Panarion (Adversus Haereses)

πέμπεσθαι δὲ ἀπὸ θεοῦ <κάτω> πρὸς τιμωρίαν, ὅπως ἐνταῦθα πρώτην κρίσιν ὑποδέξωνται. διόπερ, φηςί, καὶ δέμας κέκληται τὸ σῶμα, διὰ τὸ δεδέσθαι τὴν ψυχὴν ἐν

4 ff vgl. ep. ad Joh. episc. Hieros. = Hieronymus ep. 51, 4, 3ff; S. 401, 7ff Hilberg illud quoque quis Origene dicente patiatur, quod animae angeli fuerint in caelis et postquam peccaverint in supernis deiectas esse in istum mundum et quasi in tumulοs et sepulchral sic in corpora ista relegates poenas antiquorum luere peccatorumt et corpora credentium non temple Christi esse, sed careeres damnatorum? exin veritatem historiae allegoriae depravans mendacio infinita verba multiplicat et simplices quosque varia persuasion subplantans nunc adserit animas iuxta Graecam ἐτυμολογίαν idcirco vocutas, quia de caelestibus ad inferior venientes calorem pristinum amiserint, nunc corpus hoc od id iuxta Graecos δέμας i. e. vinculum sive iuxta aliam proprietatem cadaver dici quia animae de caelo ruerint; a plerisque autem secundum variam Graeci sermonis supellectilem corpus σῆμα, hoc est memoriam interpretari, eo quod ita animam in se clausam habeat, quomodo sepulchral et tumuli cadavera mortuorum (darnach Hieronymus c. Joh. Hieros. 7; Migne 23, 360Β); dazu Justinian ep. ad Mennam; Mansi IX 492 D 512 BC 513 BC 530 E 536 DE ὅθεν ὁ Πλάτων δέμας τὸ σῶμα καὶ σῆμα ἐκάλεσεν, ὡς οἱονεὶ τῆς ψυχῆς ἐν τούτῳ δεδεμένης καὶ τεθαμμένης Origenes de princ. II 8, 3; S. 157, 14ff Koetschau requirendum est, ne forte et nomen animae, quod graece dicitur ψυχή, α refrigiscendo de statu diviniore ac meliore dictum sit et translatum inde, quod ex calore illo naturali et divino refrixisse videatur et ideo in hoc quo nunc est et statu et vocabulo sita sit; auch Theophilus ep. pasch. von 401 = Hieronymus ep. 96, 15, 1; S. 174, 9 f Hilberg de caelorum mansionibus animae ad inferior delapsae ebenda 18, 1; S. 178, 1 negans subsistere corpora, nisi prius animae in caelo peccarerint et inde praecipitatae quasi quibusdam ergastulis corporum vinctae fuerint ep. pasch. von 402 = Hieronymus ep. 98, 10, 1 ; S. 194, 6 Hilberg ebenda 15, 1; S. 199, 15 animam hominis . . . sic vocatam . . . ex eo quod quae prius mens et sensus erat frigus neglegentiae et infidelitatis adsumpserit ep. pasch. von 404 = Hieronymus ep. 100, 12, 1 ff; S. 225, 6 ff

τῷ σώματι· τὴν πάλαι Ἐλλήνων μυθώδη ὐπόνοιαν φανταζόμενος. εἰς ταῦτα δὲ καὶ <ἄλλους> μύθους ἐκτίθεται. ψυχὴν γάρ φησι διὰ τοῦτο καλοῦμεν, διὰ τὸ ἄνωθεν ἐψύχθαι.

μαρτυρίας δὲ κατὰ τὸν ἴδιον νοῦν ἐπιπλάσσεται ἀπὸ τῶν θείων γραφῶν, οὐχ οὕτως ἐχούσας οὐδὲ οὕτως ἐκδεδομένας. τὸ γὰρ εἰπεῖν, φησί, τὸν προφήτην »πρὶν ἢ ταπεινωθῆναί με ἐγὼ ἐπλημμέλησα«, [ἐξ] αὐτῆς, φησί, τῆς ψυχῆς ὁ λόγος, ὡς ἄνω ἐν οὐρανῷ πλημμεληςάσης, πρὶν ἢ ἐν τῷ σώματι τεταπεινῶσθαι·

καὶ τὸ εἰπεῖν »ἐπίστρεψον ἡ ψυχή μου εἰς τὴν ἀνάπαυςίν σου«, ὡς τοῦ ἀνδραγαθήσαντος ἐνταῦθα ἐν ἀγαθοεργίᾳ, ἐπιστρέφοντος εἰς τὴν ἄνω ἀνάπαυσιν διὰ τὴν αὐτοῦ τῆς ἐργαςίας δικαιοπραγίαν.

καὶ πολλὰ ἔστιν ἄλλα τοιαῦτα λέγειν. τὸ κατ᾿ εἰκόνα δέ φησιν ἀπολωλεκέναι τὸν Ἀδάμ. ἐντεῦθεν φησὶ καὶ τοὺς χιτῶνας τοὺς δερματίνους ἐπισημάνασθαι τὴν γραφήν· ὅτι, φησίν, <τό> »ἐποίησεν αὐτοῖς χιτῶνας δερματίνους καὶ ἐνέδυσεν αὐτούς« τὸ σῶμα, φηςίν, ἐστί. καὶ πολλή τίς ἐστι παρ᾿ αὐτῷ ῇ ᾀδομένη χλεύη.

τὴν δὲ τῶν νεκρῶν ἀνάστασιν ἐλλιπῆ ποιεῖται, πῆ μὲν λόγῳ συνιστῶν ταύτην,

3 ff vgl. ep. ad Joh. episc. Hieros. = Hieronymus ep. 51, 4, 7; S. 402, 16 ff Hilberg quamquam istiusmodi nugas et deliramenta soleat ille scripturarum interpretatiane perversa et aliud significante quam verum est adfirmare dicens: »priusquam a militia humiliarer, ego deliquis«et illud »revertere anima men in requiem tuam« nec non et illud »educ de carcere animam meam « et in alio loco » confitebor domino in regione vivorum«; darnach Hieronymus c. Joh. Hieros. 7; Migne 23, 360 B vgl. Justinian ep. ad Mennam Mansi IX 529 Ε — 5 Psal. 118, 67 — 8 Psal. 114, 7 — 11 vgl. ep. ad Joh. episc. Hieros. = Hieronymus ep. 51, 6, 5; S. 407, 1 ff Hilberg inter multa enim mala etiam illud ausus est dicere perdidisse imaginem dei Adam, cum hoc in nullo penitus loco scriptura significet; auch Panarion h. 70, 3, 4 — 12 vgl. unten c. 63, 5ff; dazu Ancoratus c. 62, 1f; I 74, 5ff u. ep. ad Joh. episc. Hieros. = Hieronymus ep. 51, 5, 2; S. 403, 11ff Hilberg praetereo frivolam eius expositionem super tunicis pelliciis, quanto conatu quantisque egerit argumentis, ut tunicas pellicias humana esse corpore crederemus. qui inter multa ait: »numquid coriarius aut scortiarius erat deus ut conficeret pelles animalium et consueret ex eis tunicas pellicias Adam et Evae? manifestum est ergo, inquit, quod de corporibus nostris loquatur«. (darnach Hieronymus c. Joh. Hieros. 7; Migne 23, 360 BC) – 13 Gen. 3, 21 –15 vgl. Ancoratus c. 87, 2; I 107, 19 ff u. ep. ad Joh. episc. Hieros. = Hieronymus ep. 51, 5, 4; S. 404, 2 ff Hilberg quis autem patienter ferat Origenem lubricis argu-

πῆ δὲ ἐξαρνούμενος τελειότατα, ἄλλοτε δὲ καὶ μέρος ἐξ αὐτῆς ἀνίστασθαι <λέγων>.

ἀλληγορεῖ δὲ λοιπὸν ὅσαπερ δύναται, τόν τε παράδεσιον τά τε τούτου ὕδατα καὶ τὰ ἐπάνω τῶν οὐρανῶν καὶ τὸ ὕδωρ τὸ ὑποκάτω τῆς γῆς. ταῦτα δὲ καὶ τὰ τούτοις ὅμοια φλυαρῶν οὐ διαλείπει. ἤδη δὲ καὶ ἐν ἄλλοις τισὶ τόποις τὰ τοιαῦτα περὶ αὐτοῦ μηνσθέντες διεξεληλύθαμεν.

5. Οὐδὲν δὲ καὶ νῦν λυπήσει αὖθις ἐν τῇ κατ᾿ αὐτὸν αἱρέσει περὶ τῆς αὐτῆς αἰτίας τε καὶ ὑποθέσεως διηγήσασθαι καὶ ἐξ αὐτῶν τῶν ὑπ᾿ αὐτῦ ὑποβαλλομένων τὴν ἀνατροπὴν ποιήσασθαι.

πλλὴ γὰρ ἡ τούτου εἰς ὕστερον γενομένη ἀτοπία καὶ ἐπιτήδευσις παραπεποιημενης ἐννοίας καὶ ἔξω βεβηκυίας τῆς ἀληθείας.

ἔδοξε γὰρ κατὰ αἱρέσεων πασῶν τῶν πρὸ αὐτοῦ λέγειν καὶ ἀνατρέπειν ἑκάστην, ὕστερον δὲ καὶ αὐτὸς αἵρεσιν οὐ τὰ ὑπ αὐτοῦ ῥηθέντα εἰς ἔλεγχον [*](D 592) τῆς αὐτοῦ παραπεποιημένης ἐπιπλάστου ἐννοίας παραθήσομαι, ἔπειτα δὲ καὶ τὰ κατ᾿ αὐτοῦ ῥηθηςόμενα παρὰ τῆς ἡμῶν μετριότητος ὑπο-

mentationibus resurrectionem carnis huius negantem, sicut declarat manifestissime in volumine explanationum primi psalmi et in aliis multis locis (darnach Hieronymus c. Joh. Hieros. 7; Migne 23, 360 C) Theophilus ep. pasch. von 401 = Hieronymus ep. 96, 13, 1; S. 172, 8ff Hilberg nam inter cetera etiam resurrectionem a mortuis, quae spes salutis nostrae est, ita corrumpit et violat, ut audeat dicere corpora nostra rursum corruption et morti subiacentia suscitari ebenda 15, 1; S. 174, 8 Hilberg

2 vgl. Ancoratus c. 54, 2ff; I 63, 10 ff u. ep. ad Joh. episc. Hieros. = Hieronobis ep. 51, 5, 1; S. 404, 5ff Hilberg aut quis audiat in tertio eaelo donantem nobis Origenem paradisum et illum quem scriptura commemorate, de terra ad caelestia transferentem et omnes arbores, quae scribuntur in Genesi allegorice intelligentem, scilicet quod arbores angelieae fortitudines sint? ebenda 7; S. 405, 12ff. il’as vero praestigias quis non statim abiciat atque contemnat dicente Origene de aquis, quae super firmamentum sunt, non esse aquas, sed fortitudines quasdam angelicae potestatis et rursum aquas, quae super terram sunt, hoc est sub firmamento, esse virtutes contrarias i. e. daemones (darnach Hieronymus c. Joh. Hieros. 7; Migne 23, 360 C) — 5 vgl. Ancoratus c. 54, 2ff c. 62, 1ff c. 87, 2ff; I 63, 10ff 74, 5ff 107, 19ff

δείξω. καὶ ἔστι τάδε, ὅσαπερ ἐν τῷ πρώτῳ ψαλμῷ εἰσηγήσατο τῷ βίῳ — ἐν πάσῃ γὰρ ργαφῇ