Historia ecclesiastica (fragmenta ap. Photium)
Philostorgius
Philostorgius. Kirchengeschichte. Bidez, Josef, editor. Leipzig: Hinrich, 1913.
7. Ὅτι Εὐδόξιος κατὰ Κανδίδου καὶ Ἀρριανοῦ πρὸς Εὐζώïον γράφει. ὁ δὲ ἠχθέσθη μέν, συμπαραλαβὼν δὲ καὶ Ἐλπίδιον ἀντιγράφει, μεμφόμενός τε τὴν συμβουλήν, ἀποσχέσθαι δὲ κἀκεῖνον μᾶλλον ἀντιπαραινῶν τῆς τοιαύτης γνώμης· ἐν ταὐτῷ δ᾿ ἠρέμα πως ἐπῃτιᾶτο τὴν μακρὰν ἀναβολὴν τῶν διομολογηθέντων ὑπὲρ Ἀετίου Εὐνομίῳ.
8. Ὅτι Ἰωβιανὸς ὁ βασιλεὺς πρὸς τὴν Κωνσταντινούπολιν ἀπαίρων καὶ γεγονὼς ἐν Ἀγκύρᾳ θάτερον τῶν ἑαυτοῦ παίδων Οὐαρονιανόν, κομιδῇ νέον ὄντα, ἐπιφανέστατον ὃ παρὰ τὸν νωβελλίσιμον δύναται) ἀναγορεύει. ἐκεῖθεν δὲ σφοδροτάτου χειμῶνος ἐπικειμένου οὺν τῷ στρατῷ χωρεῖ ἐπὶ τὰ πρόσω. καὶ πολλοὶ
[*](3 f vgl. Sozomen. VI 6, 7 — 5 ff vgl. Socrat. III 25, 4 — 16–S. 108 Theophan. 54, 15. Malalas 337, 8. Sozomen. VI 6, 1. Socrat. III 26. Theodoret H. E. lY 5. Hieronym. Chronic, a. Abr. 2380. Ammian. Marcellin. XXV 10. Zosim. III 35)[*](* 16–S. 16—S. 108 7 Niceph. H. E. X 43 PG 146, 584)[*](1 ταῖς ἐκκλησίαις ed.; vgl. Artemii Passio § 66 [untnittelbar nach κομισάμενος ob. S. 103, 28]: καὶ βασιλεύσει ἕτερος äml. ὁ Ἰοβιανὸς) ἀντ’ αὐτοῦ, καὶ θεοφιλέστατος, καταθραύων καὶ κατασπῶν πάντα τὰ τῶν εἰδώλων σεβάσματα· ὁ δὲ λαὸς τοῦ θεοῦ εὐφρανθήσεται, καὶ πᾶσαι αἱ ἐκκλησίαι ἐλευθερωθήσονται τῆς εἰδωλομανίας, καὶ βαθεῖα εἰρήνη τὴν οἰκουμένην ἅπασαν καταλήψεσαι usw. | 19 νωβελίσιμον ed.)6a. Artemii Passio 70 [unmittelbar nach διεφθείρετο ob. S. Ἐλθόντι δὲ αὐτῷ (näml. τῷ Ἰοβιανῷ) ἐπὶ τῆς τῶν Ῥωμαίων τῶν Ἀνομοιητῶν αἱρέσει προσετέθη ἤγουν Εὐνομιανῶν.
8 a. [ebd. Folge] Φθάσαντος δὲ αὐτοῦ τὴν Γαλατικὴν ἐπαρχίαν,
6a u. 8a fehlen in T Symeon | 32 ἐλθόντι δὲ αὐτῶ HSS, syntaktisch nicht zu redressieren; hier scheint der Bericht besonders ässig u. zu sein | 34 vgl. Malal.: κατέφθασε usw. | γαλακτικὴν P
[zu Ζ. 16—S. 108, 8] Vgl. Zonar. XlII 14, 10—12 γεγονὼς (näml. ὁ Ἰοβιανὸς) κἀκεῖθεν ἀπάρας καὶ σταθμὸν προελθὼν εἰς
μὲν κατὰ τὴν όδὸν διαφθείρονται, αὐτὸς δὲ μετὰ τοὺς ὑπολειφθέντας καταλαμβάνει τὰ Δαδάστανα. ἔν τινι δὲ καταλύσας σταθμῷ καὶ τροφῆς μετασχών, ἐν οἰκήματί τινι ἄρτι κεκονιαμένῳ κατακλίνεται πρὸς ὕπνον. πυρὸς δ’ ἀναφθέντος ὥστε ἀλέαν ἐγγενέσθαι τῷ οἰκήματι, νοτὶς μὲν τῶν νεοχρίστων τοίχων ἀνεδίδοτο· ἠρέμα δὲ διὰ τῶν ῥινῶν παραδυομένη καὶ τοὺς αναπνευστικους πορους επιφραττουσα καὶ ἀποπωιγουσα διαφθείρει τὸν βασιλέα, διανύσαντα ἐν τῇ βασιλείᾳ μῆνας ἐγγὺς δέκα.
Ἀλλ’ ὁ μὲν τούτου νεκρὸς εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν ἄγεται· ὁ δὲ στρατὸς κατὰ Νίκαιαν γεγονώς, ἡμερῶν διαγενομένων δώδεκα,
[*](9—S. S. 109, 7 vgl. Chronic. Paschal. a. 364. Malalas 337, 12. Theophan. 54, 21. Cedren. I 540, 23. Socrat. IV 1. Sozomen. VI 6, 2 u. 7. Zonar. XIII 14, ff. Synops. 57, 30. Ammian. Marcellin. XXVI 1 f . Zosim. HI 36)[*](1 μετὰ τῶν ὑπολειφθέντων Val., wohl richtig | 4,5 ἀλέαν usw.: vgl. ahn liehe Ausdrücke bei Sozomen. 1. 1. | 5 τῶ νεοχρίστω τοίχων (sie) B, corr. Gothofred.; ἐκ τῶν νεοχρίστων τοίχων Nie.)[*](Art.P.)αὐτόθι ἐν Δαδαστάνοις, ἔν τινι χωρίῳ οὕτω καλουμένῳ, ἄφνω κατα- στρέφει τὸν βίον.
Καὶ μένει ὁ λαὸς ἀβασίλευτος ἡμέρας τεσσαράκοντα, ἄχρις οὖ
19 τεσσαράκοντα HSS, δώδεκα Photius; vgl. Ammian. Marcell. XXVI 1,5: diebtis decem nuUus imperii tenuit gubemacula; viell. ist der ganze Passus ungefähr so her- zustellen: καὶ μένει ὁ λαὸς ἀβασίλευτος <ἡμέρας δώδεκα st. δέκα?> ἄχρις οὗ ἐλθόντες ἐν Νικαία Οὐαλεντινιανὸν ἀνηγόρευσαν τῇ πρὸ πέντε καλανδῶν μαρτίων. ὁ δὲ Οὐαλεντινιανὸς τὸν ἴδιον ἀδελφὸν ἀναγορεύει βασιλέα μετὰ τριάκοντα καὶ δύο ἡμέρας τῆς αὐτοῦ βασιλείας καὶ τεσσαράκοντα <καὶ . . ?> τῆς Ἰοβιανοῦ τελευτῆς; vgl. Chron. Pasch. S. 555, 18: καὶ ἐπήρθη Οὐαλεντινιανὸς Αὔγουστος ἐν Νικαίᾳ Βιθυνίας μηνὶ περιτίῳ πρὸ έ καλανδῶν μαρτίων. τούτῳ τῷ ἔτει ἐπήρθη Οὐάλης Αὔγουστος ὁ ἀδελφὸς Οὐαλεντινιανοῦ εἰς Κωνσταντινούπολιν ἐν τῷ Ἑβδόμῳ ὑπὸ Οὐαλεντινιανοῦ Αὐγούστου μηνὶ δούστρῳ πρὸ δ' καλανδῶν ἀπριλίων [s. Chron. mm. I 240 ed. Mommsen]; vgl. auch Ammian. Marcell. XXVI 4, 3 u. Socrat. III 26 f
[*](Zouar.)Δαδάστανά τε καταλύσας αἰφνίδιον τετελεύτηκεν ὡς μὲν ἔνιοι συνεγράψαντο, ἀρτιφυεῖς μύκητας δηλητηρίους φαγών, ἦν γὰρ λιτὸς περὶ δίαιταν]· ὡς δ’ ἕτεροι, χειμῶνος ὄντος ἐν οἰκήματι κατέδραθε νέον ἐμπεπλασμένῳ κομίᾳ, καὶ διὰ τὸ του ψύχους πολὺ ἀνθάκων ἀναφθέντων ἐντὸς ἀτμὶς ἐκ τῆς κονίας πυρουμένης ἀνεδόθη πολλή, καὶ δι’ αὐτῆς ἀπεπνίγη κοιμώμενος.
Cedren. I 540, 17: φθάσας δὲ (näml. ὁ Ἰοβιανὸς) ἐν προαστείῳ Δαδαστανᾶ ἐκοιμήθη ἐν οἰκίσκῳ νεωστὶ κενονιαμένῳ· τῆς δὲ ἀσβέστου βαρὺν ἀτμὸν ἀναδιδούσης, aiqpvibiov ἐτελεύτησεν, dTToirviYei? ἀπὸ τῆς καύσεως.
τὸν Οὐαλεντινιανὸν ἀναγορεύει βασιλέα, Δαμιανοῦ μὲν τοῦ πατρικίου [*](Phot.) ἐκ Γαλατίας τὴν βουλὴν γράμμασιν εἰσηγησαμένου (ἐν αὐτῇ γὰρ διά τε γῆρας καὶ τὸ τοῦ χειμῶνος ὑπελέλειπτο μέγεθος), συνεφαψαμένου δὲ τῇ πράξει Σεκούνδου τε τοῦ ἐπάρχου καὶ Ἀρινθαίου τοῦ στρατηγοῦ καὶ Γλαΐφου τῶν δομεστίκων οὑτος ἡγεῖτο).
Τοῦ δὲ στρατοῦ κατ’ αὐτὴν τὴν ἀναγόρευσιν ἐπὶ τῆς ἀσπίδος ἐποχούμενον τὸν βασιλέα προσλαβεῖν κοινωνὸν εἰς τὴν βασιλείαν ἀξιοῦντος, τῇ χειρὶ μὲν σιγᾶν αὐτοὺς ἐπιτρέπει, ἀτρέμα δὲ καὶ βασιλικῷ τῷ φρονήματι ἔφη· »βασιλέα μὲν ἐμὲ ποιεῖν ἐξ ἰδιώτου ἡ ὑμετέρα ψῆφος τὸ κῦρος ἐπεῖχεν· ἐκεῖθεν δὲ τὸ πρακτέον σκοπεῖν καὶ διευθετεῖν οὐχὶ τῶν βασιλευομένων, τοῦ δὲ βασιλεύοντος ἡ κρίσις ὑπάρχει.«
Ἐπιβὰς δὲ τῇ Κωνσταντινουπόλει, κοινωνὸν μὲν τῆς βασιλείας τὸν ἀδελφὸν Οὐάλεντα ποιεῖται· συμπαραλαβὼν δ’ αὐτὸν μέχρι Σερμίου, ἐπὶ τὴν Ἑσπέραν ἀπαίρει. ἐν δὲ τῷ Σερμίῳ τὰ τῆς βασιλείας πρὸς αὐτὸν διανειμάμενος ὁπόσα εἰς κόσμον καὶ τὴν ἄλλην ἐτέλει θεραπείαν, τὸν μὲν εἰς Κωνσταντινούπολιν ἀποπέμπει, τῆς Ἑῴας
[*](7—S. 110, 2 vgl. Sozomen. YI 6, 8 f. Theodoret H. E. IV 6, 2 f. cellin. XXVI 2 u. 4 f. Zonar. XIU 15, 3 u. 7. Theodos. Meliten. 69, 4. Cedren. I 541, 11. Leo Grammatic 96, 19 — 13—S 110, 2 vgl. Synops. 58, 16. Paschal. a. 364. Socrat. IV 1, 4. Zosim. lY 1, 2 u. IV 3)[*](* 1–11 Niceph. H. E. XI 1 PG 146, 588 B13)[*](4 ob τῆς πράξεως? | 5 γλαίφου B Δαγαλαΐφου verlangt Gothofred., s. Register | 6 αὐτὴν aus αὐτοῦ corr. B | 7 f s. ähnliche ücke bei Theod. | 10 vgl. Sozomen.: τὰ πρακτέα σκοπεῖν | 13/14 vgl. Theodoret: τὸν ἀδελφὸν . . . κοινωνὸν ποιεῖται τῆς βασιλείας | 17 ob τὴν ἑῴαν? vgl. unt. S. 110, 1 f; Zonar.: τὴν ἑῴαν μοῖραν αὐτῷ πιστεύσας υ. Synops.: πάντα τὰ τῆς Ἑῴας; s. auch Zosim. IV 3, 1 u. ob. S. 29 f)ἐλθόντες ἐν Νικαίᾳ Οὐαλεντινιανὸν ἀνηγόρευσαν. ὁ δὲ Οὐαλεντινιανὸς [*](Art. P.) τὸν ἴδιον ἀδελφὸν ἀναγορεύει βασιλέα τῇ πρὸ πέντε καλανδῶν μαρτίων, μετὰ τριάκοντα καὶ δύο ἡμέρας τῆς αὐτοῦ βασιλείας.
Οὐαλεντινιανῷ τοίνυν ἐντυχόντες οἱ ἐπίσκοποι τῆς καθαρᾶς καὶ ὀρθῆς πίστεως ᾐτήσαντο γενέσθαι σύνοδον. καὶ ἀπεκρίθη αὐτοῖς ὅτι ἐμοὶ μὲν ἔδωκεν ὁ θεὸς ἄρχειν τῶν τοῦ κόσμου πραγμάτων, ὑμῖν δὲ τῶν ἐκκλησιῶν. ἐγὼ τοίνυν εἰς τοῦτο τὸ πρᾶγμα οὐδὲν ἔχω· ὅπου
[*](32–S. 110, 4 vgl. Sozomen. VI 7, 1 f [u. 21, 7]. Ambros. Epist. 21, 2 u.)[*](31 μαρτίω P | 32 nach τοίνυν + τῶ βασιλεῖ S | οἱ > S | 33 ὀρθῆς] ὀρθοδόξου S | σύνοδον ἁγίων πατέρων· ὁ δὲ ἀπεκρίθη αὐτοῖς λέγων ἅτι S 34 ὁ θεὸς ἔδωκεν ∾ RS | 35 ἐκκλησιῶν] ἁγίων ἐκκλησιῶν τοῦ θεοῦ S)μοῖραν ἐγχειρίσας ὅσης ὁ Κωνστάντιος ἐπῆρχεν· αὐτὸς δὲ τὰς λοιπὰς δύο τὰς κατὰ Δύσιν ἀποκληρωσάμενος τῆς Ἑσπέρας ἐβασίλευε πάσης.
[*](1 μοῖραν in μοίρασ corr. B)[*](Art.P.)οὐν δοκεῖ ὑμῖν συνελθόντες, τὴν σύνοδον ποιήσατε«. ταῦτα οὐν εἴρηκεν ἔτι ὀρθὸν ἔχων τὸ φρόνημα καὶ μήπω διαφθαρέν. συναχθέντες δὲ οἱ ἐπίσκοποι ἐν Λαμψάκῳ (πόλις δέ ἐστι τοῦ Ἑλλησπόντου) ἀνακεφαλαιοῦνται τὰ τῆς πίστεως ὀρθὰ δόγματα· καὶ παραθέντες τὴν πίοτιν Λουκιανοῦ τοῦ μάρτυρος, ἀνεθεμάτισαν τὸ ἀνόμοιον· καὶ ὑπογράψαντες τῇ πίστει τῇ προεκτεθείσῃ ὑπὸ τῶν ἁγίων πατέρων τῶν έν Νικαίᾳ, εἰς πάσας τὰς ἐκκλησίας διεπέμψαντο. οὐ μετ οὐ πολὺ δὲ ὑπαχθέντος τοῦ βασιλέως Οὐάλεντος τῇ αἱρέσει τοῦ ἀνομοίου, ἤρξαντο πάλιν οἱ ἐπίσκοποι ἐλαύνεσθαι καὶ ἐξορίζεσθαι, Εὐδοξίου σὺν Ἀετίῳ καὶ Εὐνομίῳ καὶ τῶν λοιπῶν αἱρετικῶν, τῶν τὸ ἀνόμοιον πρεσβευόντων, στρατηγούντων.
[*](5—14 vgl. Sozomen. VI 7, 3–7 [u. daraus Exe. Tripart. 55, 9. Polydeukes 388, 6. Libell. Synod. Mansi III 449 D]. Socrat. IV 4)[*](4 ff dieser entstellte Bericht bietet echt Philostorgianische, anderswo nicht zu findende Angaben; z. B. Ζ. 7 παραθέντες — 8 τοῦ μάρτυρος vgl. Sozom. VI 7, 5 τὴν ἐν Σελευκείᾳ — τῆς ἐν Ἀντιοχείᾳ ἐκκλησίας] mit dems. Sozom. VI 12, 4 u. 5, 9 combiniert; s. auch De Trinit. dial. III PG 28, 1204; Z. 9 ὑπογράφοντες — 10 ἐν Νικαίᾳ vgl. Socrat IV 12, 11 [= Sozom. VI 11, 2], 24 f u. 41 [u. dazu Loofs Eustatbius v. Seb. 59], vgl. auch ob. III 16 u. IV 9 | 5 εἴρηκεν > RSMV nach διαφθαρὲν + ἔφη R | 6 δὲ1] οὖν RS, beachtenswert; viell. Ζ. 4 ταῦτα (ohne οὖν εἴρηκεν) — 5 διαφθαρέν ünglich Randbemerkung, s. unt. Anm. Ζ. 11 | οἱ] οἱ ὀρθόδοξοι S | ἐλισπόντου PRS | 8 λουκιανῶ τῶ P | ἀναθεμάτισαν PRM | τὸ] μὲν τὸ RMV μὲν τὸν S | καὶ > RSMV | 9 τῇ πίστει > P | παρεκτεθείση P, ob eine Lücke: παρατεθείσῃ <. . . . .> προεκτεθείσῃ? der Hagiograph meinte jedenfalls eine Zustimmung zum Nikaenum zu berichten, s. ob. S. 109, 32 f | nach τῶν + τριακοσίων δέκα καὶ ὀκτὼ S | 10 nach Νικαία + συνελθόντων S | εἰς] καὶ εἰσ RSMV | nach τὰς + ἁγίασ τοῦ θεοῦ S | διεπέμψατο Μ | οὐ μετ’ — 14 στρατηγούντων > R | μετ’ — 11 ὑπαχθέντος] ὑπαχθέντοσ δὲ μετὰ ταῦτα S ὑπαχθέντοσ δὲ MV Οὐάλεντος > Ρ u. so viell. der Urtext, woher eine Verwechselung mit Valentinian, die eine ümliche Randbemerkung ob. Z. 4 f ührt hat? | — 14 στρατηγούντων fehlt in S | 13 f anders Philostorgius unt. IX 34 | 14 στρατηγούντων MV > P | nach στρατηγούντων + ταῦτα μὲν τοῦ τὰ πρὸσ τὸ θεῖον ληρήματα· καὶ τοιαῦτα αὐτοῦ, τὰ θεόλεστα (so MV, st. θεόλετα?) πτώματα. οὕτω δὲ καὶ οἱ τῆσ εὐσεβείασ ὑπέρμαχοι· παρὰ τῶν τότε ταῖσ ἐξορίαισ καθυπεβάλλοντο· οὓσ διορθώσοιτο κύριοσ ὁ ἀεὶ usw. MV)μετ’ οὐ πολὺ δὲ παῖδα Γρανιανὸν ἔτι μειράκιον ἐπιβιβάσας τῇ βασιλείᾳ Phot. εἰς τὸν ἑαυτοῦ συνήσκει τρόπον.