Homiliae In Lucam

HOMILA VI.

De eo, quod scriptum est : Com autem concepisset Elisabeth, abscondebat , usque ad eum locum, ubi ait: Hic erit . magnus<.

>Quando concepit abscondebat se mensibus quinque, dicens: quia sic mihi fecit Dominus in diebus, quibus respexit auferre obprobrium meum in hominibus < Quaero quam ob causam, postquam intellexit se esse praegnantem, decUnarit ? Nisi faUor, haec est : Etiam hi, qui nuptiis copulati sunt, non omne tempus coitus Uberum inter se habent, sed est tempus, quando recedunt ab opere nuptiarum. Si enim vir senex fuerit et mulier anus, pudoris est maximi servire

Ι Τῷ Ζαχαρίᾶ μὲν ἐπῆλθεν ἡ ἐπιτίμησις, ἐπληροῦτο δὲ ὁ λόγος καὶ ἐπαύετο ἡ κόλασις· >συνέλαβε < γὰρ ἡ στεῖρα, ὅτε ἀπῆλθεν εἰς τὸν οὶκον < ὁ ἱερεύς· καὶ μὲν ἡ γυνή· σώφρων γὰρ ἦν· αἰδεῖται, ὅτι ἐπὶ γήρως ἀνδρὶ συνήφθη· τοῦτο δὲ ἐγένετο διὰ τὴν ἐπαγγελίαν καὶ διὰ τὴν τῶν ἐπαγγελιῶν πλήρωσιν. |

<Οὑ > πᾶς καιρὸς δέδοται ἐν γάμῳ οὖσι τῆς κοινωνίας τῆς γαμικῆς, ἀλλ' ἔστιν, ὅτε δεῖ ταύτης ἀφιστᾶν ἤδη γεγηρακότας καὶ ὑπὸ τῆς προνοίας ἀποκεκλεισμένους πρὸς τὸ συλλαμβάνειν τὰ ἔργα τοῦ γάμου. [*](2–3 Luk. 1, –33 9 ff. vgl. Ambros. in Lucam 1, 43 (S. 38, 6ff. Schenkl)) [*](2 Incipit VI. de . . . AC 1—3 > K 6 ~ fecit mihi BC C 8/9 homin.] onanibus K 9 ob quam B 10 ~ se intell. C 11 dechnaverit A, dechnaret BEK Ni De 12 haec] hoc Ae Etiam + quod De hi > ΑΚ 14 hberimi] hberorum inter se > B 18 pudor K est + eos K maxime AK ~ est B 18 — p. 35, servire eos maxime A) [*](34, –12 τι 35, 8—36,6 κυρίου U ἐξ ἀνεπιγρ.) (nach 10 συνήφθη kl. 34,4 — 12 C (darauf folgt mit ἄλλως τε Kyrill)ae ἀνεπιγρ.)S 34, 13—18 Χ 34, 8—10 vgl. p. 36 4/5 ἡ ἐπιτίμησις ἡ εἰρημένη e 4 — 6 κόλ. > C 4 — 8 ἱερεύς > 6 συνέλ. — 8 ἱερεύς] εἶτά φησιν· ἀπῆλθεν εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ καὶ συνέλαβεν ἡ στεῖρα C 7 ὅτε] ὅταν U 8 καὶ—9 γυνή] αἰδεῖται δὲ ἡ Ἑλισάβετ ἢ οἰδουμένη περιέκρυβεν ἑαυτήν S 9 σώφρων — 10 συνήφθη] διὰ τὸ ἐν γήρᾳ γήρει β) συλλαβεῖν· σώφρων γὰρ ἦν ἡ γυνή aS 9 αἰδεῖται — 12 πλήρωσιν e > 9/10 αἰδεῖται > C 10 γήρως C] γῆρος U σύνεστιν 11 τοῦτο] τὸ U τοῦτο — 12 πλήρωσιν > aS ἐγίνετο C 12 τῆς C 13 >Οὑ < durch Beschneiden weggefallen Χ 18 nach vielleicht καὶ <καὶ πληροῦν > zu änzen ? Kr.)

eos libidini, servire conjugio, quae carie corporis et senecta et Dei videntur voluntate sublata. Haec autem, quia ad sermonem angeli et dispensationem Dei rursum viro fuerat copulata, erubescebat, quod anus et pene decrepita ad opus juvenum revertisset. Unde et >abscondebat se mensibus quinque non usque ad nonum mensem, donec partus ingrueret, sed usque quo conciperet et Maria. Quando enim illa concepit et venit ad eam et >facta est salutatio in ejus, >exsultavit in gaudio infans in utero Elisabeth, etprophetavit. Et> Spiritu sanctoper plena ea locuta est, quae evan gelicus cermo describit. Et dif- famata sunt per omnem montanam verba haec. Quando

’ Επεὶ οὖν αὕτη κατ' οἰκονομίαν διὰ τὸν τοῦ ἀγγέλου λόγον >συνέλαβεν ἠ̣σχύνετο, εἰ μὴ] πρεσβῦτις <οὖσα > μετ' ἀνδρὸς κοιμᾶται, πτεν ἑαυτὴν ἐπὶ μῆνας πέντε καὶ Καρία συλλάβῃ. Ὅτε γὰρ Μαρία συνέλαβε καὶ ἦλθε πρὸς αὐτήν,

καὶ >ὅτε ἐγένετο ὁ ἀσπασμὸςἐσκίρτησεν ἐν ἀγαλλιάσει τὸ βρέφος ἐν τῇ κοιλίᾳ τῆς Ἐλισάβετ, καὶ προεφήτευσεν ἡ Ἐλισάβετ καὶ ἐκ >πνεύματος ἁγίου ἐλάλησε τὰ ἀναγεγραμμενα.

Καὶ >ἐλαλήθη ἐν τῇ ὀρεινῇ πάντα τὰ ῥήματα ταῦτα<. Λαληθέντων οὖν αὐτῶν ὡς περὶ θείας συλλή

[*](14ff. Luk. 1, 44 19 ff. Luk. 1 καὶ >εκρυ–, 65)[*](1 eos > K quae + vel Dlmr 2 earie] curae De corporis] vi torporis In senecta et] senectae De 2/3 esse Dei videntur Dmnr Dei videntur > A 3 videntur + esse De sublatae In 4 quia] quae r, quod B 5 rursus A 6 ~ fuerat viro e 9 et De > ABCEK 10 novum A 12 quo > AEK] dum B conciperet] concepit A et ABCE > DKe 13 ~ illa enim K 14 et — est > C 14/15 salut.] vox salutationis AB 16 gaudium D 17 Et2 ACEK > BDe in Spir. B 18 ea ACK] eo B, et De 20 omnem + regionem B per] super e 20/21 omnia montana CK)[*](35, 1 Ἐπεὶ—10 συλλάβῃ Κε 35, 8–36, 6 κυρίου BCY* 35, 8–36. 9 ἔχαιρ. kLλ 35, 10 Ὅτε— 18 Κε 35, 19–36, 6 κυρίου + 36, 9 Εἶτα — 16 Ἰωσήφ Χξ 2 συνέλαβεν] συ <λλαβοῦ > σαΧ 4 > Kr. > Χ 8 καὶ nur Χ ἔκρυπτεν bVX] περιέκρυβεν κλ, ἔκρυβε U, + δὲ kU, ἔτι μήποτε δὲ περιέκρυβεν C 9 ἐπὶ > CX ἐπὶ — πέντε κλ 10 συλλάβῃ] συλλήφθῃ CU Ὅτε — 13 2 > κ 11 ~ συνέλαβε Μαρία UX 12 ὅτε > b(ggβ)CUVXλ ἐγέν. — 13 αὐτῆς] ἀσπάσατο Χ 13 αὐτῆς 1 + τότε ὡς λ + καὶ C 13/14 ἐσκίρτησεν] τότε γὰρ ὡς ἐσκίρτησεν k 14 ἐν — 18] ἐν αὐτῇ τὸ βρέφος ἐν ἀγαλλιάσει, προφητεύουσα kλ 15/16 καὶ — Ἐλισάβετ nur V 15 καὶ — 18 > C 16 προεφήτευσεν V (vgl. p. 75, 10) 19 Καὶ — p. 36, 3 kλ Καὶ — 20 ταῦτα > Χ Καὶ] Τότε C 20 Λαληθ. — 21 αὐτῶν] Ὧν λαληθέντων ἐν τῇ ὀρεινῇ Χ 3)

enim in populo rumor egressus est habere eam in utero prophetam et majus esse homine, quod gestabat, tunc non absconditur, sed tota hbertate se prodit et exsultat habere se in utero praecursorem Salvatoris.

Deinde scriptura commemorat, quod mense conceptus Ehsabeth >missus< sit Gabriel a Deo in civitatem Galilaeae, laeae, cujus nomen Xazareth, ad virginem desponsatam viro, cui nomen Joseph de domo David; et nomen virginis >. Rursum mea mente volvens quaero, quare Deus, cum semel Salvatorem judicaret nasci ex , non elegerit puellam absque sponso, sed eam potissimum, quae jam fuerat >desponsata < Et nisi faUor, causa est: Debuit de ea virgine nasci, quae non solum sponsum haberet, sed, ut Matthaeus scribit, jam viro tradita fuerat, hcet eam

ψεως καὶ ὡς περὶ προφήτου μέλλοντος γεννᾶσθαι ἐν τῷ λαῷ, οὐκ ἐτι ἑαυτὴν περιέκρυβεν(, ἀλλ’ , εἰ δεῖ οὕτο)ς εἰπεῖν, καὶ ἐπαῤῥησιάσατο, ὅτι ἄρα γέννημα εἴη αὐτῆς ὁ πρόδρομος τοῦ κυρίου. Τέως μέντοι εἰ καὶ ὡς σώφρων ᾐδεῖτο, ὅτι ἐπὶ γήρως ἀνδρὶ συνέστη, ἀλλ' οἶν διὰ τὸ παράδοξον ἔχαιρεν.

Εἶτα μετὰ ταῦτα γέγραπται, ὅτι τῷ μηνὶ τῷ , τῆς συλλήψεως Ἐλισάβετ δηλαδή, ἀπεστάλη ἄγγελος Γαβριὴλ ἀπὸ τοῦ θεοῦ πρὸς παρθένον μεμνηστευμένην ἀνδρί, ᾧ ὄνομα . Τί δήποτε κρίνας ὁ θεὸς ἐκ παρθένου γεννῆσαι τὸν σωτῆρα οὐκ ἐπελέξατο >παρθένον < ἀμνήστευτον ;

Μήποτε οὖν οἰκονομία ἦν καὶ τὸ μνηστῆρα αὐτὴν ἔχουσαν συλλαβεῖν, ὡς μὴ δοκεῖν αἰσχύνην φἐρειν ἐπὶ τοῦ σώματος

[*](24 f. lat. laff. vgl. Ambros. in Lucain II, 1 (8. 41, 2ff. Schenkl) vgl. Matth. 1, 24)[*](1 populos BE, populis C 3 et aliquid e homine CDEK] Joanne A, hominem Be quod] qm e 4 gestabat] gestabatur e + a virgine e non > B abscondit B 6 ~ se habere ~ praecurs. in utejo DKe 9/10 concepta E 11 gabrihel (immer) AD 12 cuius] cui AK 15 Rursus A mea] ea K 16 meam mentem E 18 ex virgine > B ex] de K 18/19 elegit DKe 20 eam] etiam K iam > B 21 ni A 21/22 haec causa est] hac causa C 24 scripsit ABE, ait K K f uerit K 25 — p. 37, 1~vir eam A 36, 16 Τί—39, 15 ἀποβαλεῖν Χξ 36, 6—8 vgl. p. 34, 810)[*](1 καὶ > C 2 γεννᾶσθαι C] γενέσθαι UV 3 ἑαυτὴν] αὐτὴν ἀλλ' — 6 κυρίου > C 4 ἐπαῤῥησίαστο U 5 ἄρα + ἅγιον Χ ἧν κUλ εἴη αὐτῆς] εἰ ἐν αὐτῇ Χ ὁ U 5/6 τοῦ κυρίου πρόδρ. κ λ 6 κυρίου + ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ bUV + ἐΞ οἴκου Δαβίδ U 9 ἔδαιρεν + λέγουσα· θαυμαστά μοι ἐποίησεν ὁ θεός( λ [was bei ΚΚ2 aber schon Αnfang d. nachsten Scholions (Chrysostomus) ist])

vir necdum nosset, ne turpitudinem virginis habitus ipse monstraret, si virgo videretur utero tumenti. Unde eleganter in cujusdam martyris epistola scriptum repperi, Ignatium dico, episcopum Antiochiae post Petrum secundum, qui in persecutione Romae pugnavit ad bestias: principem saeculi hujus latuit virginitas Mariae< ; latuit propter latuit propter nuptias, latuit quia habere virum putabatur. Si enim non habuisset sponsum et, ut putabatur, virum, nequaquam potuisset <principi mundi hujus> abscondi. Statim enim cogitatio diabolo tacita subrepsisset : quomodo ista, quae non concubuit cum viro, praegnans est ? debet iste conceptus esse divinus, debet ahquid humana natura esse sublimius. E contrario disposuerat Ἐβούλετο δὲ ὁ σωτὴρ καθ’ ὅλην Salvator dispensationem suam τὴν οἰκονομίαν λανθάνειν τὸν διά et assumptionem corporis igno- αὐτῆς τὸ σύλλημμα; Δἰ ὁ καλῶς ἐν μιᾷ, τῶν μάρτυρός τινος ἐπιστολῶν γέγραπται — τὸν ’ Ιγνάτιον λέγω, τὸν μετὰ τὸν μακάριον Πέτρον τῆς Ἀντιοχείας δεύτερον ἐπίσκοπον, τὸν ἐν τῷ διωγμῷ ἐν Ῥώμῃ θηρίοις μαχησάμενον — · >καὶ ἔλαθε τὸν ἄρχοντα τοῦ αἰῶνος τούτου ἡ παρθενία Μαρίας<.

Ὡς, εἰ μὴ ἐγεγόνει ὁ δοκῶν γάμος, οὐκ ἄν αὐτὸν ἔλαθεν, ἀλλ' ἔγνω ὁ ἄρχων τοῦ αἰῶνος τούτου<, ὅτι μηδέποτε μετὰ ἀνδρὸς κοιμηθεῖσα ἡ Μαρία συνέλαβεν καὶ ὀφείλει τὸ σύλλημα τοῦτο θεῖον εἶναι.

Ἐβούλετο δὲ ὁ σωτὴρ καθ᾿ ὅλην τὴν οἰκονομίαν λανθάωειν τὸν διάβολον, καὶ γοὗν ἐνετέλλετο τοῖς [*](7ff. Ignat. Ant. ad Ephes. 19, 1 9ff. vgl. Anibros. in Lncam II, 3 (S. 42, 4ff. Schenkl) 15 f. Joh. 12, 31 ; 1 Kor. 2, 6 25ff. vgl. Matth. 12, 16 1 nonduni K ne] nec K 2/3 demonstraret BE 4 tumente K Unde] ut inde C 5 mart. — 7 Petrum] mart. Ignatii episcopi Antiochiae post Petrum epistola K 5/6 epist. — rep. nach 7 Petrum AE 6 Ignat. — 7 secund. > B lEgnacium D 7/8 secundimi > sec, qui] secundum quod K 8 persecutionem E 10 huius > huius saec. K 12 quia] quae C 13 ~ virum hab. C et > 14/15 ~ ut et B 16 principem ABK, princeps E ~ huius mundi C huius > E 16/17 hujus absc. > K 18 ~ tacita diabolo ABC] diaboU De, diabolum EK 19 accuuit K, cubuit E 20 praegn. est] praegnasset AK 22 ~ esse human. nat. B, human. esse natura E 24 Salv. + per ( ? ) K dispensatione B, dispositionem CK sua B 25 et > EK et assumpt.] assumptionemque 37, 1 Δι' ὅ — 8 Μαρίας λ (aus welcher Hs des Grabius, ist mir unbekannt) 1 Δι’ ὅ > λ καλῶς] θαυμαστῶς Χ 2 ἐν — 7 μαχησ. λ] Q γέγραπται ἔν τινι > ρος ἐπιστολῇ Χ 7 Καὶ — 8 τούτου] τὸν τοῦ αἰῶνος τούτου ἔλαθεν Χ)

rare diabolum ; unde et in generatione sua celavit eum et discipulis posteapraecipiebat, <ne manifestum eum facerent >Et cum ab ipso diabolo tentaretur, nusquam conf essus est Dei se esse filium, sed tantummodo respondebat: non oportet, ut adorem te, nec ut lapides istos panes faciam, nec ut me de alto praecipitem. Et cum ista diceret, tacuit semper se esse filium Dei. Quaere et in alia scriptura, et reperies voluntatis Christi fuisse, ut adventum filii Dei diabolus ignoraret. Apostolus eiiim passionem ejus asserens nescisse contrarias fortitudines ait: >sapientiam loquimur inter perfectos, sapientiam autem non saeculi hujus, neque principum saecuK hujus, qui destruuntur; sed loquimurDei sapientiara in mysterio absconditam, quam nulhis principum hujus saeculi cognovit. Si enim cognovissent, nunquam Dominum gloriae crucifixissent < igitur fuit a principibus hujus saecuh mysterium Salvatoris. Quod autem e contrario objici potest, solvendum mihi videtur, antequam ab aho proponatur, qua ratione, quod principes hujus μαθηταῖς μὴ φανερὸν ποιεῖν αὐτόν. Ἀλλὰ καὶ ἡνίκα ἐπειράζετο ὑπὸ τοῦ διαβόλου, οὐδαμοῦ ἀπεφήνατο γυμνῶς, ὅτι υἱός ἐστιν τοῦ θεοῦ, ἀλλὰ μόνον ἔλεγεν·

οὐ δεῖ μέ σοι προσκυνεῖν, οὐ δεῖ με τοὺς λίθους ποιεῖν ἄρτους, οὐ δεῖ με ῥίπτειν ἐμαυτὸν ἄνωθεν κάτω.

Ἀλλὰ καὶ ὁ ἀπόστολος τὴν τοῦ πάθους οἰκονομίαν κατὰ λήδην φησὶ γεγονέναι τῆς ἀντικειμένης ἐνεργείας·

<ἥν οὐδεὶς τῶν ἀρχόντων τοῦ αἰῶνος τούτου ἔγνωκεν. Εἰ γὰρ ἔγνωσαν, οὐκ ἄν τὸν κύριον τῆς δόξης ἐσταύρωσαν>.

[*](4ff. vgl. Luk. 4, 3ff. 18 ff. IKor. 2, 6ff. 2 eum] eam De 6 ~ se Dei BK 9 ut] aut AB 10 nec ut ACDEK] aut Be 11 dicere K 12 se > B ~ esse se D ~ Dei filium 13 alias scripturas A, aliis scripturis EK 14 voluntates K 17 nescisse] ne fecisse K 20 ~ hujus saec. C 21 saeeuli hujus > 22 destruitur r 23 absconditi B 24/25 ~ saeculi hujus AEK 25 Si — 27 crucifix. > K 28 igit. fuit] fuit ergo K hujus > 28/29 ~ saeculi hujus A 32 aho] illo A)

saeculi latuit, daemonem non latuit, qui in evangelio loquebatur: >venisti huc ante torquere nos ? scimus te, quis sis, filius Dei <. Sed considera, minor in malitia noverit Salvatorem; qui vero major est in scelere et versipellis et nequam, ex eo ipso, quod in malo major est, impeditur nosse filium Dei. Nos quoque ipsi, si minus habuerimus mali, facilius possumus ad virtutem procedere ; si vero majus fuerit in nobis mali, ingenti labore sudandum est, ut majori malitia liberemur. Haec de eo, quod sponsum habuerit Maria. Quia vero angelus novo sermone Mariam salutavit, quem in omni scriptura invenire non potui, et de hoc pauca dicenda sunt. Id enim quod ait: >Ave, plena <, quod graece

Εἰ δὲ τὸ δαιμόνιον οὐκ ἔλαθεν — εἶπεν γάρ· Οἴδαμέν σε, τίς εἶ, ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ <

ὅρα, ὅτι ὁ ἐλάττων ἐν τῇ κακίᾳ ᾔδει τὸν σωτῆρα, ὁ δὲ χαίρων ἐν αὐτῇ

ἀπὸ τοῦ μεγέθους τῆς κακίας ἐνεποδίζετο < θεωρεῖν. Καὶ ἡμῶν δὲ ἡ κακία, ἐὰν μὲν ἐλάττων ᾖ, βοηθούμεθα διὰ τὸ ἔλαττον πρὸς τὸ βιῶσαι · ἐὰν δὲ κακία ἡμῖν πλείων εὑρεθῇ, πλείων ἀγὼν αὐτὴν ἀποβαλεῖν.

Ξένον αὐτῇ τινα ἀσπασμὸν εἰπεν, ὅν οὐχ εὗρον ἐν οὐδεμίᾳ γραφῆ· φέρε δὴ περὶ τούτου ἐξετάσωμεν. Τὸ χαῖρε εἴρηται οὐδαμοῦ· ἀλλ’ οὐδ’ ἀνδρί που εἴρηται τοῦτο, ταύτῃ δὲ ἐτηρεῖτο

[*](3ff. Matth. 8, 29)[*](1 latuit + eum CDe + praesertim e 3 hue ACDEK > Be 4 te > AB quis ΑΒ] qui CDEKr, quia Imn 5 quia] quod 7 in > (Lücke) K 9 quod] quo BE in malo > K 910 est in malo A major est] majore C 13 virtut.] veritatem ABE majus] magis e 14 ~ in nobis fuerit Ce 15 sudandum] studendum A, utendum K ut + a A 17 habuit B Quia] quod B 18~novo serm. angehisB 18/19 Mar. salut.] salutat Mariam A 20 potui] possum ABEK 21 pauca > C 22 Ave] habere E 23 quod >)[*](39, 18 Ξένον — 4.0, 1 οὗτος λ 39, –40, 5 σοῦ Υξ)[*](10 τῆς — ἐνεποδ. unleserlich in Χ, erganzt durch ξ 15 ἀποβαλεῖν X] anoxalelv ξ 18 — p. 40, 1] Νῦν δέ φησιν ὁ ἄγγελος· χοῖρε κεχ. ὁ κ. μ. σου. m) Ξένος ὁ ἀσπασμὸς τῇ παρθένῳ, οὐδαμοῦ τῆς γραφῆς εὑρισκόμενος, ταύτῃ δὲ μόνῃ τηρούμενος· (+ χαῖρε κεχ. ὁ κ. μ. σ. nur κλ, bei m schon Anfang d. nachsten Schol.) kmA 18 Ξένον — 20 ἐξετάσ. Χ τινα > 19 εὗρον] εὗρεν UVY 20 φέρε — 21 κεχαρ. > Y δὴ + καὶ V 21 Τὸ δὲ (aus γὰρ corr.) X εἴρηται UV] εὕρηται XY 21/22 εἴρ. οὐδ.] οὐδαμοῦ γὰρ εὗρον Y 22 ἀλλ' — 23 τοῦτο > UVY 23 τηρεῖτο)

>κεχαριτωμένη<, ubi in alibi legerim, non recordor; sed neque ad virum istiusmodi sermo est >salve gratia plene<, Mariae haec salutatio servabatur. Si enim scisset Maria et ad alium quempiam similem factum esse sermonem — habebat quippe legis scientiam et erat sancta et prophetarum vaticinia cotidiana meditatione cognoverat — nunquam quasi peregrina eam salutatio terruisset. Propter quod loquitur ei angelus: >ne Maria ! invenisti enim gratiam coram Domino. Ecce concipies in utero, et paries filium, et vocabis nomen ejus Jesum. Hic erit magnus et Fihus Altissimi . tur<

ὁ ἀσπασμὸς οὗτος. Ι Ἐπειδὴ γὰρ εἶπεν ὁ θεὸς τῇ Εὔᾳ· >ἐν λύπαις τέκνα<, λύεται ἡ λύπη τῆς διὰ ταύτης τῆς χαρᾶς. >Ὁ μετὰ σοῦ<· ἰστέον ὅτι ἅμα τῷ εὐθὺς συνέλαβεν ἡ παρθένος πάραδόξως. Ι

Ἐπεὶ >ἐταράχθη< ξένην τὴν τοῦ ἀγγέλου ὄψιν, ἐπιστρέφει ἀπὸ τῆς ταραχῆς καὶ ἀνακτᾶται αὐτὴν εἰπών· >μὴ φοβοῦ Μαριάμ· γὰρ Χάριν παρὰ τῷ θεῷ<.

| Τὸ μὲν οὖν >εὖρες χάριν< ἦν, εὗρον γὰρ πρὸ αὐτῆς καὶ ἄλλαι χάριν· τὸ δ’ εἰπεῖν· >συλλήφῃ< οὐκέτι κοινὸν ἧν ἀλλ᾿ ἰδιάζον εἰς ἐπαγγελίαν παρθένῳ [ξένον πρᾶγμα]. >Εὖρες γὰρ χάριν παρα τῷ θεῷ#x003C;, διὸ > μὴ φοβοῦ>· παντὸς γὰρ φόβου ἀφαίρεσις ἡ τοῦ σωτῆρος ἐπιδημία. |

[*](2ff AB Maria > CDE 20 ait + et A 21 quae + et C dicta] scripta A, edita E 44, 11 — 15 γραφέτω Χ 44, 13 ἰδού — 17 πιστ. aU (Lemma zerstort; d. ächste Schol. [Anfang v. Hom. 7] ist Orig. : τοῦ αὐτοῦ) 44, καὶ — 17 C 44, 22—45, 4 ξ1 (in Χ folgt 45 11 — 13 πεισθεῖσα > aU 13 x > > Χ ἰδού, φησίν] εἰποῦσα ἡ Παναγία παρθένος· ἰδού a ἰδού — 14 κυρίου] δούλη εἰμὶ κυρίου U 14 γυρίου + κτἑξ a 14 ὡσεὶ ἔλεγεν > U] τοῦτο ἐδήλωσε a εἰμί + φησί 15 ποιείτω — 17 πίστεως > Χ 15 καὶ — 17 πίστ.] δεξάμενος δὲ ὁ τῆς Παναγίας παρθένου τὴν ὁμολογίαν τῆς πίστεως, ἀπῆλθεν ἀπ’ αὐτῆς a, ὁ δὲ δεξάμενος τὴν ὁμολογίαν τῆς πίστεως τῆς παρθένου ἀπῆλθεν ἀπ' αὐτῆς C 22 Ἐπειδὴ — λσυνειλ. > Χ Ἐπειδὴ + καὶ αὐτὴ d Ἐπειδὴ] ἢ διὰ τὸ τῇ Ἐλισάβετ· ἐπειδὴ S εἰς — p. 45, 1 ἀγγέλου >)

Dicitur et de Joanne: >erit magnus< et hoc ipsum Gabriel angelus contestatur; sed quando venit Jesus vere magnus, vere sublimis, ille, qui prius >magnus< fuerat, minor effectus est. >Ille> enim, inquit, >fuit lucerne ardens et lucens, et vos voluistis ad horam exsultare in lumine ejus<. Magnitudo Salvatoris nostril non tunc apparuit, quando natus est, sed nunc, postquam oppressa ab adversariis videbatur. emicuit.

Vide magnitudinem Domini: <in omnem terram exivit sonus doctrinae ejus, et in fines orbis terrarium verba illius<. Dominus noster Jesus, quia virtus est Dei, in imnem diffuses est orbem, et impraesentiarum nobiscum est juxta illud, quod in Apostolo le-

>Οὗτος ἔσται μέγας<, φησίν. Τοῦτο εἴρηται καὶ περὶ Ἰωάννοῦ· ἀλλ᾿ ὅτε ἦλθεν ὁ ἀληθῶς >μέγας<, ἐκεῖνος ἦν μικρός.

>Ἐκεῖνος< γὰρ >ἦν ὁ λύχνος ὁ καιόμενος καὶ φαίνων<, οὐχ ὡς Ἰωάννης οὖν >μέγας<, ἀλλ᾿ ὡς δεσπότης καὶ δημιουργὸς καὶ κύριος τοῦ παντὸς ἀληθῶς <μέγας>. Τὸ δὲ μέγεθος αὐτοῦ οὐ τότε οὕτως ἐδηλοῦτο, ὅσον νῦν φαίνεται.

Ὅρα γὰρ <τὸ> μέγεθος δυνάμεως αὐτοῦ· <ὅτι εἰς πᾶσαν τὴν γῆν ἐξῆλθεν ὁ φθόγγος τῆς διδασκαλίας αὐτοῦ, καὶ εἰς τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης τὰ ῥήματα αὐτοῦ>.

[*](1f. Luk. 1, 15; vgl. Ambros. in Lucam II, 10 (S. 46, 10 ff. Schenkl) 6f. Joh. 5, 35 15 ff. Ps. 19, 5 (Röm. 10, 18) 18 lat. vgl. l Kor. 1, 24)[*](1 et > A 5 prius] primus C magnus] magis K 6 fuerat] pervenit E 7 inquit > A] qui KE 8 vos] nos K voluisti K 8/9 ~ exult. ad horam B 12 nunc] tunc B 14 magnitudo K 15 exiit BCDE 17 illius] eius A 18 Jesus + Christus B quia] qui r 20 impraes.] in praesentiarum ACDK)[*](41, 1—42, 21 καταχθ. Χξ 41, 7 οὐχ—10 μέγας aCS 41, 7 οὐχ—10 μέγας + 43, 5 ὄψει—9 kmLλ 41, 7 οὐχ—43, 9 UV)[*](7 οὐχ—8 μέγας] ἔσται δὲ μέγας οὐχ ὡς Ἰωάννης C, καὶ (> L) μέγας οὐχ ὡς Ἰωάννης (+ δουλικῶς mλ) Lkmλ οὐχ—8 ἀλλ᾿] τὸ δὲ ἔσται μέγας aS + ἀντὶ S, + δηλοῖ a (δηλονότι Α) 8 οὖν > UV ὡς — 9 κύριος CUV δεσπ. — 9 καὶ2 > kmλ 9 καὶ κύριος > aS 10 τοῦ παντὸς — μέγας] καὶ οὐχ ὡς ὁ (> S) Ἰωάννης aS + τὸ γὰρ ἐπαγόμενος ὅτι οὑὸς ὑψίστου κληθήσεται, τοῦτο σημαίνει a (σημ.] ἐμφαίνει β), + alia S ἀληθῶς μέγας] καὶ ὡς διήκων (διήκ.] κύριος λ) πανταχοῦ kmλ, <μέγας>, γὰρ φησι Δαυίδ, >ὁ κύριος ἡμῶν· καὶ μεγάλη ἡ ἰσχὺς αὐτοῦ<· οὗτος γὰρ μέγας ἀληθῶς [Ps. 146 (147), 5] C 10 Τὸ—12 φαίν. > UV 14 <τὸ> > alle Hss <τὸ>—17 αὐτοῦ] αὐτὸ διὰ τῆς διδασκαλίας εἰς ἅπασαν τὴν γῆν ἐξεληλυθός Χ 16 τῆς διδασκαλίας > U 17 καὶ — 18 αὐτοῦ > Χ)

gitur: >congregates vobis et spiritu meo cum virtute Domini Jesu<. Virtus Domini Salvatoris et cum his est, qui ab orbe nostro in Britannia dividuntur, et cum his, qui in Mauritania, et cum universis, qui sub sole in nomine illius crediderunt. Vide ergo magnitudinem Salvatoris, quomodo in toto orbe diffusa sit, et certe necdum ejus veram magnitudinem exposui. Adscende in caelos et vide eum. quomodo caelestia repleverit: >apparuit< siquidem >angelis<. Descende cogitatione in abyssos, et videbis eum etiam illuc descendisse. >Qui< enim >descendit, ipse est et qui adscendit, ut impleret omnia<, >ut in nomine Jesu omne genu flectatur caelestium et terrestrium et infernorum<. Considera virtutem Domini, quomodo impleverit mundum, id est caelestia et terrestrial et inferna, quomodo et caelum

καὶ μετὰ τῶν ἐν <Βριττανίᾳ . . . . . . . > καὶ μετὰ τῶν ἐν Μαυριττανίᾳ καὶ μετὰ τῶν πανταχοῦ πιστευόντων καὶ καθόλου διῆκον.

Ἀνάβα γὰρ τῷ λόγῳ εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἴδε αὐτὸν τὰ ἐκεῖ πληροῦντα· >ὤφθη< γὰρ >ἀγγέλοις<. Κατάβα τῷ λόγῳ εἰς τὴν ἄβυσσον [καὶ ὡσαύτως]· κατέβη γὰρ κἀκεῖ. >Καταβὰς γὰρ αὐτός ἐστιν καὶ ὁ ἀναβάς, ἵναπληρώσῃ τὰ πάντα<, >ἵνα ἐν τῷ ὀνόματι αὐτοῦ πᾶν γόνυ κάμψῃ ἐπουρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων<, Ἴδε ταύτην τὴν δύναμιν· διέβη γὰρ ὅλον τὸν κόσμον·

[*](1 ff. l Kor. 5, 4 12 ff. vgl. Ps. 138, 8 (LXX), Röm. 10, 6.7 14 f. l Tim. 3, 16 17 ff. Ephes 4, 10 19 ff. Phil. 2, 10)[*](2 Domini + nostril De 3 Jesu + Christi De 4 est > K ab] in BE (durchgestrichen) > AK 5 Brittania BE, Brittannia C 6 Mauritania] maritime mn 8 illius] eius Ce > K credid. + manet K 11 ~ veram ejus BC 12 in] ad ACEK 18 ~ qui et A 21 et > ABDe 23 quomodo] quod CDe implevit AB 24 et > ADKe 25 infernalia e, infernorum D et2 > K)[*](21 Ἴδε — 43, 17 Χξ)[*](4 καὶ — 8 διῆκον] τηλικοῦτός ἐστιν ὡς διήκειν πανταχοῦ UV 6 Μαυρετανίᾳ ξ 12 Ἀναβὰς U 13 καὶ > U αὐτὸν] καὶ Χ 14 ὤφθη — ἀγγέλοις > UV 15 λόγῳ + καὶ U 16 καὶ ὡσαύτως > UV κατέβη — κἀκεῖ > Χ 17 Καταβὰς — 18 ἀναβάς > UV 18 πληρωθῇ UV σύμπαντα UV ἵνα] καὶ ἵνα erg. ξ (für καὶ kein Platz!) 19 ἐν— αὐτοῦ > Χ πᾶν + αὐτῷ Χ 20 ἐπουρ. — 21 καταχθ. > Χ 21 Ἴδε — 22 δύναμιν > UV 22 διέβη — κόσμον UV] καὶ ὑπὲρ τὸν κόσμον ὅλον Χ)

ipsum penetraverit et superna conscenderit. Legimus enim, quod pertransierit caelos Filius Dei. Si haec videris, partier intueberis non transitory dictum: >magnus erit,< sed verbum opera completum. Magnus est Dominus noster Jesus et praesens et absens tribuitque consortium fortitudinis suae etiam huic coetui nostro atque conventui; quod ut et singuli mereamur accipere, deprecemur Dominum Jesum: cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.

διεληλυθότα γάρ φησι τοὺς οὐρανοὺς Ἰησοῦν τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ. Ἐὰν οὖν ταῦτα ἴδῃς, ὄψει, ὅτι οὐχὶ ῥημάτιόν ἐστι τό· >ἔσται μέγας<, ἀλλ᾿ ἔργῳ δείκνυται, ὅτι >μέγας< ἐστὶν ὁ κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς καὶ ἀπὼν καὶ παρών.

Τὸ οὖν ὑπέρβατον οὕτως ἔχει· >ἀπεστάλη ὁ ἄγγελος πρὸς παρθένον ἐξ οἴκου Δαβίδ, καὶ τὸ ὄνομα τῆς παρθένου Μαριάμ, μεμνηστευμένην ἀνδρί, ᾧ ὄνομα Ἰωσήφ<. Οὐκ >ἀπεστάλη< δὲ πρὸς τὸν Ἰωσὴφ >ὁ ἄγγελος< ἐπειδὴ οὐδὲν ἦν κοινὸν τῷ Ἰωσὴφ πρὰς τὴν τοῦ κυρίου γέννησιν· οὐ γὰρ διὰ τὸ εἶναι αὐτῆς μνηστὴρ ὠνομάσθη ἀνήρ, ἀλλ᾿ οἰκονομήσαντος τοῦτο διὰ πολλὰ τοῦ θεοῦ, πρῶτον μέν, ἵνα ὑποπτευθῇ παρά τισιν, ὅτι ἐξ αὐτοῦ ἐκύησεν ἡ Μαρία, καὶ μὴ λιθοβοληθῇ ὡς ἐκπαρθενεύσασα, ἔπειτα δὲ καὶ διὰ τὸν ἄρχοντα τοῦ αἰῶνος, ἵνα ἀπατηθεὶς καὶ αὐτὸ οἰηθῇ τὸν Ἰησοῦν ἐκ τοῦ Ἰωσὴφ ὄντα καὶ ὡς ἀνθρώπῳ ἐπίθηται καὶ ἡττηθεὶς πέσῃ, καὶ ἀνακληθῇ τὸ πτῶμα τῆς ἀνθρωπότητος ἐν Χριστῷ καὶ καταβληθῇ ὁ διάβολος.

[*](2 f. Hebr. 4, 14 12 ff. Luk. 1,26. 27 21 vgl. 1 Kor. 2, 6)[*](1 penetravit Kr et + in De 2 conscend.] adscenderit De 2/3~ quod enim K 3 quod] quia B pertrans.] penetraverit A, transierit C 8 noster > B 10 etiam > e huic — 11 nostro] huic nostro coetui A 12 et > AKn 13 Domin. + nostrum BE Jesum] Deum De Jesum + Christum B 15 saeculorum > BE Amen > E Explicit omelia VI. A (> C) Schluß der Hs K)[*](43, 11—17 S 43, 11—44, 10 + (Hom. VIII) 55, 1—4 ἤρξ. C 43, 11—17 + (Hom. VIII) 55, 1—4 ἤρξατο d (E1 τοῦ αὐτοῦ[ἀνεπ]))[*](2 διεληλυθό<τα> Χ γάρ > U Ἰησοῦν] τὸν κύριον Ἰησοῦν U 4 Ἐὰν VX] Ἐπὰν U ταῦτα VX] τὰ αὐτὰ U 5 εἰδῇς Χ ὄψει — 6 μέγας] ὥστε οὐχὶ ῥήματι (διὰ ῥημάτων mλ) μόνον kmLλ ὅτι > U ῥημάτιόν VX] ῥήματι μέγας U 7 ἐστὶν > Χ ὁ — 9 παρών > kmLλ 8 Ἰησοῦς Χριστὸς UV] > Χ καὶ — 9 παρών > UV 11 οὖν > eX οὕτως ἔχει] ἦν οὕτως Χ 13 καὶ — 17 γέννησιν > Χ 16 δὲ] γὰρ S 16/17 ὁ ἄγγελος > S 17 ~ κοινὸν ἦν S)

Ὅτι δὲ οὕτως ἔχει καὶ οὐκ ἐκ σπέρματος ἀνδρός, ἀλλ᾿ >ἐξ ἁγίου πνεύματος< συνέστη τῷ Χριστῷ ἡ ἔνσαρκος γένεσις, ἐν ῥθ’ ψαλμῷ κατὰ τὴν πέμπτην ἔκδοσιν εὑρήσεις, ἔνθα τῆς ἐνσάρκου γενέσεως τοῦ Χριστοῦ τὴν οἰκονομίαν σημαίνει· οἵα γὰρ >δρόσος ἄνωθεν ἐξ οὐρανοῦ< φαινομένη, οὕτω πως καὶ ἐν τῇ μήτρᾳ τῆς κυοφορούσης αὐτὸν μητρὸς ἡ τῆς σαρκὸς ὑπέστη σύστασις ἐν τῇ παιδιότητι αὐτοῦ· ἀντὶ δὲ τοῦ >ἐκ γαστρὸς< ἢ >ἀπὸ μήτρας< τὸ Ἑβραϊκὸν ἔχει >μαριάμ<· οἶδα δὲ εἰς τοῦτό τινος ἀκούσας ὡς τῆς ἑβραϊκῆς φωνῆς ἐνταῦθα τῆς Μαρίας μνημονευσάσης· τὸ γὰρ >μαριάμ< τὸ Μαρίας ὄνομα σημαίνει, ὡς ὀνομαστὶ διὰ τούτων τῆς θεοτόκου μνημονευθείσης.

Καὶ ἐπεὶ εἶπεν αὐτῇ ὁ ἄγγελος· >ἰδοὺ ἡ συγγενής σου συνείληφεν<, ἐπῆλθεν αὐτῇ συγχαρῆναι, ἐπεὶ καὶ αὐτὴ παρὰ προσδοκίαν συνειλήφει· δι᾿ ὃ καὶ ἐκ τοῦ τῆς Ἐλισάβετ <ἀσπασμοῦ> οἷον πεισθεῖσα· >ἰδού<, φησίν, >ἡ δούλη κυρίου<, ὡσεὶ ἔλεγεν· πίναξ εἰμὶ γραφόμενος, ὃ βούλεται ὁ γραφεὺς γραφέτων, ποιείτω ὃ θέλει ὁ τοῦ παντὸς κύριος· >καὶ ἀπῆλθεν ἀπ᾿ αὐτῆς ὁ ἄγγελος<, δεξάμενος τῆς παρθένου τὴν ὁμολογίαν τῆς πίστεως.