Commentarium In Evangelium Matthaei (Lib. 12-17)

Et cum non haberet unde redderet, iusssit eum vendi et uxorem eius et filios eius et omnia eius et reddi debitum. [*](3 Prov. 20, 6 – 5 Vgl. Ex. 25, 39; 38; 38, 17 – 14 Vgl. I. Paral. 22, 14 1 τοσ<αῦτα–αὐθρώπους Κl nach Diehl τοσούτους Μ Η (ουτους aus ανους verlesen) 2 αὐτῶν Η a 6 χρυσοῦ Η u χρόνου Μ Η |λιχνία Η 7 ἡ <ἐκ> Κl 13 δέδεικται Diehl, vgl. λέλεκται Μ Η 27 τιμῆς <Μ 30 γενέσθαι Η 4 homo x* et hoc ρ 19 dei < L)

( ( <> [*](5 <ὡς> εἰκὸς λ? 10 l. καὶ ἐσπλαγχνίσθη ἐπὶ ? Kl 19 ἀπολαβεῖν <ἀλλ’> Koe 20 <oὐ> Kl 28 ὄφειλεν Η 32 δυνάοια Η)

Opus est ergo dicere secundum volunatem Christi, quis est debitor talentorum multorum et quae uxor eius et qui filii eius et omnia eius, et quis est * * * debitor qui ipsi debitori * * * debebat, et qui conservi videntes hunc quidem offocantem illum autem offocari. et sicut est quidem ver, confiteor neminem exponere posse nisi solum Christum, qui »discipulis suis omnia secrete solvit« veniens in sensum eorum et aperiens eis parabolarum thesauros obscuros, secretos, invisibiles et confirmans demonstrationibus indubitabilibus[aut] eum quem voluerit inluminare scientiae lumine, ut intellegat omnia parabolae huius. [*](20 Vgl. Marc. 4, 34 – 24f Vgl. Kol. 2,3 8 * * * Diehl Kl, vgl. lat. 17 <ἐπ’> Kl 19 <δύνασθαι>Kl, nach Diehl Koe 26 ἐνεργῶν Μ 28 <πάντων> Diehl, vgl. lat. 31 ἀνθρωπῳ ρ ἀνων Μ Η 11/112 * * * Diehl Kl, vgl. gr. 21 secrete (G) L Pasch secreta B 23 paraqbolae Pasch 26 [ aut] Kl)

sive autem potest esse diabolus sive »homo peccati« sive et neuter eorum, aut alius aliquis <homo aut aliquis> eorum qui sub diabolo sunt. est enim sapientiae dei hoc opus.

Quando autem (secundum parabolam) homo rex voluit ponere rationem, videre est dignum, et ad quod tempus quae dicuntur referre debemus. si enim post consummationem aut sub ipsa consummatione (secundum tenus snerati iudicii), quomodo quis salvet quod dicitur de eo, [*](3 Vgl. II. Thess. 2, 4 – 18f Vgl. I. Kor. 2, 10 6 τὸν] τῶν Η 8/9 ἤτοι — ποιότητας < Μ 16 <καὶ> Koe 32 μὲν < Ηa 35 <ἄν τις> Kl, vgl. lat.) [*](4/5 <homo aut aliquis> Kl nach Diehl Koe. vgl. gr. 6 dei y* Pasch < L 31 debeamus Gc 32 sub y* Lc sumb La 35 salvet Diehl. vgl. gr. (ABBREV) lvet G solvet B L)

003C;> qui denarios centum debebat et offocabatur ab eo, qui multorum talentorum veniam fuerat consecutus? si autem ante iudicium, quis potest ostendere <ante illud> positam rationem abv homine rege cum servis suis? [*](12 Marc. 4, 34– 20ff Vgl. Joh. 21, 25 – 27 Vgl. II. Kor. 3, 30 10 ὑπὸ] περὶ Μ 11 ὅτι Κl εἰ Μ Η 18 γε Kl τε Μ Η 23 áneyreu[hnai koe ἂν εὑρεθῆναι M H 31 <καὶ> Kl nach Koe 5 qui G 5/6 <ante illud> Diehl Koe. vgl. gr.)

dicemus igitur, quoniam videtur de temporibus iudicii praedictis hoc fore. probatio autem huius est una quidem parabola istius ipsius evangelii posita in extremo, altera autem secundum Lucam. sed ne exponentes eam prolongemus sermonem, breviter dicemus quoniam prarin Joh. (IV, 467, 22f): [*](13f. Vgl. Orig. tom. XXXII, 24 κατὰ τὸν τόπον, κρινοῦντος τοῦ ἐντευξομένου κτλ. 1 οἱ] εἰ Η 5 φθάσαι unleser lich in M < H 7 βραχυτέραν Koe, 9 φήσωμεν . . . πολλῶν Η a, corr. H centum 14 ἐντευξομένων <ὠφελείας> Keo 16 ἀπολελογΐσθω M 26 δὲ +καὶ Η 21. 32 dicemus Kl, vgl. gr. dicimus x 21 lat. las περὶ τῶν κεκηρυγμένων . . . καιρῶν? Origenes X 20)

< < bola quidem secundum Matthaeum <demonstrat, quoniam> »homo quidam peregre profectus vocavit servos suos et tradidit eis substantiam suam«, et alii quidem quinque, alii autem duo, alii autem talentum unum. et »post multum tempus reversus est dominus servorum eorum«. et his ipsis sermonibus scriptum est quoniam » posuit rationem cum eis«. considera ergo quod ait: »et posuit rationem cum eis«, et confer cum isto quod dictum est: inc ipiente autem eo ponere rationem, et vide quoniam peregrinationem quidem patrisfamilias appellavit tempus, secundum quod »donec sumus in corpore, peregrinamur a deo«, adventum <autem> eius, quando »post multum tempus venit dominus servorumeorum«, tempus esse iudicii cum venerit in consummatione. 1 Matth. 25, 14 – 15 – 10. 12f 22 Matth. 25, 19 [*](8 εἶτα Μ | ἐκείνη Η 13 <τήρησον —λόγον> Klvgl. lat. 19 ἐν <M ab 2 <demonsstrat, quoniam> Kl, vgl. gr. 7 talentum unum] commisit unum talentum R G c 15 cum eis rationem G 18 vide Kl, vgl. gr. vides x 22 <autem> Koe, vgl. gr. 25 esse] Übergang in den acc. c. inf. Diehl 26 consummationem L)

<> secundum Lucam autem clarius manifestat, quoniam »homo quidam nobilis profectus est in regionem longinquam accipere sibi regnum et reverti«. proficiscens autem vocavit decem servos suos et »dedit illis decem mnas et dixit eis: negotiamini donec venio «. iste autem nobilis vir, qui odiebatur a civibus suis, qui miserant »legationem super se, reversus est »regno accepto et vocar <i iuss> it servos quibus dederat pecuniam, ut videret quae esset negotiatio eorum«. [*](3 Luc. 19, 12 — 6 Luc. 19, 13 — 9 ff Vgl. Luc. 19, 14 — 12 Vgl. Luc. 19, 14 — 15 — 17 Vgl. Luc. 19, 16 — 19 Luc. 19, 17 23 f Vgl. Luc. 19, 18 — 19 — 28 Vgl. Luc. 19, 19 — 30 f Luc. 19, 22. 24 5 δούλους + suos lat. 11 αὐτὸν] αὐτῶν Μa 13 εἶπεν Kl, vgl. lat. εἰπὼν M H 17 ποιήκασι Ha 20 πιστῶς Ha 23 <τῷ> Diehl 8 donec] dum L 13 vocar <i iuss > it Diehl vocavit x) quis ergo non dicat, quoniam nobilis ille homo, qui abierat »in regiionem loninquam accipere sibi regnum et reverti«, Christus est qui abiit accipere regnum et mundi et omnium quae in eo sunt, qui autem decem acceperant mnas, sunt quibus dispensatio verbi credita est, cives autem eius (secundum quod natus fuerat in hoc mundo et susceperat humanam naturam) qui noluerunt eum regnare, Iudaei sunt qui ei credere noluerunt et ceteri infideles?

Haec retulimus ex eis volentes ostendere, quoniam et hoc quod dicit: qui voluit ponere rationem cum servis suis ad tempus consummationis refertur, quando etiam rex est regno accepto: [*](5 f Vgl. Luc. 19, 21 — 23 Luc. 19, 15 10 τῶν] omnium quae lat. 14 ἐμπολιτευσαμένω Ha | <τούτῳ> Diehl Koe, vgl. lat. 24 [ἐ]δεδώκει Kl, vgl. S. 307, 15 28 καὶ < Ma 29 <τὸ> Koe 4 dicet Koe 7 reverti]redier B 8 abiit] οἱονεὶ scheint übergangen, wie S. 310, 11 9 eo] eis G L 33. l. [et]iam? Kl, vgl. gr.)

» quo accepto voluit ponere rationem cum servis suis, et incipiente eo ponere oblatus est ei unus debitor talentorum multorum, oblatus est autem quais regi a suis ministris, videlicet angelis. et forsitan unus est iste, cui commissa fuit quaedam villicatio magna, et <qui> quia non bene villicavit sed dispersit omnia sibi commissa, quasi factus debitor est talentorum multorum. hic non habens unde redderet iubetur venundari a rege cum uxore, cui communicans factus est pater quorundam natorum. opus est autem non mediocre videre in intellegibilius patrem et matrem et filios. sicut enim Hierusalem quae sursum est, mater est Pauli et omnium similium ei, sic mater est [*](1 Luc. 19, 21 – 32 Vgl. Gal. 4, 26 7 προσηνέχθη + ei lat. 8 πολῶν H 12 ἐστϊ Μ 16 τὰ] omnia lat. 23 δὲ οὐδὲ Μ 15 <qui> Diehl, vgl. gr. 18 est R Gc B < Ga L 22 quorundam y* multorum L 24 videre ρ (in notis) videri x | in < R 33 mater est y* < L) <> <>. quorundam quidem Soene Aegypti vel Memphis, aliorum autem Tyrus et Sidom et ceterae civitates, quae nominatae sunt in scripturis gentium impiarum. et sicut Hierusalem sponsa est ornata »viro suo« Christo, sic et illae matres virtutum quarundam possidentium esa coniuges suntvel sponsae. et sicut sunt quidam filii Hierusalem quasi matris quidam filii Soenes vel Memphidis vel Tyri vel Sidonis et praepositorum eis primcipum quasi patrum. et forsitan et iste unus, quioblatus est homini regi. habet uxorem et filios, quos primum quidem iussit rex venundari, postea autem misertus dimisit <eum et diminit> ei omne debitum eius, non ignorans futura, sed ut nos discamus quod actum est. unusquisque ergo habentium (se- [*](6 Vgl. Orig. hom. XI, 4 in Num. (VII, 83, 28): rex gentis impiae — 7 f Vgl. Apoc. 21, 2 1 φέρε Μ 2 <Μίμφις—Τύρος> Kl, vgl. lat. 15 ἢ1 Kl, vgl. lat. καὶ M H 17 <ὠς πατέρων> Kl, Koe, vgl. lat. 20 ἀνθρώπῳ Koe, vgl. lat. τῶ Μ Η 9 virtutum] virorum G L 14 soenes Kl soaenae G syene (B) L | memphidis ρ memphitis (G) L memfis B 27 <eum et dimisit> Diehl, vgl. gr. 32 habentium Ga B L habens R Gc) »<>

| cundum quod diximus) uxorem vel sponsam aut filios daturus est rationem, cum venerit rex ponere rationem, etis in initio ponendae rationis oblatus est. unusquisque enim eorum habet et debitores, quasi princeps alicuius vel Soenes vel Memphidis vel Tyri vel Sidonis vel alicuius huiusmodi.

Iste ergo qui dimissus est et indulgentiam consecutus exiens a rege invenit unum de conservis suis qui debebat ei denarios centum, et offocabat eum dicens: redde si quid debes. ideo (arbitror) offocabat eum, quoniam a rege exierat, nec enim offocaret conservum suun si nonexisset a rege. adhuc considera subtilitatem scripturae, quoniam servus quidem talentorum multorum debitor procidens adoravit regem quasi regem, qui acceperat regnum et venerat ad rationem ponendam, qui autem centum debebat denarios procidens non adoravit, sed rogavit conservum discens: patientam [*](27 ff Vgl. Luc. 19, 15 3 ἡνείκα Ha 8 καὶ <γὰρ> Koe, vgl. lat. 9 <ἢ> Kl, vgl. lat. 13 οὖν + <ὁ> ? Kl, vgl. lat. 20 ἦν < Ha 30 — 32 ὁ — προσεκύνει < Η 3 aut] vel B 10 Soenes Kl (vgl. Ga) syenis (y) L | Memphidis ρ memfis y memphitis L 13 qui y* < L 19 <et>ideo? Kl, vgl. gr. 21 si non] nisi L 21 denarios debebat L)

k <> habe in me, et omnia reddam tibi. et rex quidem misertus dimisit eum cum debito universo, iste autem nec misereri voluit suo conservo. et ille quidem et priusquam dimitteret, non misit in carecrem debitorem talentorum multorum, sed iussit eum uenundari et uxorm et filiow eius et reddi debitum, donec redderet quod debebat. sunt autem et conserui quidem eius, qui indulgentiam est consecutus talentorum multorum; qui yidentes quae facta sunt a servo inmisericorde, habentes videlicet misericordiam similem regis, contristati sunt ualde super eum qui cetum debebat denarios et in carcerem fuerat missus, et volentes iuvare domino quae fuerant acta. et vide quia non est scriptum: detraxerunt vel dixerunt, sed: enarrauerunt. et tunc yocans eum dominus eius dixit ei, quod non dixerat prius; sicut enim pius et misericors re quasi debitori talentorum multorum: serue nequam vemale; hoc enim reservavit, ut non de pecuniis, sed de conservo in carcerem misso diceret. [*](7 <καὶ>Κl, vgl. lat. 12 συγχωρηθεὶς <ἐξελὼν>? Κοe, vgl. lat. 26f καὶ—διεσάφησαν bis scr. H 12 1.<e>vadens? Kl, vgl. gr. 18 facta] peccata G 32 sibi Gc B sibi ei Ga L 34 vel Kl, vgl. gr. et x) <><>

[*](13 ἀλλ'ἐπαρεκάλεσας Μ 16 <ἐκέλευσεν> Κl, vgl. lat. 19 <ὡς πεισόμενονx003E; Diehl, vgl. lat.)

tune autem et inproperavitei de indulgentia debitorum donata propter petitionem. vide autem et humilitatem regis, quoniam aliud quidem fecit debifor talentorum multorum, aliud autem nominat rex. debitor enim ille procidensadorauiteumdicens, dominus autem eius et rex vocans eum non dixit: omne debitum dimisi tibi, quoniam rogasti me. et iratus tradidit eum tortoribus, donec redderet debitum. et iam non iussit eum uenundari ei uxorem eius et fiblios eius, quia peius eum oportuerat pati propter malitiam suam traditum tortoribus, doanec redderet omne debitum tortus ab eis. qui autem sunt isti tortores, qui constituti sunt super poenas?

[*](8 dicens <B 24 1. <quam> qui 2? Kl, vgl.gr.)

<>

0 [*](8 Luc. 19,27 17 <συν>δούλῳ Κl 25 αὖ Κl ἂν Μ Η 30 μωüσέος Μ Η 33 μόνος Η u μόνους Μ Η 35 ἐπιθῆναι Η)

» [*](1 Matth. 5, 21 - 2 Matth. 14, 49 vgl. Luc. 22,22- 15ff Vgl. I. Kor. 2,13 - 22 Sap. Sal. 14, 15 - 30f Vgl. Matth. 24, 14 - Vgl. Matth. 26, 13 4 ἐκείνοις +<ὅτι ἐτέλεσαν τοὺς λόγους> Koe 5 συνεξετάζοι Κοe(d.h. der τισ S. 314 Z. 33) συνεξετάξη Μ ἐξετάζη Η 6 λόγους <λόγοις> Diehl 11 ἐλεσεν Ηa | μωυσέως Μ Η 14 ὑποβάλοι Μ 20f τοῦ ἐτέλεσεν ἀκούων Η2) » »

Et factum est cum comsummasset ieuse Sermones istos, [*](5 Joh. 6, 44 - 9ff Vgl. I. Kor. 2,4 - 18 Matth. 7, 28 - 26 Matth. 18, 23 - 29f Vgl. Matth. 11, 1; 13,53 12f τοῦ Ἰησοῦ τῆς διδασκαλίας Η a 14 ὅσα Μ 15 λήψει Η 17 λέλεγμένον Diehl λελεγμένοις Μ Η 26 ὁμοιώθη Η 26 τῶν οὑρανῶν]τοῦ θεοῦ Μ)

<> <>. transiit inde et venit in fines Iu- daeae. non ad mediam Iudaeam, sed ad fines, ubi erat Iordanis dinidens: usque trans illum secutae sunt eum turbae multae, quos et sanavit in ipsis finibus Iudaeae trans Iordanem, ubi bap- tismum dabatur hominibus. et forsitan ideo dici- tur de trubis sequentibus domi- num ad baptismum Iordanis: et sanavit eos ibi. vere enim omnes ab infirmitatibus suis spiritalibus salvantur in baptism, qui tamen in Iordane fuerint baptizati, qui eest in mysterio Christi ex duobus fontibus factus divinitatis et car- nis. considera autem differentiam tur- barum, et Petri qui Omnia reliquerat et secutus fuerat eum. turbae enim non dixerunt ei quod dixit Petrus: »ecce nos Omnia reliquimus et secuti sumus te, quid utique erit nobis?« et in [*](32ff Matth. 19, 27 2 καρφαρναούμ Μ 13 παρ’ α<ὐτοῖς> Koe, vgl. lat. παρὰ Μ Η 16 <ἀν- θρώποις> Κl Koe, vgl. lat. 3 Iudaeae + et reliqua L 34 in] de ρ) turba quidem scriptum est: et secutae sunt eum turbae multae. Matthaeus autem dicente sibi. domino: »sequere me« non sim- pliciter secutrs est, sed »surgens secutus est«. magnum est enim surgere et sic sequi Christum. Christum, sicut turbae secutae sunt, tamen non surgentes ut se- quantur neque relinquentes om- nia sua priora; pauci sunt autem qui surgentes sequuntur et Omnia relinquentes.