Et accesserunt ad eum Pharisaei temptantes eum et di- centes: si licet homini dimittere uxorem suam quacumque ex causa? Ergo accedentium et interrogan- tium Christum errant quidam temptantes. temptato autem domino tali, quis discipulorum eius graviter ferat, [*](3f Matth. 9, 9 — 12ff Vgl. Matth. 19, 28 — 25 Marc. 10, 2 5 ἀλλὰ Μ | γὰρ < Η 12ff <πάντα ἀφέντες> Κl, vgl. lat. 14 [οἱ] ΚL | τῶν <> φαρισαίων <> εἰ ἔξεστν <> τὴν γυναῖκα <> πᾶσαν αἰ <> 21 ἀν- θρώπῳ Koe, vgl. lat. und S. 319, 19 ἄνθρωπον ΜΗ 4 domino sibi L 6 enim est L 12 priora] propria L 18 Et-eum] Accesserunt autem ad ihm scribae et L)
v.10.p.319
<> qui positus est ad docendum, si temptatus fuerit a quibusdam? tamen et temptatoribus respondit dogmata pietatis. quidam ergo dicebant: silicet homini dimittere uxorem suam quacumque ex causa? quibus respondens dixit: »non legistis, quoniam qui fecit ab initio, masculum et feminam fecit eos et dixit: propter hoc relinquet homo patrem et matrem et iungetur uxori suae, et erunt duo in carne una? itaque iam non sunt duo, sed caro una. quod ergo deus con- iunxit homo non separet. et puto quod Pharisaei qui dicebant: si licet homini dimittere uxorem suam quacumque ex causa, ideo proposuerunt hoc verbum volentes eum reprehendere quid-
[*](36—320, 6 Π 210, 2f 1 ἀγανακτείη Μa 4 φιλομα- θίας Μ 5 ἀλλὰ πὸ H w. e. sch. 13f [τὰ—αὐτὸν] Ηu: Ditographie aus Z. 11f 17 <εὐσεβείας> Κl, vgl. lat. 16 et < L 20 non (vgl. S. 320,26)] num G L) v.10.p.320
<> < >, <> < > <> quid dixisset; ut si quidem dixis- set: licet dimittere, culparent eum quasi *** solventem coniu- gia; si autem dixisset: non licet, iterum culparent eum quasi iu- bentem viros convivere mulieribus etiam cum peccatis. non autem nidebant quomodo eis manifeste et inreprehensibiliter fuerat responsurus, sicut alibi interrogaverunt eum: »si licet dare tributum Caesari?«, ut siquidem dixisset: date, cul- parent eum quasi subdentem ho- minibus populum dei et addi- centem eum Romanis et non legi- bus dei; si autem dixisset: non licet dare, iterum culparent eum quasi seditions et proelia conci- tantem et facientem populum dis- cedere a Caesare, qui mundum te- nebat. vide autem quomodo inre- prehensibiliter respondit primum quidem interrogantibus: si licet di- mittere uxorem quacumque ex causa dicens: non legistis quoniam qui fecit masculum et feminam fecit eos? et cetera, ad illud autem quod obiecerunt dicentes: quomodo Moyses prae- cepit dare labellum repudii? ait: propter duritiam cordis vestry.
[*](10 Matth. 22, 17 — 13ff Vgl. II 251, 5 — 7 2. 14 <ἄν> Κl 8ff <οὐχ—ἀπο- κρινεῖται> Kl nach lat. und gr. Z. 20—22 14ff <τοῦ—αὐτὸν> Κl Koe, vgl. lat. 20—22 [οὐχ—ἀποκρίνεται] Κl, nach lat. 22f <ὅρα—ἀπεκρίντο> Κl nach lat. 32 *** Kl <πρὸς τὴν σκληροκαρδίαν ὑμῶν> Κoe, vgl. lat. 3 *** Koe, vgl. gr. 9 mani- feste] lat. las σαφῶς st. σοφῶς Κoe 10 sicut Kl, vgl. gr. sic et x 14 eum μ eos x 27 fecit + ab initio B) v.10.p.321
vidit enim quia non omnis causa iuste solvit coniugium, sed quo- niam oportet virum cohabitare mulieri »quasi nasi infirmiori et reddere ei honorem« et sustinere »onera« vitiorum eius. <et Phari- sa>eos, qui in littera legis Gloria- bantur, ex ipsis Moysi scripturis convincit dicens: non legistis quoniam qui fecit ab initio mascu- lum et feminam fecit eos? et cetera. [*](3f I. Petr. 3, 7 — 5f Vgl. Gal. 6, 2 — 23—326, 25 Vgl. B I, 184, 22—185, 10 — 32 Gen. 1,27 vgl. Matth. 19,4 — 34 Gen. 2, 24 vgl. Matth. 19, 5 8 μωυσέως Μ 27 τῶν < Η 4 vaso G 6 <et Pharisa>eos 29 γεγενμημένον Η 32 καὶ + τὸ Η Κλ, vgl. gr.)
v.10.p.322
tamen quoniam tetigimus istum locum ubi et illud dicitur: »haec vocabitur mulier, quia de viro suo adsumpta est«, sciendum quia nihil proprium habet quantum ad Graecum [vel ad Latinum] sermonem, ut ideo vocetur mulier, quia de viro suo adsumpta est. propterea legentes Hebraica invenimus originationem istam convenienter positam in Hebraeo. habet autem Hebraicum ita: quod intellegitur et mulier [*](3 Gen. 2, 7 — 5 f Vgl. Gen. 2, 20 — 22 — 9 Gen. 1, 27 — 10 — 323, 10 Vgl. F. Field, Origenis Hexapla I, 1, 10. 15 — 25 Gen. 2, 23 14 OYNKHBA KI ἀνκηβᾶ M H 17 ἂν Η 18 τὴν μρα καὶ τὸν πρα Η 20 θήλυ Η 24 ιλλθδ + scriptum L 28 [vel ad Latinum] KI 35 ISSA x* Essa ρ)
v.10.p.323
<>, <> et adsumpta; apud Hebraeos enim mulier adsumpta vocatur) item quod est a viro). vides quomodo iunctum est iuxta id est a viro adsumpta. unde Theodotion sic posuit: haec vocabitur mulier sumptio, quia de viro suo sumpta est, Symmachus autem ita: haec vocabitur quod est mulier a viro. et quod debet esse inter eos, qui ex deo iunguntur, dignum deo qui iunxit, addi[di]t dicens: itaque iam non sunt duo. ubi enim Concordia est et consensus <et concentus> viri ad mulierem et mulieris ad virum, huius quidem quasi principis, illius autem quasi obsequentis secundum quod dictum est: »et ipse tui dominabitur«, vere de eis dicitur: iam non sunt duo. ergo deus est qui coniunxit duos in unum, ut iam non sint duo, 639
[*](15—327, 18 Vgl. C v Nr. 21 Or. — 20 Gen. 3, 16 — 23 ff Vgl. I. Kor. 6, 17 16 γε] μὲν C v Nr. 21 enim lat. 18 <καὶ—ἄνδρα> KI, vgl. lat. 19 <ὡς> KI mit C v Nr. 21, vgl. lat. 21 ἀλληθῶς H | εἰπεῖν < Μ 25 κυρίῳ KI mit C v Nr. 21 θεῷ M H | τὸ KI mit C v Nr. 21 τῶ M H 28 τὸ1 < Μ 30 καὶ + ἐπειδὴ C v Nr. 21 3.5 ΜΗΙΣ ΚΙ NHEIC B AINEIE L Eio R G 6 unde + et B 14 addi[di]t Diehl, vgl. gr. 16 <et concentus> Diehl KI, vgl. gr.) v.10.p.324
<> » ubi »ex deo conparatur uxor viro«. et quoniam deus coniunxit, ideo gratia est in eis quos deus coniunxit. quod Paulus sciens castam coniunctionem gratiam appellavit, dicens: »volo omnes <homines> esse sicut meipsum, sed unusquisque propriam habet gratiam ex deo, alius quidem sic, alius autem sic«. qui enim ex deo sunt iuncti et sapient et faciunt quod mandate apostolus: »viri, diligite uxores vestras, sicut et Christus dilexit ecclesiam«, item: »mulier ut timeat virum«, sicut ecclesia Christum, eorum coniunctio gratia dei est.
[*](1 Vgl. Prov. 19, 11 — 10 I. Kor. 7, 7 — 17 Eph. 5, 25 — 19 Eph. 5,33 — 26 I. Tim. 4, 1—3 1 <ὅπου> παρὰ θεοῦ KI, vgl. lat. παρ᾿ οὖ M H 8 τὸν <Ηa 18 Χριστὸς <ἠγάπησεν> Koe, vgl. lat. 30 ἰδίαν] οἰκεῖαν Μ 10 <homines> Kl, vgl. gr. 18 et < G L) v.10.p.325
Sed quoniam apostolus profert: »et erunt duo in carne una. sacramentum hoc magnum est, ego autem puto in Christo et in ecclesia«, dicendum est quoniam non dimisit Christus primam <ut ita dicam> uxorem suam (id est primam synagogam) secundum aliam speciem spiritalem servans quod dictum est: quod deus coniunxit, homo non separet, nisi quando adultera<ta> es uxor illa corrupta ab adultero inimico, cuius consilio et insidiata est viro et interficere eum voluit dicens: »tolle de terra huiusmodi«, et: »crucifige, crucifige eum«. illa ergo se potius abstinuit, quam vir eius eam dimisit. [*](5 ff Vgl. Eph. 5, 31.32 — 18 f Luc. 23, 18 (vgl. Act. 22, 22) 21 — 24 Jes. 50, 1 — 28 f Vgl. Phil. 2, 6 3 ἀποκρίση Η 12 ὃ οὖν ΚΙ, vgl. lat. οὒς M H 16 ἐπιβουλεύουσα ... ἀποκτείνουσα Μ 19 <καὶ> KI Koe, vgl. lat. 25 τὸ <Η 27 ἡμῶν Ηa] 29 ὡς KI ὃς M H 10 <ut—dicam> Diehl, vgl. gr. 13 spiritalem] zu streichen? Kl, vgl. gr. 16 adultera<ta> Kl, vgl. gr. 22 se <L)
v.10.p.326
<> <>, et reliquit propter ecclesiam Christus vir patrem, cum quo erat, »cum in forma dei esset«, reliquit etiam matrem, cum esset et ipse filius Hierusalem quae erat sursum, secundum corpus, et coniunctus est uxori suae isti quae ceciderat huc, et facti sunt <hic> duo in carne una. propter eam enim et ipse »caro est factus«, cum esset verbum. »et habitavit in nobis«, et sun tuna caro, quoniam de muliere ecclesia dicitur: »vos estis corpus Christi et membra ex membro«. nec est <aliquid> aliud corpus Christi a corpore ecclesiae, sed unum sunt corpus, et deus illos univit, mandans ut homo non separet ecclesiam a Christo, quos deus coniunxit. unde omnis anima quae cognoscit se insepara bilem esse a Christo *** sic dicit: »quis nos separabit a
[*](1 ff Vgl. Orig. hom. X, 7 in Jer. (III, 77, 12 ff): καταλείπει »τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα«, τὴν ἄνω Ἱερουσαλήμ κτλ. — 2 Vgl. Joh. 1, 1 — 3 Phil. 2, 6 — 12 Joh. 1, 14 — 16 I. Kor. 12,27 — 31 Röm. 8, 35 2 πρὸς ὃν ἦν πατέρα Kl, vgl. lat. πρα ὃν ἑώρα M (H) 14 νῦν <H a 16 <ἐκκλησίᾶ> Koe, vgl. lat. 19 Χριστοῦ σῶμα H 20 αὐτῆς M 23 μὴ < 27 τοῦ <H 30 <ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ> Koe, vgl. lat. 10 <hic> Koe, vgl. gr. 10 f propter eam Koe, vgl. gr. Propterea x 17 ex membro] lat. las ἐκ μέλους 18 <aliquid> Diehl, vgl. gr. 28 quos] quod R 31 *** Διεηλ KI, vgl. gr.) v.10.p.327
caritate Christi? tribulation an angustia«? et cetera, et: »confide, quia neque mors neque vita« neque aliquid eorum, quae sequutur, »poterit nos searare a caritate dei,quae est in Christo Iesu«.
[*](4 Vgl. Röm. 7, 14–9f S. 325, 24ff–16f. 27 Vgl. Deut.24, 1 3 γινομένης Μ 4 οὖν Koe οὐχὶ ΜΗ 7 οὕτως Ma 35 <καὶ τῶν> Kl nach Koe)
v.10.p.330
[*](7 Deut. 14, 22; 16, 1–9f Vgl. Lev. 24 u. ö. –13ff Vgl. Orig. hom. IV, 2 in Jer. (III, 24, 27 ff): καὶ ἐπεὶ ἔλαβον τὸ βιβλίον τοῦ ἀποσταςίου, διὰ τοῦτο ἐγκατελείφθησαν πάντη κτλ. – 14f Ps. 73, 9 – 16 ff Jes. 3, 1–3 – 17 ff Vgl. Orig. hom. IV, 2 in Jer . – 26 ff Vgl. Deut. 24, 1 – 30 ff Vgl. Matth. 27, 15f 10 <τάδε ἢ> Koe 21 καὶ ἰσχύοντα Kl κατισχύοντα ΜΗ 23 πρῶτον (=α) Diehl Koe ὁ ΜΗ 28 <αὐ> τὴν Kl 32 μὲν <Μ)
v.10.p.331
[*](4f Luc. 23, 21. 18 (vgl. Act. 22, 22) – 6 ff Matth. 27, 25 – 9 ff Luc. 21, 20–11 Vgl. Matth. 23, 38 Parr. – 12 Jes. 1, 8 – 18 ff Vgl. Deut. 24, 1 – 23 Kol. 2, 14 – 31 ff Vgl. Deut. 24, 1)[*](6 τὸ 1 <Μ 10 ἐρήμωσης Η 11 ἀυτῆς Η 17 ἔγραψεν Μ w. e. sch. ἔγραφεν Η 27 αὐτῶ Ha 28 *** Hu καὶ ἕτεροι> ρ 29 ἐγίνοντο Η)v.10.p.332