Panarion (Adversus Haereses)

65. Ἳνα δὲ γνῷς καὶ τοῦτο, δι᾿ ἣν αἰτίαν »άπαρχὴ τῶν κεκοιμημένων« λέγεται ό Χρωτός — καίτοι γε οὐκ αὐτοῦ ἀρξαμένου άνίστασθαι· πρὸ αὐτοῦ γὰρ ἀνέστησαν δι᾿ αὐτοῦ Λάζαρος καὶ ὸ υἱὸς τῆς χήρας, καὶ ἄλλοι καὶ διὰ Ηλια καὶ διὰ Ἐλισσαίου.

ἀλλ᾿ ἐπειδὴ ἐκεῖνοι πάντες άναστάντες πάλιν τεθνήκασιν, οὕτω καὶ ὁ Χριστὸς ἀπαρχὴ τῶν κεκοιμημένων. ἀναστὰς γὰρ οὐκέτι ἀποθνᾐσκει«, ὡς † ἡ ἀνάστασις εἶναι διὰ τῆς αὐτοῦ ζωῆς καὶ φιλανθρωπὶας.

εἰ δέ ἐστιν ἀπαρχὴ τῶν κεκοιμημένων καὶ ἀνέστη ὃλον τὸ αὐτοῦ σῶμα σὺν τῇ θεότητι, φαίνεται > ἡ αὐτοῦ ἐνανθρώπησις ἀναστᾶσα, [*](3 Joh. 20, 27 — Luk. 24, 39 — 17 f I Kor. 15, 20 — 18f öm. 6, 9 — 20ff vgl. Ancoratus c. 92, 3ff; I 113, ff) [*](Μ U 1f πάντως που — τὸ ἐσταυρωμένον <M 1 ὁμολογῆσαι + > * 2 δε <M 4 τύπον] τόπον U 6 οὖν] γοῦν? * 9 καὶ δέρμα <M | εἴδετε U 11 ἀλλὰ <M 12 καὶ οὐχ ὑλικόν <U 13 nach ἐνανθρωπήσει + >? * 15 * etwa > * 16 ἀλλὰ 17 nor νεκρῶν + τῶν Μ 18 ἀνα- στὰς >, vgl. Ζ. 25 <M 23 διὰ 2 <M 24 πάντες <M | οὓτω καὶ] viell. verderbt: oizog δὲ οὐκέτι· διοὰ >? * 25 † ἡ μέλλουσα σις εἶναι] lies wohl ἡμῶν μέλλων ἀνάστασις εἶναι * 28 φαίνεται > * | ἡ < M)

καὶ τὸ μὲν περὶ ψυχῆς ἐν τῷ Ἂιδῃ σημαίνει τὸ μὴ καταλελεῖφθαι, τὸ δέ τὸν ὅσιον‘, ἵνα δείξῃ τὸ ὅσιον σῶμα τὸ] μὴ ἑωρακὸς διαφθοράν, άλλὰ ἀναστὰν ἄφθορον τριήμερον καὶ τῇ ἀφθαρσίᾳ συνηνωμένον εἰς τὸν αἰῶνα.

Σὺ δὲ φάσκεις, ὠ οὑτος, ταῦτα τὰ σώματα εἶναι τοὺς δερματίνους χιτῶνας, οὐδαμοῦ τῆς ἀκολουθίας τοῦτο ἐχούσης, ἀλλὰ διὰ τὰ ἐν σοὶ άπ᾿ ἀρχῆς σπέρματα καταβληθέντα τῆς ἀπὸ τῶν Ἑλλήνων ἐθνομέθου διδασκαλίας καὶ διὰ τὸν ἐκεῖθεν παροξυνθέ σοὶ κακότροπον λογισμὸν τῆς περὶ τῆς ἀναστάσεως ἀπιστίας, φημὶ δὲ τῶν Ἑλλήνων σε εἰς τοῦτο ἀγαγόντον καὶ διδαξάντων.

»ὁ γὰρ ψυχικὸς ἄνθρωπος« φησίν »ού δέχεται τὰ τοῦ πνεύματος· μωρία γὰρ αὐτῷ ἐστιν, ὃτι πνευματικῶς ἀνακρίνεται«.

εἰ μὲν γὰρ πρὸ τῆς παρακοῆς οἱ χιτῶνες τοῖς περὶ τὸν Ἀδὰμ ἐγένοντο, πιθανὸν | ἂν ἦν σου τὸ ψεῦσμα καὶ δυνάμενον ἐξαπατῆσαι· ὃτε δὲ φαίνεται κατὰ τὸ τὴν Εὔαν πλασθῆναι *. πόθεν δὴ ἄρα ἐπλάσσετο; ἀλλὰ ἀπὸ σώματος δῆλον· »ἐπέβαλε« γάρ φησιν »ἔκστασιν ἐπὶ τὸν Ἀδάμ, καὶ ἔλαβε μίαν ἐκ τῶν πλευρῶν αὐτοῦ«.

πλευρὰ δὲ οὐδὲν ἓτερον τυγχάνει ἀλλὰ ᾠκοδόμησε ᾠκοδόμησε γὰρ σάρκα άντ᾿ αὐτῆς‘. σαρκὸς δὲ ὀνομαζομενης πῶς ἔτι προσδοκᾶται ἡ ταύτης ποίησις;

καὶ ἀνωτέρω φησί ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾿ εἰκόνα ἡμετέραν καὶ καθ᾿ »καὶ ἔλαβε« φησί »χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς, καὶ ἔπλασε τὸν ἄνθρωπον«.

ὸ δὲ χοῦς καὶ σὰρξ οὐδὲν ἓτερόν ἐστιν ἀλλὰ σῶμα. εἶτα μετέπειτα καὶ ἀναστὰς Αδὰμ ἀπὸ τοῦ ὓπνου εἶπε, τοῦτο ὀστοῦν ἐκ τῶν ὀσ- τῶν μου καὶ σὰρξ ἐκ τῆς σαρκός μου.«

οὔπω δὲ χιτῶνες δερμάτινοι, [*](2 Psal. 15, 10 — 7 Die Deutung der δερμάτινοι χιτῶνες auf den Leib tatsächlich längst vor Origenes in gnostischen Kreisen üblich, vgl. Oden Salomos Irenäus 15,5; 150 Harvey (Valentin) Hippolytus Refut. Χ 13,4; S. 274, 13f (Valentin) Excerpta ex Theod. 55, 11; 111125,9 Stählin — Die Vorgänger bei Bernays, Theophrast über Frömmigkeit S. 143f — 12 — 14 2, 14 — 18 f 20 Gen. 2, 21 — 22 Gen. 1, 26 — 23 Gen. 2, 7 — 25 f Gen. 2, 23) [*](Μ U 1 καὶ] * | σῶμα U 1 f ἐτέρου τινός *] ἕτερόν τι M U 2 ἐγκαταλείψης M | δ(όσης M 4 σημαίνειν | τὸ δέ τὶν ὅσιιον«*] τὸν δὲ ὃσιον ΜU 5 τὸ] * 7 τῶν MU 12 καὶ διδαξάντων <U 15 ἐγίνοντο U | ἦν ἂν V 16 κατὰ *] μετὰ MU 17 * etwa ἤδη ή σὰρξ υπάρχουσα, πῶς οὐκ εὔληπτος ή σοῦ < * 1 δὴ Öh.] δὲ MU | ἄρα + ή <? * 19 ἐκ <U 25 τοῦτο + νῖν U 26 vor δερμάτινοι + οἱ U)

καὶ ἔλαβεν ἀπὸ τοῦ ξύλου καὶ ἔφαγεν«, ὡς ὑπενοθεύθη ὑπὸ τοῦ ὄφεως καὶ γέγονεν ἐν παρακοῇ, »καὶ ἤκουσε τὴν φωνὴν τοῦ θεοῦ περιπατοῦντος ἐν τῷ παραδείσῳ τὸ δειλινόν, καὶ ἐκρύβη ὁ Αδὰμ καὶ ἡ Εὔα ἐν τῷ ξύλῳ«. καὶ ὁ θεός φησι τῷ Αδάμ ποῦ εἶ«; ό δὲ ἐλεγχόμενος ἀποκρίνεται τὴν φωνήν σου ἤκουσα καὶ ἐκρύβην, ὃτι γυμνός εἰμι«.

γυμνὸν δὲ ἄρα ποῖον ἔλεγε; τὴν ψυχὴν ἔλεγεν ἢ τὸ σῶμα; τὰ δὲ φύλλα τῆς συκῆς τίνα ἔσκεπε, τὴν ψυχὴν ἤ τὸ σῶμα;

καὶ τίς σοι εἶπε« φησίν »ὃτι γυμνὸς εἶ εἰ μὴ ἀπὸ τοῦ ξύλου οὗ ἐνετειλάμην σοὶ τού- του μόνου μὴ φαγεῖν ἀπ᾿ αὐτοῦ, ἔφαγες«; καί φησιν ἡ γυνὴ ἥν ἔδωκάς μοι δέδωκέν μοι, καὶ «. πόθεν δὲ ἐδόθη ἡ γυνὴ ἀλλὰ ἀπὸ τῆς πλευρᾶς τουτέστιν ἀπὸ τοῦ σώματος, πρὶν ἢ τοὺς χιτῶνας αὐτοῖς δοθῆναι; καὶ τῇ γυναικί φησι τί ὃτι τοῦτο ἐποίησας‘;

ἡ δὲ εἶπεν ὁ ὄφις ἠπάτησέ με καὶ ἔφαγον καὶ ἔδωκα καὶ τῷ ἀνδρί μου«. ὁ δὲ θεὸς τῷ ὄφει ἐπιφέρει τὴν κατάραν καὶ τῇ γυναικὶ τὴν ὀδύνην καὶ τῷ ἀνθρώπῳ τὸ ἐν ἱδρῶτι φαγεῖν τὸν ἄρτον.

καὶ μετὰ ταῦτα λέγει »ἰδού, Ἀδὰμ γέγονεν ὡς εἶς ἐξ ἡμῶν· μή ποτε ἐκτείνῃ χεῖρα καὶ ἃψηται τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς καὶ ζήσεται εἰς τὸν αἰῶνα«.

καὶ μὴ ὑπολάβῃς δέ, ἀκροατά, ὅτι ἀποφαντικῶς εἶπεν ὁ κύριος ὃτι »ἰδού, Ἀδὰμ γέγονεν ὡς εἷς ἐξ ἡμῶν«. ἐλεγκτικῶς γάρ, τοῦ Αδὰμ πεισθέντος τῇ πλάνῃ τοῦ ὄφεως μεμφόμενος λέγει· μὴ ὃ ἐνόμισε γενέσθαι ἐγένετο, τουτέστιν μὴ Αδὰμ γέγονεν ὡς εἶς ἐξ ἡμῶν· ἐπιθυμήσας γὰρ Αδὰμ ὑψηλότερος γενέσθαι εἰς τὸ ἧττον ἐξέπεσε.

τὸ δέ »ἐκβάλωμεν αὐτόν, μή ποτε ἐκτείνῃ τὴν χεῖρα εἰς τὸ ξύλον τῆς ζωῆς καὶ φάγῃ καὶ ζήσεται εἰς τὸν αἰῶνα« οὐ φθο- νῶν ὁ θεὸς λέγει, ἀλλὰ ἐπεμέλετο τοῦ ἐλαττωθέντος σκεύους δι ἑαυτοῦ, ἴνα μὴ μείνῃ ἠλαττωμένον εἰς τὸ διηνεκές·

ἀλλ’ ὡς ἄριστος [*](3f Gen. 3, 6 — 5f Gen. 3, 8 — 7 Gen. 3, 9 — 8 Gen. 3, 10 — —12 Gen. 3, 11 — 12f Gen. 3, 12 — 15f Gen. 3, 13 — 19f. 26 Gen. 3, 22 — 28ff vgl. Μethodius de resurr. I 43 ff; S. 289, 9ff Bonwetsch (= oben c. 35 ff; S. 455, 20 ff)) [*](M U (bis Ζ. 20 αἰῶνα; das Folgende καὶ μὴ ὑπολάβῃς — θανάτῳ τὸν ἄνθρωπον S. 508, 4 ist ausgelassen)) [*](2f σώματα — άσώματος] σώματος M 5 ἐν 1 <M 5f ἐν τῷ παραδείσῳ <M 6 ξύλῶ] M 7 vor τῷ Αδὰμ + ἐν M 8 δὲ] τε M 12 ἣν] ἦν M 13 ἀλλὰ] ἀλλ’ ἤ U 16 καὶ 3 <U 17 τῷ ὄφει <U | ἐπιφέρει] ἐπάγει U 18 τὸ] τῶ M 20 τῆς ζωῆς <U 24 μὴ *] ἰδοὺ M 29 ἠλαττωμένον *] ἠλαττωμένος M)

οὐ γὰρ πονηρόν τι ἐφύτευσεν ὁ θεός· μὴ γένοιτο, ἀλλὰ καὶ αὐτὸ τὸ ξύλον ἐφύτευσε, καιρῷ δεκτῷ] δέοντι διὰ τοῦ ἰδίου προστάγματος ἐπιτρέπων αὐτῷ λαβεῖν ἀπ᾿ αὐτοῦ.