Fragmenta In Lucam (In Catenis)

Origen

Origenes. Origenes Werke, Vol 9. Rauer, Max, editor. Leipzig: Hinrichs, 1930.

Σὺ δὲ ὅρα, εἰ >ἄρτος< μέν ἡ ἀναγκαία τῆς ψυχῆς ἐν γνώσει τροφή, ἧς ἄνευ οὔκ ἐστι σώζεσθαι, οἶον ὁ περὶ τοῦ πῶς βιωτέον ἀκριβὴς λόγος, >ἰχθὺς< δέ ἢ οἶον ὄψον φιλομάθεια, οἶον τὸ >εἰδέναι σύστασιν κόσμου, ἐνέργειαν στοιχείων, ἀρχὴν καὶ τέλος καὶ μεσότητα χρόνων< καὶ ὅσα ἐξὴς ἡ Σοφία καταλέγει. Οὔτε οὖν ἀντὶ ἄρτου λίθον δίδωσιν ὁ θεός, ὃν ὁ διόβολος ἐβούλετο ὑπὸ Ἰησοῦ ἐσθίεσθαι, οὔτε >ἀντὶ ἰχθύος ὄφιν< ὃν ἐσθίουσιν οἱ ἀνάξιοι τοῦ ἰχθύας ἐσθίειν Αἰθίοπες — ἐκεῖ γάρ φησιν ὁ ψαλμός. >σὺ συνέθλασας τὴν κεφαλὴν τοῦ δράκοντος ἐπὶ τοῦ ὕδατος, ἔδωκας αὐτὸν βρῶμα μαοῖς τοῖς Αἰθίοψιν< — οὔτε ἁπλῶς ἀντὶ τοῦ τροφίμου καὶ ὡφελοῦντος τὰ ἄβρωτα καὶ βλάπτοντα.

[*](Κ* ε — 4ff. Weish. Sal. 7, 17f. 7 vgl. Luk. 4, 3ff. 9 Ps. 73 (74), 13. 14)[*](5 καὶ2 > Κ6 6 οὔτε] οὕτως (Κ8)ε λίθον + οὐ (Κ8)ε 9 ψαλμωδός Κ 8)ε 11 τοῦ > (Κ8) ε βλάπτ. + quod refertur ad scorpionem et οvum o)

Τέ ἐστι τὸ >διέρχεσθαι τὸ πνεῦμα< τὸ πονηρὸν >δἰ' ἀνύδρων τόπων ζητοῦν ἀνάπαυσιν καὶ μὴ εὑρίσκον<; Ἄνυδροι τόποι ὑπῆρχον οἱ ἐξ ἐθνῶν τὸ πρότερον, νυνὶ δέ πεπλήρωνται ὕδατος Μου καὶ οὐκέτι παρέχουσιν ἀνάπαυσιν αὐτῷ. ποιεῖται τοίνυν ἐπιστροφὴν πρὸς τὸ πρότερον αὐτοῦ [*](b*d(D*)k*CV*W*Y*) [*](3 Τί — 4 εὑρίσκ. > dCY τὸ2 — πονηρὸν] τὸ ἀκάθαρτον πνεῦμα W 4 εὑρίσκων β, εὑρίσκειν kV ὑπῆρχον dkCV > bWY 5 τὸ > D3 πεπλήρωται β, Πεπληρωμένοι D 3 καὶ — 6 αὐτῷ > d παρέχουσαν Β1 ΚWYβ 6 αὐτῷ k] αὐτοῖς bCVWY Πεποίηται d ὑποστροφὴν Β1)

257
δοχεῖον, τοὺς ἐξ Ἰσραήλ, ὁ Σατανᾶς. οὗτοι γὰρ ἐν Αἰγύπτῳ ὄντες, ἔνοικον ἦν αὐτοῖς τὸ πνεῦμα τὸ πονηρὸν διὰ τὸ ἤθεσί τε καὶ νόμοις τῶν Αἰγυπτίων συναναστρέφεσθαι, ἐπειδὴ δὲ λελύτρωνται διὰ Μωüσέως ἐλέει θεοῦ, ἐξῆλθεν. Νῦν δὲ ἐπειδὴ οὐ πεπιστεύκασιν εἰς Χριστόν, ἀλλ' ἀπώσαντο τὸν λυτρωτήν, ἐπεπήδησεν πόλιν ἐπ' αὐτοὺς >τὸ ἀκάθαρτον πνεῦμα<, καὶ ὡς εὖρεν αὐτοὺς οὐκέτι θεῖον ἔχοντας ἐν αὐτοῖς οὐδέν, ἀλλ' ἐρήμους ὄντας καὶ σχολάξοντας αὐτῷ πρὸς ἐνοίκησιν, κατῳκήσατο δηλαδὴ μετὰ πάσης αὐτοῦ τῆς δυνάμεως. Τοῦτο γὰρ φαίνεται δηλοῦν· >ἑπτὰ< λέγων πνεύματα< μετ’ αὐτοῦ, καθάπερ εἴωθεν ἐπὶπλήθους ὁνομάξεινἡ τὸν τοσοῦτον ἀριθμόν, ἐπειδὰν λέγη, ὅτι >στεῖρα ἔτεκεν ἑπτὰ καὶ ἡ ἐν τέκνοις ἠσθένησεν<. Οὑδὲ γὰρ >τὸ πνεῦμα< τὸ ἔσχον ἐν Αἰγύπιῳ, τοιοῦτο ἔχουσιν οἱ >εἰς τὸν υἱόν μου πεπλήρωνται δέ καὶ ἄλλων πνευμάτων πονηρῶν, καὶ γέγονεν αὐτοῖς >τὰ ἔσχατα χείρονα τῶν πρώτων<· χείρονα γὰρ τῶν ἐν Αἰγύπτῳ νῦν ἐπειδήπερ εἰς Ἰησοῦν Χριστὸν Χριστὸν οὐ πεπιστεύκασιν, ἀλλὰ >τὸν ἀρχηγὸν ζωῆς ἀπέκτειναν<, ὕθεν ἐστερήθησαν τῆς ζωῆς. Καὶ οὐκέτι λέγει αὐτοῖς προφήτης, τόδε λέγει κύριος, οὐκέτι σημεῖον ἐν αὐτοῖς, οὐκέτι τέρας, οὐκέτι σημεῖον ἐπιφανείας καὶ παρουσίας τοῦ θεοῦ. μεταβέβηκε γàρ τὰ ἀγαθὰ ἐφ’ ἡμᾶς τοὺς ἐξ ἐθνῶν, κατὰ τὸν τοῦ Ἰησοῦ λόγον εἰρηκότος· κότος· >ἀρθήσεται ἀπ' αὐτῶν ἡ βασιλεία τοῦ θεοῦ καὶ ἔθνει ποιοῦντι τοὺ( καρποὺς αὐτῆς<· ἡμεῖς ἐσμεν τὸ ἔθνος, οἷς >ἡ βασιλεία τοῦ θεοῦ<, ἡ εὐαγγελικὴ πολιτεία.

[*](8f. vgl. Sir. 41, 5 (?) 14 — 17 vgl. Ambros. in Lucam VII, 95 (S. 323, 5 — 8 Schenkl) : universitas enim hoc numero aliqviotiens comprehenditur . . . ideo >sterilis septem etc.< 16f. I Kon. 2, 5 18 Zitat 21f. Akt. 3, 15 22ff. Zitat ? 26f. Matth. 21, 43)[*](7 τοῦς] τοῦ bW ὁ Σατανᾶς > bkCVWY οὖτοι — 11 πνεῦμα nur Y 9 ἐξῆλθεν > alle Hss 11 κοὶ — 14 δυνάμ.] εὗρεν γὰρ αὐτῶν τὴν καρδίαν γυμνὴν καὶ σχολάξουσαν ἀπὸ πάσης εὐσεβείας Y 12 οὐκέτι — οὐδέν] οὐδὲ ἔχοντας ἀγαθόν d ~ ἐν αὐτοῖς ἔχ. k 13 κατῳκίσατο Κ 4 Κ6 (ggk)B (besser?) δηλαδὴ >d 14 Τοῦτο — 15 αὐτοῦ > Υ φαίνεται δηλοῦν] δηλοῖ d 15 μεθ’ ἐαυτοῦ Β1 αὐτοῦ + ἔχειν dC καθ. — ὁνομαίζ.] ἐπὶ πλήθους γὰρ εἴωθεν W καθάπερ — 16 ἀριθμ.] τὸν δὲ ἑπτὰ ἀριθμὸν ἐπὶ πλήθους εἴωθεν ὁμομάξειν ἡ θεία γραφή Y καθάπερ — Schluß > Κ 8 ἐπὶ τι τοῦ D ὁνομάξειν] ὀνειδίζειν K 16 τοσοῦτον] ἑπτὰ παραλαμβάνειν W, τοιοῦτον k β ἐπεδὰν ἀριθμῷ 17 ἠσθένησεν > dC ἐπειδὰν— Schluß > WY καὶ—17 ἠσθέν. > k 17 τὸ πνεῦμα τὸ ἀκάθ. > d 18 ἔσχον] εἶχον dkC Αἰγύπτῳ + ἀκάθαρτον πνεῦμα d ἔχωσιν V υἱόν μοι] Ἰησοῦν dC ἀπιστοῦντες d + ἀλλὰ d 19 πεπλήρωται βd δὲ kC > bdV ἄλλων] ἑτέρων d πνευμάτων > b πονηρῶν > d καὶ γέγονεν — Schluß > d 20 χείρω C τῶν] τοῖς V χριστ. Ἰησ. C dAAd — 23 κύριος > C 22 λέγειν K6 23 οὐκέτι1] οὐκ ἔστι ΒΚVβ, + γὰρ C 24 τέρας] πέρας ΒVβ ἐφ'] εἰς Β1 V κατὰ > β τοῦ > kV Ἰησοῦ] κυρίου C 25/26 εἰρηκ. + ὅτι C 26 ἀπ' αὐτῶν] ἀφ' ὑμῶν C 27 ἡμεῖς — 28 πολιτεία nur k > bCV)
258

Μοδίῳ μὲν γὰρ σιτομετρείσθωσαν ὑπὸ τοῦ >πιστοῦ καὶ φρονίμου οἰκο- νόμου< οἱ σύνδουλοι, βλεπέτωσαν δὲ τὰς αὐγὰς τοῦ λύχνου ἐπικειμένου 6 τῇ λυχνίᾳ καὶ εἰς φανερὸν διὰ λόγου προσαγομένου >οἱ ἐν τῇ οἰκίᾳ πάντες<, τοῦτ' ἔστιν οἱ ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ. Ἀλλ' οὑδὲ >ὐπὸ τὴν κλίνην< τιθέασι τὸν λύχνον, ἔνθα τις ἀναπαύεται, οὐδὲ ἄλλου τινὸς >σκεύους ὑποκάτω<· τοῦτο γὰρ ὁ ποιῶν οὐ προνεῖται τῶν εἰσπορευομένων εἰς τὴν οἰκίαν.

[*](k* (viberliefert auch als Teil des Fragm. XI zu Liik. 8, 16) — 3 Luk. 12, 42 5f. Matth. 5, 15 6 Mark. 4, 21 7 Luk. 8, 16)

Δοκεῖ γάρ μοι ἐν τῷ. >ὁ λύχνος τοῦ σώματός ἐστιν ὁ ὁφθαλμός< τοιοῦτόν τι ἀποφαίνεσθαι. τὸ διορατικὸν ἐν τῇ ὅλη ψυχῇ, ἐν τῷ ὅλῳ ἀνθρώπῳ ὁ νοῦς ἐστιν. Ἵνα δέ τούτου ἐπιμέλειαν ποιώμεθα, εἴρηται τό· >ἔστωσαν ὑμῖν οἱ λύχνοι καιόμενοι<· οἱονεὶ γὰρ ἅπτομεν τὸν ἐν ἡμῖν λύχνον, ἐπιμέλειαν τῆς ἐν νοητικῆς νοητικῆς δυνάμεως ποιούμενοι. Τοιοῦτόν ἐστι καὶ τό· >οὐδεὶς λύχνον ἅψας εἰς τὴν κρυπτὴν τίθησιν, ἀλλ' ἐπὶ τὴν λυχνίαν<· ἅπτουσι γὰρ λύχνον οἷς μέλει σοφίας καὶ λόγου καὶ τῆς περὶ τὰ θεῖα γυμωασίας, ἶνα γένωνται τέλειοι, οὐκ ἄλλως ἐγγινομένης τῆς τελειότητός τινι ἢ ἐκ τῆς κατὰ τὰ θεῖα αἰσθητήρια καὶ νοητὰ γυμνασίας, ὅπερ σαφές ἐποίει Παῦλος λέγων· >τελειων δέ ἐστιν ἡ στερεὰ τροφὴ τῶν διὰ τὴν ἕξιν τὰ αἰσθητήρια γεγυμνασμένα ἐχόνυτων πρὸς διάκρισιν καλοῦ τε καὶ κακοῦ<· οὖτοί εἰσιν οἷς δύναται λαλεῖσθαι ἡ τοῖς τελείοις λαλουμένη σοφία, περὶ ἧς φησιν· >σοφίαν δέ λαλοῦμεν ἐν τοῖς τελείοις< Ὀφθαλμόν γε μὴν κυρίως φησὶν τὸν ἐν ἡμῖν νοῦν, περὶ ὅν ἐστιν ἡ ἀρχὴ ἐν μόνῳ τῷ σπουδαίῳ τῆς ἁπλότητος, μηδεμίαν ἔχοντι διπλόην καὶ δόλον καὶ σχίσιν καὶ διάστασιν καὶ μερισμὸν ἐν αὐτῷ. ἐν δὲ τῷ φαύλῳ τῆς πονηρίας καὶ παντὸς ἁμαρτήματος. Ἐπίσκεψαι δέ, εἰ δύνασαι τροπολογῆσαι ἀκολούθως τῷ >ὀφθαλμῷ< καὶ τὸ >σῶμα<, ὥστε ἤτοι τὴν ὅλην ψυχήν, κἂν μὴ σωματικὴ τυγχάνῃ, φάσκειν νῦν λέγεσθαι τὸ σῶμα — νοῦν γὰρ ἐν ψυχῇ ἀνθρώπου ὁ θεὸς ἐποίησεν — ἢ τό λοιπὸν παρὰ τὸν νοῦν, τοῦτ’ ἔστι τὸ [*](2—55 Κ* 2—15 τελείοις V* 2—11 γυμνασίας W* 2-9 τέλειοι Y* 5 Luk. 12, 35 11 ff. Hebr. 5, 14 14f. 1 Kor. 2, 6) [*](2 Δοκεῖ — 3 ἀποφαίν. > Y γὰρ > VW ἐν — ὀφθαλμὸς > VW 5 ὑμῖν] ὑμῶν VWY + αἱ ὀσφύες περιεζωσμέναι κοὶ VWY ἐν ἡμῖν > W 6 τῆς — ποιούμ.] ποιούμ. τῆς νοητικῆς ἐν ἡμῖν δυν. W. ~ νοητικῆς ἐν ἡμῖν Y 7 τὴν κρπτὴν] τὸ κρυπτὸν W τὴν > Y 8 καὶ2 > Y 9 γίνωνται W οὐκ — Schluß > Y 10 τὰ 1 — νοητὰ] νοητὰ αἰσθητήρια περὶ τὰ θεῖα W 11 ὅπερ — Schluß > W ποιεῖ V + ὁ V 14 λαλεῖσθαι + καὶ V 14 τοῖς — λαλουμ. > V περὶ — 15 τελείοις > k 15 Ὁφθαλμόν — Schluß > V μὴν] μὲν Κ 5 20 κἂν] καὶ Κ 5 21 σωματικὴν Κ 5 φάσκει Κ 6 φάσκει Κ6)

259
σύνθετον ἐκ τῆς λοιπῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος, λέγειν εἶναι τὸ σῶμα. Φωτίζεται γὰρ ὑπὸ τοῦ νοῦ κυρίως μέν ὅλη ψυχή, εἴποι δ' ἄν τις, ὅτι φθάνει καὶ ἐπὶ τὸ σῶμα τοῦ νοῦ ἤτοι ἁπλότης — ἀγόμενον ὑπ' αὐτοῦ — ἢ πονηρία — χρώμενον αὐτῷ ὀργανικῶς εἰς ἁμαρτίαν. Καὶ μὴ θαυμάσῃς δέ, εἰ ἐν τῷ. >ὁ λύχνος τοῦ σώματός ἐστιν ὁ ὀφθαλμὸς< τροπολογι- κῶς τὸ σῶμα ἐπὶ τῆς ψυχῆς λαμβάνομεν, καίτοι γε τῷ ἱδίῳ λόγῳ οὔσης ἁοράτου καὶ ἀσωμάτου — κατὰ γὰρ τὴν εἰκόνα γέγονε τοῦ ἀοράτου θεοῦ — , ἐπείπερ τροπολογικῶς καὶ τὰς δυνάμεις τῆς ψυχῆς εὑρίσκομεν ὁμωνύ- μως τοῖς σωματικοῖς μέρεσιν οὐκ οὔσας >σώματα< ὀνομαξομένας. Ἐν γὰρ τῷ· >φώτισον τοὺς ὀφθαλμούς μου< οὐ σωματικοὶ δηλοῦνται ὀφθαλμοί, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ. >προσέθηκέ μοι ὠτίον< οὐ περὶ σωμάτων ἐστὶν ὁ λόγος, οὐδ’ ὅταν λέγη· >ὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω<. Ἐν δέ τῷ Ἄισματι τῆς νύμφης, ἤτοι ἐπὶ τὴν τοῦ ἀνθρώπου ψυχὴν ἀναγομένης νυμφίῳ κοινωνούσης τῷ χριστῷ ἢ ἐπὶ τὴν ἐκκλησίαν, καὶ >τρίχωμα< ἰδίως καὶ >ὀδόντες< καὶ >χείλη< καὶ >τράχηλος< καὶ >μαστοὶ< ἐπαινοῦνται ὑπὸ τοῦ νυμφίου, ἀναγομένων τούτων, ἐὰν περὶ ψυχῆς ἐρμηνεύηται, ἐπὶ τὰς δυνάμεις αὐτῆς. Εὕροις δ’ ἂν καὶ τό· >ὀ πούς μου οὐ μὴ προσχόφῃ< ἀναφερόμενον ἐπὶ τὴν πορευτικὴν τῆς ψυχῆς δύναμιν. Πολλὰ δ'ἂν καὶ αὐτὸς εὑρήσεις τοιαῦτα ἐπιστήσας τῇ γραφῆ κείμενα, ἀφ' ὦν δυνήσῃ μὴ προσκόψαι τῇ ἀποδόσει τοῦ πῶς τὸ σῶμα εἴρηται ἐν τῷ. >ὁ λύχνος τοῦ σώματός ἐστιν ὁ ὀφθαλμὸς< καὶ τοῖς ἐν τῷ τόπῳ ὁμοίοις. Εὑρήσεις δέ ἐν ταῖς Παροιμίαις τὸ >αἴσθησιν θείαν< ἐν ἐπαγγελίᾳ λεγόμενον, πρὸς ἀντιδιαστολὴν τῆς μὴ >θείας αἰσθήσεως<. Οὐ >θεία< μὲν γὰρ >αἴσθησις< ἧς καὶ τὰ ἄλογα ζῷα κεκοινώνηκεν , ὁρῶντα καὶ ἀκούοντα, γευόμενά τε καὶ ὁσφραινόμενα καὶ ἁπτόμενα. >θεία< δέ ἧς οὐδὲ πάντες ἄνθρωποι μετέχουσιν, ἀλλ' οἶ τοιαῦτα ποιήσαντες, οἶς ἐπιφέρεται τό· >αἴσθησιν θείαν εὐρήσεις<. Διόπερ μὴ θαυμάσῃς, εἰ καὶ τὸ τοῦ >σώματος< ὄνομα ἀνάλογον τοῖς ὀνόμασι τῶν μερῶν τοῦ σώματος ἀναγομένοις ἐπὶ τὰς δυνάμεις τῆς ψυχῆς ἐπὶ ὅλην ἀναφέρεται τὴν ψυχὴν ἐν τῷ. >ὁ λύχνος τοῦ σώματός ἐστιν ὁ ὀφθαλμός<. Οὑ φαμέν δέ ταῦτα ὡς πανταχοῦ τῆς ὁνομασίας τοῦ σώματος τροπολογουμένης· ἴσμεν γὰρ καὶ ἐπὶ ἄλλων τετάχθαι τὸ τοῦ >σώματος< ὄνομα, ὡς ἐν τῷ. >μὴ φοβεῖσθε ἀπὸ τῶν ἀπο- κτεννόντων τὸ σῶμα< καί· >ὑμεῖς ἐστε σῶμα Χριστοῦ<.

[*](29 vgl. Kol. 1, 15 32Ps. 12(13),4 33 Jes. 50, 4 Ηοhel. 4, Iff. 39 Ps. 90(91), 12 44ff., 48f. Prov. 14, 6 [Weish. Sal. 7, 22ff. ?, vgl. Orig. in Joh. XX, 43 (S. 386, 25 Preuschen)] 54 f. Lvik. 12, 4 55 1 Kor. 12, 27)[*](26 ἀμαρ τίας K 31 σωματικοῖς] σώματος Κ5 44 ἐν2 > Κ 5 46 τε > Κ5 54 φοβεῖσθαι Κ6)
260

Τοῦ δέ ἐφεξῆς ῥητοῦ τοιοῦτον εἶναι τὸν λόγον νομίζω· εἴπερ οὖν διὰ τὸ >τὸ σῶμά σου φωτεινὸν< γεγονέναι, φωτισθέντος ὑπὸ τοῦ λύχνου τοῦ σώματος, μηδέν ἐστιν ἐν σοὶ μέρος ἔτι σκοτεινόν, μηδαμῶς ἁμαρτάνοντι ἔτι, οὕτως ἔσται φωτεινὸν τό ὅλον σῶμα, ὡς παραβάλλεσθαι τὰς αὐγὰς αὐτοῦ λύχνῳ ἐν φωτιζούσῃ ἀστραπῇ, κἂν φωτίζῃ, οὐ σκότος λύοντι. Ἀστραπῇ μὲν γὰρ ἔοικε λαμπροτάτῃ ὁ ἀπὸ τοῦ νοῦ φωτισμός, λύχνῳ δέ ἐν ἀστραπῇ φωτιζούσῃ τὸ ἐν τῷ σώματι φῶς, πεφυκότι εἶναι σκό- τος, ἀγομένῳ, ὅπου ὁ νοῦς βούλεται. Εἰ οὖν τῶν ἐν ἀμαθίᾳ καὶ ἀγνοίᾳ ὁ νοῦς τῇ φύσει φῶς τυγχάνων σκότος ἐστίν, πάντως καὶ ὅλον τὸ σῶμα, τοῦτ' ἔστι τὸ παθητικὸν μέρος τῆς ψυχῆς, ὅπερ ἐστὶ τὸ θυμικὸν καὶ ἐπιθυμητικόν, πολλῷ μᾶλλον σκότος ἐστίν.

[*](d(D*) K*CV* ε; vgl. o (s. Nachtrag))[*](1 Τοῦ — νομίζω] Τοιοῦτον δὲ καὶ τοῦτον τὸν λόγον νομίζω εἶναι VW, δοκεὶ μοι τοιοῦτόν τι ἀποφαίνεσθαι dC τι τὸ διορατικὸν ἐν τῇ ὅλῃ ψυχῇ ὁ νοῦς νοῦς ἐστιν. σῶμα δὲ τὸ θυμικὸν καὶ ἐπιθυμητικὸν μέρος τῆς ψυχῆς τῆς ψυχ.] αὐτῆς W) dCW (vgl. Ζ. 10— 11) ΚV] δὲ dC 2 το1 > dCK4 K8 ε σου > W φωτισθέντα V, φωτισθὲν dCW 3 ἔτι > d ἁμαρτάνονταC, ἁμαρτάνον D ὅλον τὸ dCK 4 σῶμα] τοῦ σώματος W σῶμά + σου D 5 κἂν — 7 φωτιζ. > K φωτίζῃ] φωτιζούσῃ d, φωτισμῷ ε οὐ] τὸ e 7 δὲ τι κοὶ Κ 4 φωτιξούσῃ > Κ8 ε τῷ > dCW(ggD3) πεφοικότι CK2 V 8 ἀγομένῳ + δέ W Εἰ — 11 ἐστίν > kVε ἀμαθείᾳ C 9 νοῦς + ὢν (τυγχάνων >) D4 10 καὶ + τὸ W)

>Σκόπει οὖν μὴ τὸ φῶς τὸ ἐν σοὶ σκότος ἐδτίν<· ἐξὸν οὖν ἦν ὑμῖν, φησίν, καθαρὸν κατασκευαζειν τὸν νοῦν καὶ διὰ τοῦτο καταλαμπρύνειν ἑαυτῶν τούς τε λόγους καὶ τὰς πράξεις. Ὑμεῖς δὲ τοὐναντίον ποιεῖτε, ὅθεν χρὴ προάγειν φῶς, ἐντεῦθεν προάγετε σκότος, ἐκ πονηρῶν ἐννοιῶν τὸν φθόνον ἔχοντες.

[*](bY* (τοῦ αὐτοῦ))[*](2 Σκόπει — ἐστίν > b ὑμῖν] ἡμῖν Υ 4 δὲ > Υ 5 προάγεται b ἐκ — ἔχοντες > b (vgl. vorher ἀπὸ τοῦ φθόνου Πρὸς τὸν φόνον ἐγειρόμενοι b))

Ἢ τοίνυν περὶ τοῦ καιροῦ ἐκείνου τοῦτο λέγει, ὅτε >κρινεῖ ὁ θεὸς τὰ κρυπτὰ τῶν ἀνθρώπων< καὶ >φωτιεῖ τὰ κρυπτὰ τοῦ σκότους καὶ φανερώσει τὰς βουλὰς τῶν καρδιῶν<. Ἢ ἐκεῖνό φησιν ὅτι, ὅσῳ πειρᾶταί τις καλύπτειν τὰ καλὰ τῇ κατηγορίᾳ, κατὰ φύσιν τὸ καλὸν ἀκάλυπτόν ἐστιν.

[*](k* — 2f. öm. 2, 16 3f. 1 Kor. 4, 5 — 5 τῇ κατηγορίᾳ] aliorum infamiis ο)

Τήρει δέ, ὅτι οὐ πτῶσιν στρουθίου ἐπὶ τῆς γῆς εἶπεν, ὡς ὁ Ματθαῖος. πέντε δέ στρουθία νῦν τοῦ δικαίου τὰς αἰσθήσεις αἰνίττεται, αἳ τῶν [*](dk*C — 2 Matth. 10, 29 3f vgl. Ambros. in Lucam VII, 113 (S. 329 10ff. Schenkl): videntur enim quinque isti passeres quinque esse corporis sensus, tactus, odoratus, gustus, visus, auditus) [*](2 τῆς > dC ὁ > D3 3 ~ τὰς αἰσθ. τοῦ δικαίου Κ8 ε)

261
μετεώρων καὶ ὑπὲρ ἄνθρωπον αἰσθάνονται, ὁρῶσαι τὰ θεῖα, ἀκούουσαι φωνῆς θεοῦ, γευόμεναι >ζῶντος ἄρτου<, ὁσφραινόμεναι Χριστοῦ μύρων εὐωδίας, >ἐλαίου ἀγαλλιάσεως< ἁπτόμεναι λόγου ζῶντος, αἴ τινες, ἐξευ- τελιζόμεναι ὑπὸ τῶν >τὰ τοῦ πνεύματος< μωρίαν καὶ εὔωνα κρινόντων, >οὔκ εἰσιν ἐπιλελησμέναι ἐνώπιον τοῦ θεοῦ< εἰ δὲ ὁ λόγος ἐπράθη τριά- κοντα ἀργυρίοις, οὐ θαυμαστόν, εἰ καὶ θεῖαι αἰσθήσεις δύο ἀσσαρίων. Τὸ μέντοι ἐμφαῖνον ῥητόν, μηδὲ τὸ ἐλάχιστον στρουθίον >ἐπιλελησμένον< εἶναι >ἐνώπιον τοῦ θεοῦ<, συνεξέτασον τοῖς ἐμφαίνουσι ῥητοῖς, ἐπιλανθάνεσθαί τινων τὸν θεὸν δι’ ἁμαρτίας αὐτῶν. Ῥητῶς μέν οὖν τὸ λεπτομερὲς τῆς προνοίας καὶ ἡ μέχρι τῶν λεπτῶν γνῶσις ἐν τούτοις δηλοῦται, νοητῶς δὲ πίπτει ἐπὶ τῆς γῆς οἶα στρουθία. Τό φρόνημα, ἐπὰν δέον ἄνω φέρεσθαι, τὰ κάτω ζητεῖ τοῖς τῆς σαρκὸς ἐνεχομένον κακοῖς, παραδοθὲν >εἰς πάθη ἀτιμίας< καὶ τὸ ἐλεύθερον μετὰ τοῦ τιμίου ἀπολωλοεκός. τοιοῦτος δὲ ὁ ὑπὸ τοῦ λόγου μετεωρισθεὶς καὶ τὰ γήϊνα φρονήσας. Κατὰ δὲ τὸ ῥητὸν πάλιν τό· >οὑ πεσεῖται ἐπὶ τὴν γῆν ἄνευ τοῦ πατρὸς ὑμῶν< οὐ τὴν βούλησιν δείκνυσιν, ἀλλὰ τὴν πρόγνωσιν· τῶν γὰρ γινομένων ἃ μέν κατὰ βούλησιν γίνεται, ἃ δὲ κατ' εὐδοκίαν, ἃ δὲ κατὰ συγχώρησιν.

[*](5 Joh. 6, 51 5f. vgl. Ephes. 5, 2 6 Ps. 44 (45), 8 7 1 Kor. 2, 14 8f. vgL Matth. 26, 15 11 f. vgl. Hebr. 6, 10 15f. Rom. 1, 26 17 vgl. Phil. 3, 19)[*](5 γευόμ.] γενόμεναι (!) ε μύρου dC 7 ὑπὸ] ὑπὲρ Κ6 τοῦ > Κ8ε μωρία Κ6 8 εἰ — 9 ἀσσαρ. > dk 9 Τὸ — Schluß > dC 12 ἁμαρτία ε 13 λεπτῶν + ἡ ἡ Κ6 14 στρουθίον K δέον δὲ Κ 6 Κ8 ὄνω φέρεσθε ΚΚ8, ἀναφέρεσθε Κ6 15 ζητῇ Κ6 πάθος Κ6Κ8 16 τοῦ > K 20 δὲ2 + οὐ K)

>Ἔχεις πολλὰ ἀγαθὰ κείμενα<· ὡς γὰρ κάτω κείμενος ἔλεγεν, >ἒχεις ἀγαθὰ κείμενα εἰς ἔτη πολλὰ< ἐν τῇ περὶ τῶν ἀγαθῶν πλανώμενος κρίσει· ἠγνόει γάρ, ὅτι ὄντως ἀγαθὰ οὐκ ἐν τῇ κατηραμένῃ γῇ, ἀλλ' ἐν οὐρανῷ. Ἔνθα οὐκ >εἰς ἔτη πολλά<, ἀλλὰ εἰς ἀπεράντους αἰῶνας ἡ τῶν μακαρίων ἐστὶν ἀνάπαυσις καὶ εὐφροσύνη ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ.

[*](W*)

Τῶν ἐν ἁγνείᾳ ζώντων >αἱ ὀσφύες ἐζωσμέναι< εἴσίν. ἐπειδὴ δὲ καὶ νὺξ ὁ βίος ἡμῶν, λύχνου δεόμεθα, ὅς ἔστι νοῦς ὀφθαλμὸς ὢν ψυχῆς, καὶ εἰ ἐν τῷ >ἔσω ἀνθρώπῳ< ἔστιν ἐγρήγορσις, εὐλόγως τὰ πολλὰ ἢ πάντα ἐν τῷ βίῳ τούτῳ ἐγρηγόρσεως ἡμῖν δεῖ, διό τε τοὺς ἐφεδρεύοντας, >ἀρχὰς< δὴ λέγω >καὶ ἐξουσίας<, πρὸς ἃ >ἡ >ἵνα ἶνα εὕρωμεν τῷ κυρίῳ τόπον, σκήνωμα τῷ θεῷ Ἰακώβ<, ἔστι δ’ ὅτε, ἵνα ἀνοίξωμεν κρούσαντι τῷ δεσπότῃ. [*](d(D*)C — 2f. vgl. Ambros. in Lucam VII, 132 (S. 339, 26 Schenkl) : ideo quia nox est huius dies vitae, lucerna est necessaria 4 Rom. 7, 22 of. Ephes. 6, 12 6f. Ps. 131 (132), 5) [*](2 ζώντων] ὅντων D ἐπεὶ D3 D4C 3 ἡμῶν] ὑμῶν D3 + ὑπάρχων D3 ὢν > d 4 ἐγρήγ. εὔλογος C ἢ] μὴ D 5 διό — ἐφεδρ.] πρὸς τὰς d 6 ἵνα — 7 Ἰακώβ > d 7 ἔστι δ’ ὅτε] καὶ d)

262
Τήρει ὅτι καὶ ὁ τοῦ ἐγρηγορέναι μισθὸς δίδοται. >περιζώσεται<, γάρ φησιν, ἔστι δὲ >διεζωσμένος τὴν ὀσφὺν< κατὰ τό· >ἐνεδύσατο κύριος δύνα- μιν καὶ περιεζώσατο<, ἐν ῇ κατ' ἀξίαν ἕκαστον >ἀνακλινεῖ< καὶ κατ' ἀξίαν ἑκάστῳ >διακονήσει< ἀποδιδοὺς >ἑκάστῳ κατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ<.

[*](8f. Luk. 12, 37 9f. Ps. 92 (93), 1 10 f. vgl. Matth. 16, 27 11 Rom. 2, 6 8 καὶ > C 9 ἔστι — 10 ᾖ] καὶ d 11 διακονεῖ D, διακονιεῖ D 3)

Ἔτι ἑκάστου τῇ ψυχῇ ὁ κλέπτης ἐπιβουλεύων ἔρχεται καὶ ὁ τοῦ θεοῦ λόγος τοὺς ἑαυτοῦ φυλάσσων ἐπιφαίνεται. Διὰ τοῦτο γρηγόρησον, ρησον, ἴν εἰ μὲν >ὁ κλέπτης< ἔλθοι ἐγρηγορότα εὑρὼν τὸν οἰκοδεσπό- την, μὴ διορύξῃ >αὐτοῦ οἶκον<, εἰ δὲ >ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου< παραγένοιτο, ἵνα κρούσαντι αὐτῷ >εὐθέως< ἀνοίξῃ. ἐὰν γὰρ καθεύδοντα εὔρῃ καὶ κρούσῃ κάκεῖνος μὴ ἀνοίξῃ, ἄπεισι καταλιμπάνων αὐτόν. Ἑξῆς δὲ τῷ βίῳ τούτῳ ὁ γρηγορήσας ἐν αὐτῷ >ἡδέως ὑπνώσει καὶ οὐ πτοηθήσεται πτόησιν ἐπελθοῦσαν<. Οὕτω >Δαβὶδ ἐκοιμήθη μετὰ τῶν πατέρων αὐτοῦ< καὶ οἱ καθεξῆς, ὅπερ ἐπ' οὐδενὸς τῶν ἀπ' ἀλλοτρίου σπέρματος τῶν ἁγίων ἀναγεγραμμένον μέχρι τοῦ παρόντος εὕρομεν, ὡς τάχα καὶ διὰ τοῦτο λέγειν τὸν ἀπόστολον. >οὐ πάντες κοιμηθησόμεθα<. Εἰ πάντες κοιμηθησόμεθα, >μακάριοι τοίνυν οἱ δοῦλοι, οὓς ἐλθὼν ὁ κύριος εὕρῃ γρηγοροῦντας<, ἶνα χωρὶς ὑπερθέσεως δῷ αὐτοῖς τὸν μισθόν, >δικαιοσύνῃ ἐξ ωσμένος τὴν ὀσφῦν<. Ἐφίσταται δὲ τῷ καιρῷ τοῦ ἀπαιτη- θήσεσθαί τινα τὴν ψυχήν, ὁποῖος ποτ' ἂν ᾖ. Εἰ γὰρ ἐπέστη τῷ εἰπόντι· >καθελῶ μου τὰς ἀποθήκας καὶ μείζοντας ποιήσω<, καὶ >εἶπεν αὐτῷ· ἄφρον, ταύτῃ τῇ νυκτὶ τὴν ψυχήν σου ἀπαιτοῦσιν ἀπὸ σοῦ<, πόσῳ μᾶλλον τοῖς μακαρίοις καὶ ἁγίοις ἐπιστήσεται μετὰ >τὸ ἀναλῦσαι< σὺν κυρίῳ ἐσομένοις;

[*](e*k* — 3f. Luk. 12, 39. 40 7f. Prov. 3, 24. 25 8f. 3 Kon. 2, 10 u 6. 11 1 Kor. 15, 51 14 Jes. 11, 5 16f. Luk. 12, 18. 20 18f. Phil. 1, 23)[*](1 Ἔτι] ὅτι K2 > e 2 αὐτοῦ e 3 ἔλθοι e] ἔλθῃ k τὸν οἰκοδεσπότην e > k 4 αὐτοῦ e] σου k 5 κρούσαντι — εὐθέως e > k ἀνοίξῃ e] ἀνοίξῃς k 6 κἀκεῖνος e] σὺ δὲ k ἀνοίξῃ e] ἀνοίξῃς k ἄπεισι — αὐτόν e] καταλιπὼν ἀπελεύσεται k Ἐξῆς — Schluß > K7 10 μέχρι — παρόντος e > k 12 Εἰ — κοιμηθησόμενθα e > k τοίνυν e] οὖν Κ 13 εὕρῃ e] εὕροι k εὑρήσει Κ 2) 15 ὁποῖος —Schluß > e ᾖ] εἴη Κ2 16 κοὶ — ποιήσω > K)

Ἔστι μέντοι ὕπνος καὶ ἐγρήγορσις, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ >ἔξω ἀνθρώπου< καὶ ἐπὶ τοῦ >ἔσω<. Καὶ ἀπαιτούμεθα μὲν ἐγρηγορέναι, καθό φησιν ὁ σωτήρ· >γρηγορεῖτε καὶ προσεύχεσθε, ἵνα μὴ εἰσέλθητε εἰς πειρασμόν<, καὶ [*](b*e*k*V* (in b nach 5 πειρασμ. anschl. Fragm. LXII) — 3f. 2 Kor. 4, 16 5 Mark. 14, 38 Par.) [*](3 μέντοι > be ὥσπερ + κοὶ e 4 καὶ2 > b μὲν] τοίνυν b καθά b 5 καὶ2 — 10 σοι > beV)

263
ἐν Παροιμίαις λέγεται· >μὴ δῷς ὕπνον σοῖς ὄμμασι μηδέ νυσταγμὸν σοῖς βλεφάροις<, κοιμᾶσθαι δέ, ὅτε ὁ μὲν σωτὴρ λέγει· >καθεύδετε τὸ λοιπὸν καὶ ἀναπαύεσθε< ὁ δὲ Σολομῶν. >ἐὰν γὰρ καθεύδῃς, ἄφοβος ἐσῃ. ἐὰν δέ καθεύδῃς, ἡδέως ὑπνώσεις καὶ οὐ φοβηθήσῃ πτόησιν ἐπελθοῦσάν σοι<.

[*](6f. Prov. 6 4 7f. Mark. 14, 41 8f. Prov. 3, 24. 25 8 γὰρ > Κ2)

Πλὴν τὰ πολλὰ ἢ καὶ τὰ πάντα ἐν τῷ βίῳ τούτῳ ἀγρυπνητέον ἐστίν, πῇ μέν διὰ τὸ ἐφεδρεύειν τοὺς πολεμίους, ὄντας οὐχ >αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλ' ἐξουσίας καὶ κοσμοκράτορας τοῦ κόσμου τούτου καὶ πνευματικὰ τῆς πονηρὶας<, ἴν' ἐκτοῦ ἐγρηγορέναι >σωζώμεθα ὥσπερ δορκαὶ ἐκ βρόχων καὶ ὥσπερ ὄρνεον ἐκ παγίδος< καὶ ἵνα τὰς ὀσφύας περιζωσάμενοι καὶ τοὺς λύχνους ἀναπτομένους ἔχοντες >ὅμοιοι< γενώμεθα >ἀνθρώποις προσδεψομένοις τόν κύριον ἑαυτῶν, ἵνα ἐλθόντος γα κρούσαντος εὐθέως ἀνοίξωμεν αὐτῷ<. Καὶ πρόσχες, εἰ μὴ λόγον ἔχει διὰ τὴν πρώτην καὶ δευτέραν καὶ τρίτην φυλακὴν τῆς νυκτὸς ἢ καὶ τετάρτην, ἵνα ἐν πᾶσι γρηγορώμεθα, εἰρῆσθαι καὶ παρὰ τῷ Σολομῶντι τό· >πάσῃ φθλακῇ τήρει σὴν καρδίαν<.

[*](b*e*V* k* (in b anschl. an LXI) — 2ff. Ephes. 6, 12 4f. Prov. 6, 5 lOf. Prov. 4, 23)[*](1 Κοὶ μετ' ὁλίγα. Πλὴν b ἢ > e καὶ τὰ] κατὰ beV ἐστὶν + ἡμῖν κΕΕ2V, + ὑμῖν E 1 2. πῇ μέν > k 4 Iva V δορκὰς kBV 5 ὀσφὺς V περιξωσμένοι V 6 ὅμοια b(ggB) ὅμοιοι — προσδ.] προσδεχώμεθα k 7 ἑαυτῶν > k] αὐτῶν e ἐλθόντος καὶ > k εὐθέως > k 8 αὐτῷ > k 8 Καὶ — 11 nur k 10 γρηγορῶμεν K2)