Refutatio Omnium Haeresium (= Philosophumena)

γέγονε δὲ οὐρανοῦ καὶ γῆς τὸ σχῆμα τοιοῦτον οἱονεὶ μήτρᾳ παραπλήσιον κατὰ τὴν πρώτην συνδρομήν· ἐν <δ’> αὖ τῷ μἐσῳ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς γεγόνασιν ἄπειροι δυνάμεων συνδρομαί. καὶ ἑκάστη συνδρομὴ οὐκ ἄλλο τι εἰργάσατο καὶ ἐξετύπωσεν ἢ σφραγῖδα οὐρανοῦ καὶ γῆς παραπλήσιον μήτρᾳ· ἐν αὐτῇ δὲ ἀνέφυσαν ἐκ τῶν ἀπείρων σφραγίδων διαφόρων ζῴων ἄπειρα πλήθη.

εἰς δὲ ταύτην πᾶσαν τὴν ὑπὸ τὸν οὐρανὸν ἐν τοῖς διαφόροις ζῴοις ἀπειρίαν κατέσπαρται καὶ καταμεμέρισται μετὰ τοῦ φωτὸς ἡ τοῦ πνεύματος ἄνωθεν εὐωδία. γέγονεν οὖν ἐκ τοῦ ὕδατος πρωτόγονος ἀρχὴ ἄνεμος σφοδρὸς κοὶ λάβρος καὶ πάσης γενέσεως αἴτιος. βρασμὸν γάρ τινα [*](5f Anklang an Demotrit Fr. 32 — 25 —S. 120,22 vgl. X 11, 7 —11 — 25 ff Bousset, Hauptprobleme der Gnosis S. 103 vergleicht die in Hippolyts Syntagma (Epiph. XXV 5, Filastrius 33, Tert. Adv. haer. 1) überlieferte Kosmogonie der Nikolaiten) [*](1 τε ö. δὲ Ρ 1f ψυχάζουσι so Ρ 4 τῆς παραθέσεως > We., Ζ. 2f 5f οἷον εἰ — ἀποπλάσῃ Bernays 6 ἀποπληγεὶς ö. 12 σφραγῖδος οὐρανοῦ καὶ γῆς Bernays (vgl. Ζ. 20f μεγάλης σφραγῖδος ἰδέαν, οὐρανὸν καὶ γῆν Η): σφραγὶς οὐρανοῦ καὶ γῆς Ρ, σφραγῖδος, οὐρανὸς καὶ γῆ ö. 16 ἀπαραλάκτως Ρ 16f ὑποκειμένων ö. 18f αὐτῶν μέσω τῶ οὐρανῶ καὶ τῆ γῆ Ρ, verb. Bernays 21 οὐρανῶ καὶ γῆ Ρ παραπλησίον Ρ αὐ γῇ δὲ ö., αὐτῇ δὲ τῇ <τῇ γῇ> Cruice, δ’ αὖ γῇ We., vgl. Ζ. 18 22 πλήθν Miller: πλεῖον Ρ 23 τὴν Bernays: ἡ Ρ ἀπειρίαν Bernays: ἀπειρία Ρ)

ἡ δὲ τῶν κυμάτων γένεσις, οἱονεί τις οὖσα ὁρμὴ * * * ἐγκύμονα γεγονέναι τοῦ ἀνθρώπου ἢ τοῦ νοῦ, ὁπόταν ὑπὸ τῆς τοῦ πνεύματος ὁρμῆς ὀργήσασα ἐπείγηται. ἐπὰν δὲ τοῦτο τὸ ὑπὸ τοῦ ἀνέμου κῦμα ἐκ τοῦ ὕδατος ἐγερθὲν καὶ ἐγκύμονα ἐργασάμενον τὴν φύσιν γέννημα θηλείας εἰλήφῃ ἐν ἑαυτῷ, κατέχει τὸ κατεσπαρμένον φῶς ἄνωθεν μετὰ τῆς τοῦ πνεύματος εὐωδίας,

τουτέστι νοῦν μεμορφωμένον ὲν τοῖς διαφόροις εἴδεσι, ὅ ἐστι τέλειος θεός, ἐξ ἀγεννήτου φωτὸς ἄνωθεν καὶ πνεύματος κατενηνεγμένος εἰς ἀνθρωπίνην φύσιν ὥσπερ εἰς ναόν, φορᾷ φύσεως καὶ ἀνέμου κινήματι γεννηθεὶς ἐξ ὕδατος, συγκεκραμένος καὶ καταμεμιγμένος τοῖς σώμασιν, οἱονεὶ ἅλας τῶν γενομένων ὑπάρχων καὶ φῶς τοῦ σκότους, ἀπὸ τῶν σωμάτων σπεύδων λυθῆναι καὶ μὴ δυνάμενος τὴν λύσιν εὑρεῖν καὶ τὴν διέξοδον ἑαυτοῦ·

καταμέμικται γὰρ σπινθήρ τις ἐλάχιστος ἀπ . . . . . . . . . . . ἄσμα ἄνωθεν ἀ . . . . . . . . . . νος δίκην ἐν τὸ . . . . . . . λυσυγκρίτοις * * * πολλῶν, ὡς, φησίν, ἐν τῷ ψαλμῷ λέγει. πᾶσα οὖν φροντὶς καὶ ἐπιμέλεια τοῦ φωτὸς ἄνωθέν ἐστι, πῶς καὶ τίνα τρόπον ἀπὸ τοῦ θανάτου τοῦ πονηροῦ καὶ σκοτεινοῦ σώματος ἀπολυθείη ὁ νοῦς, ἀπὸ τοῦ πατρὸς τοῦ κάτωθεν, ὅ [*](11 Matth. 5, 13. Vgl. Irenaeus Ι 6, 1 S. 52 Η. καὶ τοῦτ᾿ εἶναι (sc. τὸ πνευματικὸν) λέγουσι τὸ ἅλας καὶ τὸ φῶς τοῦ κόσμου — 15 Psal. 28, 3, s. den kritischen Apparat) [*](2 γένεσις Ρ: κίνησις ö. ἐκ τῆς τῶν ὑδάτοιν κινήσεως Η) ὁρμὴ 〈μήτρας〉 ἐγκύμων γέγονεν Bernays, ὁρμὴ ἐγκύμων ἀ<ρχή ἐστι τοῦ> γεγονέναι ἢ τὸν νοῦν Cruice (vgl. S. 120, 11f), ὁρμὴ αἰτία τῇ μήτρᾳ ἐστὶ #x003E; ἐγκύμονα γεγονέναι We. πάσης γενέσεως αἴτιον H) γεγονέανι] ἐργάζεται Miller 2f τὸν ἄνθρωπον ἢ τὸν βοῦν Ρ, verb. Bernays 3f ὀσμῆς ὀργήσασα ἐπεγείρηται Hilgenfeld S. 268 ὀργήσασα Η Bernays: ὁρμήσασα Ρ 5 ἔγκυμον εἰργασμένον ö. 6 εἰλήφῃ Bernays: εἰληφὼς corr. in εἰληφὸς Ρ κατέχει Bernays: καὶ ἔχον Ρ 7 τουτέστιν οὖν Ρ 8 θεός, <ὃς> ö. 9 κατενηνεγμένον Ρ 10 ö., s. zu S. 123, 21: συγκεκρυμμένος Ρ, συγκεκριμένος Bernays 11 ἅλας τῶν Bernays: ἀλάλων Ρ ὑπάρχον Ρ 12 σπεῦδον Ρ 11 ἀπ(οσπασθεὶς απόσπ)ασμα Miller, ἀπ(ὸ τοῦ φωτὸς μετὰ τῆς) ὀσμῆς Cruize, ἀπ(ενηνεγμένος ἀπόσπ)ασμα We. ἀ(πὸ τοῦ φωτὸς ἀκτῖ)νος We., ἀ(πὸ τοῦ πνεύματος ἀκτῖ)νος Cruize (doch s. S. 120, 3; 123, 8; 124, 10), ἄ(στρων ἀκτῖ)νος Miller 15 ἐν τοῖς τοῦ σώματος πο)λυσυγκρίτοις We. ἀναμεμιγμένον σὺν τοῖς περισυγκρίτοις σώματος Η), ἐντὸ(ς λυτοῖς σύγκρισιν καὶ λύσιν) συγκρίτοις ποιῶν Cruice περισυγκρίτοις Η Bemays #x003C;. . . . . ὑδάτων> πολλῶν Bernays (Psal. 28, 3), <καὶ ἐξ ὑδάτων> πολλῶν nach Η und V 8, ἀπολυθείη We. 18 ἀπολυθεὶη Bernays: ἀπολυθεὶς P)

ἄνωθεν γὰρ ἦν ἀκτὶς ἀπὸ τοῦ τελείου φωτὸς ἐκείνου, ἐν τῷ σκοτεινῷ κοὶ φοβερῷ καὶ πικρῷ κοὶ μαρῷ ὕδατι κεκρατημένος, ὅπερ ἐστὶ πνεῦμα φωτεινὸν ἐπιφερόμενον ἐπάνω τοῖ’ ὕδατος· ἐπεὶ οὖν . . . . . . . . . . . . . . . μητάτων κύματα . . . . . . . . . . διαφόροις γ . . . . . . . . . . . . . . εσι μήτρα τίς . . . . . . . . . . κατεσπαρμέν . . . . . . . . . . . . . .

ὡς ἐπὶ πάντων τῶν ζῴων θεωρεῖται. ὁ δὲ ἄνεμος λάβρος ὁμοῦ καὶ φοβερὸς φερόμενός ἐστι τῷ σύρματι ὄφει παραπλήσιος, πτερωτός. ἀπὸ <τούτου> τοῦ ἀνέμου, τουτέστιν ἀπὸ τοῦ ὄφεως, ἡ ἀρχὴ τῆς γεννήσεως τὸν εἰρημένον τρόπον γέγονε, πάντων ὁμοῦ τὴν ἀρχὴν τῆς γεννήσεως εἰληφότων.

ἐπεὶ οὖν κατείληπται τὸ φῶς καὶ τὸ πνεῦμα εἰς τὴν ἀκάθαρτον, φησί, καὶ πολυπήμονα μήτραν ἄτακτον, εἰς ἣν ὁ ὄφις εἰσερχόμενος, ὁ ἄνεμος τοῦ σκότους, ὁ πρωτόγονος τῶν ὑδάτων, γεννᾷ τὸν ἄνθρωπον, καὶ ἄλλο οὐδὲν εἶδος οὔτε ἀγαπᾷ οὔτε γνωρίζει ἡ ἀκάθαρτος μήτρα·

ὁμοιωθεὶς οὐν ὁ ἄνωθεν τοῦ φωτὸς τέλειος λόγος τῷ θηρίῳ τῷ ὄφει, εἰσῆλθεν εἰς τὴν ἀκάθαρτον μήτραν, ἐξαπατήσας αὐτὴν τοῦ θηρίου τῷ ὁμοιώματι, ἴνα λύσῃ τὰ δεσμὰ τὰ περικείμενα τῷ τελείῳ νοῒ τῷ γεννωμένῳ ἐν ἀκαθαρσίᾳ μήτρας ὑπὸ τοῦ πρωτοτόκου <τοῦ> ὕδατος, ὄφεως, ἀνέμου, θηρίου. αὕτη, φησίν, ἐστὶν ἡ τοῦ δούλου μορφή, καὶ αὕτη ἡ ἀνάγκη τοῦ κατελθεῖν τὸν λόγον τοῦ θεοῦ εἰς μήτραν παρθένου.

ἀλλ᾿ οὐκ ἔστι, φησίν, ἀρκετὸν τὸ εἰσεληλυθέναι τὸν τέλειον ἄνθρωπον, λόγον, εἰς μήτραν παρθένου καὶ λῦσαι τὰς ὠδῖνας τὰς ἐν ἐκείνῳ τῷ σκότει· ἀλλὰ γὰρ μετὰ τὸ 〈εἰς τὰ〉 ἐν μήτρᾳ μυστήρια μυσερὰ εἰσελθεῖν ἀπελούσατο καὶ ἔπιε τὸ ποτήριον ζῶντος ὔδατος ἁλλομένου, ὃ δεῖ πάντως πιεῖν τὸν μέλ- [*](5 Gen, 1, 2 — 21 Pbil. 2, 7 — 24 Act. 2, 24 λύσας τὰς ὠδιναι τοῦ θανάτου — 25f Job. 4, 10. 14 contaminieit, vgl. zu V 9, 18) [*](1 βρόμω Ρ: βρασμῷ nacli Η und nach S. 118, 26 ö. 3 σκοτεινῷ ö.: σκολιῶ Ρ, σκοτίῳ Bernays 4 κεκρατημένον Ρ 5 ὕδατος Bernays: φωτός Ρ 5—7 ἐπεὶ οἶν ἐγερθέναι ἐκ τῶν) ὑδάτων κύματα γέννημα θηλείας εἰλήφωσιν ἐν ἑαυτοῖς, κατέχουσιν ἐν τοῖς) διαφόροις εἴδ)εσιν ὥσπερ μήτρα τις τὸ φῶς) κατεσπαρμένον Cruice ohne ücksicht auf den Raum 6 vgl. S. 118, 23 διαφόροις ζῴοις, S. 119, 7f διαφόροις εἴδεσιν 8 ὡς—θεωρεῖται] vgl. S. 118, 14ff 9 φοβερὸς Ρ: σφοδρὸς ö. nach S. 118, 26 συρίγματι ö. (so falsch H) πτερωτὸς Ρ: πρῶτον οὖν ö., πτερωτῷ· ὡς MiUer, ebenso Bernays, aber ohne ὡς 10 τούτου We. 13 εἰς ἣν Ρ: εἴσω ö. 17 εἰσῆλθεν Bernays: εἰσελθὼν Ρ 20 + τοῦ Bernays ἀνέμου. θηρίου αὕτη ö. 25 + εἰς τὰ We., + τὰ ö. μυσαρὰ Miller 26 ποιεῖν Ρ)