Refutatio Omnium Haeresium (= Philosophumena)

τεκμήριον δὲ <τὸ> τῶν πόρρω δενδροτομούντων θεωρούμενον· μετὰ γὰρ ἱκανὴν ὥραν τοῦ κατενεχθῆναι τὸν πέλεκυν ἐξακούεται ἡ φωνὴ τῆς πληγῆς, ὡς [*](1 ῥητέον Sext. 2 θυραῖον Diels: θυρεὸν Ρ, ψυχρὸν Sext. <> ὅλον Ρ: ὀλίγον Sext. zu verb. aus Hipp. 3 κατενεχθῇ Sext., vgl. Ζ. 8 εἶτα οὐδ᾿ ἐφ’ ἑκάστου Sext. οὐδὲν ἑκάστω Ρ 3f τὸν ἀκριβῆ τῆς ἀποτέξεως χρόνον ὁρίζειν Sext. 4 ἀποδείξεως Ρ, verb. nach Sext. 5f καὶ πρὸς διάθεσιν τῶν τόπων Sext. 6 μαίας Sext.: ἄμα Ρ 8 ὅλον Ρ: ὀλίγον Sext. s. zu Ζ. 2 9 ἅλλῳ. ὃ Sext. ἄλλων. ὂν Fabricius Gö.): ἄλλω ὢν Ρ 10 σταθμίσεσθαι Ρ δέοντος 10f ἀποδείξεως Ρ, verb. nach Sext. 11f τὸ ὅσον ἐπὶ τοῖς τῆς ah. χρόνοις ἐπαγγ. Sext. ἀποδείξεως Ρ 12 ἰστᾶσι verb. nach Sext. 15 ὠδινούσῃ τὸν Sext. ἐπὶ τῆς Sext. 16f ἐπισημειοῦται Sext., παρασημειοῦται? Miller 17 ὑποδείξομεν Sext., ἐπιδείξομεν Miller 18 μικρῷ aus Sext. We: μικρόν Ρ 19 διασημαίνειν ταύτην ~ Sext. εὔκολον Sext.: εὔλογον Ρ ἔστω] + καὶ Sext. ö. 20 οἱ γε Sext. 21 ταύτην παρεπισημειοῦσθαι (Var. παρασ.) Sext. ἐν > Ρ 22 ἐν Sext.: οὐ Ρ 23 καὶ > Sext. τὸ Sext.: > Ρ 24 τῇ ὄρεινῇ Sext. γὰρ Sext.: δὲ Ρ 25 ἡ τῆς πληγῆς φωνή Sext. 25 f ὡς ἂν ευχρόνω Ρ, verb. aus Sext.)

καὶ μὴν οὐ μόνον φανεῖται πλείων διελθὼν χρόνος μετὰ τὴν ἀπότεξιν τοῦ παρεδρεύοντος τῇ ὠδινούσῃ κρούσαντος τῷ δίσκῳ, εἶτα μετὰ τὸ κροῦσαι ἀκούσαντος τοῦ ἐπὶ τῆς ἀκρωρείας. <ἀλλὰ> καὶ περισκοποῦντος καὶ καὶ βλέποντος ἐν τίνι τῶν ζῳδίων ἐστὶ σελήνη καὶ τῶν λοιπῶν ἀστέρων ἐν τίνι ἕκαστος, φαίνεται ἀναγκαῖον ἀλλοιότερον γενέσθαι τὸ περὶ τοὺς ἀστέρας διάθεμα, τῆς τοῦ πόλου κινήσεως ἀλέκτῳ τάχει φερομένης πρὶν τηρητικῶς παραφυλάξασθαι τὴν τοῦ γεννηθέντος ὥραν κατ’ οὐρανὸν βλεπομένην.

Οὕτως ἀσύστατος δειχθήσεται ἡ κατὰ Χαλδαίους τέχνη. εἰ δὲ ἐξ ἐπερωτήσεων φάσκοι τις σκοπεῖσθαι τοῦ πυνθανομένου τὴν γένεσιν ἢ περὶ † ἐπερωτάτω, μηδὲ κατά τοῦτον τὸν τρόπον δύνασθαι ἐφικνεῖσθαι ἐπὶ τὸ ἀκριβές. εἰ γὰρ τοσαύτη τις ἐπιμέλεια ἱστόρηται κατ’ αὐτοὺς περὶ τὴν τέχνην καὶ μηδ᾿ αὐτοὶ ἐφικνοῦνται ἐπὶ τὸ ἀκριβές, καθὼς ἐπεδείξαμεν, πῶς ὁ ἰδιώτης κατείληφε τῆς ἀποτέξεως τὸν χρόνον ἀκριβῶς, ἵνα παρὰ τούτου μαθὼν ὁ Χαλδαῖος στήσῃ τὸν ὡροσκόπον ἀληθῶς;

ἀλλ᾿ οὐδὲ κατὰ τὴν τοῦ ὁρίζοντος ὄφιν πάντη ὁ αὐτὸς φανήσεται ἀνίσχων ἀστήρ, ἀλλ’ ὅπου μὲν ὡροσκόπος νομισθήσεται τὸ ἀπόκλιμα, ὅπου δὲ ὠροσκόπος ἡ ἐπαναφορὰ παρὰ τὴν τῶν τόπων ἐπιφάνειαν ὄντων ἢ ταπεινοτέρων ἢ ὐψηλοτέρων, ὥστε καὶ κατὰ τοῦτο τὸ μέρος οὐκ ἀκριβὴν φανήσεται ἡ προαγόρευσις, πολλῶν κατὰ πάντα τὸν κόσμον τῇ αὐτῇ ὥρᾳ γεννωμένων, ἄλλου ἄλλως τὰ ἄστρα θεωροῦντος.

ματαία δὲ καὶ ἡ διὰ τῶν ὑ(δρι)ῶν νομιζομένη κατάληψις. οὐ γὰρ ὁμοίως ἀμφορεὺς τὸ (κάτω τρη)θεὶς ῥυήσεται πλήρης ὢν ὡς ἀπόκενος, αὐτοῦ τοῦ πόλου κατὰ ἐκείνων [*](12—19 vgl. Sexfc. § 86. 87—19—23 vgl. Sext. ἔ 73 E. 74. 84. 85 — 25. S. 38, 1 vgl. Sext, § 75 A. 77) [*](3 κατ᾿ ἀκρίβειαν Sext. 4 φανεῖται Ρ: φθάνει Sext. διελθεῖν Sext. 6 τῆς ἀκρωρείας (vgl. Sext. § 68 ob. S. 36, 15) Cruize: τὴν ἀκρώρειαν Ρ + ἀλλὰ Sext, 7 ἐστὶν ἡ σελήνη Sext. 8 ἐν τίνι > Sext. φαίνεται Ρ: φθάνει vgl. Ζ. 4 ἀναγκαῖον > Sext. ἀλλοῖον Sext. 9 πόλου Ρ: κόσμου ἀλέκτῳ Sext.: ἀλλ’ ἐν Ρ 10 φερόμενα Ρ (verb. Miller): περιφερομένης Sext. 10f παραπλάσασθαι τῇ τοῦ γεννηθέντος ὥρᾳ τά κατ’ οὐρανὸν βλεπόμενα Sext.) [*](14 ἡ περὶ Ρ ἐκ περιουσίας λεκτέον nach Sext. § 86 Mutscbmann ἐπερωτᾷ τις, <δείζωμεν> μηδὲ Diels 26 ὁ ἀμφορεὺς Sext. Miller Ρ ergänzt We. (κάτω war abgekürzt), τρυπηθεὶς Cruize 27 ῥθήσεται δύσει Ρ πλήρης ὢν Cruize: πληρώσων Ρ, πλήρης καθεστὼς Sext. πόλου Miller (vgl. Ζ. 9): πολλὰ Ρ κατὰ <τὸν> Diels)

εἰ δὲ ἀναστρέψαντες λέγοιεν μὴ τὸν ἀκριβῆ χρόνον λαμβάνειν ἀλλ᾿ ὡς ἔτυχεν ἐν πλάτει, σχεδὸν ὑπ᾿ αὐτῶν ἐλεγχθήσονται τῶν ἀποτελεσμάτων. οἱ γὰρ ἐν τῷ αὐτῷ χρόνφ γεννηθέντες οὐ τὸν αὐτὸν ἴζησαν βίον, ἀλλ᾿ οἱ μὲν λόγου χάριν ἐβασίλευσαν , οἱ δὲ ἐν πέδαις κατεγήρασαν.

οὐδεὶς γοῦν Ἀλεξάνδρῳ τῷ Μακεδόνι γέγονεν ἴσος πολλῶν κατὰ τὴν οἰκουμένην ὁμοίως ἀποτεχθέντων αὐτῷ, οὐθεὶς Πλάτωνι τῷ φιλοσόφῳ. ὥστε τὸν ἐν πλάτει τῆς γενέσεως χρόνον ὁ Χαλόαῖος ἀκριβῶς οὐ δυνήσεται λέγειν, εἰ <ὁ> κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον γεννηθεὶς εὐτυχήσει.

πολλοὶ γοῦν κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον γεννηθέντες ἐδυστύχησαν, ὥστε ματαία καὶ ἡ κατὰ τὰ διαθέματα ὁμοιότης. διαφόρως οὖν καὶ πολυτρόπως τὴν ματαιόπονον σκέψιν τῶν Χαλδαίων διελέγξαντες οὐδὲ τοῦτο παραλείψομεν, ὡς εἰς ἄπορον χωρήσουσιν αἱ προρρήσεις αὐτοῖς.

εἰ γὰρ τὸν ἐν τῇ ἀκίδι τοῦ Τοξότου γεννηθέντα, ὡς οἱ μαθηματικοὶ λέγουσιν, ἀνάγκη σφαγήσεσθαι, πῶς αἱ τοσαῦται τῶν βαρβάρων μυριά- δες ἀγωνιζόμεναι πρὸς τοὺς Ἕλληνας ἐν Μαραθῶνι ἢ Σαλαμῖνι ὑφ᾿ ἕν κατεσφάγησαν; οὐ γὰρ δή γε ἐπὶ πασῶν <ὁ> αὐτὸς ἦν ὡροσκόπος.

καὶ πάλιν <εἰ> τὸν ἐν τῇ κάλπῃ τοῦ ῾Υδροχόου γεννηθέντα ναυαγήσειν, πῶς οἱ ἀπὸ Τροίας ἀναγόμενοι τῶν Ἑλλήνων περὶ τὰ κοῖλα τῆς Εὐβοίας συγκατεποντίσθησαν; ἀπίθανον γὰρ πάντας μακρῷ χρόνω διαφέροντας ἀλλήλων έπὶ τῇ κάλπῃ τοῦ ῾Υδροχόου γεγεννῆσθαι.

οὐ γὰρ ἔστι λέγειν ὅτι δι᾿ ἕνα πολλάκις, ᾧ εἵμαρται κατὰ πέλαγος φθαρῆνοι, πάντες οἱ ἐν τῇ νηΐ συναπολοῦνται. διὰ τί γὰρ ἡ τούτου [*](1—11 Sext. ξ 88. 89 — 14-S. 39, 2 Sext. § 92. 93) [*](1 ἀναστρέψαντες Sext.: διαστρέψαντε: Ρ 2 λαμβάνεσθαι ἀλλὰ τὸν ὁλοσχερῆ καὶ ἐν πλάτει Sext. 3f τῷ αὐτῷ καθ᾿ ὁλοσχέρειαν χρόνῳ γενν. Sext. 6f οἰκ συναποτεχθέντων Sext. 7 οὐθεὶς Ρ: οὐδὲ Sext. 7f ὥστε <εἰ> und Χαλδαῖος <ἐπισκέπτεται> Cruize (ὥστε εἰ τὸν ἐν πλάτει τῆς γενέσεως χρόνον ὁ Χαλδαῖο: ἐπισκέπτεται, οὐ δυνηθήσεται παγίως λέγειν ὅτι ὁ κατὰ τὸν αὐτδν χρόνον γεννηθεὶς εὐτυχήσει Sext. § 89) 8 〈κατὰ〉 τὸν? Diels χρόνον <σκοπῶν> Miller 9 ὁ Sext. Ρ τὸν aὐτὸν Sext.: τοῦτον τὸν Ρ 10 κατὰ τὸν αὐτὸν Sext.: κατ᾿ αὐτὸν τὸν Ρ χρόνον] + τούτον Sext. 11 οὖν Miller: γοῦν Ρ 14 Τοξότου Sext.: τόζου Ρ 16 ἀνταγωνιζόμεναι Sext. ἢ Σαλαμῖνι > Sext. 17 πάντων Sext. ὁ αὐτὸς Sext.: αὐτῶν Ρ 18 + εἰ Hervet zu Sext.: > Sext. Ρ κάλπιδι Sext. 18f ναυαγήγειν Ρ 19 πῶς οἱ Sext.: πόσοι Ρ ἀνακομιζόμενοι Sext. 20 συγκατεποντώθησαν; ἀμήχανον Sext. 21 χρόνῳ > Sext. ἐπὶ Ρ: ἐν Sext. Gö. κάλπιδι Sext. Gö. γεγενῆοθαι Ρ 22 καὶ μὴν οὐδ᾿ ἔνεστι λέγειν ὅτι besser Sext. 23 συναπόλλυνται Sext.)

Ἀλλ᾿ ἐπεὶ καὶ περὶ τῆς τῶν ζῳδίων ἐνεργείας λόγον ποιοῦνται, οἷς φασι προσομοιοῦσθαι τὰ ἀποτικτόμενα, οὐδὲ τοῦτον παραλείψομεν, οἷον τὸν ἐν Λέοντι γεννηθέντα ἀνδρεῖον ἔσεσθαι· ὁ δὲ έν Παρθένῳ τετανόθριξ, λευκόχρως. ἄπαις, αἰδήμων.

ταῦτα δὲ καὶ τὰ τούτοις ὅμοια γέλωτός ἐστι μᾶλλον ἄξια καὶ οὐ σπουδῆς. ἔστι γὰρ κατ᾿ αὐτοὺς μηδένα Ἀἰθίοπα ἐν Παρθένῳ γεννᾶσθαι· εἰ δ᾿ οὔ, δώσει τὸν τοιοῦτον λευκόν, τετανότριχα καὶ τὰ ἕτερα.

οἶμαι δὲ μᾶλλον τοὺς ἀρχαίους <τὰ> ὀνόματα τῶν κειμένων ζῴων ἐπίκλη<σιν> τοῖς ἄστροις προστεθεικέναι οἰκειώσεως χάριν. οὐχ ὁμοιοτρόπου φύσεως· τί γὰρ ἔχουσιν ὅμοιον ἄρκτῳ <οἱ> ἑπτὰ ἀστέρες διεστῶτες ἀπ᾿ ἀλλήλων; ἢ δράκοντος κεφαλῇ <οἱ>, ὥς φησιν ὁ Ἄρατος, πέντε;

Οὕτως καὶ ταῦτα οὐκ ἄξια τοσούτου πόνου δείκνυται τοῖς εὖ φρονεῖν προῃρημένοις καὶ μὴ προσέχουσι τῇ τῶν Χαλδαίων ἐμφυσιώσει, οἳ καὶ βασιλεῖς ἐξαφανίζουσι δειλίαν καταρτίζοντες καὶ ἰδιώτας παραθαρρύνουσι μεγάλα τολμᾶν.

εἰ δὲ ἀποτύχοι αὐτὸς κακῷ περιπαρείς, οὐ πᾶσι γίνεται διδάσκαλος ὁ βλαβείς· οὓς φρεναπατᾶν βουλόμενοι ἐν τοῖς ἀποτεύγμασιν εἰς ἄπειρον τὸν νοῦν αὐτῶν συνωθοῦντες λέγουσιν οὐκ ἄλλως ἐπὶ τὸ αὐτὸ δύνασθαι τὸν <συ>σχηματισμὸν τῶν αὐτῶν ἀστέρων γίνεσθαι ἢ διὰ τῆς ἀποκαταστάσεως τοῦ μεγάλου ἐνιαυτοῦ, δι᾿ ἑπτακισχιλίων ἐτῶν καὶ ἑπτακοσίων ἑβδομήκοντα καὶ ἑπτά. πῶς οὖν φθάσει ἀνθρωπίνη παρατήρησις τοῖς τοσούτοις αἰῶσι συνδρα- [*](3—7 Sest. § 95 Μ. 96 Α. — 7—9 Sext. § 102 — 9—15 Sext. § 97 Μ. 98 14 Arat, Phaen. 56. 57 — 22-S. 40, 1 Sext. § 105) [*](1 τὸν ἕνα Sext.: τὴν Ρ εἵμαρται Sext.: εἵμαρτο Ρ 6 τετανόθριξ] + χαροπὸς Sext. λευκόχρους Ρ 7 μᾶλλον ἢ σπουδῆς ἐστιν ἄξια Sext. 8 δώσει] + εἶναι Gö. (Sext. ἐπεὶ δώσουσιν Αἰθίοπα λευκὸν εἶναι καὶ χαροπὸν καὶ τετανότριχα) 9 λευκὸν <εἶναι> We. 10 + τὰ Miller (τὰ τοιαῦτα τῶν ὀνομάτων Sext.. ἐπίκλησιν τοῖς Miller: ἐπὶ κλητοῖς Ρ 12 ὅμοιον ἔχουσιν ~ Sext. ἄρκτῳ οἱ Sext.: ἄρκτου Ρ 13 κεφαλῇ οἱ Sext.: κεφἄ Ρ οἱ πέντε, ἐφ᾿ ὧν φησιν ὁ Ἄρατος Sext. 15 ἐσχατιὴν Arat Sext.: ἐσχάτη Ρ 16 οὕτως Miller: πῶς Ρ 18 δειλίαν] ἄδειαν Cruize 20 ἐν > irrtümlich Miller 21 συνωθοῦντα Ρ 22 οὐ καλώς gibt Miller falsch als Text von Ρ σχηματισμὸν Ρ Sext. (verb. Bekker) 24 δι᾿ ἐννεκακισχιλίων ἐνακοσίων καὶ ἑβδομήκοντα καὶ ἑπτὰ ἐτῶν Sext. 25 τήρησις Sext.)

καὶ ταῦτα οὐχ ἅπαξ ἀλλὰ πολλάκις * * οίμαι παρέλιπε] πλειόνων ἐληλέγχθαι τὴν Χαλδαϊκὴν τέχνην ἔδει, καίτοι δι’ ἕτερα αὐτῆς ἡμῶν μνησθέντων, οὐχὶ ἰδίως δι᾿ αὐτήν.

ἀλλ᾿ ἐπεὶ προῃρήμεθα μηδὲν τῶν παρ’ ἔθνεσι δογμάτων καταλιπεῖν διὰ τὴν πολύφωνον τῶν αἱρέσεων πανουργίαν, ἴδωμεν τί λέγουσι καὶ οἱ περὶ μεγεθῶν τετολμηκότες, οἳ κατιδόντες τὴν τῶν πλειόνων ματαιρπονίαν, ἄλλου ἄλλως διαψευσαμένους καὶ εὐδοκιμήσαντος, μεῖζόν τι ἐτόλμησαν εἰπεῖν, ὅΠως ὑπὸ τῶν τὰ μικρὰ ψεύσματα μεγάλως δοξασάντων μειζόνως δοξασθῶσι.

οὑτοι κύκλους καὶ μέτρα τρίγωνά τε καὶ τετράγωνα διπλάσιά τε καὶ τριπλάσια ὑποτίθενται· πολὺς δὲ ὁ περὶ τούτου λόγος. ἀλλ’ οὐ πρὸς τὸ προκείμενον ἀναγκαῖος.

Ἰκανὸν οὖν λογίζομαι ἐξειπεῖν τὰ ὑπ’ αὐτῶν τερατολογούμενα. διὸ τοῖς ἐπιτόμοις χρησάμενος ὦν αὐτοὶ λέγουσιν, ἐπὶ τὰ ἕτερα τραπήσομαι. λέγουσι δὲ ταῦτα· κράτος ἔδωκεν ὁ δημιουργήσας τῇ ταὐτοῦ καὶ ὁμοίου περιφορᾷ· μίαν γὰρ αὐτὴν ἄσχιστον εἴασε, τὴν δὲ ἐντὸς σχίσας ἑξαχῆ ἐπτὰ κύκλους ἀνίσους κατὰ τὴν τοῦ διπλασίου <καὶ τριπλασίου> διάστασιν ἐκάστην, οὐσῶν ἐκατέρων τριῶν, κατὰ τὰ ἐναντία μὲν ἀλλήλοις προσέταξεν ἰέναι τοὺς κύκλους. τάχει δὲ τρεῖς μὲν ὁμοίως, τοὺς δὲ τέσσαρας ἀλλήλοις τε καὶ τοῖς τρισὶν ἀνομοίως, ἐν λόγῳ δὲ φερομένους.« κράτος μὲν δεδόσθαι τῇ