Panarion (Adversus Haereses)

4. »Καὶ εἰσὶν εὐνοῦχοι οἵτινες ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων εὐνουχίσθησαν«, φηςὶν ὁ σωτήρ, καὶ οὔτε ἀπὸ τούτων εἰσὶν οἱ προειρημένοι. οὗτοι μὲν γὰρ γίγνονται (οἱ ὑπὶ ἀνθρώπων εὐνουχισθέντες) ἕνεκεν χρήσεως ἢ βασιλικῆς ἢ ἀρχοντικῆς.

βουλόμενοι γάρ τινες τῶν βαρβάρων βασιλεῖς ἢ καὶ τύραννοι, ζηλοτυπίας χάριν καὶ ὑπονοίας τῆς πρὸς τὰς γαμετὰς τὰς ἰδίας, ἔτι κομιδῆ νέους τοὺς παῖδας λαμβάνουσι [*](2 Matth. 19, 12 – 15 Matth. 19, 12) [*](M U Anast. Sin.) [*](1 γὰρ <M 2 τῶν ὑπὸ τοῦ κυρίου εἰρημένων εὐνούχων Anast. Sin. 3 αὐτῶν + οὕτως Anast. Sin. 4 αὐτῶν] τοιαύτης Anasit. Sin. 4–8 οὔτε μὴν ἁμαρτίαν — μεμυῆσθαι bei Anast. Sin. verkürzt zu καὶ οὔτε μισθὸν ἔχοντες διὰ τὸ οὕτως γεγενῆσθαι· οὔτε πάλιν ἁμαρτίαν, μὴ δυνάμενοι πράττειν τὰ τῶν ἀνδρῶν ὑστερημένοι τὰ ἐκ θεοῦ παιδοποιὰ μόρια. 5 γεγεννῆσθαι *] γεγενῆσθαι M U | ἔπαινον] ἁμαρτίαν U | μὴ *] <M ὅτι U 5 f <τὶ τῶν τοιιούτων> * 6 τῶν ἀφροδισίων *] δι’ ἀφροδησίων M τὴν ἀφροδισίων U 8 βασιλείαν Dind. Öh.] Sin. 12 ἡ πρώτη ἀγωγὴ Anast. Sin. 13 f τῆς διὰ—χειρότευκτον <Anast. Sin. 14 δύνωνται M | διὰ τὸ χειρότευκτον <U 15 καὶ εἰσὶν] εἰσὶ δὲ M εἰσι + φησίν Anast. Sin. | οἵτινες] οἳ U <M 15 f εὐνουχισθέντες M 16 φησὶν ὁ σωτὴρ <Anast. Sin. 16 f καὶ οὔτε—γίγνονται <Anast. Sin. 17 γίγνονται *] γεννῶνται M U | οἱ] + δὲ U + γὰρ Anast. Sin. 18 ἢ 1 < Anast. Sin. 19 ἢ καὶ τύραννοι] καὶ ἄρχοντες Anast. Sin. | ζηλωτυπίας M 20 τὰς ἰδίας γαμετὰς Anast. Sin. 20 f λαμβάνουσι καὶ <Anast. Sin.)

καὶ οὕτως ἐν τῷ κόσμῳ γέγονεν ἡ περὶ τούτων αἰτία. ὅθεν τάχα οἶμαι <γέγονεν> καὶ τὸ εὐνοῦχον καλεῖσθαι, ἀπὸ τοῦ εὐνοεῖν δύνασθαι ἀφαιρουμένων τῶν μελῶν καὶ τοῦ μὴ ἐπεντρίβεσθαι μίξει τῶν σωμάτων ὡς τῶν ὀργάνων ἀφῃρημένους.

ἑτέρα τοίνυν αὕτη ἡ τάξις ἐκ παιδὸς λαμβανομένη καὶ εὐνουχιζομένη ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων, οὐχὶ διὰ τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν.

»Καὶ εἰσίν, φηςίν, εὐνοῦχοι οἵτινες εὐνούχισαν ἑαυτοὺς διὰ τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν«. τίνες τοίνυν εἶεν οὗτοι ἀλλ᾿ ἢ οἱ γενναῖοι ἀπόστολοι καὶ οἱ καθεξῆς παρθένοι καὶ μονάζοντες;

Ἰωάννης μὲν καὶ Ἰάκωβος, υἱοὶ Ζεβεδαίου, μείναντες ἐν τῇ παρθενίᾳ, μήτε μῆν ἰδίαις χερσὶ τὰ μέλη ἀποτεμόντες μήτε συναφθέντες γάμῳ, ἀλλὰ τῇ ἰδίιᾶ καρδίᾳ ἀγωνιςάμενοι καὶ θαυμασίως τὸ κλέος τοῦ στεφάνου τούτου τοῦ ἀγῶνος ἀπενεγκάμενοι.

μετ’ αὐτοὺς δὲ ὅσοι ἐν μυριάδων ἀριθμῷ ἐν τῷ κόσμῳ μονάζοντες καὶ ἀπὸ μοναστηρίων καὶ παρθενώνων τουτὶ τοῦ ἀγῶνος τὸ κλέος ἀπηνέγκαντο, οἵτινες σώμασι γυναικῶν οὐκ ἐμίγησαν, ἀλλὰ ἤθλησαν ἐν ἀγῶνι τελειοτάτῳ·

ὡς καὶ Ἠλίας ἐν παλαιᾷ διαθήκῃ εὑρίσκεται καὶ Παῦλος λέγων »λέγω δὲ τοῖς ἀγάμοις ὅτι καλὸν αὐτοῖς, ἐὰν μείνωσιν οὕτως καθὼς κἀγώ· εἰ δὲ οὐκ [*](8 Matth. 19, 12 – 10 vgl. Panarion haer. 78, 13, 4 – 18 I Kor. 7. 8 M U Anast. Sin.) [*](1 τούτους <Anast. Sin. | ἀδρυνθέντα M | πιστεύεσθαι U Anast. Sin. 2 ἰδίας αὐτῶν ὡς ἔφην <Anast. Sin. 3 τούτων *] τούτου M U Anast. Sin. 3 f τάχα οἶμαι—καλεῖσθαι] εὐνοῦχον ἐτυμολογεῖσθαι ὡς οἶμαι Anast. Sin. 3 <γέγονεν>* 4 δύνασθαι + καὶ M | ἀφῃρημένων Anast. Sin. 4–7 καὶ τοῦ μὴ— τῶν οὐρανῶν <Anast. Sin. 4 καὶ <M 5 τοῦ <U | τῶν 2 <M 7 οὐχὶ— οὐρανῶν <Μ 8 φησίν <M 9 τῶν οὐρανῶν <U | τίνες τοίνυν—ἀλλ’ ἢ] οὗτοι δέ εἰσιν Anast. Sin. 10 καὶ μονάζοντες hinter ἀπόστολοι U | μὲν + γὰρ Anast. Sin. 11 τῇ <U 11 f μήτε μὴν—ἀποτεμόντες] καὶ μήτε ὑπ’ ἀνθρώπων εὐνουχισθέντες Anast. Sin. 12 μήτε + μὴν Anast. Sin. 12 f τῇ ἰδίᾳ καρδίᾳ] κατὰ τῆς σαρκὸς Anast. Sin. 13 καὶ <Anast. Sin. 13 f τοῦ στεφάνου τούτου τοῦ ἀγῶνος] τοῦ στεφάνου<M τῆς εὐνουχίας ταύτης καὶ τῶν στεφάνων Anast. Sin. 14 ἀπηνέγκαντο Anast. Sin. | ὅσοι ἐν μυριάδων ἀριθμῷ] ὅσαι μυριάδες U ὅσοι μυριάδων Anast. Sin. 15 f μονάζοντες—ἀπηνέγκαντο] παρθενεύοντες καὶ μονάζοντες τὸν αὐτὸν μισθὸν ἐκληρώσαντο Anast. Sin. 15 παρθένων M 16 τούτου M 17 ἠθέλησαν M | ἐν <Anast. Sin. 17 f Ἠλίας—εὑρίσκεται] ὁ Ἠλίας καὶ Δανιὴλ ἐν τῇ παλαιᾷ καὶ ἄλλοι πολλοὶ Anast. Sin. 18—S. 362, 13 καὶ Παῦλος—πεποιηκότων <Anast. Sin. 19 καθὼς] ὡς U)

εἰ μὲν γὰρ ἀποτετμημένος ἦμ καὶ κατ’ αὐτὸν ἔμειναν ὁμοιούμενοι αὐτῷ, ἵνα πληρώσωσι τό »ὡς κἀγώ«. πῶς ἀποτεμνόμενός τις ἠδύνατιο γῆμαι, εἰ μηκέτι ἐνεκρατεύετο, κατὰ τό »γαμηςάτωσαν καὶ μὴ πυρούσθωσαν«; ὁρᾷς ὅτι περὶ ἐγκρατείας φάσκει καὶ οὐχὶ περὶ μελῶν ἀφαιρέσεως.

εἰ δὲ φάσκουσιν οὗτι διὰ τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν ἑαυτοὺς εὐνουχικέναι. πῶς ἑαυτοὺς ἀπαλλοτριώσουσι τοῦ ῥήματος τοῦ εἰρημένου ὅτι »εἰσί τινες οἵτινες εὐνουχίσθησαν ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων«;

εἰ γὰρ αὐτὸς ἰδίαις χερσὶν ἑαυτὸν εὐνουχίζει, ἄνθρωπός ἐστι καῖ αἱ χεῖρες αὐτοῦ τὸ ἀθέμιτον τοῦτο εἰργάσαντο· εἰ δὲ καὶ αὐτὸς ἑαυτῷ οὐ δεδύνηται πρᾶξαι. ὑπὸ ἄλλων δὲ εὐνουχίσθη, οὐκέτι ἔσται διὰ βασιλείαν οὐρανῶν, διὰ τὸ ὑπὸ ἀνθρώπων εὐνουχίσθαι, ἤτοι δι’ αὐτοῦ ἤτοι διὰ τῶν τοῦτο πεποιηκότων.

πεσεῖται δὲ καὶ ἀπὸ τοῦ στεφάνου καὶ ἀπὸ τοῦ βρδαβείου, οὐκέτι χάριν ἔχων διὰ τὴν ἀποχὴν τῆς τοιαὐτης χρήσεως, [ἀλλὰ] διὰ τὸ μὴ δύνασθαι χρῆσθαι ἀφῃρημένων τῶν τῆς τοιαύτης ὑποθέσεως μελῶν.

ἓν δὲ καὶ τὸ αὐτὸ κριθήσεται, ὡς ὁ λυμαινόμενος ἑαυτοῦ τὸ μέλος καὶ ὡς ὁ τέμνων ἀλλότριον ἀμπελῶνα. οὐ γὰρ κατὰ θεὸν ἐπολιτεύσατο, ἀλλὰ κατὰ ἐπιβουλὴν τῷ δημιουργῷ κυρίῳ θεῷ ἀντέστη ὁ τοιοῦτος.

ἐπιθυμίᾳ δὲ περισσοτέρᾳ ὁ τοιοῦτος ἐνεχθήσεται. καὶ γὰρ ὁ εὐνοῦχος ᾄδεται παρὰ τῷ σοφῷ οὐκ ἀπεχόμενος τῆς ἐπιθυμίας. ἀλλὰ * μὴ δυνάμενος τὴν ἐπιθυμίαν ἐπιτελέσαι, ὡς λέγει »ἐπιθυμία εὐνούχου ἀποπαρθενεῦσαι [*](8 Matth. 19, 12 – 22 Sir. 20, 4 M U Anast. Sin.) [*](1 γαμείτωσαν U 2 καὶ <M | ὁμοιομοιούμενοι M 3 ἀποτετμημένος U 4 ἐνεγκρατεύετο U | κατὰ τό Jül.] καὶ τό M U | γαμείτωσαν U | καὶ <M 7 τοῦ εἰρημένου ῥήματος U 9 vor ἄνθρωπος +<καὶ αὐτὸς>?* | καὶ <U 10 αὐτὸς] οὗτος M 10 f οὐδὲν δύναται M 12 διὰ τὸ] διότι U | εὐνουχίσθη U 13 f πεσεῖται δὲ—οὐκέτι χάριν] πλὴν ὅτι καὶ τὸ ἀθέμιτον τῆς κακίστης εὐνουχίας ἐργάζονται οἱ ταλαίπωροι καὶ οὐδένα μισθὸν ἢ χάριν Anast. Sin. 15 [ἀλλὰ] * 15 f [ἀλλὰ] διὰ—μελῶν <Anast. Sin. 16–18 κριθήσεται ὡς—ἀμπελῶνα] κριθήσονται ἀμφότεροι, ὁ μὲν ὡς ἑαυτὸν λυμαινόμενος ὁ δὲ ὡς τὸν πλησίον διαφθείρων Anast. Sin. 17 ἑαυτοῦ] αὐτοῦ M 1 f οὐ γὰρ κατὰ–ὁ τοιοῦτος] ἐπίβουλοι γὰρ τῆς τοῦ (??)θεοῦ δημιουργίας καὶ τῆς ἑαυτῆς ψυχῆς ἀπεδείχθησαν Anast. Sin. 19 ἀντιστὰς M 20 ἐνεχθήσεται + καὶ τὴν φύσιν καὶ τὴν γνώμην πρὸς τούτοις ἀνατραπήσεται Anast. Sin. 21 * <μᾶλλον ἐπιθυμῶν, ἅτε>* 22 ὡς λέγει] φηςὶ γὰρ Anast. Sin.)

καὶ ἐκ πανταχόθεν * ὦ τῆς πολλῆς ματαιότητος τῆς ἐν τῷ κόσμῳ πολυτρόπως ἐπινενοημένης.

Καὶ ταῦτά ἐστιν ἃ περὶ τούτων ἔγνωμεν. διὰ καὶ ἐν συντόμῳ περὶ αὐτῶν εἰρηκότες καὶ ὡς ἔφην ὑπονοήσαντες εἶναι τούτους τοὺς προειρημένους,

καταλιπόντες τοὺς αὐτοὺς καὶ καταγελάσαντες <αὐτῶν> ὥσπερ σκορπίου δικέντρου τοῖς μὲν κέρασι καὶ χηλαῖς ἀπὸ τῶν ἀνέκαθεν τῶν πατέρων βίοις ἐναντιωθέντος, ἐν δὲ τῷ κέντρῳ τῷ τύπῳ τῆς ἁγίας τοῦ θεοῦ ἐκκλησίας ἀνθισταμένου, ὑποδήματι ἐστηριγμένῳ καταπατήσαντες τούτους [καὶ καταγελάσαντες,] τουτέστιν διὰ τῶν ῥητῶν τοῦ εὐαγγελίου, κατὰ τὸ ἔθος ἐπὶ τὰς μετέπειτα βαίνοντες ἐνταῦθα λήξωμεν τῆς τούτων ἀβελτηρίας.