Refutatio Omnium Haeresium (= Philosophumena)
Hippolytus
Hippolytus. Hippolytus Werke, Volume 3. Wendland, Paul, editor. Leipizg: Hinrichs, 1916.
οἱ δὲ πάντες τὸν μὲν ἀγαθὸν οὐδὲν ὅλως πεποιηκέναι, τὸν δὲ δίκαιον οἱ μὲν τὸν πονηρόν, οἱ δὲ μόνον δίκαιον ὀνομάζουσι, πεποιηκέναι δὲ τὰ πάντα φάσκουσιν ἐκ τῆς ὑποκειμένης ὕλης· πεποιηκέναι γὰρ οὐ καλῶς, ἀλλ᾿ ἀλόγως·
ἀνάγκη γὰρ τὰ γενόμενα ὅμοια εἶναι τῷ πεποιηκότι. διὸ καὶ ταῖς παραβολαῖς ταῖς εὐαγγελικαῖς οὕτως χρῶνται λέγοντες· οὐ δύναται δένδρον καλὸν καρποὺς πονηροὺς ποιεῖν καὶ τὰ ἑξῆς, εἰς τοῦτο φάσκων εἰρῆσθαι τὰ ὑπ᾿ αὐτοῦ κακῶς νομιζόμενα. τὸν δὲ Χριστὸν υἱὸν εἶναι τοῦ ἀγαθοῦ καὶ ὑπ᾿ αὐτοῦ πεπέμφθαι ἐπὶ σωτηρίᾳ τῶν ψυχῶν, ὃν ἔσω ἄνθρωπον καλεῖ, ὡς ἄνθρωπον φανέντα λέγων οὐκ ὄντα ἄνθρωπον, καὶ ὡς ἔνσαρκον οὐκ ἔνσαρκον, δοκήσει πεφηνότα, οὔτε γένεσιν ὑπομείναντα οὔτε πάθος, ἀλλὰ τῷ δοκεῖν.
σάρκα δὲ οὐ θέλει ἀνίστασθαι, γάμον δὲ φθορὰν εἶναι λέγων κυνικωτέρῳ βίῳ προσάγει τοὺς μαθητάς, ἐν τούτοις νομίζων λυπεῖν τὸν δημιουργόν, εἰ τῶν ὑπ᾿ αὐτοῦ γεγονότων ἢ ὡρισμένων ἀπέχοιτο.
Ἀπελλῆς δὲ ὁ τούτου μαθητὴς ἀπαρεσθεὶς τοῖς ὑπὸ τοῦ διδασκάλου εἰρημένοις, καθὰ προείπομεν, ἄλλῳ λόγῳ ὑπέθετο τέσσαρας εἶναι θεούς, ὧν ἴνα φάσκει <ἀγαθόν>, ὃν οὔτε οἱ οὗ εἶναι υἱὸν τὸν Χριστόν· ἕτερον δὲ τὸν δημιουργὸν τοῦ παντός, ὃν οὐ θεὸν εἶναι θέλει, ἕτερον δὲ πύρινον τὸν φανέντα, ἕτερον δὲ πονηρόν· οὓς ἀγγέλους καλεῖ, προσθεὶς δἒ τὸν Χριστὸν καὶ πέμπτον ἐρεῖ.
προσέχει δὲ βίβλῳ, ἣν Φανερώσεις καλεῖ Φιλουμένης τινός, ἣν προφῆτιν νομίζει. τὴν δὲ σάρκα τὸν Χριστὸν οὐκ ἐκ τῆς παρθένου λέγει προσειληφέναι, ἀλλ᾿ ἐκ τῆς παρακειμένης τοῦ κόσμου οὐσίας. [*](7 Matth. 7, 18, vgl. Tert. Adv. haer. 6 S. 223, 5 Kr.; Orig. De princ. II, 5, 4 S. 137, 9ff K. (Epiph. XLIV 1 S. 899, 21—24 Dind,) — 12f Tert. 6 S. 222 Theodoret I 24; Epiph. XLII 3 S. 305, 27f Dind., 4 S. 307, 6 — 17— S. 281 vgl. S. 224, —225, 2 — 17 — 25 benutzt Theodoret I 25 Ἀπελλῆς μὲν γὰρ τοῖς τοῦ Μαρκίωνος ἀγεννήτοις καὶ ἕτερον προστέθεικε πύρινον. οὑτος καὶ ἕτεροον βιβλίον συνθεὶς Φιλουμένης προφητείαν ὠνόμασε. καὶ τῷ Χριστῷ δὲ προστέθεικε σῶμα οὐκ ἀνθρώπειον, ἀλλ᾿ ἐκ τῆς τοῦ κόσμου οὐσίας) [*](1 + τετάρτην (geschrieben δ) Sauppe 2 πάντα Ρ 3 ὅλως Gö.: ἄλλως <καὶ> τὸν 2 Sauppe 4 μόνον <τὸν> Sauppe 7 ἀνάγκῃ? Holl 9 Hell 11 <τὸν> ἔσω? Gö. 13 ἀλλὰ] ἀλλ’ ἢ Sauppe 15 17 Titel ἀπελλῆς ὁ τατιανοῦ μαθητής rot Ρ 19 φάσκει Gö.: φάσκων + ἀγαθόν Η Gö. οὔτε 〈Μωσῆς οὔτε> οἱ προφῆται We. 21 τὸν (s. H) 23 προσέχει Η Gö.: προσέχειν Ρ ἣν2 Miller: ἢ Ρ 24 προφήτην P)
Κήρινθος δέ, ὁ ἐν τῇ Αἰγύπτῳ ἀσκηθεὶς αὐτὸς οὐχ ὑπὸ τοῦ πρώτου θεοῦ τὸν κόσμον γεγονέναι ἠθέλησεν, ἀλλ᾿ ὑπὸ δυνάμεώς τινος ἀγγελικῆς, πολὺ κεχωρισμένης καὶ διεστώσης τῆς ὑπὲρ τὰ ὅλα αὐθεντίας καὶ ἀγνοούσης τὸν ὑπὲρ πάντα θεόν.
τὸν δὲ Ἰησοῦν λέγει μὴ ἐκ παρθένου γεγεννῆσθαι, γεγονέναι δὲ αὐτὸν ἐξ Ιωσὴφ καὶ Μαρίας υἱὸν ὁμοίως τοῖς λοιποῖς ἀνθρώποις, καὶ διενηνοχέναι ἐν δικαιοσύνῃ καὶ σωφροσύνῃ καὶ συνέσει ὑπὲρ πάντας τοὺς λοιπούς.
καὶ μετὰ τὸ βάπτισμα κατεληλυθέναι εἰς αὐτὸν ἐκ τῆς ὑπὲρ τὰ ὅλα αὐθεντίας τὸν Χριστὸν ἐν εἴδει περιστερᾶς, καὶ τότε κηρῦξαι τὸν ἄγνωστον πατέρα καὶ δυνάμεις ἐπιτελέσαι, πρὸς δὲ τῷ τέλει τοῦ πάθους ἀποπτῆναι τὸν Χριστὸν ἀπὸ τοῦ Ἰησοῦ· πεπονθέναι τὸν Ἰησοῦν, τὸν δὲ Χριστὸν ἀπαθῆ μεμενηκέναι, πνεῦμα κυρίου ὑπάρχοντα.
Ἐβιωναῖοι δὲ τὸν μὲν κόσμον ὑπὸ τοῦ ὄντως θεοῦ γεγονέναι λέγουσι, τὸν δὲ Χριστὸν ὁμοίως Κηρίνθῳ. ζῶσι δὲ πάντα κατὰ νόμον Μωϋσοῦ, οὕτω φάσκοντες δικαιοῦσθαι.
[*](1f vgl. Matth. 5, 17. Dieser Zug fehlt in Η — denn S. 224, 5f weicht ab —, doch e. Tert. Adv. haer. 6 Ende und Rhodon bei Eus. V 13 — 416 S. 220, 12— 221, 7 benutzt von Theodoret I 3: ἐδίδαξε δὲ οὗτος ἔνα μὲν εἶναι τὸν ὅλων θεόν, οὐκ αὐτὸν δὲ εἶναι τοῦ κόσμου δημιουργόν, ἀλλὰ δυνάμεις τινὰς κεχωρισμένας καὶ παντελῶς αὐτὸν ἀγνοούσας. τὸν Ἰησοῦν δὲ τοῖς Ἑβραίοις (Ἐβιωναίοις ist vermutet worden) παραπλησίως ἔφησε κατὰ φύσιν ἐξ ἀνδρὸς γεγεννῆσθαι καἰ γυναικός, τοῦ Ἰωσὴφ καὶ τῆς Μαρίας, σωφροσύνῃ δὲ καὶ δικαιοσύνῃ καὶ τοῖς ἄλλοις ἀγαθοῖς διαπρέψαι. τὸν δὲ Χριστὸν ἐν εἴδει περιστερᾶς ἄνωθεν εἰς αὐτὸν κατελθεῖν καὶ τηνικαῦτα τὸν ἀγνοούμενον κηρῦξαι θεὸν καὶ τὰς ἀναγράπτους ἐπιτελέσαῖ θαυματουργίας. κατὰ δὲ τὸν τοῦ πάθους καιρὸν ἀποστῆναι μὲν τὸν Χριστόν, τὸ δὲ πάθος ὑπομεῖναι τὸν Ἰησοῦν — 17—19 vgl. S. 221, 811 von Theodoret II 1)[*](1 οὗτος We.: οὕτως Ρ 3 σάρκα? Gö. ἀπόλυσθαι Ρ 4 statt Lücke von 11 Buchst. Ρ 7 αὐθεντίας] ἐξουσίας Η 8 γεγενῆσθαι Ρ 9 ὁμοίως Η Gö.: ὅμοιον Ρ 12 τότε Ρ Η (Theodoret): τοῦτον Sauppe Ρ Η: καὶ τὰς Sauppe 14 ἀποστῆναι Η Theodoret (?) Ἰησοῦ Iren. Scott: υἱοῦ Ρ, χριστοῦ Η 14 f <καὶ> πεπονθέναι Η Dräseke, Ζ. für wiss. 15 πνευματικὸν Iren., πατρικὸν Η 17 statt Titel Lücke Ρ εὐιαιωναῖοι ὄντως Η Gö.: ὄντος Ρ 19 μωυσῆ P)Θεόδοτος δὲ ὁ Βυζάντιος εἰσηγήσατο αἵρεσιν τοιάνδε, φάσκων τὰ μὲν ὅλα ὑπὸ τοῦ ὄντως θεοῦ γεγονέναι, τὸν δὲ Χριστὸν τοῖς προειρημένοις γνωστικοῖς φάσκει τοιούτῳ τινὶ τρόπῳ πεφηνέναι· εἶναι δὲ τὸν Χριστὸν κ(οιν)ὸν ἄνθρωπον πᾶσιν, ἐν δὲ τούτῳ δια- φέρειν, ὅτι κατὰ βουλὴν θεοῦ γεγένηται ἐκ παρθένου ἐπισκιάσαντος τοῦ ἁγίου πνεύματος, οὐκ ἐν τῇ παρθένῳ σαρκωθέντα·