Commentarium In Evangelium Matthaei (Lib. 12-17)

Origen

Origenes. Origenes Werke Vol 10.1-10. 2. Klostermann, Erich, translator. Leipzig: Hinrichs, 1935-1937.

Nunc autem arbitror esse temqjlum dei ex lapidibus vivis constructum ecclesiam Christi. sunt autem multi in ea non sicut decet viventes spiritaliter sed »secundum carnem« militant<es> , qui et domum orationis de lapidibus vivis constructam faciunt spe- luncam esse latronum actibus suis non ecclesia dei dignis, sed spelunca latronum. qui enim considerat in multis ecclesiis talium Christianorum peccata, qui arbitrantur wquaestum esse pietatem«, et cum deberent »de evangeho viverec secundum quod vivere decet servos dei, hoc non faciunt, sed divitias et multas possessiones adquirunt, nonne dicet speluncam latronum factam esse sub illis ecclesiam, ut recte dicat Christus ad eos

[*](8. 13 Vgl. I. Petr. 2, 5 - 11 Vgl. II. Kor. 10, 3 — 21 Vgl. I. Tim. 6, 5 — 22 Vgl. I. Kor. 9, 14)[*](7 ἱερὸν + dei lat. 10. 18 τινος . . . τισιν] multi . . . multis lat. 10 ὡς ἐν ἐκκλησίᾳ] sicut decet spiritaliter lat. 13 λίθον H I <οἰκοδομηθέντα> Koe, vgl. lat. 20 <τοιούτων—τῶν> Kl, vgl. lat. 27 κτίσιν H 30 ἂν + recte lat.)[*](12 <es> Kl, vgl. gr. 16 ecclesia ρ ecclesiae x 28 dicet ρ dices X)

v.10.p.547

propter dissipationem ecclesiae suae: »quae utilitas in sanguine meo, dum descendo in corruptionem ?« item ipse per Osee tali modo: »vae mihi quoniam factus sum sicut qui colligit stipulam in messe et sicut racemum in vindemia, cum non sit botrio ad manducandum primogenita. vae animae meae, quia periit timoratus a terra, et qui corrigat in hominibus non est«. et cum intellexeris Iesum dicentem talia et lugentem peccata nostra ***, aspice simul et illud, quod in evangelio scribitur: »cum vidisset Hierusalem, flevit super eam et dixit«. et si rationabihter flevit super Hierusalem, rationabilius flebit super ecclesiam aedificatam quidem ut esset domus orationis, factam autem propter turpia lucra et luxum quorundam (quod utinam non esset principum populi) speluncam latronum.

[*](4 Ps. 29, 10 — 6ff Vgl. Micha 7,lf - 11. 20 Micha 7, 1 - 23 Vgl. Luc. 19, 41)[*](3 ἔχων Ha 5 κοταβαίνειν μαι H 6 Ὡσηὲ] so schon im Archetypus. vgl. lat. 7 ἡ φυχὴ αὐτοῦ Μ 13 στάχυος] lat. las βότρυος (vgl. LXX) 21 τὸ] et illud lat.)[*](6 osee y* micheam L 12 sicut x* + qui μ 14 botris R Gc.r. botrio Ga B L 18/19 intellexeris] lat. las προσέχῃς ? Koe 20 *** Diehl Kl, vgl. gr. 29 luxum (G)B luxus L)

v.10.p.548

<> <> <>

Sed tunc quidem intravitlesus in templuni dei et mundavit eum, eiciens (omnesy vendentes et ementes in templo et meyisas nummulariorum evertens et cathedras vendentium nuncautem, quamdiu non visitantur, qui in nomine lesu Christi conveniunt »in id « sunt in conventibus vendentes et ementes in templo et reliqua omnia facientes, et nusquam eis Christus apparet, ut eiciens eos reliquos salvet. si autem visitaverit super peccata nostra et quasi diligens nos veniat ut corripiat et castiget quasi fiKos, ut recipiat nos, tunc ingredietur Christi potestas congregatis nobis et spiritu sancto et ingrediens ei- ciet omnes vendentes et ementes in templo; vendentes quidem et alienantes a se quidquid habebant boni, ementes autem pro eis mala, [*](11 Vgl. I. Kor. 11, 20 — 24f Vgl. Prov. 3, 12 — 26f Vgl. I. Kor. 5, 4) [*](10 <ἐν> Koe, vgl. S. 551, 15 14 <πάντα> Diehl Kl vgl. lat. 16 > Koe, vgl. lat. 22 ἐπὶ] super lat. 31/32 ἀμπεπωλοῦντας Μ 32 καὶ < Μ) [*](2 evim GL a illud B Lc 3 > Diehl, vgl. gr. 8 id y* <L 9 sunt] sint G <B | conventibus μ convenientibus x 23 diligens] lugens L 24 ut Kl, vgl. gr. et x)

v.10.p.549

et destruet mensas nummulariorum, id est avarorum et pecuniae cupidorum, qui aliorum quidem pecunias cum iniquitate vertunt ad se, ipsi autem non ad <id> quod expedit eas sunt et alii in templo vendentes <et ementes) Christi coJumbas et tradentes simplices sicut columbas, orantes et dicentes: » quis dabit mihi piimas sicut columbae, et volabo et requiescam ? scam?« tradentes eas quibus non oportebat.

Et arbitror convenire verbum de venditoribus columbarum eis, qui tradunt ecclesias avaris et tyrannicis et indiscoplinatis et inreligiosis episcopis aut presbyteris <aut diaconis> pro-

[*](8 Vgl. Orig. tom. X, 30 in Joh. (IV, 203, 10 f): ἀργύριον ἒχοντες ἀδόκιμον καὶ διδόντες . . . κόλλυβα τοῖς προσιοῦσιν, εὐτελῆ καὶ εὐκαταφρόντα νομίσματα — 151 Vgl. Matth. 10, 16 - 18 Ps. 54, 7 - 22 ff Zu dieser »erschütternden, gewaltigen« Darlegung der MiBstande in der Kirehe vgl. Harnack TU. 4, 136 — 22ff Vgl. Hier. in Matth. 164 D: ceterum secundum mysticos intellectus cotidie lesiis ingreditur templum patris et eicit omnes tam episcopos et preshyteros et diaconos quam laicos. . . et unitis criminis habet vendentes pariter et ementes)[*](6 καταβάλλοι Η 7 <αἰσχροκερδῶνκαὶ> Kl, vgl. lat. u. Ζ. 25 12, 13 χρήσονται Μ 20/21 έπακουσθέντας] lat.las παραδοθέντας? παραδιδόντες ?) 22 τὸν ? Μ τῶν H)[*](8 ff über diese Liicke vgl. äge 13 <id> Diehl 15 <et ementes> Kl, vgl. gr. 17 f et etorantes et B et orantes G L 18 pennas B L 27 <aut diaconis> Kl, vgl. gr.)

v.10.p.550

pter quod et cathedras tantummodo *** appellavit evangelista eversas esse a lesu. et utinam audirent haec cum decenti admonitione scripturae, qui gloriantur de cathedris Moysi in quibus sedent et vendunt omnes ecclesias columbarum et tradunt eas tahbus praepositis, ad quos recte dicatur a domino per Hieremiam prophetam prophrtam: »principes populi mei me non cognoverunt ; fihi sunt insipientes et non intellegentes, sapientes sunt ad male faciendum, bene autem facere nesciunt«, et apud IMichaeam similiter: »principes popuh mei expellentur de domo epulationis suae«. si autem audirent, numquam venderent Christi columbas, sed constituerent principes eorum parcentes columbis et providentes saluti earum, et non despicientes nec occidentes pingues columbas.

[*](7 Vgl. Matth. 23, 2 — 13 Jer. 4, 22 — 18 Micha 2, 9)[*](7 μωυσέος Μ H 11 ὧν + recte lat. 26/27 καταθοινίσονται M 28 λέγοι H)[*](2 *** Kl, vgl. gr. 3 a] ab B 13 f filii + enim G L 19 autem] 1. enim ? Kl, vgL gr.)

v.10.p.551

Si autem oportet tres istas species reiectas a templo cautius exponere, possumus dicere: quicumque iii populo Christiano ad nihil aliud vacant in saeculo isto nisi circa venditiones et emptiones, rarius autem orationibus per- manent vel aliis actibus rectis, quos quaerit sermo divinus, ipsi sunt vendentes et ementes in templo dei,

[*](2ff Vgl. Harnack TU. 42, 4, 123 — 6 I. Thess. 5, 17 — 17 Jes. 52, 5)[*](2 ὐδὲ H 23 μήποτε] possutnus dicere lat. 24 λαῷ + Christiano lat. | ἐν2 Κl, vgl. lat. ἢ ΜΗ > ἐν Koe 24 κόσμῳ + isto lat. 25 ἢ Kl, vgl. lat. καὶ MH 30 ἔργοις + aliis und rectis lat.)[*](19 istas X* ipsas ρ 29 autem + ad Gc ? 30 vel + in Gc)

v.10.p.552

facientes domum orationis speluncam latronum. diaconi autem qui non bene tractant ecclesiasticarum pecuniarum mensas, sed semper de eis fraudant et ipsas quas dispensant non secundum iustitiam dispensant, ut divites fiant de rebus pauperum, ipsi sunt nummularii pecuniarum mensas habentes quas Christus evertit. quoniam autem mensis ecclesiasticarum pecuniarum diaconi praesunt, docent nos in Actibus suis apostoli, cum factum fuisset (inquit) wmurmur Graecorum ad Hebraeos, eo quod despicerentur viduae eorum in ministerio cotidiano«, dicentes: mon est bonum relinquentes verbum dei ministrare mensis. eligite ergo ex vobis septem quos constituamus in hunc usum; nos autem verbo dei instantes erimus«. episcopi autem et presbyteri, quibus <primae> creditae sunt cathdrae, qui tradunt ecclesias quibus non oportet et constituunt principes quos constituere non expedit, ipsi sunt qui vendmit columbas,

[*](20 Act. 6, 1 — 23 Act. 6, 2-4)[*](3 διοικοῦντες διάκονοι Koe 29 προτοκαθεδρίας H)[*](11 ut d. fiant Kl et d. fiunt x 21 dispicerentur G 24 freies Zitat 28 instantes y* intenti L 20 <primae> Diehl, vgl. gr. 31 <quasi> tradunt <totas> ? Kl, vgl. gr.)

v.10.p.553

<> > <> >,

quorum cathedras Christus evertit. unusquisque ergo sedentium super cathedramecclesiasticamet amantium »primas cathedras in «, videant ne forte sic sedeant in eis ut veniens dominus eas evertat quasi dignas eversione. > et unusquisque diaconorum, qui congregant sibi divitias fraudantes pauperum pecunias, intellegant praesentem scripturam, ut iam non congregent, ne forte veniens domtnus evertat mensas dispensationis eorum. sed et cpi sonicitudinibus mundialibus fermitur semper ad venditiones et emptiones, curent ne forte veniens dominus eiciat eos de templo dei, quando eiectus nec spem habet regrediendi unde eiectus est. scrutanti autem mihi scripturas apparet, ne forte haec faciat lestis in secundo adventu et m futuro iudicio > . tunc enim ingressus in omnes ecclesias eiciet

[*](4 Vgl. Luc. 11, 43 17 Vgl. Luc. 21, 34 - 21f Vgl. Orig. fragm. 48 in Jer. (III, 222, 14 ff): ἲστω δὲ ὁ τῆς Ἱερουσαλὴμ ἐκβληθεὶς ὡς, ἐὰν μὴ ποιήσῃ χρόνον αὐτάρκη πράττων ἒξω τῆς ἐκκλησίς ἃ δεῖ, οὐκ ἐπάνεισιν κτλ.; vgl. Harnack TU. 42, 4, 129 A. 1)[*](1 κατέστρεφεν Hu κατέστρεφεν Μ H 9 ἓκαστως H 10 > Kl, vgl. lat. 14 μὴ + veniens lat. 17 <ἀεὶ> KJ, vgl. 20 > Kl, vgl. vgl. lat. 21 ὅτι Hu 25 καὶ] Koe, vgl. lat. 26 ἢ] et lat. 26 27 προσδοκομένην Η)[*](8 > Kl, vgl. gr. 12 ff lat. frei 17 curent Kl, vgl. gr. currentes x 21 autem y* <L 23 faciet y 24 <διωινο> Diehl, vgl. gr.)

v.10.p.554

vel evertet quos invenerit (secundum ea quae diximus) temple dei indignos.

si quis autem inventus fuerit non habens aliquid de his criminibus tribus, et inventus fuerit esse in temple <dei>, confidat; nec enim eicietur a Christo nec aliquid eius evertetur nec exprobrabitur, quasi qui fecerit domum orationis speluncam latronum.

puto autem: et in hoc tempore invisibiliter venit Iesus ad singulas ecclesias dei et eicit quos supra diximus digons eiectione. quotiensecumque enim excitat temptationem super ecclesiam, venit ad eam et visitat eam, ut [*](3f Vgl. Matth. 28, 20 1 γὰρ] tunc enim lat. 8 <ὡς—ἰεροῦ> Kl nach Koe, vgl. lat. 9 ἐκβαλεῖ Hu ἐκβάλη Μ Η 18 ἔχει] habens lat. 22 I. oἶκον <τῆς>? Kl) [*](6 entspricht gr. Z. 14f 17ff lat. las εἰ δέ τις <εὑρίσκεται>. . . ἔχων καὶ ἐν τῷ ναῷ <ὤν>Koe 20 <dei>Κοe, vgl. gr. 23 qui x*<μ)

v.10.p.555

faciat quod facere scribitur in hoc loco.

Post haec videamus, ne forte et sic locus iste intellegi possit. omnis enim natura rationabilis templum est dei, quae ad hoc est creata, ut capiat gloriam dei. hoc ergo quod est naturaUter templum dei, id est anima, inplemus peccantes quibusdam quidem vendentibus, quibusdam autem ementibus cogitationibus maHs et si quid sanctum rehquum est in anima nostra, quod est columba . dicit ergo <Iesus> ad eos qui peccant et pleni sunt furibus cogitationi- [*](9ff Vgl. Hier. in Matth. 165 B: quod de ecclesiis dixwhus, iinusquisque el de se intellegat — 13 II. Paral. 5, 14; III. Regn. 8, 11) [*](3 εἰρημένης Hu εἰρημένου Μ H 9 φήσει H 15 ὀφθείσης Ηc ὀφθήσης Ηa ὁφθήση Μ 20 f πωλούντων — λογισμῶν] gr. kürzt ? vgl. lat. 27 ἂγιον] ἂλλο Μ 28 ἦν] est lat. 30 ληστ <ικ> Koe 27 aliquid L 29 <Iesus> Koe, vgL gr.)

v.10.p.556

>bus: scriptum est: domus mea domus orationis vocabitur, vos autem fecistis eam speluncam latronum. et lesus quidem eos, qui speluncam fecerant latronum. domum orationis fures eiecit de templo. illi autem qui consentientes erant furibus, de lesu quidem dixerunt: »crucifige crucifige eum«, de Barabba autem latrone : «dimitte nobis Barabbam«. propter quod usque hodie ludaei lesum quidem non habent (nec enim crediderunt in eum), habent autem secum de spiritalibus nequitiis latronem Berabbam, quem iam tentum et in carcere clusum adversus se petierunt dimitti. ideo princeps infidelium ludaeorum est Barabbas latro.

Et accesserunt ad eum caeci et claudi in templo, et sanavit eos.

Quae smit quidem secundum simplicem intellectum, ha- [*](10 Luc. 23, 21 - 11 Luc. 23, 18 - 17 VgL Eph. 6, 12 - Vgl. Joh. 18, 40– 18 Vgl. Luc. 23, 25) [*](5 f τὸν οἰκον τῆς προσευχῆς σπήλαιον ληστῶν M 21 βαραβᾶς H 23 ff vorher: ἐρὶ (!) τῶν ἐν τῷ ἱερῷ θεραπευθέντων τυφλῶν κοὶ χωλῶν H 23 καὶ] αὶ (!) H 26 ὅτι < Ηa (i. m. Hc?)) [*](1 scriptum est y* <L 3 eam] illam B 5 fecerunt B 6 eiecit x* eiicit μ 12 odie usque G (B^) 14 secum y* <L)

v.10.p.557

bentur inanifesta. secundnm consequentiam autem praedictorum moraliter expositorum dicendjim est, quoniam in templo dei, id est in ecclesia, non sunt omnes videntes neque recte ambulantes ; sed alii quidem sunt caeci, alii autem claudi * * * qui ex eo, quod intellegunt propriam caecitatem (et clauditatem et scientes quia nuUius alterius opus est nisi Christi lesu et verbi dei, ut sanentur, ut percipiant sanitateni, accedentes ad verbu dei sanantur.

videntes autem principes sacerdotum et scribae mirabilia quae fecit et pueros clamantes in templo et dicenes: osanna filio David, indignati sunt et dixerunt ei : audis quid isti dicunt ? lesus autem dixit eis: utique; numquam legistis: ex ore infantium et lactentium perfecisti laudem ?

[*](8 Vgl. Gal. 2, 14?)[*](2 ἀναγογαῖς H 10 συνέσθεσθαι H 12 θεοῦ] 1. Ἰησοῦ Kl, vgl. lat. 26 οὐκ ἀκούεις M 33 τοῖς <Ηa)[*](9 *** Diehl, vgl. gr. 11 <et clauditatem) Kl, vgl. gr. 24/25 lactantium G)

v.10.p.558

<> <> <> <>

Quemadmodum secundum historiam vituperabiles sunt isti principes et scribae, ita et secundum ecclesiam Christi vituperabiles smit quidam episcopi et presbyteri, qui vitam suam minime adornantes nec induti scientiam veritatis et quidem videntes mirabilia rahilia nihilominus contemnunt pusillos ecclesiae et parvulos deum laudantes et Christum ipsius, et indignantur in eorum profectu et accusant eos apud ipsum lesum quasi peccantes, cum non sint peccantes, et quasi ad non audientem neque servantem ordinem omnem dicunt: auclis quid isti dicunt ? et hoc magis intellegere poterimus, si cognoverimus quomodo frequenter eos, qui fervent spiritu et usque ad carcerem contra infideles luctantur et pericula universa contemnunt et cum omni virtute continentiam et virginitatem student, smit autem inperiti sermone, coarguunt quasi incontinentes sacerdotes vitu- [*](7f Vgl. Rom. 2, 20 — 19 ff Uber diese KJasse von Heiligen vgl. Harnack TU 42, 4, 135 — 21 Vgl. Rom. 12, 11 ? — 27 Vgl. II. Kor. 11, 6 ?) [*](5 ἀρχιερεῖς + et presbyteri lat. 7 γνῶσιν Kl, vgl. lat. δήλωσιν Μ H 9 τοῦ θεοῦ] ἑαυτῶν Μ 15 παρ’ <ὐτῷ> τῷ Ἰησοῦ Kl, vgl. lat. 17 Hu, vgl. lat. I ἀκούοντι Lo, vgL lat. ἀκουότων Μ H | <μηδὲ> Lo, vgL 18 τηρουντι Lo, vgL lat. τηρούντων Μ H 24 <παντὸς> Kl, vgL lat. 26 <δὲ οὖσι> Koe, vgL lat.) [*](4 ecclesiam (Christi)] lat. las συναγωγὴν st. ἀναγωγῆν Koe 7 scientia B L 8/9 mii-abilia] miracula G L 26 > student μ 27 coarguunt Kl nach ρ, vgl. gr. quos arguunt y* quos L)

v.10.p.559

perabiles et culpant eos apud lesum quasi ipsi sint iustiores talibus pueris simplicibus et benignis nignis et studiosis. lesus autem pueris quidem testimonium praestat, sacerdotibus autem ignorantiam inputat scripturarura dicens: nunquam legistis quod scriptum est: ex ore infantium et lactentium perfecisti laudem ? qui adhaerent ecclesiae, «quasi nuper nati infantes rationabile et sincerum lac desiderantes« et sugentes eum, * * * laudant deum fide et conversatione, et conpletur in eis quod dictum est: ex ore infantium et lactentium pe?fecisti laudem. ipse enim sibi deus in talibus perficit Jaudem, pro quibus gratias agens f ilius patri dicebat : confiteor tibi. pater, domine caeli et terrae, quoniam abscondisti haec a sapientibus < et prudentibus> , et manifestasti ea parvulis. etiam, pater, quoniam sic fuit bona voluntas ante te«.

Et relictis illis abiit foras extra civitatem in Befhaniam,

[*](12 I. Petr. 2, 2 - 15 Val. I. Kor. 3, 1 - 22 Matth. 11, 25f)[*](2 τῶν οὕτως] τοιούτων Koe, vgl. lat. 3 <ἁπλῶν καὶ> Koe, vgl. lat. 6 <γραφῶν> Kl Koe, vgl. lat. 12 πέτρον Kl πρότερον Μ H 15 γάλακτι Μ 19 κατηρτήσω H 22 υἱὸς Kl, vgl. lat. ις MH 29 vorher: Περὶ τῆς ξηρανθείσης συκῆς Η 30 [ἓως] Koe)[*](7 scripturarum imputat L 10. 17 lactantium G 14 eum] ipsum μ | *** Kl, vgl. gr. | deum + et L 19 perficit] perfecit R G perficiet L 23 <et prudentibus> KI, vgl. gr. 25 quoniam] quia B < G 29 et relictis illis] secundum mathm XVII. In illo terapore L | abiit + lesus L)

v.10.p.560

Matth. 21, 17—22.)

et mansit ibi. mane autem revertens in civitatem esuriit. et videns fici arborem unam secus viam venit ad eam, et nihil invenit in ea nisi folia tantum, et ait illi: nurnquam ex te fructus nascatur in sempiternum. et arefacta est continuo.

Quos relinquens exiit ab Hierosolymis lesus et mansit in Bethania, nisi principes et scribas, qui sciebant quidem »mirabilia quae fecit lesus et pueros clamantes in templocc, nihilominus indignantes adversus eos quideum laudabant * * *, quasi qui non intellexerant quod fuerat scriptum: ex ore infantium et lactentium perfecisti laudem ? et quoniam rehquit iham Hierusalem et factus est extra eam, ideo cecidit et »lapis super lapidem« stare non potuit. venit autem in Bethaniam ad

[*](16 Matth. 21, 15 — 28 Vgl. Matth. 24, 2 — 32ff Ygl. Hier. in Matth. 166 D: ivit Bethaniam, quod interpretatur domus ohoedientiae , iam tunc vocationem gentium praefigurans ; Wutz Onom. sacra 39)[*](1 ἓως τῆς βηθανίας 13 τῶν <M 17 ν <ν Ἰησοῦς> Koe, vgl. lat. 17/18 κραυγάζοντας M 21 δἐ Μ 32 ἦλθε δ’ Kl, vgl. lat. ἦλθεν (M) H)[*](2 — 8et — continuo] Omelia Origenis de eadem lectione L 15 sciebant] lat. las εἰδότας 22 *** Diehl Kl, vgL gr. 25 lactantium G)

v.10.p.561

DOMUM OBOEDIENTIAE, id estecclesiani, in qiia est etiam commoratus et requievit, eo quod non habebat in Hierosolymis »ubi caput reclinet«, quae talibus sacerdotibus et populo impio erat repleta; cum autem requievisset in Bethania, in DOMO OBOEDIENTIAE, post principium constituendi ecclesiam, postquam repausavit aliquantulum Christus in ea, tunc revertitur in civitatem quam paulo ante rehquerat. et revertens esuriit, et vidit unam ficulneam secus viam arborem, populum circumcisum. et veniens ad eam Jiullum fructum manducabilem invenit in ea, sed tantum speciem vitae: folia enim sine fructibus erant in ficu. et quoniam arbor illa erat animam habens, quasi audienti dignam maledictionem suam dicit: numquam ex te fructus ’ in sernpiterrium. id est, quamdiu stat hoc saeculum praesens, numquam ex te fructus nascatur. ideo infructuosa est synagoga ludaeorum, et hoc erit ei »usque ad consummationem

[*](1ff Vgl. Hier. in Matth. 166 E: ut in urhe maxima nullum hospitem, nullam invenerit mansionem; Wutz Onom. sacra 39 — 4 Matth. 8, 20 — 31 Vgl. Matth. 28, 20)[*](4 κλίνῃ Kl, vgl. lat. κλίναι ΜΗ 11 χριστὸν + aliquantulum lat. 12 ἣν + paulo ante lat. 16 ff Περὶ τῆς συκῆς Μ a. R.)[*](10 constituendi] lat. las συστῆσαι Koe 11/12 aliquantulum Christus y Christus aliquantulum R ? aliquantulum L 26 nascatur fructus L)

v.10.p.562

»>

saeculi«, donec »interaverit gentium plenitudoK, et aruit ficulnea adhuc peregrinante in hac vita hominum Christo et inter homines quasi homine conversante. et videntes discipuli mirati sunt; ocuKs enim spiritalibus viderunt mysterium fici siccatae, <et mirati sunt> mirati > non tantum quia siccata est, sed quia confestim siccata est, id est populus ludaeorum. respondens autem lesus ait illis: amen dico vobis, si habueritis fidem et non haesitaveritis, non solum de ficulnea facietis, sed et si monti huic dixeritis: tolle te et iacta te in mare, fiet. ergo discipuli Christi fideles et non haesitantes arescere faciunt ficuhieam illam dicentes ad eam : »Vobis primum missum fuerat verbum dei; sed quia indignos vos iudicatis

[*](1 Vgl. Rom. 11, 25 — 2f Vgl. Bar. 3, 38 — 29 Act. 13, 46 (Zum Text des Zitats vgl. S. 530, 29ff ; 630, 18ff))[*](4 ἐν οις ὡς ἀνθρώπου οῦντος Kl, vgl. lat. und Bar. 3, 38 ἐνανθρωποῦντος Μ H 10 ξηρανθήσης MaHa 12 τῷ1] τὸ Μ 20 ἐμποδὼν Μ 29 f Zur Dif f erenz im Zitat zwischen gr. und lat. s. oben)[*](lOf <et — sunt> Diehl vgl. gr. 21 et] etiam L)

v.10.p.563

aeterna vita, ecee convertimur ad gentesc, et relinquentes eam siccam faciunt eam, cum vitalis virtus eius transierit ad gentes.

Super illud autem quod poterunt siccare ficulneam aclhuc discipulis suis promittit * * * quoniam, si habuerint fidem et non haesitaverint, etiam monti qui a Christo videtur et manifestatur, id est contrariae potestati extollenti se contra homines clicent: tolle te et initte te in mare, et fiet. tollitur enim a singuhs qui adducuntur ad fidem verbo discipulorum Christi, altitudo illa mahtiae, mons ille satanas. et mittitur in mare, id est in abyssum dignum se locum. de quo mari dicit in Psahno : «hoc mare magnum et spatiosum; M illic naves pertransibunt, animaha pusilla cum magnis, clraco iste quem formasti ad ihudendum ei«, [*](28 Ps. 103, 25f — 33 Ps. 73, 13–14 (var. lect.)) [*](2 συστρεφόμεθα H 10 <ἒτι> Diehl, vgl. lat. 13 <καὶ> Diehl Kl Koe, vgl. lat. | <βλεπομένῳ τε καὶ> Kl Koe, vgl. lat. u. S. 564, 9 20 βαρὺ + illa lat. | ὄρος + ille lat. 25 αὐτοῦ Μ) [*](4/5 transierit + ab eis y 11 *** Diehl KI, vgl. gr. 20 altitudo] lat. las βαθὺ st. βαρὺ)

v.10.p.564

item: »tu confregisti capita draconum super aquass et: »dedisti eum escam populis Aethiopum«.

Ipsa autem est Bethania, ubi ex mortuis suscitatus amicus Cliristi Lazarus morabatur. et omnis qui oboedit verbo dei *** confirmato et commoranti in se, Bethania est et DOMUS OBOEDIENTIAE, et commoratur Christus in eo et requiescit. et forsitan simphciores dicunt de eo quod scriptum est: relictis

[*](11 τῶν Koe, vgl. lat. τοῦ MH | δρακόν<των ἐπὶ τοῦ ὓδα>τος Kl, vgl. lat. 2 ff δῆλον—δράκοντος < Μ 24 φίλος + Lazarus lat. 25 δὲ < H 27 <καὶ ἐναυλιζόμενον> Diehl, vgl. lat. 31 λαμβάνειν δεῖ Ηa)[*](1/2 draconis B 5 eum + in x 26 *** Diehl Kl, vgl. gr. 30 in eo] lat las ἐν ᾡ ?)

v.10.p.565

illis abiit in Bethaniam: quomodo enim poterat fieri extra civitatem nisi reliquisset priores, apud quos fuerat prius ? sapientiores autem auditores dicunt: <non> omnino reliquit priores, quando fit apud alios, sed malos quidem et peccatores reliquit, quando autem fuerit apud iustos, fit et apud alios post illos et cum iilis. nam et in Bethania commorans lesus non relinquens Bethaniam venit in civitatem; erat enim et in Bethania et venit in civitatem. esurit autem lesus semper in iustis, volens manducare fructum spiritus sancti in eis, et sunt eius escae (ut ita dicam) ficus ciuas esuriens edit, id est caritas eius ciui eam fructificavit, qui prinius »fructus est spiritus sancti«, et gaudium et pax et patientia et reliqua. quae quidem quamdiu fructificamus non arescimus, si autem venienti domino et quaerenti huiusmodi fructum ut manducet in nobis non exhibuerimus, dicet <ur> ad nos : numquam ex vobis fructus nascatur in sempiternum.

[*](21 ff Vgl. Gal. 5, 22)[*](4 ἦν + prius lat. 6 <οὐ> Hu, fehlt auch in lat. | καταλίπει H 8 — 10 ἀλλὰ—γίνεται <H 18 <ἐν αὐτοῖς ἁγίου> Kl, vgl. lat. 19 <βρώματα> Kl, vgl. lat. 26 ἐπιστάντι Koe, vgl. lat. ἐπιβάντι MH 27 αὐτῷ] domino lat. | <τοιοῦτον> Diehl Kl Koe, vgl. lat.)[*](1 abiit <extra cinitatem> ? Diehl, vgl. gr. odicunt] lat. iibersetzt frei Ι <non> μ 8 autem y* <L 13 et < L 17 sci sps Ba L 28 dicet <ur> Diehl, vgl. gr.)

v.10.p.566

et vide, quoniam »secus viam« erat haec ficus quae folia tantum habuit sine fructu. sic enim et terra, quae secus viam est (licet fuerit seminata) nullum fructum producit, diripientibus volucribus semina seminata. quamdiu ergo non venit lesus ad

[*](9 ff Matth. 13, 3—8 – 22f Vgl. Matth. 13, 8 - 24. 26f Vgl. Matth. 13,4)[*](3 λόγον <ὡς> Koe 18 φέρη Ma 36 τινα Koe, vgl. lat. τὴν M H)

v.10.p.567

aliquam ficum nec quaerit fructum eius, sed patienter agit et sustinet si forte proferat fructum <ficus>, non exsiccatur; si autem venerit esuriens et fructum requirens, et inventus fuerit aliquis nihil iustitiae habens nisi pro- fessionem tantummodo fidei, quod est folia sine fructu, mox exsiccatur etiam hoc ipsum quod videtur fidelis amittens. et est multos in ecclesia tales videre, qui multo tempore portaverunt fidei nomen, ostendentes tantummodo quia vivunt, omnino autem sunt sicci; quos quia non fructificabant, videmus recedentes a verbo dei ad plenum et sicc<at>os. quem talem cum viderint discipuli *** sicc<at>um, mirantur dicentes : quomodo confestim siccatus est ?

Adhuc manifestius de hoc ipso dicamus, quomodo in temptationibus petit fructum Iesus

[*](1f Vgl. Luc. 13, 6ff ? - 13f Vgl. Apoc. 3, 1 - 20f Vgl. Luc. 13, 7)[*](3/4 ξηρανθήσεται M 5 〈καὶ ἐπιζητοῦντος〉 Kl Koe, vgl. lat. 6 οὐδὲν 11 iustitiae lat. 8 *** Koe, vgl. lat. 11 τινὰς + in ecclesia lat. 13 ἐμφήναντας + tantummodo lat. 14 Koe, vgl. gr. | ξηροί Hu, vgl. lat. ξηραί Μ H 21 τὸν ιݲνݲΜ)[*](4 <ficus> Diehl, vgl. gr. 12 videre tales L 19. 25 sicc<at>os u. sicc<at>um Kl Koe, vgl. gr. 25 *** Diehl Kl, vgl. gr. 26 siccata L)

v.10.p.568

mox siccantur.

a ficulneis quas plantavit, id est in persecutionibus confessionem et testimonium quaerit fidelimn, et cum mulier meretrix insaniens excitata fuerit super aliquem, quaerit in eo Christus fructum continentiae <et pudicitiae> quem protulit et loseph, cum fureret eius domina super eum. et sic in singulis quibusque temptationibus intellege Christum venire ad Christianos in temptationibus esurientem et fructum virtutis quaerentem. qui autem non fuerit praeparatus ut exhibeat fructum esurienti <Christo> aut confessionis aut castitatis, confestim siccatur: qui enim denegat m persecutione, siccatur. similiter et qui fornicatur siccatur, quamvis ostensionem fidei antea baiulabat quasi foliis coopertus. et super eos tales mirantur discipuli, quomodo mox siccantur. [*](8 Vgl. Gen. 39, 7ff - 30 Vgl. Gen. 1, 3) [*](3 μαρτύριον + quaerit fidelium lat. 4 γυναῖκα τι meretrix lat. 18 διδόναι + fructuiyy lat. 21/22 ὁ — ξηραίνεται < Μ | ἀρνησάμενος + in persecutione lat. 22/23 πορνεύσας + siccatur lat. 23 παρὰ τῶν Ηa) [*](8 <et pudicitiae> Diehl, vgl. gr. 18 lat. las παρεσκευασμένος Koe 19 <Christo> Diehl Kl Koe, vgl. gr. 24 ostensionem fidei y* ostensione fidei quam L 25 foliis + τῆς συκῆς gr. 26 eos y* < L)

v.10.p.569

et frequenter per multos annos quis constitit ficus et non est siccatus, veniente autem in ultimo vitae eius ad eum Christo, videlicet in temptationibus, et quaerente fructum in eo et non inveniente, siccatur, et tantorum annorum perdidit subito vitam. et hoc fit, ut inpleatur sermo dominicus dicens: »qui habet dabitur ei et abundabit; qui autem non habet, et ipsuni quod habet auferetur ab eo«, ut non sit otiosum quod habet. et unusquisque discipulorum, si habuerit fidem et non haesitaverit, et ficum arescere facit et quod sequitur eum.

Et operis est demonstrare, quomodo Christi discipulus quaerens fructum in ficu et non inveniens, dicat ad eam: nmnquam ex te fructus nascatur in aeternum, ut confestim siccetur. utputa, pone mihi aliquem quae sunt quidem fidei profitentem et pronuntiantem se in nomine lesu manducare et bibere coram ipso et lesum »in plateis« cordis eius docuisse. ita veniat discipulus Christi quaerens fructum sapientiae et verbi in eo secundum

[*](11 Matth. 25, 29; Luc. 8, 18 — 27 f Vgl. Lnc. 13,26)[*](8/9 τοσοῦτον H Id ἔργον <Η 21 λέγη H 24 αὐτῷ υ αὐτοῦ Μ H 26/27 οἰόμενον] pronuntiantem lat. <προσπ>οιούμενον Koe, vgl. S. 570, 29 28 πίνειν + coram ipso lat. vgl. Luc. 30 <ὁ Ἰησοῦ> μαθητὴς Koe, vgl. lat.)[*](19 est operis L 24 utputa κοὶ εἰς ταῦτα δὲ ?)

v.10.p.570

̔ ̓́ ͂ <> »

professionem docendi quae dei sunt, <et> quaerens et scrutans eum per verbum nullum inveniat fructum in eo ; et ideo manifestum faciens eum videntibus vacuum a Christo exhibeat per verbum, quoniam non est possibile aliquem fructum fieri in eo in sempiternum qui ex arbitrio laesus est. sicut et »Petrus dixit ad» Simonem, arefaciens eum qui videbatur Christi professor: »pecunia tua tecum sit in interitum, quoniam donum dei aestimasti te per pecuniam possidere«. »cor enim tuum non est rectum coram deo». »in felle enim amaritudinis et obli- gatione iniquitatis video te esse«. et melius est [ut] fallacem ficum, quae vivere aestimatur non autem fructificat quasi viva, arguitam quia est infructuosa siccari verbis discipulorum Christi et fieri manifestam, quam ut furetur, dum vivere aestimatur, per figmentum professionis »in- [*](15 ff Act. 8, 20. 21. 23 - 30 f Vgl. Röm. 16, 18) [*](4 κενὸν Μc H (Ma ?) 8 βεβλαμενω H 26 δὲ + quasi viva lat. 27 ξηρὰν] ξηραν〈θεῖσαν〉 Koe, vgl. lat. 27/28 τῶν μαθητῶν Koe, vgl. lat. u. 571, Ζ. 9 τοῦ μαθητοῦ M H 28 ἀπατᾶν ἔτι Hu ἀπατῶντι Μ H 30<τῆς ἐπαγγελίας> Diehl Kl Koe, vgl. lat. 30/31 εὐεξαπατήτων + a talibus lat.) [*](2 <et> Kl, vgl. gr. 8 fructum <adhuc> Diehl, vgl. gr. 24 [ut] ρ)

v.10.p.571

nocentium corda« et eorum facile seducuntur a talibus. arbitror autem et in unoquoque infideli et iniquo montem esse secundum mensuram infidelitatis et iniquitatis ipsius, qui verbis discipulorum Christi tollitur et mittitur in mare tormentorum eius. et omnia quaecumque petierint in oratione credentes discipuli lesu percipient, quasi discipuli Cliristi nihil quod non oportet petentes, et quasi credentes magistro nihil ahud petunt nisi magna et caelestia, sicut dixit ipse ad discipulos suos: «petite magna, et minima vobis adicientur; petite caelestia, et adicientur vobis terrena«.

Marcus autem in hoc eodem loco scribens ahud ahquid (quantum ad textum) adiecisse videtur dicens, quoniam »videns« lesus »ficum de longe habentem foha « ciuasi inventurus aliquid »in «, »cum « autem et nihil invenisset »nisi « tantum »nec enim erat tempus «), »respondens dixit ad eam :

[*](19 Das Agraphon auch Orig. II, 196, 5; 299, 19; 330, 7. Sel. in Ps Lomm. 11, 432, vgl. zuletzt Harnack TU. 42, 4, 40 — 26 ff Marc. 11, 13f)[*](6 δὲ M 7/8 ἀναλογίαν Kl, vgl. lat. ὁμολογίαν Μ H 14 μαθηταὶ + Christi lat. 16 f καὶ — αἰτοῦντες < Μ 17 ἂλλο υ ἂλλω H 19 αὐτοῦ <H 21 αἰτεῖται H)[*](16 quasi] quia L 18 dixit] dicit GL (ipse dicit) 29 autem > ? Diehl, vgl. gr.)

v.10.p.572

numquam ex te in aeternum quisquam fruetum ». dicet <enim> aliquis : si non erat ficuum, quomodo venit lesus quasi aliquid inventurus »in ea« et quomodo iuste dixit ad eam: snumquam ex te quisquam fructum manducet« ? contra respondemus, quoniam numerati ab apostolo fructus spiritus sancti hi sunt: caritas, gaudium, pax, patientia, benignitas, bonitas, frides, mansuetudo, continentia. hi omnes aliquando in tempore suo redduntur. melius autem est, quando circumstantibus adversariis et provocantibus ad non fructificandum, potuerit aliquis propter cjuod satis est prodificatus in verbo, nihilominus proferre fructus spiritus sancti. quod autem dico tale est: unus de fructibus spiritus sancti caritas est. huius tempus est, quando non est difficile fructum reddere caritatis et dihgere dihgentem ; et est quidem fructus iste spiritus sancti, tamen in tempore suo. si autem ahquis excitetur ad odium fidehs constitutus et circumveniatur et msidias patiatur et dihgat insidiantem sibi, aut certe si fuerit ahquis

[*](4 Marc. 11, 14 (var. lect.) — 6 ff Vgl. Gal. 5, 22f)[*](8. 17. 19. 23 τοῦ + sancti lat. 11 ἀποδίδοται Μ 20 μὲν] est lat. ἐστιν Koe 24 ἐν καιρῶ Μ 26 f τοιοῦτον ἀπατῶν Kl nach Diehl, vgl. lat. τοιαῦτα πράττων MH 28 *** Kl, vgl. lat.)[*](3 <enim> Koe, vgl. 7 te <in aeternum> Koe, vgl. gr. 16/17. 28 ff lat. übersetzt frei)

v.10.p.573

male moratus et odio dignus, ille autem iustus nec hunc talem odiat, sed (quasi filius eius qui »Solem suum oriri facit super bonos et malos«) etiam tunc diligat, utputa non in tempore ficuum fructum dans caritatis, beatus est. similis et de gaudio potest esse tractatus. qui profert fructum gaudii nullo eum ad tristitiam provocante quan- do autem praesentia provocant eum ad tristandum vel ad pusillanimitatem <et morositatem> prodificatus autem ille perverbum in tantum proficit, ut etiam in tempore tristitiarum gaudeat et in tempore opprobrii vel castigationum glorietur et in omni tempore periculi memor sit eius quod est dictum Dsemper »semper «, beatus est huiusmodi Christianus, fructum gaudii ferens, etiam non in tempore ficuum.

Simihter in omnibusfructibus sancti spiritus est tractandum. vult enim Christus fideles suos meliores esse humana omni natura et exigit eos supra naturam

[*](4 Matth. 5, 45 — 23 I. Thess. 5, 16 — 29 ff Vgl. Orig. hom. XV, 6 in Jer. (III, 130, 18f): ἐγὼ δι᾿ αὐτὸν οὐκέτι εἰμὶ ἂνθρωπος, ἐὰν ἀκολουθῶ αὐτοῦ τοῖς λόγοις καλ.)[*](3 δίκαιος + ille lat. 7 σύκου H 7/8 τοὺς κορποὺς Μ 15 προκαλεῖται Ma 17 <καὶ> Koe, vgl. 24 εἴη + Christianus lat. 30 τῆς] omni lat. 31 θεὸς] Christus lat.)[*](1 morigeratvis B 2 avitem y* <L 10 gaudii <sps sci> ? Diehl, vgl. gr. 11 *** KI, vgl. gr. 14 <et > Diehl, vgl. gr. 15 provocatus L 19 et + ἀπλῶς gr. 20 dictum est L)

v.10.p.574

et (ut ita dicam) opera dei magis quam hominum. propter quod <et> omnibus dicit, quoscumque ad beatitudinem vocat: »ego dixi: dii estis et filii excelsi omnes«; arguens autem eos, qui nolunt esse dii nec filii esse excelsi, <dicit>: »vos autem sicut homines moriemini«; in singulis enim quibusque peccatis, quando sumus »carnales et secundum hominem« ambulamus, nihil aliud operamur, nisi ut moriamur, et verum est quia »si secundum carnem« vivimus, »moriemur«, sicut docet apostolus.

[*](4 Ps. 81, 6 - 8 Ps. 81, 7 - 10 I. Kor. 3, 3 - 13 Rom. 8, 13 - 17 Marc. 11, 13 - ISff Vgl. Marc. 11, 20f — 27f Vgl. Orig. περὶ εὐχῇς 6, 4 (II, 313, 18ff) — 31 Vgl. zu dem Agraphon S. 571, 19)[*](3 οὑς] quoscumque lat. 13 κοὶ φανερὸν Mc a. R. H < Ma)[*](3 <et> omnibus Kl, vgl. gr. hominibus x 7 <dicit> Diehl Koe, vgl. gr. 12 aliud y* <L)