Commentarium In Evangelium Matthaei (Lib. 12-17)

Ascendens autem lesus in Hierosolyma accepit duodecim discipulos suos seorsum in via et dixit eis: ecce ascendimus in Hierosolyma, et filius hominis tradetur principibus sacerdotum et scribis, et condemnabunt eum morte, et tradent eum gentibus ad deludendum et flagellandum et crucifigen dum, et tertia die resurget.

Paulus qui hortatur nos fieri suos imitatores, sicut ipse imitatus est Christum, sciens Christum per haec ad manifesta <obvianda>pericula promptissime ascendisse <in Hierosolyma prae>scientem, quoniam tradendus fuerat j^rincipibus sacerclotum et scribis et condemnandus fuerat morte et gentibus erat tradendus ad deludendum et flagellandum et crucifigendum, simile aliquid fecit. cum enim Agabus accepisset »zonam« eius et alligasset sibi manus et pedes dicens: »haec dicit spiritus sanctus: virum cuius zona est haec, sic alligabunt in Hierusalem ludaei et tradent in manus gentium«, audiens ista Pauhis imitans suum magistrum in Hierusalem promptissime ascendebat. et cum ali-

quid humanum passus fuisset ab his, qui propter dilectionem eius coeperant flere et prohibere, »ne ascenderet in Hierosolyma« , dixit : »quid facitis flentes et confringentes cor meum ? ego enim non solum alligari, sed et mori paratus sum pro nomine domini nostri lesu Christi« . haec ergo considerantes [scire debenms, quoniam] frequenter et cognoscentes, quoniam temptationes aliquas subituri sumus dolorum, nos ipsos secundum quod iustum est ad obviandas temptationes offerre debemus, accipientes exemplum huiusmodi primum quidem a salvatore, deinde autem ab ajDostolo eius. et ne arbitreris haec contraria esse eis, quae superius diximus, quoniam »si quis vos persecutus fuerit in civitate ista, fugite in alteram« , et quod dominus audiens »quod lohannes traditus erat« in »secessit« inde. sed sciendum, quoniam nec semper convenit declinare pericula nec semper obviare periculis; tamen sapientis est alicuius in Christo, ut [*](3 Act. 21, —4 Act. 21, 13 — 20 Matth. 10, 23 — 26f Vgl. Matth. 4, 12 - 28 ff Vgl. Orig. tom. XI, 54 in Joh. (IV, 417, 26ff)) [*](2/3 κλεόντων H 12 ἐπικειμένους <ἡμῖν> Koe, vgl. lat. 14 <ἡμεῖς Diehl, vgl. lat. 18 μὴ] et ne lat. | νομήσης H 19 ἐπ’ αὐτοῖς] superius lat. 21 ἠμᾶς Μ 22 ἑτέραν] ἄλλην H 30 ὀμόσοι Μ) [*](4 iherosohmam B L 11 [scire — quoniam] Kl, vgl. gr. 20 eius y* paulo L 22 diximus + et frequenter G L (aus Ζ. 12 ?) 26 audiens dominus L 32 1. alicuius <opus> ? ? Kl, vgl. gr.)

Post hoc observandum est quoniam ascendens in Hierosolyma <Iesus, si> duodecim accepit seorsum, in duodecim autem adhuc erat et ludas, ergo et ludam accepit seorsum; adhuc enim (forsitan) dignus erat cum ceteris seorsum accipi et audire quae passurus erat magister; et non reprobo, quoniam adhuc nesciebat ludas quid esset facturus, sicut nec aliquis nostrum (nam et omnibus nobis est dictum: »noli gloriari in crastinum, nec enim scis quid pariet superventura« ). necdum enim (arbitror) inmiserat »in cor ludae diabolus ut traderet« Iesum.

et videat qui potest quoniam ab initio evangelii usque nunc Matthaeus nusquani accusavit ludam, nisi in catalogo duodecim apostolorum dixit: »et ludas <is> Scariota, qui et tradidit eum« . multa autem de hoc, quoniam et ludam similem fecit ceteris, dixi- mus ubi tractavimus: »hos duodecim misit lesus praecipiens eis et dicens« quae dicta sunt conferamus itaque haec eis, quae supra sunt dicta simiha, quoniam illic his ipsis verbis domino pro- phetante quae erat passurus, »accepit eum Petrus et coepit <eum> increpare dicens : tibi esto, domine; et hoctibinon erit« , hic autem non referuntur discipuli dixisse aut fecisse aliquid, cum audissent tristia haec Christo futura. et puto, quoniam ideo nunc [*](9 Matth. 10, 4 var. lect. — 13ff Vgl. S. 116f — 15 Matth. 10, 5 — 24 Matth. 16, 22) [*](4 ἐπιστῆσαι Koe ἐπιστήσας MH 6 ἰοὐδεπω ἰούδας H 9 <καί> vgl. lat. 10 παρέδοκεν H 16 αὐτοῖς + et lat. 18 δὴ Kl Koe, vgl. lat. δὲ MH 25 ἵλεός H) [*](7 simon <is> ρ 8 (B) L 9 1. qvioniam <antea> ? vgl. gr. 10 f diximus ubi tractavimus Kl, vgl. gr. tractavrmus ubi diximus x 25 <eum> Kl, vgl. 26 esto tibi L 29 tristia Ga L tristitia Gc tristitiam B (und : futuram) 1. tristi sti<or> a a? Kl, vgl.)

Non est autem absurdum revocare in memoriam ea, quae simiHter istis sunt dicta superius : »tunc praecepit discipulis suis, ut nemini dicerent quia ipse erat Christus. exinde coepit ostendere lesus discipulis suis, quoniamoporteteum in Hierosolyma ire et multa pati a senioribus et principibus sacerdotum et scribis populi et occidi, et tertia die resurgere«. et in illis dicitur, quoniam »accipiens eum Petrus" et cetera. adhuc autem iUic dictum est occidendum salvatorem, hic autem et species ipsa occisionis est scripta, id est ad crucifigendum.

<>

quid est ergo quod dixit »opor- tet« ? quamdiu quidem lesus non tradebatur in Hierosolymis principibus sacerdotum et scribis nec condemnabatur morte nec deludebatur nec flagellabatur nec crucifigebatur, stabat Hierusalem et quod vocabatur sanctuarium non deponebatur. postquam autem haec in lesum ausi sunt, tunc qui tradiderunt eum derelicti sunt, et sacerdotes, qui condemnaverunt euni morte, et fecribae, qui excaecati mente et alienati sensu non viderunt voluntatem scripturarum sancta- rum, traditi sunt morti inimicae Christi, et qui deluserunt lesum in delusione sunt facti Hierusalem exercitu circumdante, quando et > venit desolatio eius« , et qui flagellaverunt lesum flagellati sunt et flagellantur donec »intret gentium plenitudo« ; quoniam »qui lapidem mittit in altum super caput suum «. et liaec omnia

<> »<> <> <>

facta sunt, ut ab illis quidem recedat speculatio dei, transeat autem ad gentes, salvatis videlicet cum gentibus et »reliquiis« Iudaeorum »secundum electionem«; quoniam »nisi dominus Sabaoth reliquisset« illis »semen, sicut Sodoma facti« fuissent, <»et quasi Gomorrha similes« essent>. ego autem arbitror, quoniam sicut exemplum et umbra culturae, quod antea inplebatur, propter caelestia solutum est et veniente vero principe sacerdotum figuralis sacerdos cessavit et veris sacrificiis pro peccato in usum venientibus figuralia sacrificia sunt destructa, sic quando vera Hierusalem suscepit Iesum ascendentem super subiugalem corporis sui (in quo et gaudebat valde filia Sion et praedicavit filia Hierusalem quae sursum est), tunc destructa est Hierusalem, quae fuerat umbra, et cecidit templum, quod de lapidibus mortuis erat constructum, propter templum, quod de vivis lapidibus fuerat erigendum, effossum est autem et altare, quod fuit deorsum, quonaim apparuerat quod erat caeleste, cuius encaenia in deservitione vera fecit Iesus.

> <> > <>

Si autem secundum quandam significationem homines ci- vitas sunt, et nunc in Hierosolymis (sic enim eos voco qui spem suam habent in locuni illius Hierusalem, quae aliquando fuit in terris) et nunc ergo traditur lesus eis, qui prof itentur esse se dei servos, ludaeis, et <qui> quasi sacerdotum constituti et qui divinas litteras scire se arbitrantur scribae condemnant lesum morte per ea, quae maledicunt de eo, et non est quando non tradunt gentibus lesum deludentes eum et doctrinam eius apud se et semper linguis suis flagellant eum et culturam dei, quae per lesum introducta est. et ipsi quidem crucifigunt eum per hoc quod anathematizant et tollere volunt doctrinam ipsius. ille autem melior illis omnibus constitutus paululum deficiens surgit et vivens gentibus, quae acceperunt posse videre, apparet.

Tunc accessit ad eum mater filiorum Zebedaei cum filiis suis adorans et petens aliquid ab eo. ille autem dixit ei : quid vis ? dicit ei : dic ut sedeant hi duo filii mei unus ad dexteram et alter ad sinistram in regno tuo. respondens autem Iesus dixit eis: nescitis quid petatis. potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum aut baptismum. baptizari quod ego baptizabor? dicunt ei : possumus. dicit eis: calicem quidem meum bibetis et baptismum baptizabimini, sedere autem ad dexteram meam et ad sinistram non est meum dare vobis, sed quibus paratum est a patre meo.

<> <>,

Dignum est in loco praesenti quaerere sensum non contemptibilem, sed vere dignum evangelio Christi. hoc autem praemisi, quoniam textus simplicibus quidem et altitudines dei et scripturarum eius nescientibus quaerere, simplicitatem postulationis alicuius ostendit, et responsionem simplicem Christi ad eam. his autem, qui vel ex aliqua parte scripturarum propositiones discutere possunt, profundior et spiritalis ostenditur intellectus. qui ergo hinc ostenditur sensus brevis et contemptibilis est et nihil habens magnum.

<> <>

sicut enim in regno mundiali in honore esse videntur, qui sedent cum rege sedente in veste regali et aliquid regalium negotiorum agente, sic materfiliorum Zebedaei (secundum simplicem dico textum) videtur postulare a salvatore, ut unus filiorum suorum sedeat ad dexteram eius, alter ad sinistram in regno ipsius. et nihil fuit mirum, si mulier ex muliebri simplicitate vel inperitia talia debere se petere aestimavit. pone autem, quoniam et ipsi fratres (secundum quod Marcus exponit) quasi homines constituti et adhuc inperfecti et nihil altum intellegentes de regno Christi talia arbitrati sunt de his, qui sedebunt cum lesu : quid dicemus de lesu, qui ostendens magnum esse sedere aliquem ad deocteram vel ad sinistram suam, tollit postulationem et dicit: nescitis quid petatis et : non est meum dare vobis, sed quibus paratum est a patre meo ? quaeret autem, qui sapiens est auditor scripturae, quid sit sedere ad dexteram lesu et ad [*](10f. 20 Vgl. Marc. 10, 35 — 32f Vgl. Jes. 3, 3) [*](1 > Koe 7 δόξει Koe, δόξῃ MH 17 > Kl, vgl. lat. καὶ] vel lat. | ἰδιωτίας Μ H | <δεῖν> Diehl Kl Koe, vgl. lat. 21 ἄνθρωποι + constituti et lat. 33 συνετῶς Μ) [*](19 fratres] lat. las ἀδελφοί st. ἀπόστολοι? Koe 20 (secundum — exponit)] vgl. gr. Ζ. 10f 21 1. [et] ? Kl, vgl. gr. 24/25 sedebant B 30 vobis < B)

Et conveniebat quidem congregare, quae sunt scripta de sessionibus dei vel Christi, ut ex tractatu eorum <quae ad hoc congregantur> et conlatione eorum ad invicem clarescere posset aliqua dogmatis magnitudo. sed prolixitatis declinandae gratia proponimus unum *** quod »dicit Michaeas« : »vidi deum Israel sedentem in sede sua, et omnis militia caeli stabat in circuitu eius ad dexteram eius et sinistram« .

<> <> rd >

t]a <>

omnis ergo, qui est spiritalis et cum iudicio vult cuncta discutere, indubitabiliter diceifc quoniam spiritalis est sessio dei super spiritali sede, similiter etiam Christi. nihil enim in omnibus sessionibus huiusmodi dei vel Christi de corporali sessione significat sermo. ridiculum enim est propter has corporaliter sessiones appellatas aestimare sedes aliquas corpora- [*](2 I. Kor. 10, 3 f - 13 Ps. 39, — 19 Vgl. Marc. 14, 62 - 19 ff Vgl. Orig. Cat. in Eph. 1, 20ff (ed. Cramer VI, 132, 1ff): οὐχ ὡς καθεδρῶν τινων ἢ θρόνων αἰσθητῶν κειμένων ἐν οὐρανοῖς κτλ.) [*](7 δν + indubitabiliter lat. 8 ταύτην < Η a 32 <σωμτικῶς> vgl. lat.) [*](11 indubitanter B < 32 cor poraliter ρ corporales x)

Sed vide, ne forte quod dicitur Cliristum restitui in regno suo recipientem proprium principatum, sic intellegere debeamus, ut destructo peccato, quod regnabat in corporibus mortalibus hominum, et omni principatu malignarum virtutum et potestate destructa. hoc sit sedere Christum »in sede gloriae suae« ; quodautem deus omnia facit ad dexteram et ad sinistram, hoc est ut iam nullum mahim sit ante eum.

> <>,

intellegat ergo, qui potest, eminentiam quidem regni in hominibus Christum recepisse et glorificatum esse ad gloriam, quam habuit »priusquam esset mundus «, priusquam peccarent qui peccaverunt, et habebat gloriam apud patrem; eorum autem, qui adpropiant in primo vel in secundo vel in tertio loco, quasi homines constituti secundum mensuram suam habentes sedere ad dexteram vel <ad> Christi in regno eius, quos restituet deus cooperans eis et parans eis ut adpropient eminentiae Christi. qui quidem praecellunt prae ceteris adpropinquantibus Christo, sunt a dextris Christi, videUcet qui tangunt eum et coniuncti sunt dextris ipsius verbi, qui autem inferiores sunt a sinistris sunt eius. dexteram autem vide si potes intellegere Christi invisibilem creaturam <nominatam> autem visibilem et corporalem. et Christus quidem omnibus regnat ; adprojaincpantium autem ei quidam dextera sortiuntur et intellegibilia, alii autem sinistra et sensibiHa. et ne forte vera mater filiorum Zebedaei (quos appellavit filios tonitrui Christus) magniloquentia ipsa, iudicans magna de filiis suis Ia-

̓́- <> ̓

cobo et lohanne (nam et vere magni erant) et aestimans eos primatum habere posse super omnem naturam humanam, quasi qui potuerunt capere magniloquium eius, accedens dominum precabatur, ut confirmaret unum quidem a dextris, alterum a sinistris. salvator autem reprehendens etiam huiusmodi magniloquentem matrem lacobi et Iohannis quasi ignorantem, qui essent eminentiores et quoniam huiusmodi donum solius dei est qui super omnia est, conspirantis et cooperantis et confirmantis in huiusmodi eminentia quos viderit aptos, [et] ideo dixit: nescitis quid petatis <et:> sedere ad meam et sinistram non est meum dare vobis, sed quibus paratum est a patre meo. [*](2 γὰρ + vere lat. 8 ἄλον H 14 <μόνου> Diehl, vgl. lat. 16 οἶδεν 17 εἶπε] ideo clixit lat. 24 δὲ < 26 δοίη Koe δώη M H | ὃν ὁ υἱὸς] ἄνος Μ) [*](3 prinaa G L 6 dominum Kl, vgl. gr. deum x 10/11 magniloquentem Koe, vgl. gr. magniloquentiam X 14 donum + χάρις gr. 18f [et] . . <et:> Kl, vgl. gr. 19 ad — sinistram] autem mecum L)

Adhuc autem ciuaerere oportet in loco hoc, quidest calix et

<> ̓́

quidest baptismum. quasi distent enim ab invicem, sic utrumque est nominatum. multi enim utrumque dicunt ad passionem martyrii pertinere non adtendentes, quoniam nisi duos et diversos intellectus ostenderent calix et baptismum, numquam utrumquenominaretur. nos autem et istam quidem traditionem non reprobamus, alteram autem statuimus: quoniam calix quidem ipsa passio intellegitur esse dolorum. quod confirmatur non solum eo exem-

plo quod dicit » opater, si possibile est, transfer calicem hunc a me«, qui cum doloribus bibitur ab eo, qui suscipit certamen martyrii, donec biberit eum sustinens in temptatione martyrii universa quae inferuntur; sed etiam eo, quod in alio loco dicitur: » quid retribuam domino pro omnibus ciuae retribuit mihi 1 calicem salutaris accipiam, et nomen domini invocabo«, »vota mea domino in conspectu omnis populi «. »pretiosa in conspectu domini mors sanctorum eius«. enim dignum reddere possumus deo pro omnibus bonis, quae fecit in nobis, nisi ut calicem salutaris prompte suscipiamus et nomen domini invocemus, ut possimus magnanimiter bibere eum ; in quo bibendo vota nostra reddimus »domino in conspectu omnis populi eius«. manifeste autem in his, quoniam calix martyrium est, ex eo ciuod statim prorter bibitum caHcem addidit sic: »pretiosa in conspectu domini mors sanctorum eius«. autem omne martjTium duplex est, quorum unum vocatur »calix salutaris«, reliquum autem et hoc quidem quod quis

̓-

perfert dolores, calix est quem bibit omnis, qui sustinet omnia sibi inlata, nec <reppulitnec> evomit aliquid eorum. quod autem quis in passione remissionem accipit peccatorum, baptismum est. si enim baptismum indulgentiam peccatorum promittit, sicut accepimus de baptismate aquae et spiritus, remissionem autem accipit peccatorum et qui martyrii suscipit baptismum, sine dubio ipsum martjTium rationabiliter baptismum appellatur.

Quoniani autem remissio fit peccatorum omni martyrium suquod stinenti, manifestum est ex eo ait: »omnis qui confessus fuerit in me coram hominibus, et ego confitebor in illo coram patre meo qui est in caelis«. confitetur ergo coram patre suo salvator omnem hominem, qui confessus fuerit eum coram hominibus, etsi fuit ante confessionem aliqua habens peccata. si enim eos, qui

<> <> <> <>

aliqua habentes peccata confessi sunt, non confitetur et Christus coram patre suo, iam non erit verum quod dixit : »omnis qui <in> me confessus et cetera. alias autem peccatorem nescio si confitetur Christus eoram patre suo. confessio enim fihi gloriantis est in conspectu paterno super eo, quem confitetur quasi dignum Christi confessione ad patrem. [*](4 Matth. 10, 32 - 16 Luc. 3, 3 - 19 Vgl. Matth. 3, 13 - 28 Rom. 6, 10) [*](1 ἁμαρτ όντας ömoloy> Diehl Kl, vgL lat. 9 (viovy <υἱοιῦ> Koe, vgl. lat. 12 <Χριστοῦ> vgl. lat. 22 ἡμεῖς + καὶ H 28/29 <ἀπέθανεν> Kl 32 δόξει δόξοι Μ H) [*](2. 7 1. confite<bi>tur? Kl, vgl. 5 <in> Diehl Kl, vgl. gr. 6 autem . . . nescio] lat. las οὐκ οἶδα δ’ Diehl 11 digno L)

Adhuc autem addimus iuxta ea quae diximus: [*](1 — 10 Vgl. II 25, 7 — 10 — 1 ff Vgl. Hier. in Matth. 155 E: quaeritur quomodo calicem martyrii filii Zebedaei, lacobus videlicet et lohannes, biberint etc. — 5 Vgl. Act. 12, 2 – 5 ff Vgl. HarnackTU. 42, 4, 24 A. 2 - 16 Apoc. 1, 9f) [*](1 <κατὰ — τὸ> Koe, vgl. lat. 2 καὶ 2 < Μ 2 5/6 <ἀδελφὸν> Kl, vgl. lat. u. II 15 ἀποκαλύψει τι stta lat. 25/26 ἀποκάλυψιν + hanc . . . constitutus lat. 27 τεθαρρηκέναι H) [*](3 esse y* < L 8 verbo y* verbi L 14 fuit] fuerat G fuerit B 22/23 dominica B)

sicut est aliqua esca Christi, de qua dicit : »mea est esca ut faciam voluntatem eius qui me misit et perficiam opus ipsius«, sic aestimationem escae illius est etiam potus. quod temeritatis quidem est ab esca dirimere et rebus ipsis ostendere, tamen qui potest intellegat ne forte quod est in actu esca sit, quod autem in consideratione potus. manducare est enim Christi: facere voluntatem eius qui misit eum et perficere opus eius, bibere autem: sapepe secundum voluntatem eius qui misit eumet perficere notitiam eius. secundum hanc differentiam intellegitur et quod ait : »caro mea vera est esca, et sanguis meus verus est potus« . esca enim vera est animarum actus, verus autem potus est agnitio veritatis. ideo et primum dat »panem benedicens « et frangens» discipulis quoniam in primo loco est actus; et post hoc »accipiens calicem et gratias agens dixit: bibite ex hoc

»<>

«, quoniam convenit primum quae sunt actus inplere et opus bonum delectare et sic <per opera et> ad scientiam rerum et secundum prophetam sic dicit<ur>: : »seminate vobis iustitiam et vindemiate fructum vitae«, ut primum bona opera post hoc autem quoddicit : »inluminate vobis lumen scientiae«, quasi per viam enim quandam postquam emendaverit quis mores suos proficiscatur ad scientiam et inkiminetur.

Et in Psahno vicesimo secundo dictum est primum: »praeparasti in conspectu meo mensam adversus eos qui tribulant me, inpinguasti in oleo caput meum «, et post hoc et: xpoculum tuum inebrians quam praeclarum est «. non autem reprehendat nos qui legit haec verba, quoniam oportuit interpretari quodammodo quae de sessionibus dicta sunt dei vel Christi. respondemus enim, quoniam placare tantummodo de scripturis propositum fuit de ses- [*](6. 10 Hos. 10, 12 - 20 Ps. 22, – 24 Ps. 22, 5) [*](1 δεῖ + primum lat. 9 1. mit Koe τοῦτο <ὅ>, vgl. lat. ? 11 <ὡς> Kl, vgl. lat. 19 εἰκοστῷ + δὲ Μ 25 με < lat. 32 καθίσεως (wie S. 477, 25; 489,4 vom Begriff) sessionibus lat. (wie 474, 7; 488, 29 von den Schriftstellen) Elt) [*](3 delectare ? Kl | <per opera et> Kl nach DieM, vgl. qui L | dicit<ur> Kl, vgl. 8 opera < G 91. [quod] ? Kl, vgl. 11 enim < B L 26 reprehendat ? Koe 32 propositus y | fui B)

et audientes clecem contristati sunt ule duobus fratribus, quoniam rogaverunt ceteris se praeponi. et vide, quoniam et ludas erat inter indignantes. et si inter indignantes ceteros erat, ne forte necdum inmiserat diabo- lus »in cor« eius, »ut traderetc dominum, sed in ipso proposito quo et ceteri apostoli erat.

<> 20, – 28). ́

lesus autem convocans eos dixit: scitis quia priticijjes gentium dominantur eorum, et qui maiores sunt potestatem exercent in eis. ita erit inter vos; sed quicumque voluerit inter vos maior esse, erit vester minister, et quicumque voluerit inter vos primus esse. erit vester servus.

quoniam duo fratres super ceteros apostolos sibi gloriam percipere voluerint indignantibus ceteris, inde occasionem accipiens lesus regulam iustitiae fidelibus ponit, ciuomodo quis apud deum potest obtinere primatum.

principes gentium non contenti regere tantum suos subiectos violenter eis dominari nituntur. inter vos autem qui estis mei <noti> non erunt haec, ne forte qui videntur habere aliquem in ecclesia principatum dominentur fratribus propriis vel potestatem in eos exerceant. quoniam sicut omnia carnalia in necessitate sunt posita non in votate spiritaha autem in voluntate non in necessitate, sic et qui principes sunt spiritales, principatus eorum in dilectione subiectorum debet esse positus, non in timore corporali. sed et qui voluerit apud patrem meum maior esse conparatione fratrum suorum ceterorum, efficiatur minister eorum, quibus

vult esse maior. et qui principatum desiderat ecclesiae, debet fieri omnium servus in humilitate servili, ut obsequatur omnibus in his quae pertinent ad salutem.

Et haec docet nos sermo divinus. nos autem sive non intellegentes voluntatem dei positam in scripturis sive contemnentes talem conmendationem Christi tales sumus, ut etiam malorum principum mundi excedere superbiam videamur, et non solum quaerimus sicut reges acies praecedentes et terribiles nos et accessu difficiles maxime pauperibus exhibemus, et tales sumus ad eos, qui nos

< > <> »́

interpellant vel propter aliquid deprecantur, sicut nec tyranni et crudeliores principibus mundialibus ad subiectos. et est videre in quibusdam ecclesiis, praecipue civitatum maximarum, principes populi Christiani nullam adfabilitatem habentes vel habere ad se permittentes. et apostolus quidem etiam dominis dat mandatum de servis dicens: »domin, quod iustum est et aequum servis praestate, scientes quia et vos habetis dominum in caelis«, docet autem et remittere minas. episcopi autem quidam crudeliter comminantur, aliquando quidem occasione peccati, alicjuando auem contemnentes pauperum cuam,

cum sit scriptuin : »quantum magnus es tantum humilia te, et invenies gratiam coram domino«, item in Proverbiis: » ante contritionem extollitur cor viri, et ante gloriam humiliatur«.

Frincipes ergo gentium dominentur eorum, ijrincipes autem ecclesiarum serviant subditis. sed et maiores gentium potestatem exerceant, fidelium autem audiant eum qui dicit : »discite ex me

quia mitis sum et humilis cordec non ista dicimus ut inclinemus ecclesiasticum principatum; est enim interdum quando (secundum vocem apostolicam) »peccantes coram omnibus arguant, ut et ceteri timorem habeant«, est aliquando, ut utens potestate sua tradat peccantem »satanae in interitum carnis, ut spiritus salvetur in die domini Iesu«. tamen raro hoc fieri debet; corripiendi enim sunt inquieti, consolandi autem »pusillanimes«, sustinendi infirmi, et »ad omnes« magnanimitas est habenda, nuUi »malum pro malo« reddendum, ut non aestimetur inimicus qui peccat, sed corripiatur ut frater. haec autem diximus voientes ostendere

quod ecclesiarum principes principum mundialium imitatores esse non debent, sed imitari debent Christum accessibilem et mulieribus loquentem et pueris manus inponentem et discipulis suis pedes lavantem atque tergentem, exemplum eis dantem, ut et ipsi similiter faciant fratribus suis. forsitan autem et, quoniam dominus constitutus serviebat pro salute hominum generi nostro, propterea dicitur »formam servi« suscepisse et humiliasse se <»oboediens factus) usque ad mortem, propter quod et deus eum superexaltanit«. qui vult ergo exaltari, simiha faciat, ut exaltetur per ea.

Sicut et filius hominis non [*](12 ff Vgl. Joh. 13, 5 – 17 Joh. 13, 13f – 23 ff Vgl. Hier. in Matth. 157 B: quando »formam servi acxepiU etc. — 26ff Vgl. Phil. 2, 8f — 33 ff Vgl. Hier. ia Matth. 157 B: nota, quod crebro diximus, eum, qui ministret, filium appel- lari hominis) [*](11 τὸ] τὸν H 13 κεκαθαρκέναι] lavantem atqvs tergentem lat.) [*](22 suis < G 27 <oboediens factus) Kl, vgl. gr. 29 deus Kl, vgl. gr., dominus x 33 et < L)

venit ministrari , sed ministrare; nam etsi angeli ministraverunt ei, quando »accesserunt et ministrabant ei«, etsi Martha ministravit ei, tamen non ideo venit ut ministretur, sed ut ministret ; et tantum crevit ministrans, ut animam suam daret redemptionem pro multis qui crediderunt in eum. cui dedit animam suam redemptionem pro multis ? nec enim convenit dicere: deo. ne forte ergo maligno ? ille enini dominabatur in nobis, donec daretur ei pro nobis redempfio anima lesu, de- cepto videlicet et aestimanti quasi possit dominari eius, et non videnti quia non poterit sustinere in tenendo eam tormenta. propter quod et »mors« putans se dominari eius, dominata non est, quoniam erat solus inter omnes »mor-

tuos liber« et fortior onmi mortis, et usque adeo fortior, ut et omnes sequi se volentes qui tenebantur a niorte liberaret a morte, nihil valente in eis postmodum morte. omnis enim qui sequitur lesum, inconprehensibilis est a morte. data autem anima eius in redemptionem pro multis non mansit apud eum, cui fuerat data. propter hoc dicit propheta quoniam »non derelinques animam meam in infernum «.

Et egredientibus eis ab Hiericho secutae sunt eum turbae multae.

Quae sunt secunduni historiam huius loei, in aperto consistunt.

Quae autein spiritaliter nobis videntur. dicamus. et primum consideremus, quid est quod dicit: egredientibus discipulis lesu cum ipso lesu ab Hiericho secutae sunt (um turbae multae. vide ergo, si memoB eorum quae a nobis sunt dicta apud Lucam in parabola de liomine descendente »ab Hierusalem in Hierichoc et incidente »in latrones«, potes dicere: ne forte et hic Hiericho intellegitur mundus iste terrenus ; qui ergo »ab Hierusalem in Hiericho« descendit. fuit Adam (id est homo), qui incidit »in latrones«. propter quem lesus cum discipulis suis descendit in eam et egressus est mercatus multos in ea fide- [*](6f Vgl. II. Kor. 4, 3 - 13 ff Vgl. Orig. hora. XXXIV m Luc. (IX, 201, 17 ff) — 16 Luc. 10, 30 — 27 Die Bemerkung iiber die nvolkreiche »volkreiche erscheint als exegetischer Schluß, anders Harnack TU. 42, 4, 84 A. 2) [*](2 οὐ] 1. 1. οὐ<δὲν> ? Kl 24 ᾿Αδὰμ] fuit Adarn . . . qui lat. 29 ἐκπορευέσθω Hu, vgl. lat. ἐμπορευέσθω Μ H 30 δὴ Koe δὲ Μ H 31 τὸ τοὺς] I. πολλοὺς <ἐν αὐτῇ πιστοὺς> Koe) [*](9 dicamus + Oraelia Origenis de eadera lectione L 19 intelhgatur B 28/29 descendit in eam cum discipulis suis L)

Et ecce duo caeci sedebant secus viam, et audientes quod lesus transit, exclamaverunt dicentes: miserere nobis, domine, fili David.

́ <>, ́ | <>

duos caecos possumus dicere Iudam et Israel, qui ante Christi adventum caeci fuerunt, tamen secus viam sedentes legis et prophetarum commorabantur. et caeci quidem erant quia non videbant ante adventum Christi ad animam suam verbum verum, quod erat in lege et prophetis. clamabant autem : miserere nobis, domine, fili David propter quod sentiebant esse se caecos, non inteUegentes voluntatem scripturarum et volentes respicere et videre gloriam quae erat in eis. quasi adhuc caeci et nihil magnum de lesu aestimantes, sed secundum carnem de eo tantum intellegentes, clamabant ad eum, qui factus est »ex semine David secundum carnemc, quia nihil amplius intellegebant quam filium esse. David, et omnis quae videbatur eorum propter deum eloquentia, nihil amplius sciebat de Christo, nisi quia filius erat David. duos autem caecos diximus populos duos in duo regna divisos

tempore Roboam, et vide prophetas quomodo nunc Israel, nunc ludae prophetaverunt, aliquando autem siniul ambobus. hi ergo populi, quoniam signo quodam prophetico audierant transire lesum, clamaverunt. puto enim, quod audierunt ab eis qui adventum Christi prophetaverunt, et quoniam transit (veniens quidem in eam egrediens autem ex ea), et timentes ne forte pertranseat eos, nequaquam misericordiam faciens super eos, clamabant: miserere nobis, domine, fili David. lesus autem non pertransit, [*](12ff Hebr. 8, 8f (Jer. 38, 31f) — 17ff Vgl. Hier. in Matth. 158 B: hi quia per se videre non\ poterant, audierunt praeconia salvatoris et confessi sunt filium David) [*](12 <Ἰσραὴλ — οἶκον> Hu, vgl. Hebr. 8, 8 22 f φησὶν — ἀκούσαντες < H 24 φησιν ὅτι] Kl, vgl. lat. 28 <ἐν> Diehl, vgl. lat.)

Stans ergo lesus clamoribus eorum retentus et precibus vocat eos ad se, principium beneficii eis ostendens <, quando vocavit eosy ; nec enim in vacuum vocavit eos. utinam et nobis clamantibus et dicentibus: yniserere nobis, domine, vocet nos incipientes a filio David, stans autem vocet nos quasi intendens deprecationibus nostris. dixit autem eis : quid vultis ut faciam vobis ? quod aestimo esse tale: quid vultis ostendite, manifestate, ut omnes qui egrediuntur de Hiericho et sequuntur me audiant et videant factum. illi autem responderunt : ut aperi-

aXK <> <> ̓

antur oculi nostri. ingenui quidem (eo, quod erant de Israel et luda) caeci autem (ignorantia et intellegentes propriam caecitatem) et audientes eos qui praedicaverunt de lesu, dicunt se velle tit aperiantur oculi eorum. et praecipue hoc dicunt qui legentes divinas scripturas intellegunt caecitatem suam ad sensum scripturarum. hi enim dicunt : miserere nobis et quia volumus ut aperiantur oculi nostri. et utinam et nos inteUegentes, in quibus caeci sumus et non videmus, sedentes iuxta ipsam scripturarum viam et audientes quoniam lesus transit, precibus nostris faciamus eum stare dicentes: volumus ut aperiantur oculi nostri. quod si dixerimus ex adfectu desiderante videre quae donat, tangens oculos animarum nostrarum aperiet quasi verbum et virtus et sapientia et omnia, quae de eo dicuntur, constitutus. [*](6 ἀγνοίας Kl, vgl. lat. κακίας Μ H 7 αὐτοῖς Μ 8 λεγομένων Μ 9 <κεκρά> γασι Koe, vgl. S. 507, 24 φασὶ MH 21 <καὶ> Koe, vgl. lat. 24 εἴποιμεν ρ εἴπαιμεν Μ H 28 βλέπειν] ? Diehl, vgl. lat.) [*](1 ingenue GL 31 st. αὐτῆς gr. Ζ. 7 las lat. ἑαυτῶν τῆς τυφλότητος Koe 16 et < y 19 ipsam] istam B)

Quoniam autem Marcus et Lucas secundum quosdam quidem ipsam exponunt historiam, secundum aliquos autem alteram similem, dignum est et quae ab eis dicuntur videre. et primum videamus de Marco ita scribente: »et venit in Hiericho. et exeunte eo inde et discipuhs eius et turba multa«.

qui ergo corporaliter intellegunt, propter diversitatem verborum dicent alia vice duos istos caecos Christum sanasse, alia autem vice unum illum quem Marcus exponit, tertia vero quod scribit Lucas.

qui autem spiritaliter intellegunt, unani eandemque rem diversis modis evangelistas exposuisse defendent. (luo enim caeci sunt (sicut diximus) ludas et Israel, unus autem est mixtus ex utroque populus universus * * *. »turb« ergo »multa« ex gentibus exeunte cum lesu et discipulis eius de mundo, Iudaicae quaedam reliquiae »iuxta viam« sedentes, id est iuxta proheticas scripturas, et mendicantes intellectum necessarium animarum suarum, sicut Marcus exponit fortiter clamabant, filium appellantes David. et cum videris eos, qui ex ludaeis credidenmt in lesum, aliquando quidem ex Maria et loseph esse eum putantes aliquando autem de sola Maria et spiritu sancto, videbis quomodo

ille caecus clamat : »fili David, miserere mei. quem increpant »multi«; <increpant emm multi> de Hiericho egressi ex gentibus sunt, populum videlicet qui videtur credere ex ludaeis,

ut taceant qui pauperes sunt in ficle Christi et putant eum ex semine viri et mulieris esse, trahentem genus ex David. sed multis increpantibus »<multo> magis« clamabat, credens quidem in lesum secundum hominem autem credens, et clamans dicit: »fili David, miserere meii«. lesus autem stans, iam non (sicut in Matthaeo) ipse eum vocat, sed iubet eum vocari. post haec iquit: »ille autem abiciens vestimentum suum, exihens venit ad Iesum«.

ne forte vestimentum caeci et mendicantis velamentum intelle- gatur caecitatis et mendicitatis, quo fuerat circumdatus ; quod abiciens venit ad lesum et digniosiori voce confessus est dicens : »Rabboni« ; digniosiusenim est dicere »Rabboni«, vel sicut in aliis dicit »Domin« quam: »fili «. unde et dominus propter illud quidem, quod dixit: »fili David, miserere «, non praestitit sanitatem nec quando sedebat veste caecitatis et mendicitatis velatus nec quando sedebat secus viam mendicans; propter hoc autem, [*](5 Vgl. Marc. 10, 46 — 10 Marc. 10, 49 - 13 Marc. 10, 50 - 18 Marc. 10, 51 - 19 Marc. 10, 48 – 21ff Vgl. Marc. 10, 48; 51 - 26 Marc. 10, 48 - 31ff Marc. 10, 51-52) [*](1 ἐπιτυγχάνειν <τοῦ νοῦ τὸν> 6 *** Kl Koe, vgl. lat. 7 καὶ περιβόλια < H | οἷς περιβέβλητο βέβλητο Μ 19 εἴπῃ Elt εἶπε MH 24 ἐλέους υ ἐλέου Μ H 28 <τυφλότητος—τῆς> Koe, vgl. lat. und Ζ. 7) [*](19 f lat. las εἶπε <Ῥαββουνὶ> μείζονι φωνῇ <ὁμολογῶν> τῆς 19 digniori B 20 dignius B)

Nunc videamus secundum Lucam, quae communiter dixit praetereuntes, propria autem eius tangentes. et primum vide, quod Marcus et Matthaeus egrediente lesu de Hiericho ponunt, Lucas autem ita: »et factum est cum adpropinquaret Hiericho«. <ergo secundumLucam intrans in Hiericho > et factus in proximo caecum inluminavit. et dicet ahquis secundum mysterium spiritale, quoniam prius est quod ait Lucas, secundum autem quod Marcus,

<> ̓ » <>

tertium vero quod dixitMatthaeus. primum enim oportet adpropinquare Hiericho, ita intrare in eam, postea autem exire de ea. Lucas ergo scribit: »et factum est cum adpropiaret Hiericho«, Marcus ita : »et venit in Hiericho et exeunte eo inde«. Matthaeus neque adpropiasse Hiericho scribit nec quia venit in Hiericho, sed tantum exeuntibus eis ab Hiericho. potest ergo secundum Lucam quidem adpropians Hiericho fecisse hoc, secundum Marcum autem veniens in Hiericho, secundum Matthaeum autem exiens ab Hiericho.

Post haec considera, quoniam clamanti caeco atque dicenti : »miserere mei, fili David «,» qui praecedebant, increpabant eum ut taceret«. tanquam si dicat: qui primi crediderant, increpabant ei clamanti: fili Danid«, ut taceret et non appellaret eum contemptibili nomine, sed potius diceret: »fili dei, miserere mei«. ille autem <»multo> magis clamabat: fili David, miserere mei«. et »stans lesus iussit eum adduci ad se«. et vide nisi (sicut diximus) inferior est caecus iste. nam nec lesus eum vocavit nec dixit eum voeari, sed quasi non capientem haec »iussit eum« quasi non potentem a semetipso venire »adduci ad se. et cum adpropiasset ei, interoga vit eum: quid vis ut faciam tibi ? « et non prius interrogavit eum aut interrogatus adpropiavit ei, sed quoniam adpropiavit, ideo interrogatus dixit: »ut videam, domine«. [*](1ff Liic. 18, 36f - 6 Luc. 18, 38 – 7 Luc. 18, 39 - 10 Vgl. Luc. 18, 38 — 14 Luc. 18, 39 - 15 Luc. 18, 40 - 22 Vgl. Luc. 18, 40 – 22ff Luc. 18, 40 — 25 Luc. 18, 40f - 30 Luc. 18, 41 - 31 Luc, 18, 42) [*](3 ναζορινός H 6 τυφλῷ <καὶ> Kl, vgL lat. 10 λέγοντι υἱὲ] υἱῶ Μ 22 <ὡς> Koe, vgl. lat. 26 θέλεις + ἵνα Μ 27 ἐπερώτησεν Η 29 ἀλλ’ KJ, vgl. lat. καὶ MH) [*](8 eum < y 15 <multo> Diehl, vgl. gr. 26 aut] lat. hat ἢ falsch verstanden Koe)

Et cum adpropinquassent in Hierosolymis, venit in Beth- [*](11 ff ff Luc. 18, 43 - 17 f Vgl. Luc. 18, 43 - 27 ff Vgl. Orig. tom. X, 30 in Joh. (IV, 204, 1 ff) καὶ ταῦτα μὲν κατὰ δύναμιν εἰς τὰ παρὰ τῷ Ματθαίῳ λεκτέον, τοῦ ὁλοκλήρου κοὶ παρὰ ταῦτα ἀκριβεστέρου λόγου εὐκαιρότερον, ὅταν elg τὸ κατὰ Ματθαῖον ἡμῖν λέγειν δοθῇ, λεχθησομένου. Vgl. noch Hautsch TU. 34, 2 α 71) [*](2 <τι> Lo 6 τοῦ < Η a 16 ἀκολουθεῖν καὶ δοξάζοντος Kl nach Koe ἀκολουθοῦντι καὶ δοξάζοντι MH 17 <τὸ> Koe 20 <εἴτε γνόντες> Ru, nach cod. Regius 21 δοίη Kl Koe δώη Μ Η 25 χαρισμάτων <πολυτισθεῖσι> Koe 27 vorher: Περὶ τῆς ὄνου καὶ τοῦ πώλου H) [*](27 Et] XV secundum mathm. In illo tempore L | appropinquassent R B L adpropiassent G 28 venit in y* et venissent L)

Dignum est ostendere hic voluntatem evangelistarum conscribentium et propositum eorum, quid considerantes post mirabilia eius et opera gloriosa etiam de exhibitione asinae et sessione domini super eam facerent mentionem. pone quia de visione caecorum, de paralyticorum constrictione, de resurrectione mortuorum, de mundatione leprosorum scripserunt evangelistae, ut aedificent homines in f ide Christi legentes in scripturis opera eius : quid autem

voluerunt conscribere quod adpropians lesus Hierosolymis cum discipulis suis et veniens in Bethphage iuxta montem Oliveti misit duos discipulos, mandans eis de asina et pullo eius, ut solventes adducant eam ad se, qui frequenter non pigritavit maiorem viam pedibus ambulare, sicut fecit quando ab Hierosolymis transiens per Samariam ibat in Galilaeam, cum venisset ad puteum »ex itinere« lassus, super eum sedisset ? quid autem est quod et ipse lesus asinam cum puUo eius ligatam solvere iubet et mandat, ut dicenti sibi: »quare solvitis « respondeant: quia dominus operam eius desiderat, confestim autem remittet eam. nec enim huiusmodi dominus, necessariam habens asinam et pullum eius aliquando Hgatos, ostendit in prima facie ahquid dignum magnificentia sua.

Quid autem est, ut de hoc etiam Zacharias propheta praediceret verbis huiusmodi: »gaude valde, fiha Sion; praedica, filia

| ́́

Hierusalem: ecce rex tuus venit tibi iustus et salvans, ipse mansuetus et sedens super subiugalem et pullum eius novellum«? si vis discere ex propheta, quomodo hoc magnum gaudium habuit filia Sion, audi quod dicit: »et exterminabit currus ex Ephrem et equum ex Hierusalem, et extefminabitur arcus belhcus, et multitudo et pax ex gentibus; et principabitur aquarum usque ad mare, et fluminum exitus terrae. et tu in sanguine testamenti dimisisti vincula tua de laccu non habenti aquam «. notavimus autem sicut in aliis [*](1 Sach. 9, 9 - 9 Sach. 9, – 12 - 28 ff Vgl. Orig. tom. Χ, 26 in Joh. (IV, 199, 29ff): ἰστέον μέντοιγε ὅτι οὐχ ὡς κεῖται παρὰ τῷ προφήτῃ ἡ λέξις ἐξέθετο αὐτὴν ὁ Μαρτθαῖος . . . κοὶ . . . ἀντὶ τοῦ ἐπὶ ὑποζύγιον κοὶ πῶλον νέον« ἀνέγραψεν· »ἐπὶ ὄνον καὶ πῶλον υἱὸν ὑποζυγίου«.) [*](7 f χαῖρε σφόδρα] Kl, vgl. lat. 19 καθήσεσθαὶ H 23 καταλίπωμεν υ καταλίπομεν Μ H) [*](3 super < G | iugalem B exterminabit Kl, vgl. gr. extermuiavit x 5/6 quomodo + de R 7 f ilia y* < L 9 efrem G (B) effratre 11 ex] de L 15 vincula] lat. δεσμούς 16 lacu B L : habente B)

Quaerere autem oportet quomodo rationabihter mandet propheta valde gaudere filiam Sion et praedicare filiam Hieru-

< > < >

salem propter eum, qui sedit »super asinam et pullum novellum«, cum post modicum videns Hierusalem lesus »flevit super eam«, dicens: »Hierusalem Hierusalem, quae occidis prophetas« et cetera. vide ergo, ne forte gavisuram Sion et praedicaturam Hierusalem, non illam dicit, quae dominum crucifixit, sed istam quae crucifixum suscepit, caelestem Sion, de qua dicit apostolus ad Hebraeos: »sed accessistis ad Sion montem et cinitatem dei vivi, Hierusalem caelestem« et cetera, item ad Galatas: »Hierusalem autem quae sursum est libera est, quae est mater nostracc ne forte ergo haec omnia mysteria sunt salvatoris, qui solvit vincula per discipulos suos populi ex ludaeis et populi qui venit ex gentibus. Hgata enim erat peccatis, quae tunc fuit synagoga, ligatus fuit

<> ̓< > ́ <

et pullus cum ea, qui postmodum factus est novellus ex gentibus populus credens. et hos ambos adpropians ad Hierusalem caelestem, id est ascendens in caelum, iussit discipulos suos ut solverent eos, dans eis spiritum sanctum et dicens: »accipite spiritum sanctum. si cuius dimiseritis peccata dimittentur eis ; et si cuius tenueritis, «. et semper discipuli Christi solventes ligatam asinam et pullum adducunt ad lesum volentem eis vehicuhs uti per discipulos suos solutis a vinculo peccatorum priorum. et dignum est fiho dei, ut sic necessarios habeat eos (misericors enim est) [super], asinam alligatam et pullum <alligatum> ea. necessarios autem habet eos, ut sedens super eis repauset magis eos super quibus sedet, quam repausetur ab eis.

Sed quaeret aliquis, quomodo eis quae diximus conveniens sit sermo qui sequitur, dicens: confestim remittet eos. solutio autem quaestionis istius (sicut atbitror) haec est. quoniam dominus quidem eorum qui fuerant ligati, nemo alius erat, nisi ille de quo ait apostolus: »nobis autem unus dominus lesus Christus, per quem omnia«, cui quoniam nequaquam contradicturus fuerat aliquis dicentium: wquare solvitis pullum ?« * * * manifestum est. nam quasi nullo contradicere potenti sic dicit Christus: et si aliquis vobis dixerit, dicetis quoniam dominus operam eorum desiderat.

<> ́-

et vide quia, postquam ascenderit lesus iii Hierosolymam sedens super pullum hunc vel illum, missio quaedam ad opus aliquod necessarium ad ipsum locum erat futura, ut aliquid operis faciant asina et pullus eius, et hoc quidem <um <um tacite>, non tamen clare. sensum autem huiusmodi intellectus accipio credens ordini beatitudinum, quem facit Matthaeus. nam postquam dixit: »beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum estregnum caelorumc post hoc scriptum est: »beatimansueti, quoniam ipsi possidebunt terram«. dicimus enim in his, quoniam primum quidem beatorum est »regnum «, in secundo autem loco »possidebunt terram «, non ut per omne saeculum sint super eam, sed consolati <et> eo quod esurierunt et sitierunt iustitiam, satiati in ea et misericordiam consecuti iterum restituantur in regnum caelorum. aut certe quoniam multi ex populo ludaeorum vel gentium, quos asinam et puUum supra sumus interpretati, qui crediderunt in Christo et susceperunt super se, postea missi a Clmsto reversi sunt

̓ <>

ad populum ludaicum vel ad ceteras gentes nondum credentes, ut praedicarent eis dominum Iesum filium dei. et hoc est quod significat dicens: confestim autem remittet eos.

Si ergo asina et puUus eius illi sunt, quos diximus supra, super quos verbum ascendit, non tibi videatur sermo insulsus, quod fideles homines animalibus conrarentur; forsitan enim tale aKquid intellegens et propheta dixit se factum esse quasiiumentum, non simpliciter iumentum, sed sicut iumentum apud deum vel apud Christum eius, secundum quod ait: »ut iumentum factus sum apud te«. nam quantum ad deum, iumenta sumus non solum nos, sed etiam multo nobis * * * prudentiores, sic autem, quantum ad pastorem Christum, etiam oves eius sumus, quoniam tanta distantia est inter eum et nos, quanta inter hominem et qualecumque iumentum.

< <> <> ̣

et forsitan cum ascenderint in Hierosolyma (sedente lesu super se) asina et pullus sunt, sed facti illic, non manebunt ibi, sed remittentur mutati iam et prodificati et enutriti verbi divinitate et eminentia scientiae honestati, ut ad gloriam dei digni habeantur remitti in locum unde adsumpti fuerant prius, domino eos meliorante et quasi mercedem hanc eis praestante pro eo quod portverunt eum et requieverunt in se: ut (sicut diximus) digni habeantur remitti in locum terrae huius ex qua erant adsumpti, sed non iam ad opera priora. nec enim fas est ut misericors dominus noster constitutus, postquam semel eos suscepit et honoravit et a vinculo solvit et fecit eos porpriam sessionem, ut mittat eos rursus ad vincula et opera mala, postquam semel susceperunt super corda sua filium dei. in his omnibus conveniebat

<> <»> à a a

valde gaudere et extendere gaudium (fructum «spiritus sancti«) filiam dei Sion et filiam eius Hierusalem praedicare. veniebat enim ei »rex iustus et salvans«, et non simpliciter »salvans« sed» xiustus et salvans«, id est cum iudicio et iustitia salvans. veniebat «sedens super asinam et pullum novellum«, quos diximus, visitanslsrael et exterminans »currus ex ephraem«, similes constitutos curribus Pharaonis quos »proiecit in mare«. veniebat autem, ut exterminet etiam »equum« animal bellicum de Hie- rusalem, ut pacem faciat Israel convertens perditas oves ipsius. quomodo non erat res digna gaudio magno sic venire regem iustum

atque salvantem <et mitem> Hierusalem, ex qua erat exterminandus omnis »arcus «, ut iam numquam »peccatores« in ea intendant »arcum« neque praeparent «sagittas in pharetra, ut sagittent in obscuro rectos «. erat <autem> tunc *** pax ex fide gentium salvatarum, domino principante »aquarum ad mare«, idest populorum, autem et »fluminum emissiones « et exitus facientium et inrigantium multa ipsius.

Qui autem simpliciter vult intellegere Sion populum Iudaeorum, ad quos venit salvator, sic dicere potest, quoniam verbum quidem dei praecipit gaudere filiam Sion et praedicare f iliam Hierusalem ; si autem aliqui eorum discrediderunt, non digna gaudio opera facientes neque suscipientes praedicandi praeceptum, ipsi sibi causa sunt facti, ut patiantur ea quae passi sunt, ut recte dicatur ad eos: »vobis [*](3 Vgl. Sach. 9, 10 — 4 Ps. 10, 2 — 8ff. llff Vgl. Sach. 9, 10 19f Vgl. Sach. 9, 9 — 24 Vgl. Rom. 3, 3 ? — 29 Act. 13, 46) [*](2 ὅτε] lat. las ὅθεν Koe 4 ἁμαρτωλοὶ + in ea lat. 11 θαλάσσης + id est populorum lat. 17 τῶν Ἰουδαίων> Koe, vgl. lat. 29 + guidem primum lat.) [*](1 <et > Kl, vgl. gr. 8 > Diehl, vgl. gr. | *** Kl, vgl. gr. 11 principante Χ* principata ρ 12 fluminum x* fluminis ρ | emissiones La emissionis y Lc 17 populum X* populos μ 24 filiam μ filiae x 26 discrediderint L)

Videamus autem et de nomine Bethphage secundum Matthaeum, Bethaniae autem secundum Marcum, Bethphage autem et Bethaniae secundum Lucam.

et hic erat locus »in monte, qui vocabatur Oliveti«. Interpretatur autem Bethphage quidem DOMUS MAXILLARUM (erat autem Villa sacerdotum, Quoniam maxilla propria erat Pars sacerdotum ex lege), Bethania autem DOMUS OBOEDIENTIAE. in domum ergo oboedientiae adducuntur omnes, qui solvuntur

a vincula peccatorum suorum, velad domum sacerdotalem maxillarum vel patientiae, ut inde ascendat dominus, in quo possumus dicere maxime occasionem accipientes de libro Iudicum, quoniam in his erat fons qui vocabatur fons maxillae, de quo biberat Samson cum sitisset; aut forsitan fons ille mysterium erat patientiae fidelium, ad quos dominus dicit: »qui te percusserit in maxilam unam, praebe illi et alteram«.

Super eos, quos secundum praeceptum Eius solverunt discipuli eius et Perduxerunt ad eum.

mons autem Olivarum est ecclesia, [*](1ff Vgl. Cl Nr. 225 Or. C p Nr. 66 Or. Ferner Orig. tom. X, 30 in Joh. (IV, 203, 34ff) u. besonders hom. XXXVII in Luc. (IX, 217ff). Hier. In Matth. 159 C: cumque adpropinquaret Hierosolymis et venisset Bethphage, ad Domum maxillarum, qui sacerdotum viculus erat etc. Vgl. Wutz Onom. sacra 39 — 3f Vgl. Harnack TU. 42, 4, 84 A. 2 — 8 Vgl. Wutz Onom. sacra 39 — 8ff Vgl. C luc Nr. 46 Or.? — 16ff Vgl. Iudic. 15, 19—18 Vgl. Luc. 6, 29 2 l. φασιν? Κl 14 nach Koe, vgl. lat. καὶ MH 29 ἐλεῶν Η 7 pars erat L 8—15 Bethania —dominus] hier Kl nach Diehl (Koe z. T.), vgl. gr.; hinter et alteram Z. 24 x 15 dominus] Iesus Pasch 27 eius1 < L)

<> <> <>

ut ascendat super eos, cum soluti fuerint a peccatis aceipientes remissionem eorum. super alligatis autem adliuc et »vinculis peccatorum « constrictis non sedet lesus. secundum Marcum autem et Lucam etiam pullus introducitur alligatus, «super quem nemo hominum sedit«; enim rationabile neque quod secundum mores humanos fieri solet, in gentibus factum fuerat aliquando neque fundatum in eis aUquid disciplinae, sed contra meritum suum a deo sunt consecuti, ut verbum dei super eos sederet, ut eo ducente ascendant in Hieru- [*](8 Luc. 19, 33 — 13ff Vgl.Hier. in Matth. 159 D: alligata erat asina multis vinculis peccatorum — 16 Vgl. Prov. 5, 22 — 16f Vgl. II 231, 9 — 8ff Marc. 11, 2; Luc. 19, 30) [*](7 λέγει H 11 δεδεμένον H 13 1. ἐπιβαίνειν? Kl, vgl. lat. 19 <καὶ> Kl, vgl. lat. 22 <ἀνθρώπινον> vgl. lat. 23 l. πέπρακτο ? | <ποτε> Diehl Koe, vgl. lat. | ἢ ἳδρυτο εὐταξίας τι τιἐν> Koe, vgl. lat. 23/24 ὓδρυτο τῶν H) [*](13 ascendens G La 16 autem] 1 enim KL, vgl. gr. 20 alligatus y* alHgandus L 31 f lat. frei ? 31 ducente <et > Diehl, vgl.gr.)

Euntes autern discipuli fecerunt sicut praecepit eis lesus. et adduxerunt asinam et pullum, et inposuerunt super eum vestimenta sua, et sedit super eum.

Adducentes ergo ad Christum asinam et pullum nudos eos non dimiserunt, sed ornamenta eis inposuerunt quibus ipsi fuerant adornati et vestibus quibus ipsi fuerant cooperti honestatem eis adicientes, quos suo studio solverant ipsi: ut super omatos vestibus discipulorum Christi Christus ascendat et requiescat in eis et apud eos dei verbum fundetur, quoniam unumquemque discipulorum decebat aliquid Christo conferre regi mansueto ***, ut possint dicere, quoniam Christi sumus operis participes.

Plurima autem turba stranerunt vestimenta sua in nia, alii autem caedebant ramos de arborbus et sternebant in via. multus ergo populus cum Christo ascendebat in Hierusalem, qui et ipsi fructum susceptionis Christi demonstraverunt, vestimenta sua et quaecumque habuerant ornamenta sternentes in via, per quam asina et pullus transibat, videhcet ut munde incedentes terram et rerum terrenarum pulverem nequaquam contingant vel patiantur in via iUa, qua in Hierusalem ascendebant. et tertium agmen post <duos> discipulos et plurimam turbam sternentem vestimenta sua in via introducitur, qui pulchritudinem ahquam itineri faciebant, per quod proficiscebatur in Hierusalem lesus.

<>

turba autem quae praecedebat et quae sequebatur, clamabant dicentes: Osanna filio David; benedictus qui venit in nomine domini; Osanna in excelsis. et praecedentes quidem ante Iesum dices, qui ante adventum fuerunt sancti prophetae et ceteri iusti; sequentes autem, qui fuerunt post adventum ipsius apostoli ceterique fideles qui secuti sunt verbum dei. tamen non aliud dicebant qui praecedebant, aliud autem qui sequebantur, sed omnes clamabant simul <ut> voce humanam quidem Christi dispensationem laudantes in eo, quod dicebant: osanna filio David [*](19—26 Vgl. Ci Nr. 226 Or. II 233, 14ff — 26ff Vgl. Hier. in Matth. 161 D: et praecedentes ac sequentes non brevi et silenti confessione, sed clamore plenissimo resonant: »Osanna« etc.) [*](4 <καὶ> ἂλλη Hu 19 φήσεις 〈τοὺς〉? Kl 25 26 χριστοῦ] αὐτοῦ Μ) [*](14 praecedebant . . . sequebantur B 20 adventum + christi Gc B L 28 insimul L | > Diehl, vgl. gr.)

Et cum intrasset lesus in Hierosolymam, commota est universa civitas dicens: quis est hict turba autem dicebat: hic est lesus ’propheta a Nazareth Galilaeae. in istis nunc duobus clamoribus dictis ex consensu praecedentium et sequentium lesum ipse quidem intravit in Hierosolymam veram, admirantes autem virtutes caelestes, quae appellantur <universa> civitas, dicebant: est iste ? secundum quod fuerat prophetatum in Psalmo de ascensione ipsius et de admiratione virtutum caelestium <admirantium> propter novum vehiculum corporis eius. habet autem ita : »tollite portas, principes, vestras, et elevamini, portae aeternales, et mtroibit rex gloriae.

quis est iste rex gloriae ? dominus fortis et potens, dominus potens in proelio«. et in Esaia similia quaedamprode reditu eius in caelum post dispensationem passionis ipsius hoc modo : «quis est iste qui venit ex Edom, rubra vestimenta habens ex Bosor, iste formosus in stola ?« hoc autem diximus, ut ostendamus mysterium eius quod dicitur, quoniam ascendente eo in Hierusalem commota est omnis civitas clicens : quis est iste?

<

NAI. >

Matth. 21,12-13).

Et intravit lesus in templum dei et eiciebat omnes vendentes et ementes in templo, et mensas nummulariorum evertit et cathedras vendentium columbas, et dixit eis: scriptum est: domus mea domus orationis vocabitur, vos autem fecistis eam speluncam latronum.

Supra mensuram dignitatis Christi fuerat, secundum quod videbatur filius esse fabri, ut tanta f idueia uteretur et potestate, eiciens nundinam de templo, qua nec princeps alicuius gentis utens facile poterat explicare quod fecit lesus. et haec diximus secundum simphcem intehectum. secundum moralem autem taha dicemus. et primum ciuidem de templo <dei> , de quo per prophetam dixit deus : domus mea domus orationis uocabitur ergo secundum corporalem circumcisionem carnis et secundum corporales legis festivitates et sacrificia, consequenter et templum dei aestimabatur, quod ex lapidibus insensatis erat constructum, primum quidem a Salomone, deinde reparatum ab Esdra, postea vero post Christi adventum a Romanis destruc-

tum. et illa aestiraabatur domus esse orationis, qua destructa necesse est ut ludaei quasi iam non habentes domum orationis iam non habeant privilegium speculationis dei nec possint secundum legem deo servire. hoc ergo facto omnia Christus eiecit in mysterio spiritalium actuum suorum et tunc fecit visibihter, quod semper invisibihter agit, eiciens vendentes et ementes de templo et mensas nummularicyrum evertens et cathedras vendentium columbas *** ad correptionem popuh, ut non pro mundis festinitatibus <celebratis> in nomine dei emptionibus et venditionibus vacent in loco non competenti, in qyxo non debent vendere et emere, sed orationibus tantum vacare, qui congregantur quasi m domo orationis.

a