Panarion (Adversus Haereses)

Epiphanius

Epiphanius. Epiphanius, Volume 1-3. Holl, Karl, editor. Leipzig: Hinrichs, 1915-1933.

οἱ πρῶτοι οἱ τὴν αἰσχρουργίαν *· οὐ γὰρ ἔχω περὶ ἐκείνων λέγειν, ὡς καὶ ἤδη προιεῖπον, εἰ ἐκ τούτου τοῦ Ὠριγένους, τοῦ καὶ Ἀδαμαντίου, ἐσχήκασι τὴν ἀρχὴν ἢ ἕτερόν τινα ἀρχηγὸν ἐσχήκασιν, <καὶ αὐτὸν>

Ὠριγένηνα λεγόμενον. φαςὶ δὲ καὶ τοῦτον τὸν Ὠριγένην ἐπινενοηκέναι <τι> ἑαυτῷ κατὰ τὸ σωμάτιον, οἱ μὲν <γὰρ> λέγουσιν αὐτὸν νεῦρον ἀποτετμηκέναι διὰ τὸ μὴ ἡδονῇ ὀχλεῖσθαι μηδὲ ὲν ταῖς κινήσεσι ταῖς σωματικαῖς φλέγηεσθαί τε καὶ πυρπολεῖσθαι.

ἄλλοι δὲ οὐχί φασιν, ἀλλ᾿ ἐπενόησέ τι φάρμακον ἐπιθεῖναι τοῖς μορίοις καὶ ἀποξηρᾶναι. ἕτεροι δὲ καὶ ἄλλα εἰς αὐτὸν ἀναφέρειν τολμῶσιν, ὡς ὅτι καὶ βοτάνην τινὰ ηὗρεν ἰατρικὴν μνήμης ἕνεκα.

καὶ τὰ μὲν ὑπέρογκα περὶ αὐτοῦ λεγόμενα οὐ πάνυ πεπιστεύκαμεν, ὅμως τὰ λεγόμενα ἐξειπεῖν οὐ παρελίπομεν.

4. Ἡ δὲ ἐξ αὐτοῦ φῦσα αἵρεσις πρῶτον μὲν ἐν τῇ τῶν Αὐγυπτίων χώρᾳ ὑπάρχουσα, τὸ νῦν δὲ παρ᾿ αὐτοῖς τοῖς ἐξοχωτάτοις καὶ δοκοῦσι τὸν μονήρη βίον ἀναδεδέχθαι <εὑρτίσκεται>, παρὰ τοῖς φύσει

10 ff vgl. Eusebius h. e. VI 8, 1 ff; S. 534, 14 ff Schwartz, auch Hieronymus ep. 84. 8. 1: S. 130. 21 Hilberg voluptates in tantum fugiit, ut zelo dei, sed non secundum scientiam ferro truncaret genitalia – 19 ff vgl. Panarion haer. 67, 1, 6 u. 2, 8

[*](M U 1–6 Georg. mon. Chron. 456, 6–8. 15–20 de Boor u. Suidas s. v. Ὠριγέςνης II 1; 120, 14 ff Bernhardy 10–16 ebenda 457, 14–16 ebenda 457, 14–18 de Boor)[*](1 f frei bei Georg.: καὶ πᾶσαν τὴν καλουμένην τῶν ἑξαπλῶν πραγματείαν καὶ τῶν λοιπῶν ὁ ἀνὴρ μετὰ καμάτου πεφιλοτίμητο 2 πεφιλότίμηται Μ | ἀλλ Μ | ἄσβεστον αὐτοῦ τὸ κλέος Georg. | διέμεινε Georg. 3 εἰς μέγα πτῶμα] δραστήριον πτῶμα ἐξαίσιον Georg. 3f ἐξ αὐτοῦ τὰρ τοῦ σκοποῦ <Georg. 4 βουλόμενος + γὰρ Georg. | ἐᾶσαι hinter μηδὲν Georg. 7 * etwa <ἐπιτελοῦντες, τὰς προφάσεις ἔλαβον > * 8 τούτου <U 9 <καὶ αὐτὸν > * 11 <τι> * | <γὰρ > * | λέγουσιν αὐτὸν] ὅτι Georg. | αὐτὸν < U 12 παρενοχλεῖσθαι Georg. 12–14 μηδὲ ἐν ταῖς —ἐπενόησέ τι] οἱ δὲ Georg. 13 πυρβολεῖσθαι U | φηςὶν M U 15 ἄλλοι δὲ ἄλλα Georg. | ἀναφέρειν τολμῶσιν] ἀναφέρουσιν Georg. 16 εὕρηκεν U | μνήμης ἕνεκα = um sein Gedächtnis zu stärken ὑπέρογγα Μ 19 φύσασα Μ | ἐν] οὐν Μ 20 δὲ hinter παρ᾿ αὐτοῖς Μ 21 <εὑρίσκεται> * | παρὰ τοῖς] παρ᾿ αὐτοῖς Μ)
410

κατὰ τὰς ἐρημίας ἀναχωροῦσί τε καὶ τὴν ἀκτημοςύνηγ ἑλομένοις· δεινὴ δὲ καὶ αὕτη καὶ παςῶν τῶν παλαιῶν μοχθηροτέρα, ἡ καὶ σὺν ἐκείνοις τὰ ὅμοια φρονοῦσα.

κἄν τε γὰρ αἰσχρότητα ἐπιτελεῖν οὐ παρασκευάζῃ τοὺς αὐτῇ μαθητευομένους, ἀλλ᾿ οὖν γε δεινοτέραν αἰσχρότητος † δεινὴν ὑπόνοιαν εἰς αὐτὸ τὸ θεῖον ἐνσκήπτει. ἐκ τούτου γὰρ καὶ Ἄρειος τὰς προφάσεις εἴληφε καὶ οἱ καθεξῆς Ἀνόμοιοί τε καὶ οἱ ἄλλοι.

Φάσκει γὰρ οὗτος, τολμήσας δῆθεν περὶ τῶν ἀρχῶν λέγειν, πρῶτον μὲν ὅτι ὁ υἱὸς ὁ μονογενὴς ὁρᾶν τὸν πατέρα οὐ δύναται, ἀλλ᾿ οὔτε τὸ πενεῦμα τὸν υἱὸν δύναται θεάσασθαι, οὔτε μὴν ἄγγελοι τὸ πενῦμα οὐτε οἱ ἄνθρωποι τοὺς ἀγγέλους.

καὶ αὕτη πρώτη αὐτοῦ πτῶσις. ἐκ γὰρ τῆς οὐσίας τοῦ πατρὸς οὐ θέλει εἶναι τὸν υἱόν, ἀλλὰ παντάπασιν ἀλλότριον πατρὸς τοῦτον εἰσηγεῖται, κτιστόν τε ἅμα. βούλεται δὲ ὡς κατὰ χάριν τὸ υἱὸν αὐτὸν καλεῖσθαι λέγειν.

5 vgl. haer. 76, 3, 5 u. ep. ad Joh. episc. Hieros. = Hieronymus ep. 51, 3, 3 S. 400, 9 Hilberg Arrii patrem et aliarum hereseon radicem et parentem laudare non debetis — 8ff vgl. Origenes περὶ ἀρχῶν I 1, 8; S. 25, 16 ff Koetschau; dazu Epiphanius Ancoratus, 63, 2 ff; I 75, 23ff u. ep. ad Joh. episc. Hieros. = Hieronymus ep. 51, 4, 2; S. 401, 5ff sicut enim incongruum est dicere, quod possit filius vider patrem, sic inconsequens est opinari, quod spiritus sanctus possit videre filium; wiederholt von Hieronymus c. Joh. Hieros. 7; Migne 23, 360 B Justinian ep. ad. Mennam; Mansi IX 489 C προστέθειται δὲ καὶ τοῦτο τῇ ἑαυτοῦ ἀσεβείᾶ εἰπῶν μηδὲ τὸν υἱὸν δύνασθαι τὸν πατέρα ἰδεῖν μηδὲ τὸ ἅγιον πενῦμα τὸν υἱόν; aus Epiph. schöpft Georgius Presb. Byz. Zeitschr. IX 16, 18 ff – 12 ff vgl. Justinian ep. ad Mennam; Mansi IX 489 C ὅτι ὁ υἱὸς καὶ τὸ ἄγιον πνεῦμα κτίσματά εἰσιν ebenda 528A ὅτι μετὰ τοῦ υἱοῦ καὶ τὸ ἅγιον πνεῦμα κτίσμα εἰπὼν συνηρίθμησε τοῖς ἄλλοις κτίσμασιν

[*](M U 5–S. 411, 2 Georg. mon. Chron. 456, 20—457, 6 de Boor)[*](1 vor κατὰ + καὶ Μ 2 δὲ ] τε U | ἡ καὶ] εἰ καὶ Μ 3 τε < U 4 παρασκευάζει U | δεινοτέραν] δι᾿ U 5 † δεινὴν] lies wohl κακὴν * | ἐη αὐτοῦ Georg. 6 vor Ἄρειος + ὁ U | προφάσεις] ἀφορμὰς Georg. |ἑξῆς Μ 6 f ἀνόμοιοί τε + ἀνόσιοι Goerg. 7 οἱ < U οἱ λοιποὶ πάντες Georg. 8 δῆθεν < Georg. | περὶ τῶν ἀρχῶν *] κατὰ τὴν ἀρχὴν MU Georg. |λέγειν <Georg. 8 f πρῶτον μὲν< Georg. 9 ὁ μονογενὴς υἱὸς Georg. |ἀλλ᾿ <Georg. 10 τὸ πενῦμα + τὸ ἅγιον Georg. | μὴν<Georg. | οἱ ἄγγελοι Georg. 11f καὶ αὕτη — πτῶσις <Georg. 12 vor πτῶσις + ἡ U 12 f οὐ θέλει—ἀλλότριον πατρὸς <U 13 f ἀλλὰ παντάπασιν—καλεῖσθαι λέγειν] ἀλλὰ κτίσμα καὶ κατὰ χάριν υἱὸν λέγεσθαι Georg. 14 ὡς < Μ τὸ] τὸν U)
411

εἰσὶ δὲ καὶ ἄλλαι αὐτοῦ πτώσεις μείζους. τὴν ψυχὴν γὰρ τὴν ἐνθρωπείαν λέγει προὕπάρχειν, ἀγγέλους δὲ ταύτας εἶναι καὶ δυνάμεις ἄνω, ἐν ἁμαρτίαις δὲ ἀμπλακηςάσας καὶ τούτου ἕνεκεν εἰς τιμωρίαν εἰς τοῦτο τὸ σῶμα κατακεκλεισμένας.