Oratio 29

ἐκεῖνος μὲν οὖν ἀπείχετό μου καὶ στένων, ἐγὼ δὲ ᾐσχυνόμην ἂν προδότης καὶ ὢν καὶ [*](1 cf. t. I 182, 14 sq. 9 cf. t. II 282, 12 sq. 10 II. α 86 sq.) [*](2 ἐπὶ — 3 ἀνήγαγεν praemissis verbis καὶ πάλιν ἐν τῷ αὐτῷ Thom. M. s. ν. ἀρτοπόπος p. 4,9 (cf. ad p. 67, 15 2 ὀρῶν V Re cf. p. 28, 19; 66, 1; t. II 290, 8; ὁρέων reliqui libri Thom Bong | ἀρτοποιοὺς Μο sed ἀρτοπόπους in marg ἀρτοπώλους I et γρ in marg Μ ἀρτοπόπους reliqui libri Thom 3 ἀνή- γαγεν I | σωτηρία C | τε om Μο 4 κᾴειν V Re | δὲ οὐδα- μόθεν P sed δὲ οὐδαμ in ras m2 6 τῶν λεγόντων cancel- lavi cum Re, qui ἐχόντων τῶν λεγόντων ἐλθόντων coni Anim) [*](7 ἐγὼ] αὐτὸς I 9 κατειλημμένην Μ sed ἡμμένην in ras m1 et κατειλήμμην in marg m2, Μο | ἦ ex ἢ corr P3 et Β ἢ AVaMo εἰ V | μή V 10 ὑπὲρ Patm sed γρ ὑπὸ in marg m2 14 οὔτε scripsi ex APBVMo οὔτ᾿ reliqui libri edd 15 ἡσθεὶς Μο sed καθείς in marg καθεὶς Patm sed γρ ἡσθεὶς in marg m2 17 ὅ Ρ sed m3, ὃ A | δὲ Re)

δοκῶν ἀνθρώπων, δι’ ὧν οἰχομένην ἤδη τὴν πόλιν ἀνέσωσα. τίνα γὰρ ἔδει πρὸ ἐμοῦ τοῖς γενομένοις πληγῆναι; τίνα ἀλγῆσαι; τίνα ἀγανακτῆσαι; ποῖον πα- τέρα; τίνα μητέρα; ποίους ἀδελφούς; ποίαν συγγέ- νειαν; τὴν ἐμὴν λύπην ὁ καιρὸς ἀπῄτει, τὴν ἐμὴν φωνήν, τὴν ἐμὴν ἀγανάκτησιν· ὥστ’ εἰ καὶ παρὰ τῆς γυναικὸς ὁ ἀνὴρ ἠμέλητο, τῆς γε παρ’ ἐμοῦ προνοίας δίκαιος ἦν τυγχάνειν, ἄλλως θ’ ὅτ’ εἰ μὴ τοῦτο ἐποί- ουν, καὶ ἐμαυτὸν ἂν ἠδίκουν ἐν οἷς ἐκεῖνον. πῶς γὰρ ἂν ἦλθον εἰς ἱερόν; πῶς δ’ ἂν ηὐξάμην; τίσι δ’ ὀφθαλμοῖς ἔβλεψα πρὸς τὰ ἀγάλματα τοσοῦτον ἐμαυτῷ συνειδὼς κακόν; πῶς δ’ ἂν οὐκ ἐν ἐνὶ τούτω πᾶς ὁ παρεληλυθὼς ἐβλάπτετό μοι βίος; κακὸς οὖν ἦν ἐν οἷς ἐφοβούμην μὴ κακὸς ἐλεγχθείην καὶ ἐνειχόμην τούτοις ἃ μάλιστα ἔφευγον. καὶ τίνα τοῦτο ἔχει φύσιν;

19. Ἤρκει μὲν οὖν εἰς τὸ παρακαλέσαι με πρὸς τὸ τῷ τὰ δεινὰ πεπονθότι βοηθεῖν καὶ ὁ τοῦ δικαίου λογισμός, νῦν δ’ ἦν ἕτερόν τι πρὸς τούτῳ μεγάλην [*](R II 335) ἔχον τὴν ἀνάγκην. τί τοῦτο; φόβος τῶν | ἴσων κακῶν. εἰ γὰρ μὴ ἐγὼ τότε χαλεπῶς ἔσχον τῷ πε- πραγμένῳ καὶ ταῦτα ἐφ’ οἷς οὗτοί με κακῶς λέγουσιν ἐπεποιήκειν καὶ τοῦτο ἔγνωσαν ἅπαντες, Κάνδιδός τε διὰ πάντων <ἂν> ᾔει ὥσπερ χειμάρρους τῶν ἀρτοπόπων [*](2 ἀνέσωσα Ρ sed σ (1) inser m3 ἀνέωσα VaU 5 ἀπῄ- τει; Re 8 ὅτι I | τοῦτ᾿ Re 10 δὲ (2) V 12 ἐν scripsi auctore Re ἂν libri edd 13 num βίος <καὶ> κακὸς ἂν — 15 ἔφευγον; ? | ἦν om Bong 14 ἐφαινόμην Patm sed γρ ἐφοβούμην in marg m2 | ἀνειχόμην Μο ἠνειχόμην V νειχόμην cum lacuna 1 litt ante ν Β 16 με om Bong 17 τὰ om ΒΜ | πεπονθότα Μο | βοηθεῖν om I 18 τοῦτο I 19 ἔχοντι Β 22 τοῦτ’ Va 23 διὰ — ἀρτοπόπων praemissis verbis καὶ ἐν τῷ αὐτῷ πάλιν (cf. ad p. 67, 15) citat Thom. Μ. s. ν. ἀρτοπόπος p. 4, 11 R | ἂν inserui | ἀρτοποιῶν Μο sed ἀρτοπόπων in marg ἀρτοπώλων I ἀρτοκόπων Re Anim)

νῦν μὲν μιμούμενος ἃ ἐδεδράκει, νῦν δὲ καὶ ὑπερ- βαλλόμενος, ἐκείνους τ’ ἂν αὖθις εἶχε τὰ ὄρη τήν τε πόλιν ὁ λιμός.

ἴσως δ’ ἂν οὐδὲ διὰ πάντων ἧκεν ὁ Κάνδιδος παίων· ἀπὸ γὰρ τοῦ πρώτου περιοφθέντος αὑτὸν ἂν ἕκαστος ἔσωζε φθάσαντος τοῦ δρασμοῦ τὴν αἰκίαν, καὶ ἦν πάλιν ἂν οἶαπερ καὶ πρότερον ἢ καὶ ἔτι δεινότερα τοῦ καλέσοντος ἐκείνους ἐπὶ τὴν αὐτῶν ἐργασίαν οὐκ ὄντος. οὐδὲ γὰρ αὐτὸς ἔτι πιστὸς ἂν ἦν ἀπὸ τῶν αὐτῶν λόγων τῶν προτέρων ἐξεληλεγ- μένων.

21. Ἆρ’ ἄξιά μοι τὰ πεπραγμένα μέμψεως, ἀλλ’ οὐ μᾶλλον εὐφημιῶν καὶ βελτιόνων ἢ νῦν ῥημάτων; εἰ γάρ τις ἀκριβῶς ἐξετάσειεν, ὀκνῶ μὲν εἰπεῖν, ἀναγκά- ζομαι δέ, δὶς σέσωκα τήνδε τὴν πόλιν ἀποδούς τε τοὺς σιτοποιοὺς αὐτῇ καὶ κατασχών, νῦν μὲν πείσας κατελθεῖν, νῦν δὲ κωλύσας φυγεῖν.

22. Ὑπηρέτουν γάρ, φησίν, ἄρχοντος φωνῇ. ἡ δὲ ἦν πλημμελοῦντά τι περὶ τοὺς ἄρτους ἐκεῖνον νουθετῆσαι. ἐγὼ δὲ εἶχον μὲν <ἄν> τι καὶ του λέγειν, καὶ ὡς μείζων ἦν ἡ παρὰ τοῦ Κανδίδου 20 κατηγορία τοῦ ἔργου καὶ ὡς ὁ σταθμός, ὥσπερ ἐν ἐνίοις ἐλάττων τοῦ δέοντος, οὕτως ἐν ἄλλοις πλείων, [*](3 δ’ ἂν οὐδὲ P sed δ αν ο in ras m2 | δ’ ἂν] δὲ Β | διαπάν- των Μο 5 αὐτὸν Μο | ἔσωζεν ἕκαστος ΒΜ | φθάσαντος Ρ sed σ in ras m2 6 πάλαι A sed γρ πάλιν in marg, ΒΙ Bong | ἂν om V 7 καλέσαντος I Bong | αὐτῶν scripsi e V αὐτὴν reliqui libri edd αὑτῶν coni Re 9 ἐξεληλεγμένων scripsi e BV coll. p. 58,11 et t. II 145,10 ἐξειλεγμένων C (et Patm sed γρ ἐξεληλεγμένων in marg m2) ἐξηλεγμένων APVaM sed in hoc ἐξεληλεγμένων in mar m2, UMo edd 11 ἆρα μοι ἄξια I | μου Μο 14 τήνδε om PVaB 16 καὶ νῦν Μο 16 φυγεῖν Ρ sed φ in ras m4 17 φωνήν V 18 πλημελοῦντα ΡΙΜο 19 ἄν inserui | μέντοι Μ Bong | τοῦ Ι 20 μείζων ἦν ἡ παρὰ Ρ sed praeter μεί in ras 5-6 litt m3 22 ἂν Μο)

ἀλλ’ ὅμως ἐπ’ ἐκεῖνο εἶμι ταῦτα ἀφείς, εἰ μὲν ἔχει τις [*](R II 336) εἰπεῖν | πληγῶν ἀριθμὸν εἰρημένον παρὰ τοῦ τὴν ἀρχὴν ἔχοντος καὶ τοσοῦτον ὅσος γέγονε καὶ οὕτως ὠμὸν ὡς πολλοὶ τεθέανται. μάλιστα μὲν καὶ οὕτως ἠδίκει Κάνδιδος οὐ γενόμενος τοῦ κεκελευκότος πρᾳ- ότερος, ὃ καὶ τοὺς οἰκέτας ὁρῶμεν ποιοῦντας πρὸς ἀλλήλους, ὅταν ἐπὶ πληγαῖς ἄλλος ἄλλῳ παραδοθῇ, καὶ τοῦτο καὶ τοὺς παραδόντας αὐτοὺς ἐπαινοῦντας ὁρῶ- μεν ἤδη τοῦ θυμοῦ λελωφηκότος.