Harmonica introductio

20. Ἐχρήσαντο δὲ οἱ παλαιοὶ ὀνόμασι πρὸς τὴν σημασίαν τῶν ὀκτωκαίδεκα φθόγγων καὶ γράμμασι, τοῖς καλουμένοις σημείοις μουσικοῖς, περὶ ὧν νῦν ῥητέον. ἡ τῶν μουσικῶν σημείων ἔκθεσις γέγονε μὲν ἐπὶ σημειώσει τῶν φθόγγων, ὅπως μὴ τὰ ὀνόματα καθʼ ἕκαστον γράφοιτο, καὶ ἑνὶ δὲ σημείῳ δύναιτό τις ἐπιγινώσκειν καὶ ἀποσημειοῦσθαι φθόγγον. ἐπεὶ δὲ οἱ φθόγγοι διαφόρῳ τάσει κινοῦνται καὶ οὐκ ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ τόπου πάντως μένουσιν, οὐχ ἑνὸς δήπουθεν σημείου καθʼ ἕκαστον τῶν φθόγγων, ἀλλὰ διαφόρων (p. 21) ἐδέησεν, ὥστε καὶ τὴν διάφορον τάσιν αὐτοῦ σημαίνειν. καθʼ ἕκαστον γὰρ τρόπον ἢ τόνον διαφέροντες τῇ τάσει πάντες πάντων οἱ φθόγγοι γίνονται. οἷον ποτὲ μὲν τὸν φύσει βαρύτατον φθόγγον προσλαμβανόμενον, ὡς ἐν τῷ ὑποδωρίῳ τρόπῳ, τιθέμεθα καὶ μέσην τὸν πρὸς τοῦτον ἀντίφωνον, καὶ τοὺς ἄλλους κατὰ τὴν πρὸς αὐτοὺς σχέσιν ὀνομάζομεν· ποτὲ δὲ αὖ [*](5 καὶ om. VN. 7 λύδιον. quae sequuntur om. N ad 8 ὑπολύδιον. 10 spat. diagr. V. 11 ἐχρήσατο N1. ὀνομ. an σχήμασι cf. Bacch. 97. 16 καὶ ἑ. δὲ v. ad 328, 25. 23 γένονται N. 26 τὸν Meib. not, τὴν libri. 27 αὖ τὴν] αὐτὴν VN.)

τὴν μέσην τὴν νῦν ἀντίφωνον τῷ προσλαμβανομένῳ ἐν τάξει προσλαμβανομένου θέμενοι καὶ τὴν ταύτης ἀντίφωνον μέσην ὑποθέμενοι καὶ τοὺς ἄλλους τούτοις ἀνάλογον, οὕτω χρώμεθα τῷ παντὶ συστήματι. πολλάκις δὲ καὶ τῶν μεταξὺ προσλαμβανομένου καὶ μέσης ἕνα τινὰ παραλαβόντες εἰς ἀρχὴν τοῦ συστήματος προσλαμβανομένῳ τε αὐτῷ χρώμεθα καὶ τὴν τάσιν τοῦ παντὸς συστήματος πρὸς τοῦτον ἁρμόζομεν. ἀνάγκη δέ ἐφʼ ἑκάστου συστήματος πλειόνων προτεθέντων συστημάτων ὡς ἡ μέση πρὸς τὴν μέσην ἔχει, ἢ ὡς ὁ προσλαμβανόμενος πρὸς τὸν προσλαμβανόμενον, οὕτως ὁντιναοῦν τῶν ὁμωνύμων ἔχειν πρὸς τὸν ὁμώνυμον καὶ ἅπαν τὸ σύστημα πρὸς ἅπαν τὸ σύστημα.

Οὐχ ἑνὸς δὴ οὗν σημείου καθʼ ἕκαστον τῶν φθόγγων ἐδέησεν, ἀλλὰ πλειόνων καὶ τοσούτων, ὅσοισπερ ἡμιτονίοις παραυξάνεσθαι τῶν φθόγγων ἕκαστος δύναται. τὸ μὲν οὖν ὅσοις παραυξάνεσθαι δύναται τῶν φθόγγων ἕκαστος ἡμιτονίοις, οὐ ῥᾴδιον ἀφορίσαι. πρὸς γὰρ τὰς κατασκευὰς τῶν ὀργάνων καὶ τὴν δύναμιν [*](2 ταύτην N. 5 τῶν] τὸν libri. 11 πρὸς τὸν προσλαμ- βανόμενον Meib., om. libr. 12 τὸν] τὸ VN.) [*](1 μέσην ἐν τάξει προσλ. dicit G.: interdum eum sonum qui adhuc fit mese (hypodorica) habemus pro proslambanomeno (ton hyperphrygii) et ei qui diapason acutius sonatnomen damus mediae (hyperphrygiae). v. p. 203 vel A 21. 15 πλειόνων. non hoc referendum ad semitonia diesesque singulis gradibus propria, sed ad tonorum vel troporum numerum. proslambano- menon enim dicit vel mesen non eodem semper signo notari, sed in alio tono aliud signum esse adhibendum. ac veteres toni, dorius phrygius lydius, medium aliquod sonorum spatium amplexi erant, contra novae formae lyrarum, maiores minoresve tibiae etiam acutioribus vel gravioribus sonis utebantur, ut systema sonorum ad maiorem ambitum extenderetur.)

τῆς ἀνθρωπίνης φωνῆς τὰ τοιαῦτα ὁρίζεται. (p. 22) τὸ δὲ ὅπως παραυξανόμενος ἐν διαφόροις σημείοις ἀποσημαίνεται, ἐκ τῶν διαγραμμάτων ἐν ταῖς μουσικαῖς εἰσαγωγαῖς ῥᾳδίως ἄν τις καταμάθοι.

21. Θεωρητέον δὲ νῦν μόνον τὴν καθʼ ἡμιτόνιον τάξιν τῶν σημείων, ὅν τρόπον συνέστηκεν. ὑποκείσθω τις φθόγγου δύναμις βαρυτάτη καὶ πρώτως ἀκουστή. ταύτην οἱ παλαιοὶ κατεσημήματντο τῷ ἡμίφι πλαγίῳ καὶ ἀρχὴν τῶν σημείων ἔθεντο τοῦτο πρῶτον ??. δῆλον δὴ, ὅτι κατʼ αὐτὴν τὴν δύναμιν προσλαμβανόμενον ἄν τις λάβοι καὶ ἄλλον οὐδένα τῶν φθόγγων. εἰ γὰρ ἄλλον τινὰ λάβοι, ποῦ τὸν προσλαμβανόμενον τάξει βαρυτάτης ὑποκειμένης τῆς τοῦ ἡμίφι δυνάμεως; ἕστω δὴ τούτου τοῦ φθόγγου πάλιν ἡμιτονίῳ τις ὁξύτερος ἐφεξῆς. τοῦτον οἱ παλαιοὶ τῷ ταῦ σημείῳ ἀπεσημήναντο T. καὶ δῆλον, ὅτιπερ ἡ τάσις τοῦ φθόγγου προσλαμβανομένῳ μόνον ἁρμόσει. εἰ γὰρ τῇ ὑπάτῃ τῶν ὑπάτων ἁρμόσει ἢ ἄλλῳ τινὶ τῶν φθόγγων, ποῦ λοιπὸν ἔσται ὁ προσλαμβανόμενος, τόνῳ τῆς ὑπάτης τῶν ὑπάτων ὀφείλων εἶναι βαρύτερος, ἡμιτονίου γὰρ ἐπὶ τὸ βαρὺ μόνη χώρα καταλέλειπται. ἀλλὰ μὴν ἔστω τις τοῦ κατὰ τὸ φθόγγου πάλιν ὀξύτερος ἡμιτονίῳ, ὄν οἱ παλαιοὶ τῶ διπλῷ σίγμα κατεσήμαινον ??. οὗτος δύναται μὲν εἶναι καὶ προσλαμβανόμενός τινος [*](4 εἰσαγωγαῖς Meib. cf. infra 350, 18. 9 ?? apud Aly- pium est ??. exponit enim G. signa illa vetera quae dicantur instrumentorum. 22 T] ταῦ N.) [*](5 Hinc quae sequuntur germanice vertit optimeque inter- pretatur Frid. Bellermann, die Tonleitern und Musiknoten der Griechen. (Berol. 1847) p.57.)

συστήματος, δύναται δὲ εἶναι καὶ ὑπάτη ὑπάτων· (p. 23) ἀπέχει γὰρ τοῦ πρώτου καὶ βαρυτάτου φθόγγου τόνον. ἀεὶ τοίνυν ὁμοίως τὸν ἡμιτονίῳ φθόγγον τοῦ προτέρου ὀξύτερον σημειούμενοι προέβησαν μέχρι τριακοστοῦ στίχου τῶν ἡμιτονίων. τὴν δὲ ὑπὲρ ταῦτα κατʼ ἡμιτόνιον παραύξησιν τῶν φθόγγων τοῖς αὐτοῖς σημείοις ἐξ ὑπαρχῆς ὀξείας προσθέντες ἐσημειοῦντο ἀπὸ τοῦ ἐννεακαιδεκάτου ἀρξάμενοι στίχου, ὃς ἔχει ου καὶ κάππα σημεῖον. ἔθεσαν δὲ διπλᾶ κατʼ ἕκαστον στίχον τὰ σημεῖα· ὧν τὸ μὲν ἄνω τὴν λέξιν ἀποσημαίνει, τὸ δὲ κάτω τὴν κροῦσιν. ἔθεντο δὲ καὶ τὰ λεγόμενα ὁμότονα, οἷς ἀδιαφόρως ἀντὶ τῶν ἑτέρων ἔξεστι κεχρῆσθαι, καὶ οὐδὲν διοίσει, οἱῳδήποτε τῶν πολλῶν μὲν, ὁμοτόνων δὲ χρήσασθαι πρὸς σημείωσιν. παρέχει δὲ καὶ χρείαν ἄλλην τὰ ὁμότονα. τὰς γὰρ διέσεις ἐν τῷ ἁρμονικῷ καὶ χρωματικῷ γένει διὰ τούτων ἐφεξῆς τιθεμένων σημειοῦνται. εἴρηται δὲ περὶ αὐτῶν ἐν ταῖς εἰσαγωγαῖς.

22. Νυνὶ δὲ ἐκκείσθωσαν ἡμῖν ἐπὶ κανονίου τὰ καθʼ ἡμιτόνιον σημεῖα σὺν τοῖς ὁμοτόνοις, τῶν μὲν ὁμοτόνων ἐν τῷ αὐτῷ σελιδίῳ κειμένων, τῶν δὲ καθʼ ἡμιτόνιον ὀξυτέρων εἰς τὸ ἐφεξῆς. (v. pag. 356.)

Ὁ μὲν οὖν πρῶτος στίχος τῶν σημείων ἐν τοῖς [*](4 προσέβ. N. 13 οἱῳδήποτε, linea sub δή V. 18 συνα- γωογαῖς N. 20 καθημιτ. V. item l. 21. 22 spat. diagr. V.) [*](4 τριακοστοῦ et 8 ἐννεακαίδ στίχου. ubi tabulam, qualem vides p. 356, pr semitonia ascendens extendisti ad lin. 19 habes OK, K, et in lin. 30 O´K´, itaque semper quidquid sonat diapason acutius, distinguitur accentu acuto (ὀξεῖα π.) ἐπὶ τὴν ὀξύτητα. 7 ὀξείας sc. προσῳδίας ΄, quae adhibentur ad acutissimum quemque sonum notandum inde ab O´K´ ═ h΄ ═ si3 naturel. 10 ἄνω, κάτω. parcentes nos spatio ponimus in una linea. cf. p 293. 352.)

φθόγγοις βαρυτάτην δύναμιν σημαίνων ἔχει σημεῖα τὸ ἡμίφι πλάγιον ??. καὶ ἡμίφι ἀπεστραμμένον ??.

ὁ δὲ δεύτερος στίχος τῷ ἡμιτονίῳ (p. 24) τοῦ πρώτου φθόγγου ὀξύτερος ἔχει σημεῖον πλάγιον ἀπεστραμμένον καὶ Υ πλάγιον ⥽ ⥼ . τούτοις δὲ ὁμότονα, τουτέστι τὴν αὐτὴν δύναμιν ἐν τοῖς φθόγγοις σημαίνοντα, ἐστὶ ⊤ πλάγιον ἀπεστραμμένον καὶ ταῦ ὀρθόν ⊣ ⊤

ὁ δὲ τρίτος στίχος, κατὰ τὸν λόγον τῶν ἐφεξῆς στίχων ἡμιτονίῳ ὀξύτερος τοῦ δευτέρου, σημεῖον ἔχει σίγμα διπλοῦν ἀπεστραμμένον καὶ σίγμα διπλοῦν З ??.

ὁ δὲ τέταρτος στίχος ἔχει ῥῶ ἀπεστραμμένον καὶ τὸ ω· ??ω. τούτοις δὲ ὁμότονά ἐστιν ἐν τῷ τετάρτῳ στίχῳ πῖ ἀνεστραμμένον καὶ σ διπλοῦν ἀπεστραμμένον ⊔ З .

ὁ δὲ πέμπτος ὁμοίως ἀξύτερος ὢν τοῦ τετάρτου τῷ ἡμιτονίῳ — πάντες γὰρ οἱ ἐφεξῆς ἡμιτονίῳ ἀλλήλων διαφέρουσιν — ἔχει σημεῖα ου κάτω γραμμὴν ἔχον καὶ η ??H.

[*](1 βαρυτάτην ego coll. lin. 6, βαρ V, βαρυτα N. βαρύ- τητος Meib. ante ἐν τοῖς puto excidisse τήν. 2 πλάγιον et om. signum post ἀπεστραμμένον VN. 3 τὸ] τῷ V ἡμιτονίῳ] ἡμιτονίου VN. 4 φθόγγον ὀξύτερον ἐ. V, φθόγγον ἔχει ὀξύτερον N et add. ἔχει N2. N, item altero loco, 8 (ut sit fere gamma mainus quod nos scribere solemus) utro- que loco V. 5 Υ ??Ν, ⋎⋏. V. emendat Bell. Tonleit. p. 58. 7 ταῦ πλ. N. 10 ὀξυτέρους VN. δευτέρον σημείου in ras. N. ἔχει add. V2. 12 ῥῶ] ρ ω V, ρ ω ν N. 13 d supa, ω in- fra VN. 15 ?? supra, infra, sim. lin. 19 VN. 16 τετάρτου] μεγάλου V. 19 ἔχων N.)[*](C. 22. ⥽ ⥼ haec signa ab Alypio aliena habet etiam Ari- κtides u. qu p. 27. 28 plura signa sonorum gravissimorum conscribit. nec abhorret illud ⥽ a signorum serie quam notavi p. 356 infe.)

ὁ δὲ ἕκτος στίχος ἔχει ξ διπλοῦν ἀπεστραμμένον καὶ πῖ διπλοῦν ἀνεστραμμένον ?? τούτοις δὲ ὁμότονα ἀντίνυ καὶ πῖ διπλοῦν ??.

Προσλαμβανόμενος ου κάτω γραμμὴν ἔχον καὶ ἦτα

Ὑπάτη ὑπάτων μῦ ἀνεστραμμένον καὶ ἦτα ἐλλιπές

Παρυπάτη ὑπάτων ἄλφα ἀνεστραμμένον (p. 25) καὶ ἦτα ἐλλιπὲς ὕπτιον

Ὑπάτων διάτονος ζῆτα ἐλλιπὲς καὶ ταῦ πλάγιον

Τπάτη μέσων γάμμα ἀπεστραμμένον καὶ γάμμα ὀρθόν

Παρυπάτη μέσων βῆτα ἐλλιπὲς καὶ γάμμα ἀνεστραμμΕνον

Μέσων διάτονος φῖ καὶ δίγαμμα

Μέση σίγμα καὶ σίγμα

Τρίτη συνημμένων ῥῶ καὶ σίγμα ἀνεστραμμένον

Συνημμένων διάτονος μῦ καὶ πῖ καθειλκυσμένον

Νήτη συνημμένων ἰῶτα καὶ λάμβδα πλάγιον

Παράμεσος ου καὶ κάππα

Τρίτη διεζευγμένων ξῖ καὶ κ ἀνεστραμμένον

Διεζευγμένων διάτονος ἰῶτα καὶ λάμβδα πλάγιον

Μήτη διεζευγμένων ζῆτα καὶ πῖ πλάγιον

[*](2 ?? infra. ?? supra V (perverse). 4 Ὑπολυδίου κτλ. Meib., om. libri titulum. 5 ἔχων V. Nota iuxta notam posita in sonis 1—4 6—7, supra et infra 5. 8—10. 1218. 5 notas om. N. 6 ?? (i. e. μ inv.) ?? V 8 α min. VN. 9 ζ VN. 17 pro M litt. min. μ VN 18 λ. πλάγιον Λ (altera linea καθειλκυσμένη) V. W N. 20 ξ?? V. ??ξ N. 21 ΙΛ V. Ιλ N. 22 ??] VN.)[*](3 Ceteri huius tabulae versus (στίχοι) perierunt. periisse etiam videtur tabula toni lydii; sequitur enim ultimum hod caput ordinem Alypi, unde petitum esse apparet.)

Τρίτη ὑπερβολαίων ει τετράγωνον καὶ π ἀνεστραμμένον

Ὑπερβολαίων διάτονος ω τετράγωνον ὕπτιον καὶ ζῆτα

Νήτη ὑπερβολαίων φῖπλάγιον καὶ ἦτα ἀμελητικόν

Ὑπερλυδίου τρόπου σημεῖα κατὰ τὸ διάτονον γένος.

Προσλαμβανόμενος φῖ καὶ δίγαμμα ὑπάτη ὑπάτων σίγμα καὶ σίγμα παρυπάτη ὑπάτων ῥῶ καὶ σίγμα ἀνεστραμμένον ὑπάτων διάτονος μῦ καὶ πῖ καθειλκυσμένον ὑπάτη μέσων ἰῶτα καὶ λάμβδα πλάγιον παρυπάτη μέσων θῆτα καὶ λάμβδα ἀνεστραμμένον μέσων διάτονος γάμμα καὶ νῦ μέση ω τετράγωνον ὕπτιον καὶ ζῆτα τρίτη συνημμένων ψῖ κάτω νεῦον καὶ ἡμίαλφα δεξιόν συνημμένων διάτονος ταῦ ἀνεστραμμένον καὶ ἡμίαλφω δεξιὸν ἄνω νεῦον νήτη συνημμένων μῦ καὶ πῖ καθειλκυσμένον, ἐπὶ τὴν ὀξύτητα παράμεσος φῖ πλάγιον καὶ ἦτα ἀμελητικὸνκαθειλκυσμένον τρίτη διεζευγμένων υ κάτω νεῦον καὶ ἡμίαλφα ἀριστερὸν ἄνω νεῦον [*](2 ?? V. э N. 4 pro habent W VN. 5 pro habent H VN 6 Ὑπερλυδίου Meib., ὑπολυδίου libri. ΦΓΓ N. 10 signa om. V. nec habet ullum notae signum in iis quae sequuntur. M] μ N. 12 ?? N. 15 ἡμίαλυα N. ?? N, v. proleg. Alypi. 18 ┴?? N. 20 μ N, om accentus, item in sqq. 21 καθειλκυσμένον om. N. 24 ??] Λν Ν.) [*](20 ἐπὶ τὴν ὀξύτητα signum acuminis additur cf p. 350.5.)

(p. 27) διεζευγμένων διάτονος μῦ καὶ πῖ καθειλκυσμένον, ἐπὶ τὴν ὀξύτητα νήτη διεζευγμένων ἰῶτα καὶ λάμβδα πλάγιον, ἐπὶ τὴν ὀξύτητα τρίτη ὑπερβολαίων θῆτα καὶ λάμβδα ἀνεστραμμένον, ἐπὶ τὴν ὀξύτητα ὑπερβολαίων διάτονος γάμμα καὶ νῦ, ἐπὶ τὴν ὀξύτητα νήτη ὑπερβολαίων ω τετράγωνον καὶ ζ, ἐπὶ τὴν ὀξύτητα

Αἰολίου τρόπου σημεῖα κατὰ τὸ διάτονον γένος.

Προσλαμβανόμενος ἦτα ἐλλιπὲς ἀπεστραμμένον καὶ ει τετράγωνον ἀπεστραμμένον ὑπάτη ὑπάτων δέλτα ἀνεστραμμένον καὶ ταῦ πλάγιον ἀνεστραμμένον παρυπάτη ὑπάτων γάμμα ἀπεστραμμένον καὶ γάμμα ὀρθόν ὑπάτων διάτονος χῖ καὶ ἡμίμυ δεξιόν ὑπάτη μέσων ταῦ καὶ δίγαμμα ἀπεστραμμένον παρυπάτη μέσων σίγμα καὶ σίγμα (p.28) μέσων διάτονος ου καὶ κάππα μέση κάππα καὶ ἡμίδελτα καθειλκυσμένον τρίτη συνημμένων ἰῶτα καὶ λάμβδα πλάγιον συνημμένων διάτονος ζῆτα καὶ πῖ πλάγιον νήτη συνημμένων ἄλφα καὶ βαρεῖα παράμεσος ἦτα καὶ λάμβδα πλάγιον ἀπεστραμμένον [*](1 διάτονοι N. notae ut 353. 20. 3 λάβδα N. item l. 5. 4〈] γ N. 13 nunc et N signa om. 23 λάβδα N, item l. 26 25 συνημένω V.)

τρίτη διεζευγμένων ζῆτα καὶ πῖ πλάγιον διεζευγμένων διάτονος ἄλφα καὶ βαρεῖα νήτη διεζευγμένων χῖ διεφθορὸς καὶ ἡμίαλφα κάτω νεῦον τρίτη ὑπερβολαίων φῖ πλάγιον καὶ ἦτα ἀμελητικὸν καθειλκυσμένον ὑπερβολαίων διάτονος ου καὶ κ, ἐπὶ τὴν ὀξύτητα νήτη ὑπερβολαίων κάππα καὶ ἡμίδελτα καθειλκυσμένον, ἐπὶ τὴν ὀξύτητα.

Ὑποαιολίου τρόπου σημεῖα κατὰ τὸ διάτονον γένος.

Προσλαμβανόμενος πῖ ἀνεστραμμένον καὶ διπλοῦν σίγμα ἀπεστραμμένον (p. 29) ὑπάτη ὑπάτων ἀντίνυ καὶ πῖ διπλοῦν παρυπάτη ὑπάτων μῦ ἀνεστραμμένον καὶ ἦτα ἐλλιπές ὑπάτων διάτονος ἦτα ἐλλιπὲς ἀπεστραμμένον καὶ ει τετράγωνον ἀπεστραμμένον ὑπάτη μέσων δέλτα ἀνεστραμμένον καὶ ταῦ πλάγιον ἀπεστραμμένον.

[*](1 διεφθορός ult syl. V in ras. 7—8 om. N. 17 ἀνε- στραμμένον N.)