Commentarium In Evangelium Matthaei (Lib. 12-17)

Quoniam autem Marcus et Lucas secundum quosdam quidem ipsam exponunt historiam, secundum aliquos autem alteram similem, dignum est et quae ab eis dicuntur videre. et primum videamus de Marco ita scribente: »et venit in Hiericho. et exeunte eo inde et discipuhs eius et turba multa«.

qui ergo corporaliter intellegunt, propter diversitatem verborum dicent alia vice duos istos caecos Christum sanasse, alia autem vice unum illum quem Marcus exponit, tertia vero quod scribit Lucas.

qui autem spiritaliter intellegunt, unani eandemque rem diversis modis evangelistas exposuisse defendent. (luo enim caeci sunt (sicut diximus) ludas et Israel, unus autem est mixtus ex utroque populus universus * * *. »turb« ergo »multa« ex gentibus exeunte cum lesu et discipulis eius de mundo, Iudaicae quaedam reliquiae »iuxta viam« sedentes, id est iuxta proheticas scripturas, et mendicantes intellectum necessarium animarum suarum, sicut Marcus exponit fortiter clamabant, filium appellantes David. et cum videris eos, qui ex ludaeis credidenmt in lesum, aliquando quidem ex Maria et loseph esse eum putantes aliquando autem de sola Maria et spiritu sancto, videbis quomodo

ille caecus clamat : »fili David, miserere mei. quem increpant »multi«; <increpant emm multi> de Hiericho egressi ex gentibus sunt, populum videlicet qui videtur credere ex ludaeis,

ut taceant qui pauperes sunt in ficle Christi et putant eum ex semine viri et mulieris esse, trahentem genus ex David. sed multis increpantibus »<multo> magis« clamabat, credens quidem in lesum secundum hominem autem credens, et clamans dicit: »fili David, miserere meii«. lesus autem stans, iam non (sicut in Matthaeo) ipse eum vocat, sed iubet eum vocari. post haec iquit: »ille autem abiciens vestimentum suum, exihens venit ad Iesum«.

ne forte vestimentum caeci et mendicantis velamentum intelle- gatur caecitatis et mendicitatis, quo fuerat circumdatus ; quod abiciens venit ad lesum et digniosiori voce confessus est dicens : »Rabboni« ; digniosiusenim est dicere »Rabboni«, vel sicut in aliis dicit »Domin« quam: »fili «. unde et dominus propter illud quidem, quod dixit: »fili David, miserere «, non praestitit sanitatem nec quando sedebat veste caecitatis et mendicitatis velatus nec quando sedebat secus viam mendicans; propter hoc autem, [*](5 Vgl. Marc. 10, 46 — 10 Marc. 10, 49 - 13 Marc. 10, 50 - 18 Marc. 10, 51 - 19 Marc. 10, 48 – 21ff Vgl. Marc. 10, 48; 51 - 26 Marc. 10, 48 - 31ff Marc. 10, 51-52) [*](1 ἐπιτυγχάνειν <τοῦ νοῦ τὸν> 6 *** Kl Koe, vgl. lat. 7 καὶ περιβόλια < H | οἷς περιβέβλητο βέβλητο Μ 19 εἴπῃ Elt εἶπε MH 24 ἐλέους υ ἐλέου Μ H 28 <τυφλότητος—τῆς> Koe, vgl. lat. und Ζ. 7) [*](19 f lat. las εἶπε <Ῥαββουνὶ> μείζονι φωνῇ <ὁμολογῶν> τῆς 19 digniori B 20 dignius B)

Nunc videamus secundum Lucam, quae communiter dixit praetereuntes, propria autem eius tangentes. et primum vide, quod Marcus et Matthaeus egrediente lesu de Hiericho ponunt, Lucas autem ita: »et factum est cum adpropinquaret Hiericho«. <ergo secundumLucam intrans in Hiericho > et factus in proximo caecum inluminavit. et dicet ahquis secundum mysterium spiritale, quoniam prius est quod ait Lucas, secundum autem quod Marcus,

<> ̓ » <>

tertium vero quod dixitMatthaeus. primum enim oportet adpropinquare Hiericho, ita intrare in eam, postea autem exire de ea. Lucas ergo scribit: »et factum est cum adpropiaret Hiericho«, Marcus ita : »et venit in Hiericho et exeunte eo inde«. Matthaeus neque adpropiasse Hiericho scribit nec quia venit in Hiericho, sed tantum exeuntibus eis ab Hiericho. potest ergo secundum Lucam quidem adpropians Hiericho fecisse hoc, secundum Marcum autem veniens in Hiericho, secundum Matthaeum autem exiens ab Hiericho.

Post haec considera, quoniam clamanti caeco atque dicenti : »miserere mei, fili David «,» qui praecedebant, increpabant eum ut taceret«. tanquam si dicat: qui primi crediderant, increpabant ei clamanti: fili Danid«, ut taceret et non appellaret eum contemptibili nomine, sed potius diceret: »fili dei, miserere mei«. ille autem <»multo> magis clamabat: fili David, miserere mei«. et »stans lesus iussit eum adduci ad se«. et vide nisi (sicut diximus) inferior est caecus iste. nam nec lesus eum vocavit nec dixit eum voeari, sed quasi non capientem haec »iussit eum« quasi non potentem a semetipso venire »adduci ad se. et cum adpropiasset ei, interoga vit eum: quid vis ut faciam tibi ? « et non prius interrogavit eum aut interrogatus adpropiavit ei, sed quoniam adpropiavit, ideo interrogatus dixit: »ut videam, domine«. [*](1ff Liic. 18, 36f - 6 Luc. 18, 38 – 7 Luc. 18, 39 - 10 Vgl. Luc. 18, 38 — 14 Luc. 18, 39 - 15 Luc. 18, 40 - 22 Vgl. Luc. 18, 40 – 22ff Luc. 18, 40 — 25 Luc. 18, 40f - 30 Luc. 18, 41 - 31 Luc, 18, 42) [*](3 ναζορινός H 6 τυφλῷ <καὶ> Kl, vgL lat. 10 λέγοντι υἱὲ] υἱῶ Μ 22 <ὡς> Koe, vgl. lat. 26 θέλεις + ἵνα Μ 27 ἐπερώτησεν Η 29 ἀλλ’ KJ, vgl. lat. καὶ MH) [*](8 eum < y 15 <multo> Diehl, vgl. gr. 26 aut] lat. hat ἢ falsch verstanden Koe)

Et cum adpropinquassent in Hierosolymis, venit in Beth- [*](11 ff ff Luc. 18, 43 - 17 f Vgl. Luc. 18, 43 - 27 ff Vgl. Orig. tom. X, 30 in Joh. (IV, 204, 1 ff) καὶ ταῦτα μὲν κατὰ δύναμιν εἰς τὰ παρὰ τῷ Ματθαίῳ λεκτέον, τοῦ ὁλοκλήρου κοὶ παρὰ ταῦτα ἀκριβεστέρου λόγου εὐκαιρότερον, ὅταν elg τὸ κατὰ Ματθαῖον ἡμῖν λέγειν δοθῇ, λεχθησομένου. Vgl. noch Hautsch TU. 34, 2 α 71) [*](2 <τι> Lo 6 τοῦ < Η a 16 ἀκολουθεῖν καὶ δοξάζοντος Kl nach Koe ἀκολουθοῦντι καὶ δοξάζοντι MH 17 <τὸ> Koe 20 <εἴτε γνόντες> Ru, nach cod. Regius 21 δοίη Kl Koe δώη Μ Η 25 χαρισμάτων <πολυτισθεῖσι> Koe 27 vorher: Περὶ τῆς ὄνου καὶ τοῦ πώλου H) [*](27 Et] XV secundum mathm. In illo tempore L | appropinquassent R B L adpropiassent G 28 venit in y* et venissent L)

Dignum est ostendere hic voluntatem evangelistarum conscribentium et propositum eorum, quid considerantes post mirabilia eius et opera gloriosa etiam de exhibitione asinae et sessione domini super eam facerent mentionem. pone quia de visione caecorum, de paralyticorum constrictione, de resurrectione mortuorum, de mundatione leprosorum scripserunt evangelistae, ut aedificent homines in f ide Christi legentes in scripturis opera eius : quid autem

voluerunt conscribere quod adpropians lesus Hierosolymis cum discipulis suis et veniens in Bethphage iuxta montem Oliveti misit duos discipulos, mandans eis de asina et pullo eius, ut solventes adducant eam ad se, qui frequenter non pigritavit maiorem viam pedibus ambulare, sicut fecit quando ab Hierosolymis transiens per Samariam ibat in Galilaeam, cum venisset ad puteum »ex itinere« lassus, super eum sedisset ? quid autem est quod et ipse lesus asinam cum puUo eius ligatam solvere iubet et mandat, ut dicenti sibi: »quare solvitis « respondeant: quia dominus operam eius desiderat, confestim autem remittet eam. nec enim huiusmodi dominus, necessariam habens asinam et pullum eius aliquando Hgatos, ostendit in prima facie ahquid dignum magnificentia sua.

Quid autem est, ut de hoc etiam Zacharias propheta praediceret verbis huiusmodi: »gaude valde, fiha Sion; praedica, filia

| ́́

Hierusalem: ecce rex tuus venit tibi iustus et salvans, ipse mansuetus et sedens super subiugalem et pullum eius novellum«? si vis discere ex propheta, quomodo hoc magnum gaudium habuit filia Sion, audi quod dicit: »et exterminabit currus ex Ephrem et equum ex Hierusalem, et extefminabitur arcus belhcus, et multitudo et pax ex gentibus; et principabitur aquarum usque ad mare, et fluminum exitus terrae. et tu in sanguine testamenti dimisisti vincula tua de laccu non habenti aquam «. notavimus autem sicut in aliis [*](1 Sach. 9, 9 - 9 Sach. 9, – 12 - 28 ff Vgl. Orig. tom. Χ, 26 in Joh. (IV, 199, 29ff): ἰστέον μέντοιγε ὅτι οὐχ ὡς κεῖται παρὰ τῷ προφήτῃ ἡ λέξις ἐξέθετο αὐτὴν ὁ Μαρτθαῖος . . . κοὶ . . . ἀντὶ τοῦ ἐπὶ ὑποζύγιον κοὶ πῶλον νέον« ἀνέγραψεν· »ἐπὶ ὄνον καὶ πῶλον υἱὸν ὑποζυγίου«.) [*](7 f χαῖρε σφόδρα] Kl, vgl. lat. 19 καθήσεσθαὶ H 23 καταλίπωμεν υ καταλίπομεν Μ H) [*](3 super < G | iugalem B exterminabit Kl, vgl. gr. extermuiavit x 5/6 quomodo + de R 7 f ilia y* < L 9 efrem G (B) effratre 11 ex] de L 15 vincula] lat. δεσμούς 16 lacu B L : habente B)

Quaerere autem oportet quomodo rationabihter mandet propheta valde gaudere filiam Sion et praedicare filiam Hieru-

< > < >

salem propter eum, qui sedit »super asinam et pullum novellum«, cum post modicum videns Hierusalem lesus »flevit super eam«, dicens: »Hierusalem Hierusalem, quae occidis prophetas« et cetera. vide ergo, ne forte gavisuram Sion et praedicaturam Hierusalem, non illam dicit, quae dominum crucifixit, sed istam quae crucifixum suscepit, caelestem Sion, de qua dicit apostolus ad Hebraeos: »sed accessistis ad Sion montem et cinitatem dei vivi, Hierusalem caelestem« et cetera, item ad Galatas: »Hierusalem autem quae sursum est libera est, quae est mater nostracc ne forte ergo haec omnia mysteria sunt salvatoris, qui solvit vincula per discipulos suos populi ex ludaeis et populi qui venit ex gentibus. Hgata enim erat peccatis, quae tunc fuit synagoga, ligatus fuit

<> ̓< > ́ <

et pullus cum ea, qui postmodum factus est novellus ex gentibus populus credens. et hos ambos adpropians ad Hierusalem caelestem, id est ascendens in caelum, iussit discipulos suos ut solverent eos, dans eis spiritum sanctum et dicens: »accipite spiritum sanctum. si cuius dimiseritis peccata dimittentur eis ; et si cuius tenueritis, «. et semper discipuli Christi solventes ligatam asinam et pullum adducunt ad lesum volentem eis vehicuhs uti per discipulos suos solutis a vinculo peccatorum priorum. et dignum est fiho dei, ut sic necessarios habeat eos (misericors enim est) [super], asinam alligatam et pullum <alligatum> ea. necessarios autem habet eos, ut sedens super eis repauset magis eos super quibus sedet, quam repausetur ab eis.

Sed quaeret aliquis, quomodo eis quae diximus conveniens sit sermo qui sequitur, dicens: confestim remittet eos. solutio autem quaestionis istius (sicut atbitror) haec est. quoniam dominus quidem eorum qui fuerant ligati, nemo alius erat, nisi ille de quo ait apostolus: »nobis autem unus dominus lesus Christus, per quem omnia«, cui quoniam nequaquam contradicturus fuerat aliquis dicentium: wquare solvitis pullum ?« * * * manifestum est. nam quasi nullo contradicere potenti sic dicit Christus: et si aliquis vobis dixerit, dicetis quoniam dominus operam eorum desiderat.

<> ́-

et vide quia, postquam ascenderit lesus iii Hierosolymam sedens super pullum hunc vel illum, missio quaedam ad opus aliquod necessarium ad ipsum locum erat futura, ut aliquid operis faciant asina et pullus eius, et hoc quidem <um <um tacite>, non tamen clare. sensum autem huiusmodi intellectus accipio credens ordini beatitudinum, quem facit Matthaeus. nam postquam dixit: »beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum estregnum caelorumc post hoc scriptum est: »beatimansueti, quoniam ipsi possidebunt terram«. dicimus enim in his, quoniam primum quidem beatorum est »regnum «, in secundo autem loco »possidebunt terram «, non ut per omne saeculum sint super eam, sed consolati <et> eo quod esurierunt et sitierunt iustitiam, satiati in ea et misericordiam consecuti iterum restituantur in regnum caelorum. aut certe quoniam multi ex populo ludaeorum vel gentium, quos asinam et puUum supra sumus interpretati, qui crediderunt in Christo et susceperunt super se, postea missi a Clmsto reversi sunt

̓ <>

ad populum ludaicum vel ad ceteras gentes nondum credentes, ut praedicarent eis dominum Iesum filium dei. et hoc est quod significat dicens: confestim autem remittet eos.

Si ergo asina et puUus eius illi sunt, quos diximus supra, super quos verbum ascendit, non tibi videatur sermo insulsus, quod fideles homines animalibus conrarentur; forsitan enim tale aKquid intellegens et propheta dixit se factum esse quasiiumentum, non simpliciter iumentum, sed sicut iumentum apud deum vel apud Christum eius, secundum quod ait: »ut iumentum factus sum apud te«. nam quantum ad deum, iumenta sumus non solum nos, sed etiam multo nobis * * * prudentiores, sic autem, quantum ad pastorem Christum, etiam oves eius sumus, quoniam tanta distantia est inter eum et nos, quanta inter hominem et qualecumque iumentum.

< <> <> ̣

et forsitan cum ascenderint in Hierosolyma (sedente lesu super se) asina et pullus sunt, sed facti illic, non manebunt ibi, sed remittentur mutati iam et prodificati et enutriti verbi divinitate et eminentia scientiae honestati, ut ad gloriam dei digni habeantur remitti in locum unde adsumpti fuerant prius, domino eos meliorante et quasi mercedem hanc eis praestante pro eo quod portverunt eum et requieverunt in se: ut (sicut diximus) digni habeantur remitti in locum terrae huius ex qua erant adsumpti, sed non iam ad opera priora. nec enim fas est ut misericors dominus noster constitutus, postquam semel eos suscepit et honoravit et a vinculo solvit et fecit eos porpriam sessionem, ut mittat eos rursus ad vincula et opera mala, postquam semel susceperunt super corda sua filium dei. in his omnibus conveniebat

<> <»> à a a

valde gaudere et extendere gaudium (fructum «spiritus sancti«) filiam dei Sion et filiam eius Hierusalem praedicare. veniebat enim ei »rex iustus et salvans«, et non simpliciter »salvans« sed» xiustus et salvans«, id est cum iudicio et iustitia salvans. veniebat «sedens super asinam et pullum novellum«, quos diximus, visitanslsrael et exterminans »currus ex ephraem«, similes constitutos curribus Pharaonis quos »proiecit in mare«. veniebat autem, ut exterminet etiam »equum« animal bellicum de Hie- rusalem, ut pacem faciat Israel convertens perditas oves ipsius. quomodo non erat res digna gaudio magno sic venire regem iustum

atque salvantem <et mitem> Hierusalem, ex qua erat exterminandus omnis »arcus «, ut iam numquam »peccatores« in ea intendant »arcum« neque praeparent «sagittas in pharetra, ut sagittent in obscuro rectos «. erat <autem> tunc *** pax ex fide gentium salvatarum, domino principante »aquarum ad mare«, idest populorum, autem et »fluminum emissiones « et exitus facientium et inrigantium multa ipsius.

Qui autem simpliciter vult intellegere Sion populum Iudaeorum, ad quos venit salvator, sic dicere potest, quoniam verbum quidem dei praecipit gaudere filiam Sion et praedicare f iliam Hierusalem ; si autem aliqui eorum discrediderunt, non digna gaudio opera facientes neque suscipientes praedicandi praeceptum, ipsi sibi causa sunt facti, ut patiantur ea quae passi sunt, ut recte dicatur ad eos: »vobis [*](3 Vgl. Sach. 9, 10 — 4 Ps. 10, 2 — 8ff. llff Vgl. Sach. 9, 10 19f Vgl. Sach. 9, 9 — 24 Vgl. Rom. 3, 3 ? — 29 Act. 13, 46) [*](2 ὅτε] lat. las ὅθεν Koe 4 ἁμαρτωλοὶ + in ea lat. 11 θαλάσσης + id est populorum lat. 17 τῶν Ἰουδαίων> Koe, vgl. lat. 29 + guidem primum lat.) [*](1 <et > Kl, vgl. gr. 8 > Diehl, vgl. gr. | *** Kl, vgl. gr. 11 principante Χ* principata ρ 12 fluminum x* fluminis ρ | emissiones La emissionis y Lc 17 populum X* populos μ 24 filiam μ filiae x 26 discrediderint L)

Videamus autem et de nomine Bethphage secundum Matthaeum, Bethaniae autem secundum Marcum, Bethphage autem et Bethaniae secundum Lucam.

et hic erat locus »in monte, qui vocabatur Oliveti«. Interpretatur autem Bethphage quidem DOMUS MAXILLARUM (erat autem Villa sacerdotum, Quoniam maxilla propria erat Pars sacerdotum ex lege), Bethania autem DOMUS OBOEDIENTIAE. in domum ergo oboedientiae adducuntur omnes, qui solvuntur

a vincula peccatorum suorum, velad domum sacerdotalem maxillarum vel patientiae, ut inde ascendat dominus, in quo possumus dicere maxime occasionem accipientes de libro Iudicum, quoniam in his erat fons qui vocabatur fons maxillae, de quo biberat Samson cum sitisset; aut forsitan fons ille mysterium erat patientiae fidelium, ad quos dominus dicit: »qui te percusserit in maxilam unam, praebe illi et alteram«.

Super eos, quos secundum praeceptum Eius solverunt discipuli eius et Perduxerunt ad eum.

mons autem Olivarum est ecclesia, [*](1ff Vgl. Cl Nr. 225 Or. C p Nr. 66 Or. Ferner Orig. tom. X, 30 in Joh. (IV, 203, 34ff) u. besonders hom. XXXVII in Luc. (IX, 217ff). Hier. In Matth. 159 C: cumque adpropinquaret Hierosolymis et venisset Bethphage, ad Domum maxillarum, qui sacerdotum viculus erat etc. Vgl. Wutz Onom. sacra 39 — 3f Vgl. Harnack TU. 42, 4, 84 A. 2 — 8 Vgl. Wutz Onom. sacra 39 — 8ff Vgl. C luc Nr. 46 Or.? — 16ff Vgl. Iudic. 15, 19—18 Vgl. Luc. 6, 29 2 l. φασιν? Κl 14 nach Koe, vgl. lat. καὶ MH 29 ἐλεῶν Η 7 pars erat L 8—15 Bethania —dominus] hier Kl nach Diehl (Koe z. T.), vgl. gr.; hinter et alteram Z. 24 x 15 dominus] Iesus Pasch 27 eius1 < L)

<> <> <>

ut ascendat super eos, cum soluti fuerint a peccatis aceipientes remissionem eorum. super alligatis autem adliuc et »vinculis peccatorum « constrictis non sedet lesus. secundum Marcum autem et Lucam etiam pullus introducitur alligatus, «super quem nemo hominum sedit«; enim rationabile neque quod secundum mores humanos fieri solet, in gentibus factum fuerat aliquando neque fundatum in eis aUquid disciplinae, sed contra meritum suum a deo sunt consecuti, ut verbum dei super eos sederet, ut eo ducente ascendant in Hieru- [*](8 Luc. 19, 33 — 13ff Vgl.Hier. in Matth. 159 D: alligata erat asina multis vinculis peccatorum — 16 Vgl. Prov. 5, 22 — 16f Vgl. II 231, 9 — 8ff Marc. 11, 2; Luc. 19, 30) [*](7 λέγει H 11 δεδεμένον H 13 1. ἐπιβαίνειν? Kl, vgl. lat. 19 <καὶ> Kl, vgl. lat. 22 <ἀνθρώπινον> vgl. lat. 23 l. πέπρακτο ? | <ποτε> Diehl Koe, vgl. lat. | ἢ ἳδρυτο εὐταξίας τι τιἐν> Koe, vgl. lat. 23/24 ὓδρυτο τῶν H) [*](13 ascendens G La 16 autem] 1 enim KL, vgl. gr. 20 alligatus y* alHgandus L 31 f lat. frei ? 31 ducente <et > Diehl, vgl.gr.)

Euntes autern discipuli fecerunt sicut praecepit eis lesus. et adduxerunt asinam et pullum, et inposuerunt super eum vestimenta sua, et sedit super eum.

Adducentes ergo ad Christum asinam et pullum nudos eos non dimiserunt, sed ornamenta eis inposuerunt quibus ipsi fuerant adornati et vestibus quibus ipsi fuerant cooperti honestatem eis adicientes, quos suo studio solverant ipsi: ut super omatos vestibus discipulorum Christi Christus ascendat et requiescat in eis et apud eos dei verbum fundetur, quoniam unumquemque discipulorum decebat aliquid Christo conferre regi mansueto ***, ut possint dicere, quoniam Christi sumus operis participes.

Plurima autem turba stranerunt vestimenta sua in nia, alii autem caedebant ramos de arborbus et sternebant in via. multus ergo populus cum Christo ascendebat in Hierusalem, qui et ipsi fructum susceptionis Christi demonstraverunt, vestimenta sua et quaecumque habuerant ornamenta sternentes in via, per quam asina et pullus transibat, videhcet ut munde incedentes terram et rerum terrenarum pulverem nequaquam contingant vel patiantur in via iUa, qua in Hierusalem ascendebant. et tertium agmen post <duos> discipulos et plurimam turbam sternentem vestimenta sua in via introducitur, qui pulchritudinem ahquam itineri faciebant, per quod proficiscebatur in Hierusalem lesus.

<>

turba autem quae praecedebat et quae sequebatur, clamabant dicentes: Osanna filio David; benedictus qui venit in nomine domini; Osanna in excelsis. et praecedentes quidem ante Iesum dices, qui ante adventum fuerunt sancti prophetae et ceteri iusti; sequentes autem, qui fuerunt post adventum ipsius apostoli ceterique fideles qui secuti sunt verbum dei. tamen non aliud dicebant qui praecedebant, aliud autem qui sequebantur, sed omnes clamabant simul <ut> voce humanam quidem Christi dispensationem laudantes in eo, quod dicebant: osanna filio David [*](19—26 Vgl. Ci Nr. 226 Or. II 233, 14ff — 26ff Vgl. Hier. in Matth. 161 D: et praecedentes ac sequentes non brevi et silenti confessione, sed clamore plenissimo resonant: »Osanna« etc.) [*](4 <καὶ> ἂλλη Hu 19 φήσεις 〈τοὺς〉? Kl 25 26 χριστοῦ] αὐτοῦ Μ) [*](14 praecedebant . . . sequebantur B 20 adventum + christi Gc B L 28 insimul L | > Diehl, vgl. gr.)

Et cum intrasset lesus in Hierosolymam, commota est universa civitas dicens: quis est hict turba autem dicebat: hic est lesus ’propheta a Nazareth Galilaeae. in istis nunc duobus clamoribus dictis ex consensu praecedentium et sequentium lesum ipse quidem intravit in Hierosolymam veram, admirantes autem virtutes caelestes, quae appellantur <universa> civitas, dicebant: est iste ? secundum quod fuerat prophetatum in Psalmo de ascensione ipsius et de admiratione virtutum caelestium <admirantium> propter novum vehiculum corporis eius. habet autem ita : »tollite portas, principes, vestras, et elevamini, portae aeternales, et mtroibit rex gloriae.

quis est iste rex gloriae ? dominus fortis et potens, dominus potens in proelio«. et in Esaia similia quaedamprode reditu eius in caelum post dispensationem passionis ipsius hoc modo : «quis est iste qui venit ex Edom, rubra vestimenta habens ex Bosor, iste formosus in stola ?« hoc autem diximus, ut ostendamus mysterium eius quod dicitur, quoniam ascendente eo in Hierusalem commota est omnis civitas clicens : quis est iste?

<

NAI. >

Matth. 21,12-13).

Et intravit lesus in templum dei et eiciebat omnes vendentes et ementes in templo, et mensas nummulariorum evertit et cathedras vendentium columbas, et dixit eis: scriptum est: domus mea domus orationis vocabitur, vos autem fecistis eam speluncam latronum.

Supra mensuram dignitatis Christi fuerat, secundum quod videbatur filius esse fabri, ut tanta f idueia uteretur et potestate, eiciens nundinam de templo, qua nec princeps alicuius gentis utens facile poterat explicare quod fecit lesus. et haec diximus secundum simphcem intehectum. secundum moralem autem taha dicemus. et primum ciuidem de templo <dei> , de quo per prophetam dixit deus : domus mea domus orationis uocabitur ergo secundum corporalem circumcisionem carnis et secundum corporales legis festivitates et sacrificia, consequenter et templum dei aestimabatur, quod ex lapidibus insensatis erat constructum, primum quidem a Salomone, deinde reparatum ab Esdra, postea vero post Christi adventum a Romanis destruc-

tum. et illa aestiraabatur domus esse orationis, qua destructa necesse est ut ludaei quasi iam non habentes domum orationis iam non habeant privilegium speculationis dei nec possint secundum legem deo servire. hoc ergo facto omnia Christus eiecit in mysterio spiritalium actuum suorum et tunc fecit visibihter, quod semper invisibihter agit, eiciens vendentes et ementes de templo et mensas nummularicyrum evertens et cathedras vendentium columbas *** ad correptionem popuh, ut non pro mundis festinitatibus <celebratis> in nomine dei emptionibus et venditionibus vacent in loco non competenti, in qyxo non debent vendere et emere, sed orationibus tantum vacare, qui congregantur quasi m domo orationis.

a