Panarion (Adversus Haereses)

καίτοι πρῶτον εἰπὼν ἐν τῷ παραδείσῳ πρὸ τοῦ σώματοςτὴν ψυχήν, ὁπότε ἔτι μακαρία καὶ ἀναλγὴς ἦν, ἡμαρτηκέναι· παραβάσῃ γὰρ τὴν ἐντολήν, κεκρατυμμένης ἤδη διὰ τὴν πρὸς τὸν ὄφιν πειθὼ τῆς ἁμαρτίας, δεσμὸν αὐτῇ τὸ σῶμα δεδόσθαι τιμωρόν.

ὥστε ἢ τὸ πρότερον ἢ τὸ ὕστερον οὐκ ὀρθῶς ἔχει. ἤτοι γὰρ πρὸ σώματος ἥμαρτε καὶ οὐδέν τι μᾶλλον κἂν μὴ λάβῃ σῶμα ἁμαρτήσεται, καὶ μάταιος ἡ περὶ τοῦ μὴ ἀνίστασθαι τὸ σῶμα περισσολογία· ἢ μετὰ σώματος, καὶ οὐ δύνανται σῶμα οἱ χιτῶνες νομίζεσθαι εἶναι οἱ δερμάτινοι.

εὑρίσκεται γὰρ πρὸ τῆς κατασκευῆς αὐτῶν ἀθετήσας ὁ ἄνθρωπος τὴν θείαν ἐντολήν· οὗ καὶ χάριν οἱ χιτῶνες κατασκευάζονται, τὴν γύμνωσιν τὴν ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας αὐτῶν προσγενομένην καλύψοντες.

ἀλλὰ πότερον πείθω σε καὶ ὁρᾷς ὡς ἑαυτῷ μαχόμενα ὑπέθου καὶ σοὶ τοῦτο γεγένηται σαφὲς ἢ οὐδέπω μανθάνεις, ὦ Ἀγλαοφῶν, ἔφην, ὃ λέγω;

Μανθάνω, ἔφη, καὶ οὐδέν τι δέομαι δεύτερον ἀκοῦσαι, ἀλλὰ ἔλαθον ἐμαυτὸν οὐκ ὀρθῶς εἰπών. ἀνάκη γὰρ μοι δεδωκότι τοὺς δερματίνου χιτῶνας εἶναι τὰ σώματα ὁμολογεῖν, καὶ πρὶν εἰς τὸ σῶμα τὴν ψυχὴν ἐληλυθέναι ἡμαρτηκέναι,

ἐνθ’ ὧν πρὸ τῆς κατασκευῆς αὐτῶν ἡ παράβαοις ἐγένετο, — διὰ τὴν παράβασιν γὰρ οἱ χιτῶνες αὐτοῖς κατγασκευάζονται καὶ οὐχ ἡ παράβασις διὰ τοὺς χιτῶνας γίγνεται — καὶ ταύτης ταύτης τῆς ὁμολογίας συγκαταίθεσθαι ὡς οὐ τὸ σῶμα τοῦτο παραίτιον κακίας εστίν, ἀλλ’ αὐτὴ ἡ ψυχὴ ἐν ἑαυτῇ

διὸ κἂκ μὴ λάβῃ τὸ σῶμα, ἁμαρτψεται, ἐπειδήπερ καὶ πρόσθεν ἥμαρτεν χωρὶς σώματος. καὶ ἀνόντηον τὸ λέγειν ἀναβιῶναι μὴ δύνασθαι τὸ σῶμα διὰ τοῦτο, ἵνα μὴ παραίτιον τῇ

ψυχῇ τοῦ ἁμαρτῆσαι γενηθῇ. ἁμαρτήσεται γάρ, ὥσπερ καὶ πρὸ τοῦ σώματος ἥμαρτε, οὕτως καὶ μετὰ τὴν τοῦ σώματος ἀπόθεσιν, κἂν μὴ αὖθις τὸ σῶμα ἀπολάβῃ. ὅθεν ἀνάγκη μοι διὰ ταῦτα μήτε ἐμαυτοῦ μήτε ἄλλου [*](P 567) ἀποξέεσθαι λέγοντος Ι τοὺς δερματίνους χιτῶνας εἶναι τὰ σὠματα. εἰ δὲ ἀποδεξαίμην, ὁμολογεῖν χρή με καὶ τὰ εἰρημένα.

22. Τί δὲ, οὑχὶ κἀκεῖνο, ἔφην, ὦ Ἀγλαοφῶν, δοκεῖ σοι μὴ ὀρθῶς ἔχειν;

Τὸ ποῖον;

Τὸ λέγειν, ἦν δὲ ἐγώ, δεσμὸν καὶ πέδας τὸ σῶμα μεμηχανῆσθαι κατὰ κατὰ τῆς ψυχῆς, καὶ ὅτι καὶ ὁ τροφήτης »δεσμίους γῆς« ἔφη ἡμᾶς διὰ τοῦτο καὶ ὁ Δαυίδ »πεπεδημένους«.

Καὶ ὅς· οὐκ ἔχω σοι προχείρως ἀποκρίνασθαι, ἔφη. ἀλλὰ τί ἄλλῳ οὐ διαλέγῃ;

Καὶ ἐγὠ — ᾐσθόμην γὰρ ἐρυθριᾶν αὐτόν, φεύγοντα ἐλεγχθῆναι τῷ [*](19 Klagel. Jerem. 3, 34 — 20 Psal. 145, 7) [*](M U S) [*](1 μανθάνω] ich habe gelernt S Ι οὐδέν τι] οὐκέτι U Ι ἀκονῆσαι Dind.] ἀκούεσθαι M ἀκούσεσθαι U 2 δεδωκότι M δεδοικότι U 4 ἡ < M 5 τὴν — αὐτοῖς] denn deshalb sind sie S 5f κατασκευάζονται] καὶ δι’ αὐτῶν ἡ τούτων αὐτοῖς κατασκεύασις U 6 τοὺς χιτῶνας] jcwer Kleider S Ι γίνεται M 8 ἀλλὰ M Ι αὐτὴ] αὕτη M Ι ἐν ἑαυτῇ < M sieh selbst S 10 ἀναβιῶναι δύνασθαι] stehe nicht auf S Ι τὸ σῶμα] χωρὶς σώματος M Ι διὰ τοῦτο + τὴν σάρακα MU 11 γεννηθῆ U Ι ὥσπερ] ὡς U Ι τοῦ 2 < Μ 13 διὰ ταῦτα < Ι weder einen andern noch mir S 14 λέγοντος + dieses S Ι εἰ δὲ] ἢ, < δὲ 16 τί δέ — ἔχειν] Jenes stimmt S 18 τὸ 1 + δὲ M Ι τὸ λέγειν, ἦν δὲ ἐγώ] was ich sage S Ι καὶ πέδας < S Ι μεμηχανῆσθαι] haltet ihr S 19 καὶ wie S Ι ἔφη < Μ Ι διὰ τοῦτο < S 21 Ι ἔφη — διαλέγῃ < S 23 ᾐσθόμην . . ἐρυθριᾶν αὐτὀν] ich erkannte, denn ich bemerkte S 23 f ἐλεγχθῆναι τῷ λόγῳ] das Wort der Widerlegung S | τῷ λόγῳ *] τὸν λόγον M U)

ὁρῇς γὰρ ὡς οὐ περὶ μικρῶν ἡμῖν εἰσιν οἱ λόγοι, ἀλλ’ οὖν τίνα τρόπον χρὴ πεπιστευκέναι· καὶ γὰρ οὐδὲν οἶμαι τοσοῦτον κακὸν ἀνθρώπῳ γενέσθαι ὅσον ἀπὸ τῶν ἀναγκαίων, ὁπόταν ψευδῆ περὶ αὐτῶν δοξάζοι.

ἴθι οὖν προθύμως πρὸς τὰ ἐρωτώμενα· ἀποσάφει καὶ ἐάν τί σοι λέγειν ἀληθὲς μὴ δοκῶ, μῆλλον τῆς ἀληθείας φροντίσας ἢ ἐμοῦ, ἔλεγξον. μεῖζον γὰρ ἀγαθὸν τὸ ἐλεγχθῆναι τοῦ ἐλέγξαι νομί ω, ὅσῳ μεῖζόν ἐστι τὸ αὐτὸν ἀπαλλαγῆναι κακοῦ τοῦ ἄλλον ἀπαλλάξαι.

φέρε οὖν παραλλήλους παραβάλλοντες τοὺς λόγους σκεπτώμεθα εἴ τι διοίσουσιν ἀλλήλων. καὶ γὰρ τυγχάνει περὶ ὧν ἀμφισβητοῦμεν οὐ πάνυ σμικρὰ ὅντα, ἀλλὰ περὶ ὧν εἰδέναι τε κάλλιον, μὴ εἰδέναι τε αἰσχρόν. οὐκοῦν σὺ μὲν οὐ νομίζεις ἀναβιῶναι τὸ σῶμα, νομίζω δὲ ἐγώ.

Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη, καὶ δι’ ἅ εἴρηκα.

Καὶ σὺ δὲ ἦν δὲ ἐγώ, δεσμὸν αὐτὸ καὶ φυλακὴν καὶ σῆμα καὶ ἄχθος καὶ πέδας εἶναι ἔφης, ἐγὼ δὲ οὐ φημί.

Ἀληθῆ, ἔφη, μοι λέγεις.

Καὶ μὴν καὶ ἀκολασίας καὶ πλάδης καὶ λύπης κα θυμοῦ καὶ συλλήβδην τῶν ἄλλων ἁπάντων εἶναι παραίτιον αὐτὸ κακῶν ἔφης, ἄ ἐμποδίζουσιν ἡμῶν τὴν πρὸς τὸ κάλλιον ὁρμὴν τῆς χυχῆς, μὴ ἐῶντα τῶν ὅντως ὅιντων εἰς κατάληψιν ἡμὰς καὶ γνῶσιν παρελθεῖν.

κἂν γὰρ ἐπιχειρήσωμεν [*](M U S 8 μεῖζον — ἀπαλλάξαι Sacra Par all. Bruchst. 414 Eoll (= Pa)) [*](1 με] με] U Ι ἐπιχειρῖν < S Ι ἔφην < S 1 f καὶ μὴ — ποιῆσαι] damit ich eine Widerlegung des Worts bereite S 2 ἀποκάμιος U 3 ἂν ἐρωτώμενος U mit Fragen S Ι μικρὸν M Ι εἰσὶν Μιν U Ι οἱ λόγοι] die VerhandJmig S 4 οὖν τίνα] ὅντινα U Ι χρὴ τρόπον U Ι οὐδὲν < M Ι οἶμαι < S Ι τὸ σούτων κακῶν U 5 ἀπὸ τῶν — ὁπόταν < S 5 f ψευδῆ — δοξάζοι) nicht nach der Wahrheit glaubt S 6 ἰθι] uclcher S Ι ἀποσαφὲς M < S Ι καὶ] aber S 7 λέγει . . μὴ δοκῶ] nicht sage S 7 f φροντίσας ἢ ἐμοῦ] φρόνη ἐμοῦ M 8 vor μεῖζον + um Vieles S Ι μείζονα M Ι ἐλεγχθῆναι τοῦ < M Ι νομίζω < S 9 τὸ αὐτὸ M 10 παραλλήλους] παρ’ ἄλλους M Ι παραβλόντες M 12 τε κάλλιον] das Gute S Ι τε αἰσχρόν] das Böse S 13 νομίζης M 14 ἔφην U Ι δι’ ἅ] δὴ M Ι εἴρηκα] was er sagte S 15 καὶ σὺ δὲ — ἐγὼ] du aber nun, ich auch S Ι ἦν δὲ] ἦν μὲν U Ι καὶ φυλακὴν καὶ σῦμα < S 16 ἔφης] φῂς S Ι ἐγὼ δὲ + ἴφη S 17 λέγεις + hierüber jetxt S 18 καὶ 2] δι U 19 ἁπάντων + ὧν U Ι κακὸν M Ι φῂς S | ἅ < U 19f ἐμπόδιζον U 20 Μιν US Ι vor μὴ ἐῶντα + und S Ι μὴ ἐῶντα τῶν] μὴ ἐὸν τὸν U 21 καὶ γνῶσιν < S Ι ἐπιχειρήσωμεν] ich versuche S)

Ὀρᾷς, ἔφη, ὦ Εὐβούλιε, ὡς ἐγὼ ἕτοιμός εἰμί σε ἐπαινεῖν, ὁπόταν ὁρθῶς διασαφῇς τοὺς λόγους;