In Jeremiam (Homiliae 1-11)

Εἰ θεοῦ λόγιά ἐστιν ἐν νόμῳ καὶ προφήταις, εὐαγγελίοις τε καὶ ἀποστόλοις, δεήσει τὸν μαθητευόμενον θεοῦ λογίοις διδάσκαλον ἐπιγράφεσθαι θεόν· »ὁ« γὰρ »διδάσκων ἄνθρωπον γνῶσιν« ὁ θεός ἐστιν, ὡς καὶ ἐν Ψαλμοῖς γέγραπται. καὶ ὁ σωτὴρ δὲ μαρτυρεῖ μὴ δεῖν ἐπιγράφεσθαί τινα διδάσκαλον ἐπὶ τῆς γῆς λέγων· »καὶ ὑμεῖς μὴ καλέσητε διδάσκαλον ἐπὶ τῆς γῆς· εἷς γάρ ἐστιν ὑμῶν ὁ διδάσκαλος, ὁ πατὴρ ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς«. <»ὁ πατὴρ« δὲ »ὁ ἐν διδάσκει ἤτοι καθ᾿ αὑτὸν ἢ διὰ τοῦ Χριστοῦ ἢ ἐν ἁγίῳ πνεύματι ἢ διὰ Παύλου, φέρ’ εἰπεῖν, ἢ διὰ Πέτρου ἢ διά τινος τῶν ἄλλων ἁγίων, μόνον θεοῦ πνεῦμα καὶ θεοῦ λόγος ἐπιδημείτω καὶ διδασκέτω. ταῦτά μοι πρὸς τί εἴρηται; ἐπειδήπερ φησὶν ὁ προφήτης· »γνώρισόν μοι, κύριε, καὶ γνώσομαι«· οὐ γὰρ γνώσομαι, ἐὰν μὴ σύ μοι γνωρίσῃς ἐὰν δὲ γνωρίζοντός σου ἐμοὶ γνῶ, »τότε« ὄψομαι τὰ ἐπιτηδεύματα αὐτῶν« καὶ νοήσω, ὃ ἕκαστος πράττει καὶ ποίας ἐστὶν προαιρέσεως.

Ταύτα ὁ προφήτης. εἶτα ὁ σωτὴρ ἐν τῷ προφήτῃ ἴδωμεν τίνα λέγει· »ἐγὼ ὡς ἀρνίον ἄκακον ἀγόμενον τοῦ θύεσθαι οὐκ ἔγνων. ἐπ ἐμὲ ἐλογίσαντο λογισμόν, λέγοντες· δεῦτε καὶ ἐμβάλωμεν ξύλον εἰς τὸν ἄρτον αὐτοῦ, καὶ ἐκτρίψωμεν αὐτὸν ἀπὸ γῆς ζώντων, καὶ τὸ ὄνομα αὐτοῦ οὐ μὴ μνησθῇ ἐτι«. ὡς φησὶν καὶ ὁ προφήτης Ἡσαΐας, Χριστὸς »ὡς πρόβατον ἐπὶ σφαγὴν ἤχθη, καὶ ὡς ἀμνὸς ἐναντίον τοῦ κείραντος ἄφωνος, οὕτως οὐκ ἀνοίγει τὸ στόμα αὐτοῦ«. ἐκεῖ μὲν οὖν περὶ αὐτοῦ Ἡσαΐας λέγει, ἐνταῦθα δὲ ὁ Χριστὸς περὶ αὑτοῦ [*](5 ff. Vgl. Euseb. (Gh II, 73): Θεοῦ γὰρ δεῖται διδασκάλου τὸ τῆς οἰκονομίας μυστήριον κτλ. — 7 Psal. 94, 10. — 9 Vgl. Matth. 23, 8. 9. Vgl. Barnard Τ St V, 5, 26. — 19 ff. Vgl. Euseb. Eclog. propb. III, 33 (TU NF I, 3, 51 f.). — Vgl. Hier. Comm. 922: Omnium Ecclesiarum iste est consensus, ut sub persona Jeremiae a Christo haec dici intelligant. — 24 Jes. 53, 7.) [*](1 τοῦ] + Ite (= βαδίσατε) Η | 4 Homilia VIII Η | 11 ὁ πατὴρ δὲ ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς nach Η: Pater autem quiest in coelis | 13 ἢ] zu streichen? Blass | φέρ᾿ εἰπεῖν] ut ad ininora veniamus Η vgl. TU NF I, 3, 27 Α 2 | 1 7 γνῶ] ipotuero nasse quod nescio Η | ἐπιτηδεύματα] cogitationes Η | 18 ποίας Hu cuius Η ποία S | 19 εἶτα nach H: Deinde εἶ δὲ S εἰ δὲ Co | 21 καὶ] < Η | 25 κείραντος] + se Η | ἐκεῖ) et ibi Η | αὑτοῦ nach Η: se ipse αὐτοῦ S.)

»Ἐπ᾿ ἐμὲ ἐλογίσαντο λογισμόν, λέγοντες· δεῦτε καὶ ἐμβάλωμεν ξύλον εἰς τὸν ἄρτον αὐτοῦ«. ὅτι μὲν ἐσταύρωσαν αὐτὸν Ι Ἰουδαῖοι, δῆλον τοῦτό ἐστιν καὶ παρρησίᾳ τοῦτο κηρύσσομεν. πῶς δὲ τοῦτο ἐφαρμόσεις τῷ »ἐλογίσαντο ἐπ᾿ ἐμὲ λογισμόν, λέγοντες· δεῦτε καὶ ἐμβάλωμεν ξύλον εἰς τὸν ἄρτον αὐτοῦ«, ἔργον ἐστὶ νοῆσαι. ὁ τοῦ Ἰησοῦ ἄρτος ὁ λόγος ἐστὶν ἐν ᾧ τρεφόμεθα. ἐπεὶ τοίνυν διδάσκοντος αὐτοῦ ἐν τώ λαῷ ἠθέλησαν τὸ σκάνδαλον έν] τῇ διδασκαλίᾳ αὐτοῦ προσθεῖναι διὰ τοῦ σταυρῶσαι αὐτόν, εἶπον· »βάλωμεν ξύλον εἰς τὸν ἄρτον αὐτοῦ«. ὅταν γὰρ τῷ λόγῳ τῆς Ἰησοῦ διδασκαλίας προσάπτηται τὸ ἐσταυρῶσθαι τὸν διδάσκαλον, εἰς τὸν ἄρτον αὐτοῦ ξύλον ἐμβέβληται. ἐκεῖνοι μὲν οὖν ἐξ ἐπιβουλῆς βουλευσάμενοι λεγέτωσαν· »δεῦτε καὶ ἐμβάλωμεν ξύλον εἰς τὸν ἄρτον αὐτοῦ«. ἐγὼ δὲ παραδοξότερον ἐρῶ· τὸ ξύλον ἐμβληθὲν εἰς τὸν ἄρτον αὐτοῦ κρείττονα τὸν ἄρτον πεποίηκεν. παράδειγμα λαμβάνω ἀπὸ τοῦ Μωσέως νόμου· τὸ ξύλον βληθὲν εἰς τὸ πικρὸν ὕδωρ ἐποίησεν αὐτὸ . οὕτως τὸ ξύλον τοῦ πάθους Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐλθὸν εἰς τὸν λόγον πεποίηκεν τὸν ἄρτον αὐτοῦ γλυκύτερον. πρὶν ἔλθῃ γοῦν εἰς τὸν ἄρτον αὐτοῦ τὸ ξύλον, ὅτε ἄρτος μόνον ἦν καὶ ξύλον οὐκ ἦν ἐν τῇ διδασκαλίᾳ αὐτοῦ, »εἰς πᾶσαν τὴν γῆν« οὐκ »ἐξῆλθεν ὁ φθόγγος αὐτοῦ«. ἀλλ᾿ ἐπεὶ προσ- [*](1 Vgl. Jes. 53, 7. — 4ff. — 4 ff. Vgl. Hier. Comm. 922: subauditur peccatum; juxta illud quod ab apostolo dicitur: Qui cum non cognovisset peccatum etc. — 5 II Kor. 5, 21. — 10ff. Vgl. Hier. Comm. 922. — 14 Vgl. Jon. 6, 48ff. — 14ff. Vgl. Euseb. (Gh II, 74): τῷ γὰρ τροφίμῳ τῆς αὐτοῦ διδασκαλίας ἐμποδίζειν οἰόμενοι διὰ τὸ ξύλον τοῦ σταυροῦ συμπλακὲν αὐτῷ κωλύειν ἐνόμιζον τοὺς ἀπογεύεσθαι τῶν αὐτοῦ μαθητῶν ἐθέλοντας, διὰ τὸ σκάνδαλον τοῦ σταυροῦ. — 20ff. Vgl. Philo de migr. Abr. I, 441 M. — 22 Vgl. Exod. 15, 25. — 26 Psal. 18, 5.) [*](1 ἐπὶ σφαγὴν] < Η | 2 ἔγνω Co cognoverit Η ἔγνων S | 3 ἁμαρτίαν] sive injustitiam Η | 9 καὶ] < Η | 10 αὐτὸν] Dominum Η (1. τὸν #x772;? | πῶς δὲ τοῦτο ἐφαρμόσεις τῷ] quomodo vero aptabimus ei, quod dicitur Η | 12 λέγοντες] + hoc quod infertur Η | 13 καὶ] < Η | 15 ἠθέλησαν] + quidmn Η | streicht Blass < Η | 16 εἶπον] + venite (= δεῦτε) Η | 20 καὶ] < Η admirabile quiddam Η | 22 λαμβάνω] accipe Η | νόμου] + Sicut Η | 24 λόγον] doctrinam ejus Η.)

Εἶπον οὖν· »δεῦτε καὶ ἐμβάλωμεν ξύλον εἰς τὸν ἄρτον αὐτοῦ«.

λέγουσιν δὲ καὶ τὸ »ἐκτρίψωμεν αὐτὸν ἀπὸ γῆς ζώντων, καὶ τὸ ὄνομα αὐτοῦ οὐ μὴ μνησθῇ ἐτι«. οὕτως αὐτὸν ἀπέκτειναν, ὡς ἐξαφανίζοντες αὐτοῦ τὸ ὄνομα. ἀλλὰ ὁ Ἰησοῦς οἶδεν πῶς ἀποθνῄσκει καὶ διὰ τί. διό φησιν· »ἐὰν μὴ ὁ κόκκος τοῦ σίτου πεσὼν εἰς τὴν γῆν ἀποθάνῃ, αὐτὸς μόνος μένει· ἐὰν δὲ ἀποθάνῃ, πολὺν καρπὸν φέρει«· ὥστε ὁ θάνατος τοῦ Ἰησοῦ στάχυς σίτου γίνεται ποιῶν πολλαπλασίονα καὶ πολύχουν τὸ ἐσπαρμένον. ὡς εἰ καθ᾿ ὑπόθεσιν μὴ ἐσταύρωτο μηδὲ τεθνήκει, ἔμεινεν ἂν μόνος ὁ κόκκος τοῦ σίτου, καὶ πολλοὶ οὐκ ἐγένοντο ἐξ αὐτοῦ. πρόσχες οὐν αὐτοῦ τῇ λέξει, εἰ μὴ τοῦτο βεβούληται λέγειν· »ὁ κόκκος τοῦ σίτου ἐὰν μὴ πεσὼν εἰς τὴν γῆν ἀποθάνῃ, αὐτὸς μόνος μένει· ἐὰν δὲ ἀποθάνῃ, πολὺν καρπὸν φέρει«. ὁ θάνατος τοῦ Ἰησοῦ τούτους πάντας ἐκαρποφόρησεν, εἰ δὲ ὁ θάνατος τοσούτους ἐκαρποφόρησε, πόσους καρποφορήσει ἡ ἀνάστασις;

»Κύριε τῶν δυνάμεων κρίνων δίκαια, δοκιμάζων νεφροὺς καὶ καρδίας, ἔδοιμι τὴν παρὰ σοῦ ἐκδίκησιν ἐξ αὐτῶν«. προφητικῶς ταῦτα εὔχεται, ἰδεῖν τὴν παρὰ τοῦ θεοῦ ἐκδίκησιν ἐξ αὐτῶν· >κεκύκλωται γὰρ ὑπὸ στρατοπέδων ἡ Ἱερουσαλήμ, καὶ ἤλλισεν ἡ ἐρήμωσις αὐτῆς< καὶ εἴρηται αὐτῇ· »ἰδοὺ αὐφίεται ὑμῖν ὁ οἶκος ὑμῶν«. »ἴδοιμι« οὖν »τὴν παρὰ σοῦ ἐκδίκησιν ἐν αὐτοῖς, ὅτι πρὸς σὲ ἀπεκάλυψα τὸ δικαίωμά μου. διὰ τοῦτο τάδε λέγει κύριος ἐπὶ τοὺς ἄνδρας Ἀναθὼθ τοὺς ζητοῦντας τὴν ψυχήν μου, τοὺς λέγοντας· οὐ μὴ προ- [*](7 Vgl. Act. 8, 30. — 12 Joh. 12, 24. — 14ff. Vgl. Matth. 13, 8. — 16f. Vgl. Job. 12, 24. — 18 Joh. 12, 24. — 25ff. Vgl. Luk. 21, 20. — 27 Matth. 23, 38.) [*](1/2 διὰ τοῦτο] tunc Η | 3/4 καὶ — γίνεται] In cujus flgura et aqua in Veteri Testamento ad taetum ligni dulcis effecta esi Η | 5 Ἰησοῦ] + Christi Η | 8 καὶ] < Η | 14/15 septuplum et multo amplius Η | 15 ὡς εἰ καθ’ ὑπόθεσιν] Fingamus enim paulisper Η | 16 μηδὲ τεθνήκει] μὴ δὲ τεθνήκει S neque post mortem ad inferos deseendisse Η | 17 ἐγένοντο] ἐγίνοντο S | 18 λέγειν] vgl. Η: (velint) intellegi λέγων S | 21 τοσούτους] vgl. H: tantas (attulit fruges) | ἐκαρποφόρησεABBREV S | 24 αὐτῶν Co eis Η αὐτοῦ S | 25 παρὰ τοῦ θεοῦ] apud Patrem Η | 27 καὶ εἴρηται αὐτῇ] et id quod dictum ad eam fiierat . . . . completum est Η | ὑμῶν] + deserta Η | 28 ἐν αὐτοῖς] de eis Η.)

»Τοὺς ζητοῦντας τὴν ψυχήν μου, τοὺς λέγοντας· οὐ μὴ προφητεύσῃς ἐπὶ τῷ ὀνόματι κυρίου«. ἐκώλυσαν Ἰουδαῖοι διδάσκειν Ἰησοῦν. »εἰ δὲ μὴ, ἀποθανῇ ἐν ταῖς χερσὶν ἡμῶν. ἰδοὺ ἐγὼ ἐπισκέψομαι ἐπ αὐτούς· οἱ νεανίσκοι αὐτῶν ἐν ῥομφαίᾳ ἀποθανοῦνται, καὶ οἱ υἱοὶ αὐτῶν καὶ αἱ θυγατέρες αὐτῶν τελευτήσουσιν ἐν λιμῷ«. οὐ τότε τετελευτήκασιν ἐν ῥομφαίᾳ, ἀλλὰ μετὰ τὴν παρουσίαν νῦν λιμὸς ἠλθεν ἐπ’ αὐτούς, >οὐ λιμὸς ἄρτου οὐδὲ δίψα ὕδατος, ἀλλὰ λιμὸς τοῦ λόγον κυρίου< οὐκέτι γὰρ »τάδε λέγει κύριος παντοκρότωρ« λέγεται παρ᾿ αὐτοῖς. αὕτη ἡ λιμός, ἵνα ἡ προφητεία μηκέτι ᾐ, καὶ τί λέγω [*](6ff. Vgl. Hier. Comm. 923/4. — 8 Vgl. Onom. sacra I, 210, 37: Ἀναθὼθ ἐπακουσμός; Hier. 1. c: Anathoth, quod interpretatur obedientia. — 10 Matth. 21, 43. — 13ff. Vgl. Euseb. (Gh II, 73): καὶ γὰρ τὸ παρὸν εἰς τὸν προφήτην ἀνάγεται πεπονθότα δεινά. τῷ σωτῆρι δὲ μᾶλλον ἁρμόσειε, περὶ ἐκείνου γὰρ οὐδὲν τοιοῦτον ἱστόρηται. Chrys. (ebenda): τινὲς ταῦτα εἰς τὸν χριστὸν ἐκλαμβάνουσιν, ἀλλ’ ἡμεῖς τέως τῆς ἱστορίας ἐχώμεθα μηδὲν ἐγκαλοῦντες ἐκείνοις· πανταχόθεν γὰρ ἡ ἐκκλησία οἰκοδομείσθω. — 14 ΙΙ Kön. 23, 31 24, 18?? — 24 Vgl. Arnos 8, 11.) [*](2 ἐπισκέψομαι Co vgl. Ζ. 20 visitaho Η u. LXX ἐπισκέπτομαι S | 4 ἐν nach Ζ. 22, Η: in u. LXX | ἐγκατάλειμμα Co ἐγκατάλειμα S | 5 κατοικοῦντας] + in Η | 8 ἐπεὶ οὖν ἀπακουσμὸς nach Η: Qnia ergo obedientia | 13 οὐχ Lo οὐκ S | 15 ἐν αὐταῖς εἴρηται] conscribitur Η | 15/16 οὐδ’ ἐν ταῖς Παραλειπομέναις· ἔχομεν γὰρ] Habemus Paralipomenon οὐδ᾿] ἀλλ’ οὐδ᾿ Co | 17/18 ἀλλὰ — μου] Christi quaerunt animam Domini mei Η | 17 ταῦτα] in Ras. S | 19 κυρίου] + Legimus et hoc Η | Ἰησοῦν] Christus Η | 23 παρουσίαν (oder: παρουσίαν τοῦ τοῦ τοῦ κυρίου nach Η: adventum Domini πόρθησιν S; vgl. S. 52, 19.)

»ἐν κιμῷ« οὑν ὁ λαὸς ἐκεῖνος ἐγκαταλελειμμένοι εἰσίν· »ἐπάξζ« γὰρ ἐπ’ αὐτοὺς »κακὰ ἐπὶ τοὺς κατοικοῦντας Ἀναθὼθ ἐν ἐνιαυτῶ ἐπισκέψεως αὐτῶν«.

»Δίκαιος εἶ, κύριε, ὅτι ἀπολογήσομαι πρός σε. πλὴν κρίματά μου λαλήσω πρός σε. τί ὅτι ὁδὸς ἀσεβῶν εὐοδοῦται; εὐθήνησαν οἱ ἀθετοῦντες ἀθετήματα«; ἔτι ζητοῦμεν, εἰ ἀγαθὸς ὁ θεός ἐστιν ὁ τὸν νόμον καὶ τοὺς προφήτας δεδωκώς, ὁρῶντες ὅτι »ὁδὸς ἀσεβῶν εὐοδοῦται« καὶ οὐ κολάζει τοὺς ἀσεβεῖς. »εὐθήνησαν πάντες οἱ ἀθετοῦντες ἀθετήματα«. αὐτοὶ οἱ κατὰ τοῦ δημιουργοῦ λέγοντες, δυσφημοῦντες αὐτὸν »εὐθήνησαν, ἐφυτεύθησαν καὶ ἐρριζώθησαν, ἐτεκνοποίησαν 〈καὶ ἐποίησαν〉 καρπόν«. πόσος καρπὸς Μαγκίωνος τεκνοποιήσαντος, πόσος Βασιλείδου, πόσος Οὐαλεντίνου; τοῦτο γάρ ἐστι τὸ περὶ τῶν ἀσεβῶν προφητευόμενον καὶ λεγόμενον ἐν τῷ »ἐτεκνοποίησαν καὶ ἐποίησαν καρπόν«. »ἐγγὺς εἶ σὺ τοῦ στόματος αὐτῶν, πόρρω δὲ ἀπὸ τῶν νεφρῶν αὐτῶν« ὀνομάζουσι τὸ Ἰησοῦ ὄνομα, [*](3 Jes. 3, 1—3 — 7 Ι Kor. 3, 10. — 9/10 Vgl. Ι Kor. 3, 11. 12. — 18 ff. d. Fragm. ἐξ ἀνεπιγράφου in C (Gh II, 96): μὴ γὰρ ἔτεφόν ἐστιν εἰπεῖν δημιουργόν; τὴν μακρὰν δὲ ζωὴν αὐτῶν λόγος παρίστησι. τὸ δὲ ἐτεκνοποίησαν καὶ ἐποίησαν καρπὸν δηλοῖ καὶ τῶν αἱρετικῶν πολὺν ἐσόμενον τὸν ἐκ τῆς διδασκαλίας καρπόν, οἱ καὶ ὀνομάζοντες Ἰησοῦν, οὐχ ὡς χρή, πόρρω τυγχάνουσιν αὐτοῦ τὴν διάνοιαν, ὥς τινές φασιν. Vgl. TU NF Ι, 3, 42. Vgl. Hier. Comm. 925: Sed proprie contra haereticos dicitur, qui cum sint impii, via eorum prosperatur; generantque filios eos quos in haeresi deceperunt .... qui cum Christi nomen saepius replicent, babitatorem suum non babent Deum. — 24 ff. Vgl. de or. 21, 3 (Orig. II, 347, 25 25 f.).) [*](1 οὐδὲ διδασκαλία] Neque magistri, neque doctores in Jiidaea aliqui remanserunt H, vielleicht richtig | παρ’ αὐτοῖς] qui sibi (sapientiam vindicent) = παρ αὑτοῖς Η | 2 πεπλήρωτο] ἐπεπλήρωτο Lo | 4 ἰσχύουσαν] + virtutem panis, et virtutem aquae H, vielleicht richtig | 8 μετέβησαν] + ab eis Η | 10 ἐκείνους] + (quicomque..) cumque..0 crediderunt Η | 11 ἐπ’ αὐτοὺς] < Η | 14 τί Co LXX quid est Η | 15 ἕτι ζητοῦμεν] Quaeramus Η | 17 οὐ κολάζει τοὺς ἀσεβεῖς] nihil eos ab eo pro merito sustinere Η | εὐθήνησαν] + enim Η | 20 καὶ ἐποίησαν Ru vgl. Ζ. 24, Fragm. ἐξ ἀνεπ., LXX, et fecerunt Η | 24 τὸ Ἰησοῦ ὄνομα] Jesum Η.)

»Ἕως πότε πενθήσει ἡ γῆ καὶ ὁ χόρτος τοῦ ἀγροῦ ξηρανθήσεται ἀπὸ κακίας τῶν κατοικούντων ἐν αὐτῇ«; ὡσπερεὶ ἐμψύχου τῆς γῆς καὶ ἐνταῦθα διαλέγεται ό προφήτης λέγων τὴν γῆν πενθεῖν διὰ τὴν κακίαν τῶν ἐπιβαινόντων ἐπ' αὐτήν. καθ' ἕκαστον οὗν ἡμῶν ἡ γῆ ἤτοι πενθεῖ ἢ εὐφραίνεται· ἢ γὰρ πενθεῖ »ἀπὸ κακίας τῶν ἐνοικούντων ἐν αὐτῇ« ἢ εὐφραίνεται ἀπὸ ἀρετῆς τῶν ἐνοικούντων έν αὐτῇ«. ἐφ' ἑκάστου οὖν ἡμῶν αὐτὸ τὸ στοιχεῖον ἢ εὐφραίνεται ἢ πενθεῖ. εἰ δὲ τάχα καὶ τάχα καὶ τὰ λοιπὰ στοιχεῖα. ὁμοίως ἐρῶ καὶ ὕδωρ καὶ ὁ ἐπὶ τοῦ ὕδατος τεταγμένος ἄγγελος, ἵνα διηγήσωμαι καὶ τὴν γῆν πενθοῦσαν ἢ μὴ πενθοῦσαν· οὐ γὰρ τοῦτο τὸ σῶμα, »ἡ γῆ«, πενθεῖ »ἀπὸ τῶν κατοικούντων έν αὐτῇ«, ἀλλὰ ἀλλὰ νόει μοι πρὸς τῇ διατάξει τοῦ παντὸς τεταγμένον τινὰ τινὰ ἐπὶ τῆς γῆς καὶ ἄλλον τεταγμένον ἐπὶ τῶν ὑδάτων καὶ ἄλλον ἐπὶ τοῦ ἀέρος καὶ τέταρτον ἐπὶ τοῦ πυρός. οὕτως ἀνάβα μοι τῷ λόγῳ ἐπὶ τὴν διάταξιν πᾶσαν τὴν έν ζώοις, τὴν έν τοῖς τὴν ἐν τοῖς οὐρανίοις ἄστροις. ἄγγελός τις τέτακται καὶ ἐπὶ τοῦ ἡλίου καὶ ἐπὶ τῆς σελήνης ἄλλος, ἄλλος ἐπὶ τῶν ἄστρων· οὑτοι δὴ οἱ ἄγγελοι, μεθ’ ὧν ἐσμεν ὅσον ἐσμὲν γῆς, ἤτοι εὐφραίνονται ἐὰν δικαιοπραγῶμεν, ἢ πενθοῦσιν ἐξ' ἡμῖν ὅταν ἁμαρτάνωμεν. πενθεῖ, φησίν, ἡ γῆ ἀπὸ τῶν κατοικούντων έν αὐτῇ. ὁμωνύμως εἶπεν τὸν ἄγγελον γῆν αὐτῇ τῇ γῇ. ὥσπερ γὰρ »τὸ χειροποίητον ἐπικατάρατον αὐτὸ καὶ ὁ ποιήσας αὐτό«, οὐχ [*](6 Hebr. 12, 6. — 9 ff. Vgl. de princ. praef. (Lo 21, 26): De sole autem et luna et stellis, utrum animantia sint, an sine anima, manifeste non traditur. — 28 Weish. Sal. 12, 8.) [*](1 ὡς χρή] so auch Fragm. ἐξ ἀνεπ. ut Christum Η | 2 με, εἶδες με] et Η | 5—7 Hierzu Fragm. 36 in C: Δι’ — παιδεύει | 8 ὁ χόρτος] fenum omne Η vgl. Luc. | 9 αὐτῇ] terra Η | 9 — 27 Hierzu Fragm. 37 in C: Εἰ— ἀρετῆς | 15 ὁμοίως ἐρῶ] ex quibus H, doch vgl. S. 77, 3 | 22 τὴν ἐν τοῖς] ad ipsa quoque H, vielleicht richtig | οὐρανίοις ἄστροις nach Η: astra coelestia coelestia ἄστροις S | 22—24 ἄγγελός — ἄστρων] Alius angelus praepositus est stellis H | 25 ἐὰν δικαιοπραγῶμεν nach Η: quamlo juste agimiis vgl. S. 72, 8 | 26 πενθεῖ, φησίν] Lugebit H | ἀπὸ] + Omnibus H | 27 — S. 77, 3 ὥσπερ — ὀνόματι] Quomodo enim hoc quod manufactum est maledicitur et ipsum et qui fccit illud .... sed id dicitur manu factum quod assidet insensibili simulacro, eodem vocatum nouiine, quo vocatur id quod manufactum est H.)

»Ἐγκαταλέλοιπα τὸν οἶκόν μου, ἀφῆκα τὴν κληρονομίαν μου, ἔδωκα τὴν ἠγαπημένην ψυχήν μου εἰς χεῖρας ἐχθρῶν αὐτῆς«. ἴδε μοι τὸν »ἐν μορφῇ θεοῦ« ὑπάρχοντα ὄντα έν τοῖς οὐρανοῖς, ἴδε αὐτοῦ τὸν οἶκον ὑπερουράνιον. εἰ βούλει καὶ ὑψηλότερον ἰδεῖν (ὅτι έν τῷ πατρί«), ἴδε αὐτοῦ οἶκον ὄντα τὸν θεόν. καταλείπει »τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα«, τὴν »ἄνω Ἱερουσαλήμ«, καὶ ἔρχεται εἰς τὸν περίγειον τόπον τόπον καί φησιν· »ἐγκαταλέλοιπα τὸν οἶκόν μου, ἀφῆκα τὴν κληρονομίαν μου«. ἐκείνη γὰρ ἦν ἡ κληρονομία αὐτοῦ, τὰ χωρία τὰ μετὰ τῶν ἀγγέλων, ἡ τάξις ἡ μετὰ τῶν ἀγίων δυνάμεων. »ἔδωκα τὴν ἠγαπημένην ψυχήν μου εἰς χεῖρας ἐχθρῶν αὐτῆς«. παρέδωκεν αὐτοῦ τὴν ψυχὴν εἰς τὰς χεῖρας τῶν ἐχθρῶν τῆς ψυχῆς, εἰς χεῖρας Ἰουδαίων τῶν ἀποκτεινάντων αὐτόν, εἰς χεῖρας ἀρχόντων συναχθέντων κατ' αὐτοῦ, εἰς χεῖρας βασιλέων, ὅτε »παρέστησαν οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς καὶ οἱ ἄρχοντες συνήχθησαν ἑπὶ τὸ αὐτὸ κατὰ τοῦ κυρίου καὶ κατὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ«.

»Ἐγενήθη ἡ κληρονομία μου ἐμοὶ ὡς λέων ἐν δρυμῷ«. αὕτη ἡ ἐπὶ γῆς κληρονομία αὐτοῦ ἣν κεκληρονόμηκεν ἀπεθηριώθη αὐτόν αὐτόν, καὶ γέγονεν ἡ κληρονομία Ἰουδαῖοι ἐξαγριωθέντες κατ' αὐτοῦ »ὡς λέων ἐν δρυμῷ«. οὐ θαυμαστὸν εἰ τότε ἐγένετο ἡ κληρονομία [*](3ff. Vgl. c. Geis. 8, 32 (Orig. II, 248, 1f.): θείοις ἀγγέλοις τοῖς ἐπὶ τῶν τοιούτων τεταγμένοις. — 5 Psal. 76, 17. 18. — 10 Vgl. Phil. 2, 6. — 10ff. Vgl. in Joh. Tom. 20, 18 (Br II, 61, 13ff.): ὅτε ὁ υἱὸς ἐν τῷ πατρί ἐστιν, ἐν μορφῇ θεοῦ ὑπάρχων πρὶν ἑαυτὸν κενῶσαι, οἱονεὶ τόπος (vgl. Micha 1, 3) αὐτοῦ ἐστιν ό θεός. — 11 Vgl. Joh. 14, 10. 11. — 12f. Vgl. Mattk 19, 5. — Vgl. Gal. 4, 26. — Vgl. in Matth. Tom. 14, 17 (Lo 3, 308): καὶ καταλέλοιπέ γε διὰ τὴν ἐκκλησίαν κύριος ὁ ἀνὴρ πατέρα, ὃν ὡώρα, ὅτε ἐν μορφῇ θεοῦ ὑπῆρχε, καταλέλοιπε δὲ καὶ τὴν μητέρα, καὶ αὐτὸς υἱὸς ὢν τῆς ἄνω Ἱερουσαλήμ. — 20 Psal. 2, 2 Act. 4, 26.) [*](3 δὴ ἐρῶ καὶ γῆν λέγεσθαι Co sic et nunc terra appellatur Η δ’ ἐρῶ καὶ γῆν λέγεσθαι καὶ γῆν in Ras.) S | 4 ἄγγελον] + Nec hoc tantuni accipias in terra Η | 5 ἵδοσαν—θεός < Η | 6 πλήθους] Multitudo Η | 10 ἐν Co ἐμ S | 11 Thronos, et excelsas quasque Virtutes Η (vgl. Kol. 1, 15?) | εἰ βούλει καὶ] Si autem vis aliquid Η | 12 πατρί] + et Pater in me H, vielleicht richtig Ι τὸν θεόν] Patrem Deum Η | 14 ἀφῆκα Co (vgl. H) ἀφῆκας S | 16 δυνάμεων in Ras. S | 24 ἣν κεκληρονόμηκεν] quam sibi elegerat in possessionem, quae pars ejus fuerat Η | 25 Ἰουδαῖοι ἐξαγριωθέντες κατ' αὐτοῦ] id est Judaei Η | 26 οὐ] Νec Η.)

»Ἤ σπήλαιον ἐπ᾿ αὐτὴν κύκλῳ αὐτῆς; βαδίζετε«. ἐπεὶ τοιοῦτοι γεγόνασιν, κελεύω ὑμῖν τοῖς ἀγγέλοις, ἵνα βαδίσητε καὶ συναγάγητε τὰ θηρία καὶ παραδῶτε αὐτοὺς τοῖς θηρίοις. »βαδίζετε καὶ συναγάγετε πάντα τὰ θηρία τοῦ ἀγροῦ, καὶ ἐλθέτωσαν τοῦ φαγεῖν αὐτήν«. ἐλήλυθεν »τὰ θηρία τοῦ ἀγροῦ«, διεσθίει τὸν λαὸν ἐκεῖνον. βλέπετε αὐτῶν τὰς καρδίας διεσθιομένας ὑπὸ τῶν δυνάμεων τῶν ἀντικειμένων. εἰ ἐκείνων ὀ Ἰησοῦς οὐκ ἐφείσατο ἀλλὰ εἶπεν· »βαδίζετε, συναγάγετε τὰ θηρία«, πόσῳ πλέον ἡμῶν οὐ φείσεται; ἐὰν μὴ ποιῶμεν τὸν νόμον τοῦ θεοῦ, τὸν λόγον τοῦ εὐαγγελίου, ἐρεῖ πάλιν· βαδίσατε, συναγάγετε τὰ θηρία καὶ παράδοτε αὐτήν. ἀλλ᾿ ἡμεῖς παρρησίαν ἔχομεν, ἵνα εἴπωμεν ἐν ταῖς εὐχαῖς· »μὴ παραδῷς τοῖς θηρίοις ψυχὴν ἐξομολογουμένην σοι«. ἐξομολογησώμεθα περὶ τῶν παραπτωμάτων μετανοοῦντες, καὶ τοῖς θηρίοις οὐ παραδοθησόμεθα, ἀλλ’ ἀγγέλοις ἁγίοις τιθηνοῖς ἐσομένοις, ἐπὶ κόλπων βαστάζουσιν, μεταβιβάζουσιν ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ αἰῶνος τούτου ἐπὶ τὸν μέλλοντα ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ᾠ ἐστιν τὸ κράτος καὶ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν.