Panarion (Adversus Haereses)

ἀλλ᾿ ἐρεῖς δέ ἐναντίας· πῶς οὖν πληροῦται τό »ἐν ᾗ δ’ ἂν ἡμέρᾳ φάγησθε ἀπ᾿ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε«, εἴπερ εἶχε ἐξ αὐτοῦ; πάντως γὰρ φαγὼν οἵῳ δή ποτε καιρῷ ἐπλήρου τό »θανάτῳ ἀποθανεπισθε«.

πρὸς δὲ τὸν τοῦτο λέγοντα πάλιν φημί »ὁ θεὸς <ὁ> εἰδὼς τὰ μέλλοντα πρὶν γενέσθαι, γινώσκων πρὸ τοῦ προστάγματος ὅτι ἀπατῃθεὶς ἤσθιεν ἀπ᾿ αὐτοῦ, αύτοῦ, τὸν θάνατον διὰ τὴν μέλλουσαν ὑπ᾿ αὐτοῦ παράβασιν γενέσθαι.

έν τούτῳ γὰρ πλανώμεναι αἱ αἱρέσεις βλασφημοῦσι τὸν θεὸν λέγουσαι »καλὸς ὁ θεὸς τοῦ νόμου ὅτι ἐφθόνησε τῷ Ἀδὰμ καὶ ἐξέβαλεν αὐτὸν ἐκβάλωμεν αὐτόν, μή ποτε ἐκτείνῃ τὴν χεῖρα καὶ λάβῃ τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς, καὶ ζήσεται εἰς τὸν αἰῶνα«.

ἐλέγχεται δὲ αὐτῶν ἡ ἄνοια συκοφαντοῦσα. καὶ γὰρ οὐ μόνον οὐκ ἐκώλυσε φαγεῖν ἀπὸ τοῦ ζύλου τῆς ζωῆς ἀπ᾿ ἀρχῆς, ἀλλὰ καὶ προετρέψατο φήσας »ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ έν τῷ παραδείσῳ βρώσει φάγῃ«. ἠν δὲκαὶ τῆς ζωῆς ἀπὸ ἀπὸ πάντων τῶν ξύλων τοῦ παραδείσου > πρὸ ἀφθαλμῶν τοῦ Αδάμ.

μόνου δὲ τοῦ ξύλου τοῦ ειδέναι γνωστὸν ἀγαθοῦ τε καὶ κακοῦ εἶπε μὴ φαγεῖν. ἡ δὲ τοῦ Αδὰμ ἄπληστος διάνοια ἀκέραιος οὐσα καὶ * τῆς γυναικὸς αὐτοῦ Εὔας ἀπὸ τοῦ διαβόλου ἀπατηθείσης μᾶλλον ἐναντίον τῆς ἐντολῆς εἰργάσατο.

ἐπειδὴ οὖν ἐν ἐλαττώματι γέγονεν δι᾿ ἑαυτοῦ ὁ Αδάμ, οὐκ ἠθέλησεν αὐτὸν ὁ θεὸς ζῆν εἰς τὸν αἰῶνα έν ἐλαττώματι, ἀλλ᾿ ὡς ἄριστος κεραμεὺς εἰς τὸ ἔδιον φύραμα τὸ ἀφανισθὲν σκεῦος δι’ ἑαυτοῦ ηἠδόκησε μεταβαλεῖν, ἳνα ἐν τῇ παλιγγενεσίᾳ ἐκ τοῦ ἐδίου φυράματος πάλιν ὡς ἐπὶ τὸν [*](8 Gen. 2, 17 — 14 ff gemeint sind die Manichäer; vgl. dieselbe καλὸς ό θεὸς τοῦ νόμου Ancoratus c. 108, 1; I 132, 2 u. Panarion haer. 66, 83, 2 — 20 Gen. 2, 16 — 23 vgl. Gen. 2, 17) [*](Μ 2 ἀναπλάσῃ ’’] ἀναπλάσει M 6 δεκτῷ] * 7 lies ἐπιτρέψων? * 9 εἰχε *] παρεῖχε M 12 (6) * 13 ὃτι ἀπατηθεὶς vor ἤσθιεν *] hinter γινώσκων Μ 16 ἐφθόνεσε Μ 22 τῶν) * 25 * etwa <ἀκούουσα> * 26 vor + <τὸ> 27 ἐλαττώματι *] ἐλαττώμασι M)

ἔνθεν τὸ πρῶτον μὲν ἀπειλεῖ θάνατον, τὸ δὲ δεύτερον οὐκέτι θάνατον λέγει, ἀλλὰ »γῆ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ«, μὴ παραδεδωκὼς θανάτῳ τὸν ἄνθρωπον.

* * καὶ μεθ᾿ ἓτερα καὶ ἐποίησεν ὁ θεὸς χιτῶνας δερματίους καὶ ἐνέδυσε τοὺς περὶ τὸν Ἀδὰμ καὶ ἐξέβαλεν αὐτοὺς ἐκ τοῦ παραδείσου«. ὁρᾷς ὃτι μάταιος ἡ σοῦ σοῦ καινοτομουμένη κενοφωνία, Ὠρίγενες. πρὸ πόσου γὰρ χρόνου ᾖσαν σώματα τοῖς περὶ τὸν Ἀδάμ.

66. Εἰ δὲ τοῦτό σε ἀνακρίνει καὶ οὐ δύνασαι, ψυχικῶς διανοούμενος, τοῦ πνεύματος δέξασθαι τὴν χάριν, χάριν, ἄπιστε καὶ ἐπέκεινα τῶν [*](D676) ἀπίστων τυγχάνων, λεγε μοι ἑκάστην ὑπόθεσιν ἐκ θεοῦ γεγονυῖαν, πόσην τὴν τὴν θαυματουργίαν καὶ ἔκπληξιν;

πόθεν ἐξ οὐκ ὄντων οὐρανὸς τέ ταται ἐν μετεώρῳ ἀναπεπετασμένος; πόθεν ἐστιλβώθη [*](Ö358) ἥλοις καὶ ἐκτίσθη ἡ σελήνη καὶ τὰ ἄστρα; ἐκ ποίου πρωτοτύπου ὓλης ἐλήφθη ἡ γῆ, ἐξ οὐκ ὄντων γινομένη; άπὸ ποίων φύσεων ἐτμήθη τὰ ὄρη;

πόθεν ἡ σύστασις ὃλου τοῦ κόσμου, ἡ ἐξ οὐκ ὄντων θεῷ πορισθεῖσα; πόθεν τῶν νεφελῶν ἡ σύστασις, ἣ ὑπὸ θῆξιν σκέπει τὸν οὐρανόν;

πόθεν τοῦ κώνωπος καὶ τῆς σκνιφὸς διὰ προστάγματος θεοῦ τῷ θεράποντι αὐτοῦ Μωυσῇ ὁ πορισμός; πῶς τὴν ξυλινην > εἰς ὄφιν μετέβαλεν ἐψυχωμένον καὶ ἓρποντα; πόθεν τῇ χειρὶ τοῦ Μωυσέως τὸ εἰς χιόνα μεταβάλλεσθαι;

οὕτω καὶ τότε ἠθέλησεν ὁ θεός, ὠ ἄπιστε, καὶ δερματίνους φύσει χιτῶνας ἄνευ ζᾠων ἄνευ τέχνης τινὸς ἀνθρωπίνης καὶ πολυμόρφου ἐργασίας, ἃμα > θέλων ἐποίησε τοῖς περὶ τὸν Ἀδάμ, ὡς ἀπ᾿ ἀρχῆς ἃμα ἠθέλησε οὐρανὸς καὶ τὰ πάντα γεγένηται. καὶ περὶ τούτων πολλάκις ἔφημεν καὶ ἐν ἄλλοις τόποις καὶ ἀνωτέρω.

καὶ τοῖς μὲν βουλομένοις * τὸ ζῆν σύντομος ή σωτηρία καὶ εὐθυέλεγκτος ἡ κακοπιστία, τοῖς [*](3 Gen. 3, 19 — 5 Gen. 3, 21. 23 — ff vgl. Ancoiatus c. 62, ff; I 74, 15ff — 18 vgl. Exod. S, 17 — 19 Exod. 4, 3 — 20 Exod. 1, 6 — 25 vgl. zu Ζ. 11) [*](M U (von Ζ. 5 Μ’ ἕτερα an)) [*](4 * *] der Zusammenhang ist hier undeutlich; das folgende μεθ᾿ ἕτερα stammt wohl vom Abschreiber her, der einige Sätze übersprungen hat. Jedenfalls zur Begründung des μὴ παραδεδωκὼς θανάτῳ zunächst noch Gen. 3 6 εκ] ἀπὸ Μ 7 παρὰ σοὶ M | Ὠρίγενες <U 12 ἔχειν U 13 ἀναπεπταμένος M | ἐστηλπώθη M 14 ή] καἰ U 15 γενομένη M 17 vor θεῷ + U | νεφῶν U | θίξιν ΜU 18 σκνῖπος Μ 11) Μωυσῇ] Μωυσεῖ ΜU 20 ἐπεψυχωμένον U 21 τὸ] τῶ U | τότε] τὸ M 23 > * 25f ἔφην M 27 * <αἱρεῖσθαι>*)

67. Ἐλεύσομαι δὲ εἰς τὸν περὶ ἀναστάδεῶς σου ἐκ τοῦ πρώτου ψαλμοῦ λόγον. ὅταν γὰρ ἐξαπατήσῃς τοὺς ἀγνοοῦντας, τὸ φρόνημα ὑποβαλλόμενος, ὠ ματαιοπόνε, καὶ εἴπῃς, <ὅτι> τινὲς ἁπλουστέρων νομίζουσι τοὺς ἀσεβεῖς μὴ τεύξεσθαι ἀναστάσεως, καὶ ὓστερον δείξῃς τοὺς αὐτοὺς ἁπλουστέρους πάλιν ἐρωτωμένους ὑπὸ σοῦ ὃτι ποίου σώματος ἔσται ή ἀνάστασις καὶ ὡς ἀντεπαπορήσεις διὰ σεαυτοῦ ἐκ προσώπου τῶν ἁπλουστέρων κατὰ σὲ λεγομένων * καὶ γὰρ τοῦτο ἀνάγκη σαφῶς λέγειν), ἀγαθοὺς ἀποκαλεῖν τοὺς ἁπλου- στέρους παρὰ σοὶ λεγομένους·

οὐ <γὰρ> διὰ σεαυτοῦ ὁ λόγος οὐδὲ τῷ λόγῳ σου ἡ χάρις, ἀλλὰ τῇ ἀληθείᾳ τῇ ἀναγκαζούσῃ σε λέγειν τῶν δούλων τοῦ θεοῦ βελτιότητός τε καὶ ἀγαθότητος τεκμήρια.

καὶ γὰρ καὶ ό ἐκτὸς λέγει »ἁπλοῦς ό μῦθος τῆς ἀληθείας«. ἁπλοῦς δὲ εἰώθαμεν τοὺς ἀκάκους λέγειν, οἷς ἔπαινος παρὰ τῷ σωτῆρι ἐμ- φέρεται ἐν πολλοῖς τόποις, <ὡς> τῷ »γίνεσθε άκέραιοι ὡς περιστεραί« καὶ τῷ »ἄφετε τὰ παιδία ἐλθεῖν πρός με· τῶν γὰρ τοιούτων ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν‘, τουτέστι τῶν ἁπλουστάτων.

ἀπεκρίθησαν δέ σοι οἱ ἁπλούστεροι, ὡς λέγεις, τούτου τοῦ σώματος οὑ περικείμεθα εἶναι τὴν ἀνάστασιν. ἀνταπορούμενοι δὲ ὑπὸ σοῦ καὶ ἐρωτώμενοι· ὃλου ἢ μέρους; αὐτοὶ ἀνταποκρίνονται λέγοντες ὃτι ὃλου τοῦ σώματος.

σοῦ δὲ κατὰ τὴν μέθοδον τῆς σου πολλῆς πολλῆς ρίας φάσκοντος, μηδὲν τοῦτο δύνασθαι διὰ τὰ ἐκ τῶν σωμάτων ἐκρεύσαντα αἳματά τε καὶ σάρκας καὶ τρίχας καὶ τὰ ἄλλα τὰ διὰ πτυέλων ἐξ ἡμῶν ῥέοντα καὶ μυκτήρων καὶ σκυβάλων, πολλή σου [*](2-4 Psal. 57,5f — 9 vgl. oben S.419,5ff — 21 Matth.10,16 — 22 Matth. 19,14) [*](Μ U (bis ἀναστάσεως Z. 11; das Folgende bis S. 510, 18 ἔφης ἀνατραπήσῃ ist durch Blattausfall verloren gegangen)) [*](2 κωφευούσης + <αὐτοῖς>? * 3 <κωφῆς> * 4 φαρμάκου U | φαρμακευομένη MU 6 οὐ) * 8f σου ἐκ τοῦ πρώτου <U 10 > * 12 δείξῃς *] δείξη M 14 * etwa <ποιούμενος αὐτῶν ἀναγκάζῃ> * 16 <γὰρ> * 21 <ὡς> *] τὸ M 22 τῷ 27 σου 2 *] ἐκ M 30 ἐξ ἡμῶν *] ἐξημερῶν M | πολλή *] Πολλῆς M)

ἀλλὰ καὶ ἀφ᾿ ἡμῶν τῶν σμικρῶν όλίγα ἀκούσῃ. πᾶν γὰρ ἀεὶ τὸ ζητούμενον καθαρώτατον ζητεῖται, τὰ δὲ περιττὰ ἐκ τοῦ καθαροῦ ἀποβαλλόμενα ἀκαταζήτητά ἐστιν.