἑτέρων ἐπιπλήξει σωφρονίζεται, τοῦτο παρὰ τοῦδε σιωπῇ τὴν διόρθωσιν δέχεται, ὥστε δι’ ὧν μὲν ἐπαινεῖ τὸ στὸν ἐμφανίζει, τῇ δ’ αὖ πρὸς τἀναντία σιωπῇ τὸ μὲν ἁμαρτηθὲν οὐδὲν χεῖρον ἰᾶται, τὸ δὲ τοῦ φιλαιτίου διαφεύγει βαρύ, οὐκ εἰς ὕπνον καὶ ῥᾳστώνην τῆς ἡσυ- χίας διατρίβων τοὺς χρόνους, ἀλλ’ εἰς τὴν τῶν πολε- μικῶν ἄσκησιν τὰς ἀναπαύλας μεθιστὰς οὐδὲ πρὸς ψυχαγωγίαν τὴν ἀπὸ τῆς ὀρχήστρας ἀσέλγειαν ἐφελκό- μενος, ἀλλ’ ἵππων ἁμιλλητηρίων θέᾳ τὴν ψυχὴν θήγων πρὸς ἀνδρίαν, κουφότατος μὲν ἀπάντων ἵππον ἀνα- βῆναι, τῶν δέ παρ’ Ὁμήρῳ πρὸς ἐμπειρίαν τοξικὴν ὑμνουμένων ἀκριβέστερος εἰς σκοπόν, τἀς μὲν τῶν [*](8 Men. p. 374, 32 12 Amm. XXI 16, 6 18 II. ν 313; β 718 et 827; Od. θ 215 sq. cf. Men. p. 374,2) [*](19 ὑμνουμένων] Τεύκρου καὶ Πανδάρου suprascr P2I3) [*](1 ἐγχειρίσεως Β | οὐδέ μιᾶς ΜοΜ 2 οὐδὲ πώποτε Μο ΒΜ | δὲ Re | ἀνενεγκὼν Mor 5 ἔχει om CMoP sed in hoc ras 4 litt, γρ in marg Mor cf. p. 227,3 6 ἀρετὰς I sed ἀρε in ras m2 | δ’ Μ | ἑτέρως Ρ sed ἑ in ras 3 litt m3, I ἐτ in ras m2 7 ὑφ’ Ρ sed ὑ in ras m3 ἐφ’ UCa 8 σιωπῆ I sed in ras 13 τρίβων PUICaLaBM Mor | πολεμίων Ρ sed in πολεμικῶν corr m2, U sed ι eras, ICaLaM sed in hoc πολεμικῶν in marg πολέμων Β sed πολεμικῶν suprascr m2 14 μεθιστῶν Ca 16 ἁμιλλητηρίων Μο Mor 17 ἀνδρίαν scripsi e CP sed in hoc ι in ει corr m3, UICaLaB ἀνδρείαν reliqui libri edd cf. ad p. 232,19 19 ἀκριβέστερον La)
272
ἀρχομένων ψυχάς ἐλευθερώσας ὡς μάλιστα, μέτρον δὲ τῆς συντελείας αὐτοῖς ἀποφήνας τῆς χρείας τὸ μέτρον. τοιγαροῦν εἰς τοιοῦτον τρόπον καταστήσας τὴν ἀρχὴν μετ’ ἐξουσίας μὲν μείζονος ἢ ἐβούλετο διεβίω, μετ’ ἀσφαλείας δὲ πλείονος ἤ τῶν ἰδιωτῶν ἕκαστος.

123. Ἀλλὰ γὰρ εἰ τά πλείω τῶν τούτῳ προσόντων ἀριθμησαίμεθα, οὐδενὸς τῶν ὑπαρχόντων θατέρῳ μνη- μονεῦσαι δυνησόμεθα. ἐπιστρεπτέον δὴ τὸν λόγον | [*](R III 316) πρὸς τὴν ἐσπέραν καὶ πειρατέον γε οὕτως ὅπως ἂν παρείκῃ βραχέα μὲν ἐκ πολλῶν ἐκλέξαι, βραχέως δὲ περὶ αὐτῶν ἐκείνων διαλεχθῆναι.

124. Ἔχω μὲν οὖν ἐν κεφαλαίῳ τὸ πᾶν σημῆναι τοσοῦτον ἀποφθεγξάμενος, ὅτι τὸ τῆς φύσεως ἴσον τῷ τῆς προαιρέσεως ἐβεβαίωσεν ἴσῳ καὶ τὸ τῆς προσηγο- ρίας ὅμοιον ἐπὶ τὴν τῶν πράξεων ὁμοιότητα διεβίβασε δοὺς κἀκείνας ἀδελφὰς ἀνακαλεῖν. ὥσπερ γὰρ ἐκεῖνος ἅπαντα φόβον ἐκ Περσικῆς ἐφόδου προσερχόμενον ἐπέσχεν, οὕτως οὗτος τὰ περὶ τὴν ἐσπέραν ἔθνη βάρ- βαρα πανταχόθεν περικεχυμένα τὴν ἡσυχίαν ἄγειν κατηνάγκασε.

θεοῦ δὲ ἦν ἄρα τὸ μὲν τέλος ἴσον [*](8 Choric. p. 87, 15 ed. Boiss. 10 Thuc. III 1 15 Euseb. vit. Const. IV 40 17 cf. p. 244, 16) [*](6 μετάβασις εἰς τὰ τοῦ ἀδελφοῦ UI2La) [*](1 „post ὡς μάλιστα videtur δέους aut φόβου aut tale quid deesse“ Re 3 ψυχὴν CMoIB et ἐν ἄλλωι ψυχὴν in marg) [*](4 μὲν om Μ 6 ἀλλὰ I sed ἀλλ in ras m2 8 ἐπι- τρεπτέον Ca 10 παρήκῃ Mor | βραχέως Mor sed γρ βραχέα in marg 11 περὶ] „malim καὶ περὶ“ Re 13 τὸ om Mor | ἴσον Ρ sed e corr m2, I sed et ov in ras m2 ἶσον CaLa | τῷ 6 τὸ corr M2 15 ὅμοιον scripsi οἰκεῖον libri edd 18 ἔσχεν UILa | οὕτος reposui e libris sed οὗτ in I2 αὐ- τὸς edd 20 δ’ edd | ἶσον Ρ sed in corr m2, CaLa)

273
ἑκατέρῳ πρυτανεῦσαι, τρόπον δέ διαλλάττοντα πρὸς τὸ τέλος ἑκατέρῳ δοῦναι. ὁ μὲν γὰρ κινηθέντας τοὺς προσοίκους ἐπεστόμισεν, ὁ δέ οὐδὲ κινηθῆναι τὴν ἀρχὴν ἐπέτρεψεν, ὅπως εἴτε τὸ πρότερόν τις ἄγοι θαύ- ματος ἄξιον εἴτε τὸ δεύτερον ἡγοῖτο λαμπρότερον εἴτε ἀμφοτέρων ἐπίσης ἄγαιτο, μηδέτερον ἐκπεφευγὸς εἴη τὴν παροῦσαν βασιλείαν.

126. Λέγω δὲ ἤδη μικρόν τι τὸν Θουκυδίδην μι- μησάμενος. οὐ γὰρ ἀβασανίστως τὴν ἀκοὴν εὐθὺς ἐδεξάμην οὐδὲ τὸ ταλαιπωρῆσαι | περὶ τὴν ζήτη- [*](R III 317) σιν τῆς ἀληθείας φυγὼν τοῖς ἑτοίμοις προσέδραμον, ἀλλ’ ἐπιπόνως τε καὶ μετὰ τῆς ἐσχάτης ἀκριβείας περὶ τὸ πρᾶγμα διατρίψας οὐκ ἂν ἀπιστηθείην εἰκότως.