Scholia in Lucam (fragmenta e cod. Venet. 28)

Στίχ. νζ Ἐγένετο δὲ πορευομένων αὐτῶν ἐν τῆ όδῷ, εβπέ τις πρὸς αὐτό· Ἀκολουθήσω σοι ὅπου ἐὰν ἀπέρχῃ, Κύρε.

Στίχ. νή. Κοὶ εἶπτεν αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· Αἱ ἀλώπεκες φοωλεοὺς ἔχουσι. καὶ τὰ πετενὰ τοῦ οὐρανοῦ ἕχουσι κατασκηνώσεις· ὁ δέ Υἰὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἔχει ποῦ τὴν κεφαλὴν κλίνῃ.

Εἰ μὲν οὗν ἕτοιμος εἶ αὐτὸς ὁμοίως ἐμοὶ οὐκ ἔχοντι ποῦ τὴν κεφαλὴν κλῖναι, αἱρήσῃ διὰ τὴν ἐμὴν διδασκαλίαν τὸ ἀκατάστατεν ἐνταῦθα ἑλπίδι τῆς τῶν ὐρανῶν βασιλείας, ἐπʼ οὐδενὶ τὴν ἀνάπαυσὶν ἐνταῦθα μὴ προσδοκῶν, ἀλλʼ ἐν τῷ μέλλοντι. Οἱ γὰρ ἐμοὶ μαθηταὶ, δικαιοσύνην ἀσκοῦντες, ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ θλίψιν ἕξουσι· πονηροὶ δὲ καὶ γόητες, ἀλώπεξι καὶ πετεινοῖς οὐρανοῦ παραβαλλόμενοι, ἐν τῷ βίῳ τούτῳ προκόψουσι πλανῶντες καὶ πλανώμενοι.

ψηλότερον δέ· Ὅτε ἐτεθνήκει τῷ νεανίσκῳ ὁ ππτὴρ καὶ ἦν νεκρὸς, τότε ἀπὸ τοῦ Ἰησοῦ ἐκλήθη. Νομιστέονδὲ, ὅτι, ὥσπερ ὁ κόσμος Παύλῳ ἐσταύρωται καὶ νεκρὸς ἦν, ἐπεὶ τεθνήκει αὐτῷ τὰ τοῦ κόσμου ς, πρᾶγματα, μηκέτι αὐτὰ σκοποῦντι ὡς βλεπόμενα καὶ πρόσκαιρα· οὕτως ἑκάστῳ δικαίῳ τέθνηκε ὁ διάβολος, ὅσπις αὐτῷ ἔζη ἁμαρτάνοντι Πᾶς γὰρ δ ποιῶν τὴν ἀμορτίαν ἐκ τοῦ δαβόλου γεγέννηται· παντὶ δὲ ἁμαρτάνοντι καὶ σκοποῦντι τὰ τῇδε ζῇ ὁ πονηρὸς πατήρ. Παντὶ δὲ, ᾧ τέθνηκε ὁ τονηρὸς, λέγοιτʼ ἂν ὑπὸ τοῦ Χριστοῦ τὸ, Ἀκολούθει μοι. Καὶ τάχα τοιοῦτόν ἐστι μυστικῶς νοούμενον τὸ δεῖν μισεῖσθαι ὑφʼ μῶν τὸν πατέρα, εἰ μέλλοιμεν ἄξιοι ἔσεσθαι τοῦ Ἰησοῦ. Τὸ δὲ, Τοὺς νεκροὺς θάψαι τοὺς ἑαυτῶν νεροὺς, ἀλληγορεῖται μόνον. Θάπτουσιγάρ πως νεκροὶ Τοὺς ἑαυτῶν νεκροὺς ἐν ἑαυτοῖς, τάφοι καὶ μνημεῖα [*](97 Joan. I 29. 98 Hebr. II, 14. 59 Ezech. XVIII, Prov. I 26. I Joan. III, 8. Luc. IX, 59. ibid. 60) [*](4, 20. 1 Psal. II, 2 ibid.5. 3 Rom VIIII, 29.)

Ἀλλʼ ὁ μὲν Λουκᾶς ταῦτα περὶ τῶν εὐδοκιμωτέρων φησίν· ὁ δὲ Μάρκος λέγει, ὅτι παρακαλεσάμενος τοὺς δώδεκα, ἀπέστειλεν ἀνὰ δύο δύο, δοὺς αὐτοῖς ἐξουσίαν πνευμάτων ἀκαθάρτων. Τοῦτο δὲ, ἀνὰ δύο ὑπηρετεῖσθαι τῷ λόγῳ βουλήματι Θεοῦ, ἕοικεν εἶναι ἀρχαῖον ἀπὸ Μωσέως καὶ Ἀαρὼν, ἐν τῷ ἐξελθεῖν τὸν λαὸν ἐκ τῆς Αἰγύπτου. Ἐξήγαγε γὰρ τὸν Ἰσραὴλ ὁ Θεὸς ἐν χειρὶ Μωσέως καὶ Ἀαρών. Κσὶ Ἰησοῦς δὲ ὁ τοῦ Ναυῆ, καὶ Χαλεβ ὁ τοῦ Ἰεφονῆ, ἀμφότεροι ὁμονοήσαντες κατέστειλαν τὸν λαὸν παροξυνόμενον ὑπὸ τῶν δέκα. Καὶ Ἐλδὰδ καὶ Μελδδ, ἀμφότεροι προεφήτευον ἐν τῇ σκηνῇ ἐμονοήσαντες. Ἀλλὰ καὶ ὕστερον Παῦλον καὶ Βαρνάβαν ἐξαπέστειλεν εἰς τὰ ἔθνη, καὶ παραδείγματε οἱ τοιοῦτοι ἦσαν τῶν συμφωνούντων δύο ἐπὶ τῆς γῆς. Ἐφαρμόσει δὲ τούτοις καὶτό· Ἀδελφὸς ὑπὸ ἀδελφοῦ βοηθούμενος, ὡς πόλις ὀχυρά· καὶ τό· Ἀγαθοὶ οἱ δύο ὑπέρ τὸν ἔνα. Τὸ δὲ κατὰ δύο τετάχθαι καὶ τοὺς δώδεκα ἐμφαίνει ἐν τῷ καταλόγῳ αὐτῶν ὁ Ματθαῖος, αατὰ συζυγίαν αὐτοὺς τάξας. Ὥσπερ δὲ ὁ γεωργὸς ζεῦγος βοῶν κατέχων ἐργάζεται τὴν γῆν, οὕτως ὁ Κύριος δύο δύο ἀποστόλους ζεύξας ἀπέστειλεν αὐτοὺς, μετ’ αὐτῶν ἐργαζόμενος τὴν γῆν τῶν ἀκουόντων ἐν ἀληθείᾳ καὶ πιστευόντων.

Στιχ. ι΄. Εἰς ἥν δʼ ἄν πόλιν εἰσέρχησrθε. κοὶ μὴ δέχοται ὑμᾶς, ἐξελθόντες εἰς τὰς πλατείας αὐτῆς, εἴπατε·

Στίχὶ ιά. Καὶ τὸν κονιορτόν, τὸν κοληθέτα ἡμῖν ἐκ τῆς πόλεως ὑμῶν, ἀπομαξόμεθα ὑμῖν

Τῶν γὰρ ἁμαρτημάτων ὑμῶν ὁ κονιορτὸς δικαίας ἂν εἰς ὑμᾶς ἐπανέλθῃ. Ἁπλούστερον δέ· Βούλετο. τὸ, Ἐκτινάξατε τὸν κονιορτὸν, ἢ ὥστε δεῖξαι, ὅτ. οὐδὲν ἔλαβον παρʼ αὐτῶν, ἢ ὥστε εἰς μαρτύριον αὐτοῖς γενέσθαι τῆς μακρᾶς ὁδοιπορίας, ἤν ἐστείλστο διʼ αὐτούς. Παρατήρει δὲ, ὅτι αἱ μὴ παραδεχόμεναι τοὺς ἀποστόλους καὶ τὴν ὑγιῆ διδασκαλίαν πόλεις, ἔχουσι πλατείας· ἀναλόγως τῇ πλατεία (97) ή πύλη. καὶ εὐρύχωρος ἡ ὀδὸς ὁ ἀπάγουσα εἰς τὴν ἀπώλειαν, καὶ πολλοί εἰαν οἰ ἐρχόμενοι διʼ αὐτῆς.

Στιχ΄. λη΄. Ἐγόνετο δὲ ἐν τῷ πορεύεσθαι αὐτούς. καὶ αὐτὸς εἰσῆλθεν εἰς κώμην τινά. Γυνὴ δέ τις ὀνόματι Μάρθα ὑπεδέξατο αὐτὸν εἰς τὸν οἴκον αὐτῆς.

Στίχ. λθ΄. Καὶ τῇδε ῆν ἀδελφὴ καλουμένη Mαρία, ἢ, καὶ παρακαθίσασα παρὰ τοὺς πόδας τοῦ Ἰησοῦ, ἢκουε τὸν λόγον αὐτοῦ,

Στίχ. μ΄. Ἡ δὲ Μάρλα περιεσπάσατο περὶ πολλὴν διακονίαν. Ἐπιστλσα δὲ ελπεν· Κύριε. οὐ μέλει σοι ὅτι ἡ ἀδελφή μου μόνη κατέλσε διακονεῖν; Εἰπὲ οὖν αὐτῇ, ἵνα μοι συναντιλάβηται.

Στίχ. μα΄. Ἀποκριθεὶς δὲ εἶπεν δ Ἰησοῦς· Mάρθα, Μάρθα, μριμνᾶς καὶ τυρβάζῃ περὶ πολλά· ἑνὸς δέ ἐστι χρεία.

Στίχ. μβ΄. Μαρία δὲ τὴν ἀγαθὴν μερίδα ἐξελέξατο, ἥτις οὐκ ἀφαιρεθήσεται ἀπʼ αὐτῆς.

Εἰς μὲν οὖν τὸ, Ἐνός ἐστι χρεία, τὸ Ἀγαπήσεις, χρήσιμον (98), τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτόν· εἰς δὲ τὸ, Ὀλίλων ἐστὶ χρεία, παραθήσεις τό· οὐ κλέῥεις, οὐ ψευδομαρτυρήσεις, καὶ εἴ τι ἄλλο ὁμοίως εἴρηται. Ἐκλάβῃ δὲ Μάρθαν μὲν εἰς τὴν πρᾶξιν, Μαρίαν δὲ εἰς τὴν θεωρίαν. Ἥ τὴν μὲν εἰς τὴν Ἰουδαίαν, τὴν δὲ εἰς τὴν ἐξ ἐθνῶν Ἐκκλησίαν. Ἤ Μάρθαν μὲν εἰς τοὺς ἐκ περιτομῆς πιστεύσαντας καὶ φυλάττοντας Ἰουδαῖκῶς τὰ τοῦ νόμου, Μαρίαν δὲ τοὺς τούτων ἀπηλλαγμένους, καὶ μόνοις τοῖς Ἰησοῦ ποσὶ προσκαθεζομένους. Διαφόρως γὰρ ἐπιβάλλλων, εὑρήσεις Μάρθαν μὲν σωματικωτέραν, καὶ περὶ πολλὰ εἰλουμένην, Μαρίαν δὲ τῇ θεωρίᾳ μόνῃ, καὶ τοῖς πνευματικοῖς προσανέχουσαν.

δτίχ. β΄. Πάτερ ἡμῶν, ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς ἁγισσθήτω τὸ ὅνομά σου· ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου.

θἶμαι δὲ, ὅτι οὐδεὶς λέγοι τῷ Θεῷ τὸ Πάτερ, μὴ πεπληρωμένος τοῦ τῆς υἱοθεσίας πνεύματος· καὶ Υἱὸς δοξάζων Πατέρα λέγοι ἂν Πάτερ· φυλάξας δὲ τὴν ἐτολὴν, τὴν λέγουσαν· Ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ἐμῶν, προσεύχεσθε ὑπέρ τῶν διωκόντων ὑμιᾶς, ὅπως γένησθε υἱοὶ τοῦ Πατρός ὑμῶν, τοῦ ἐν τοῖοὐρανοῖς.

Ἐλθέτω ἡ θασιλεία σου. Ἵνα καταργηθῇ μὲν πᾶσα ἀρχὴ καὶ ἐξουσία καὶ δύναμις, ἕτι δὲ καὶ πᾶσα βασλεία τοῦ κόσμου, καὶ ἡ βασιλεύουσα ἐν τοῖς θνητοῖς ἡμῶν σώμασιν ἁμαρτία· πάντων δὲ τούτων βαπλεέσῃ ὁ Θεός.

Στίχ. γ΄. Τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δίαου. Ἀναγκαίως δὲ καὶ τὸ καθʼ ἡμέραν πρόσκειται. Οἱονεὶ γὰρ ἐπισκευαστή ἐστιν ἡμῶν ἡ ζωὴ ἡ ἀληθινὴ, ἵνα κατὰ Θεὸν ζήσῃ ὁ ἔσω ἄνθρωπος.

τα. ε΄ ζ΄.

Τὸ μὲν οὖν, Τίς ἐξ ὑμῶν, πρὸς τοὺς μαθητὰς λέγεται· τὸ δὲ, ἕξει φίλον, ἵνα εἴπῃ τὸν Θεὸν φίλον τηχάνοντα τοῖς ἀγίοις, ὡς Μωῦσῇ καὶ τῷ Ἀβραάμ. Τάχα δὲ καὶ μεσονύκτιον ὁ συνεσταλμένος οὗτός ἐστι καιρὸς τοῦ βίου, ὅτε ὀλοθρευτὴς εἰσέρχεται εἰς πᾶσαν οἰκίαν τῆς ἐν κόσμῳ Δγύπτου, ἕνθα μὴ κέχρισται ἡ φλιὰ τῷ τοῦ Χριστοῦ αἵματι. Αἰτεῖ δὲ ὁ μαθητὴς τὸν φλον τρεῖς ἄρτους, βουλόμενος θρέψαι τῇ περὶ Τριάδος θεολογία τὸν γενόμενον πρὸς αὐτὸν ἀπὸ τῆς ὁδοῦ, ααθά φησιν· Ἐκτὸς ἐμοῦ οὐ δόνασθε ποιῆσαι οὐδέν, Ἀλλὰ πῶς ἀποκρίνεται ἔσωθεν ὁ φίλος λέγων· Μή μοι κόπον πάρεχες Ζητήσεις δὲ, μήποτε οἱ κοπιῶντες καὶ πεφορτι σμένοι τοὺς ἑαυτῶν κόπους παρέχωσι τῷ Σωτῆρι. Διὸ τὰς ἀσθενείας ἡμῶν φέμε, καὶ περὶ ἡμῶν ὀδυνᾶτα. Ἥ ὥσπερ τῷδε μὴ (99) ὑπνοῖ ὁ Θεὸς, ἄλλῳ δὲ ἁμαρτάνοντι ὀργίζεσθαι λέγεται οὕτω καὶ κόπον ἔχειν ἀπὸ τοῦ παρέχοντος αὐτῷ.

Σὸ δὲ ὅρα, εἰ ἅρτος μὲν ἡ ἀναγκαία τῆς ψυχῆς [*](11 Jac. II, 8; Rom. XIII, 9. 13 Matth. V, 44.) [*](14 Joan. XV, 5. 15 Isa. LIII, 4.) [*]((98) Videtur scribendum χρήσιμον τὸ , Ἀγαπήσεις.) [*]((99) Forte μέν.)

Στίχ. λδ΄. Ὁ λύχνος τοῦ σώματός ἐστιν ὁ ὀφθαλμός. θταν οὖν ὁ ὀφθαλμός σου ἁπλοῦς ᾖ. καὶ ὅλον τὸ σῶμά σου φωτενόν ἐστιν. Ἐπὰν δέ πονηρὸς ῇ, καὶ τὸ σῶμά σου σκοτεινόν.

Στίχ. λε. Σκόπει οὖν, μὴ τὸ φῶς τὸ ἐν σοὶ σκότος ἐστίν.

Στίχ. λς΄. Εἰ οὗν τὸ σῶμά σρυ φωτενόν, μὴ ἕχον μέρος σκοτεινὸν, ἔσται φωτεινὸν ὅλον, ὡς ὅταν ὁ λύχνος τῆ ἀστραπῇ φωτίεται.

Τοῦ δὲ ἐφεξῆς ῥητοῦ τοιοῦτον εἶναι τὸν λόγον νομίζω· Εἵπερ διὰ τὸ σῶμά σου φωτεινὸν γεγονέναι, φωτισθέντος ὑπὸ τοῦ λύχνου τοῦ σώματος, μηδέν ἐστιν ἐν σοὶ μέρος ἕτι σκοτεινὸν, μηδαμῶς ἁμαρτάνοντι ἕτι, οὕτως ἔσται φωτεινὸν τὸ ὅλον σῶμα, ὡς παραβάλλεσθαι τὰς αὐγὰς αὐτοῦ λύχνῳ ἐν φωτιζούσῃ ἀστραπῇ κὰν φωτισμῷ τὸ σκότος λύοντι. Ἀστραπῇ μὲν γὰρ ἔοικε λαμπροτάτῃ ὁ ἀπὸ τοῦ νοῦ φωτισμός· λύχνῳ δὲ ἐν ἀστραπῇ τὸ ἐν τῷ σώματι φῶς, πεφυκότι εἶναι σκότος, ἀγομένῳ, ὅπου ὁ νοῦς βούλεται.

Στίχ. νά. Ἀπὸ τοῦ αἵμματος .Ἅβελ ἐως τοῦ αἵμοτος ὅαχαρίου.

(1) Διὸ τῆς Ἐλισάβετ καὶ τοῦ παιδὸς ἀποτυχόντες οἱ δήμιοι, καὶ (2) τοῦ Ζαχαρίου τὸν θυμὸν ἀφιᾶσιν, λόγος. Κατʼ αὐτὸ τοῦτο γοῦν καὶ διὰ τὴν παρθένον Μαρίαν μετὰ τὸ γεννῆσαι τὸν Σωτῆρα ἡμῶν. Ἐλθοῦσα γὰρ προσκυνῆσαι, ἔστη ἐν τῷ τόπῳ τῶν παρθένων. Καὶ κωλυόντων τῶν εἰδότων αὐτὴν γεννήσασαν, ὁ δαχαρίας ἕλεγε τοῖς κωλύουσιν, ἀξίαν αὐτὴν εἶναι τοῦ τόπου τῶν παρθένων, ἔτι παρθένον οὖσαν. Ὡς οὖν σαφῶς παρανομοῦντα ἀπέκτειναν μεταξὺ τοῦ ναοῦ καὶ τοῦ θυσιαστηρίου, λειτουργοῦντα καὶ θύοντα τῷ Θεῷ, καὶ ἀναμιγνύουσι τὸ αἶμα τῷ αἵματι.