Panarion (Adversus Haereses)

κατὰ γὰρ την ἀκολουθίαν, ὡς ἔφαμεν,μετὰ τὰς μݲ <ἡμέρας> και τὰς ἅλλας δύο ἑβδομάδας καὶ δύο ἡμέρας τὰς <ἐν Ναζαρὲτ> πρὸς Ἰωάννην ἐγένετο πρώτην ἡμέρανκαὶ τὴν αὔριιον· <ἀπ᾿> αὐτοῦ δὲ ἀνακάμψαντος Ναζαρὲτ καὶ μείναντος ἀπὸ ὥρας δεκάτης ἄχρι ἑσπέρας, τῇ δὲ ἄλλῃ ἡμέρᾳ ἐξελθόντος καὶ συναντή- [*](1ff vgl. c. 16, 1ff; S. 270, 14ff c. 21, 10; S. 280, 4ff c. 28. 3ff; S. 299, 11ff — 3ff ἑβδομάδας δύο καὶ ἡμέρας τρεῖς] oben c. 16, 3; s. 271, 6 hieß es αἱ δύο ἑβδομάδες μικρῷ πλέον καὶ ἡμέραι δύο, so auch nachher wieder Z. 18: δύο ist genauer, andernfalls stimmt die Rechnung nicht — 13 Luk. 4, 23) [*](M U (bis Z. 2)) [*](1 οὕτως] αὐτῶ M 2—S. 303,3 in U stark verkürzt zu: ἐλθόντος καὶ ἐκλεξαμένου τινὰς τῶν αὐτοῦ μαθητῶνκαὶ ἐναρξαμένου μετὰ τεσσαράκοντα ἡμέρας τοῆ πειρασμοῦ κηρύττεινκαὶ αὐτοῦ κατελθόντος εἰς τὸν Ἰορδάνην καὶ συναντήσαντος τοῖς περὶ ναθαναὴλ καὶ παραλαβόντος αὐτοὺς ὅτε ἔμειναν παρ᾿ Γαλιλαίαν εὐθὺς διὰ τὰς πρότερον δύο ἡμέρας τὰς εἰρημένας ἔφη τὸ εὐαγγέλιον τῆ τρίτη ἡμέρα κτἑ. 2 Ναζαρὲθ M 3 κατελθεῖν*] κατελθὼν M 5 Ναζαρὲθ M 15 γενηαρὲτ M | <τε> *, vgl. zu Z. 3 11 Ναζαρὲθ M 15 γενησαρὲτ M | <τε> 18 <ἡμέρας> Dind. 19 <ἐν Ναζαρὲτ> * | Ναζαρὲθ M)

λοιπὸν τὸ ἀμετάστατον τῆς ἀκριβείας τὸ εὐαγγέλιον δείκνυσιν διὰ τὰς πρύτας δύο, ἃς ἐλθὼν ἔμεινεν, <λέγον> »τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ γάμος ἐγένετο ἐν Κανᾷ τῆς Γαλιλαίας«, ὅπερ σύμβολον ἦν τῆς ἐκκλησίας· ἐν γὰρ τῇ

τρίτῃ ἡμέρᾳ τῆς ἐν τῇ καρδίᾳ τῆς γῆς αὐτοῦ πραγματείας, ἧς † ἐν τῇ γῇ ἐποίησε μετὰ τὸ πάθος, ἀναστὰς γάμον συνῆπτε τῇ Κανᾷ· Κανᾶ γὰρ ἑρμηνός·

ἡ κτησαμένη. τίς δέ ἐστιν ἡ κτησαμένη ἀλλ᾿ ἢ ἡ κληρονόμος περὶ ἧς ὁ ψαλμῳδὸς ἐν τῷ πέμπτῳ ψαλμῷ ἔλεγεν »ὑπὲρ τῆς κληρονομούσης« καὶ τὰ ἑξῆς; γάμος γὰρ ὡς ἀληθῶς οῠτος εὐλογημένος, ἀπὸ τοῦ τύπου ἐκείνου λαβὼν τὴν πρόφασιν.

ἐκεῖ μὲν γὰρ γάμος ἦν αἰσθητὸς ἐν Κανᾷ τῆς Γαλιλαίας καὶ ὕδωρ ἀληθῶς οἶνος γεγονός· καὶ ἐκλήθη κατὰ δύο τρόπους, ἵνα τὸ ὑδαρὲς τῶν ἐν τῷ κόσμῳ ἐκβαχευομένων ἐπιστύψῃ <διὰ> τοῦ γάμου εἰς σωφροσύνην καὶ εἰς σεμνότητα, καὶ ἵνα τὸ λεῖπον ἐπιδιορθώσηται εἰ εὐφρασίαν <διὰ> τοῦ λυσιπόνου οἴνου καὶ τῆς χάριτος,

ἵνα κατὰ πάντα τρόπον ἀποφράξῃ τὰ στόματα τῶν κατὰ τοῦ † κυρίου ἐπεγειρομένων καὶ ἵνα δείξῃ ὅτι αὐτὸς θεός ἐστι σὺν πατρὶ καὶ ἁγίῳ πνεύματι αὐτοῦ, τὸ ὕδωρ τῇ ἀμπέλῳ παρέχων χροΐζων <τε> αὐτὸ ἐνν αὐτῇ εἰς οἶνον εἰς εὐφρασίαν ἀνθρώπων. ἐν ἄλλῳ δὲ τόπῳ μακρότερον περὶ τούτων διηγησάμεθα, ἐνταῦθα δὲ ὡς ἐν παρεκβάσει διέδραμον τὸν λόγον.

ὅμως δύο Πάσχα μὲν μετὰ τὴν ἀρχὴν τοῦ κηρύγματος ὁ σωτὴρ ποιεῖται καὶ τῷ τρίτῳ πάσχει, ὠς πληροῦσθαι τὰ ἤδη μοι κατὰ λεπτὸν εἰρημένα περὶ ἡμερῶν καὶ μηνῶν καὶ ὑπατειῶν. καὶ πανταχόθεν διέπεσεν τούτων πεπλανημένος ὁ λόγος, τῶν εὐαγγελίων συνῳδὰ πρὸς ἄλληλα [*](3 Joh. 2,1 — 5 vgl. Matth. 12,40 — 6 vgl. Origenes in Joh. XIII 57; S. 288,8ff Preuschen τῇ Κανᾶ ταύτῃ ἐπιδημεῖ βεβαιῶν ἑαυτῷ κτῆσιν τῶν ἀπὸ ταύτης τῆς γῆς πιστευόντων εἰς τὸν πατέρα δι᾿ αὐτοῦ ebda XIII 62; S. 294, 28 u. 295,7 — 8 Psal. 5 Überschrift — 19 vgl. Ancoratus c. 66,2ff; I 79,19ff) [*](M U ) [*](2 τὸ εὐαγγέλιον *] τοῦ εὐαγγελίου M 2 δείκνυσιν *] διηγεῖται M 3 <λέγον> * |τῇ].ἔτι M 5 † ἐν τῇ γῇ] lies wohl ἐν τῶ ἅιδῃ *; gemeint sind die „drei Tage und drei Nächte“ von der Kreuzigung bis zur Auferstehung, vgl. die Berechnung in der Didaskalie V 14,9ff; S. 274,7ff Funk 7 ἢ < U 9 οὗτος ὡς ἀληθῶς U 11 γεγονὼς M 12 καὶ < M; lies καὶ ἐκλήθη <Ἰησοῦς εἰς τὸν γάμον· ἐκλήθη δὲ>?* |τῷ < M 13 ἐκβαχευομένων] ἀναστρεφομένων M | <διὰ> * 14 ἐπιδιορθώσεται U | <διὰ> 15 ἀποφράζη M φράξη U 16 † κυρίου] νόμου κυρίου U; lies wohl γάμου * 17 τῶ ἁγίω αὐτοῦ πνεύματι U 18 <τε> U * | εἰς2] καὶ U 19 διηγησόμεθα U 20 διέδραμα M 24 ὁ περὶ τούτων πεπλανημένος λόγος U)

31. Ἐλεύσομαι δὲ πάλιν εἰς τὸ προκείμενον. φάσκει πάλιν ὁ Λουκᾶς, μαρτυρῶν μου τοῖς πολυμερῶς καὶ πολυτρόπως εἰρημένοις, ὅτι »ἐγένετο ἐν σαββάτῳ δευτεροπρώτῳ«, ἵνα δείξῃ σάββατον πρῶτον εἶναι τὸ ἀπ᾿ ἀρχῆς ὁρισθὲν καὶ ῥηθὲν ὑπὸ τοῦ κυρίου ἐν τῇ κοσμοποιίᾳ, κατὰ περίοδον ἀπὸ τότε ἄχρι τοῦ δεῦρο κατὰ ἑπτὰ ἡμέρας ἀνακυκλούμενον, [τοῦτο εἶναι πρῶτον]· δεύτερον δὲ σάββατον τὸ ἀπὸ νόμου ὡρισμένον.

φάσκει γὰρ ὅτι »λήψῃ σαυτῷ πρόβατον ἐνιαύσιον ἄμωμον ἄρσεν (ὅπερ ἦν ἀντίτυπον τοῦ σωτῆρος) ἀπὸ δεκάτης τοῦ μηνὸς καὶ ἔσται διατερτηρμένον ἅχρι τῆς τεσσαρεσκαιδεκάτης καὶ θύσετε αὐτὸ ἑσπέρας τῇ τεσσαρεσκαιδεκάτῃ ἡμέρᾳ· καὶ ἔσται σοι σάββατον, ἡμέρα ἁγία, καῖ ἔδεσθε ἄζυμα ἑπτὰ ἡμέραςα καὶ ἑβδόμην ἡμέραν ποιήσεις ἁγίαν«.

καὶ ὁρᾶτε ὅτι δεύτερον καλεῖται σάββατον μετὰ τὸ πρῶτον σάββατον ἡ τοιαύτη ἁγία τοῦ προβάτου ἡμέρα, εἰς σάββατον ἁγιασθεῖσα, κἄν τε κυριακὴ εἴη κἄν τε δευτέρα κἄν τε τρίτη σαββάτων καταντήσῃ.

εἰς δὲ ἑπτὰ ἡμέρας πάλιν ἀνακυκλούμενον δεύτερον καλεῖται πρῶτον, ἵνα δείξῃ ἐντεῦθεν ὅτι οὐ μόνον ὁ Ἰωάννης περὶ περιόδου χρόνου ἐνιαυτῶν δύο καὶ τριῶν ἑορτῶν τοῦ Πάσχα ἐσήμανεν, ἀλλὰ καὶ ὁ Λουκᾶς καὶ οἰ ἄλλοι.

οὕτως γὰρ φάσκει ὁ νόμος »ἀριθμήσεις σεαυτῷ ἑπτὰ ἑβδομάδας ἀπ᾿ ἀρχῆς δράγματος τοῦ βαλεῖν δρέπανον ἐπ᾿ ἀμητῷ καὶ ποιήσεις ἑβδόμην ἑβδομάδα ἡμέραν ἁγίαν κυρίου«, σημαίνων περὶ Πεντηκοστῆς.

μετὰ γὰρ τὸ θῦσαι τὸ Πάσχα εἴσω τριῶν ἡμερῶν τουτέστιν μετὰ τρεῖς ἡμέρας τοῦ προβάτου προσέταττε τὸ δράγμα εἰσφέρεσθαι, ἵνα σημάνῃ τὸ εὐλογημένον δράγμα ἐγειρόμενον ἐκ τῶν νεκρῶν μετὰ τρίτην ἡμέραν, τῆς γῆς αὐτὸ προφερούσης

καὶ αὐτοῦ αὐτὸ πάλιν κομιζομένου ἀπ᾿ [*](4 vgl. Hebr. 1,1 — 5 Luk. 6,1; zu der Auseinandersetzung über σάββατον πρῶτον und δεύτρον vgl. haer. 30,32,4ff; I 377, 27ff — 9ff Ex. 12,5.6. 14. 15. 16 — 21 Deut. 16,9 Lev. 23,15f) [*](M U) [*](1 ἀντίθετον U 2 ἐχόντων U 3 ὁ < Μ 4 μου *]μοι ΜU 6 τοῦ < U 7 κοσμοποιίαν Μ 8 [τοῦτο εἶναι πρῶτον] * 9 ὡρισάμενον Μ | ἑαυτῶ Μ 11f τεσσαρεσκαιδεκάτης δݲ Μ 13f ἑβδόμην—ἁγίαν] τῆ ἑβδόμην ἡμέρα ποιήσεις ἅγιον σάββατον ἡμέραν ἁγίαν U 15 πρῶτον < U | προβάτου Scaliger] προφήτου Μ προσαββάτου U 17 σαββάτων < 19 χρόνου] ἡμερῶν U 20 ὁ < Μ |οὕτω U 21 ἑαυτῶ Μ 21f δράχματος U 23 κυρίω U 27 προφερούσης *] προσφερούσης MU)

τὸ πρωτότοκον τῶν πρωτοτόκων, ἡ ἀπαρχὴ ἡ ἁγία, τὸ δράγμα ὃ ἐδράξατο ἀπὸ Μαρίας, ἡ ἀγκάλη ἡ ἐναγκαλισθεῖσα ἐν θεῷ, ὁ καρπὸς τῆς κοιλίας, ἡ ἀπαρχὴ τῆς ἅλω.

οὐκέτι γὰρ μετὰ Πεντηκοστὴν τὸ δρέπανον ἀπαρχὴν θεῷ προσφέρει· »οὐκέτι γὰρ κύριος ἀποθνῄσκει, θάνατος αὐτοῦ οὐκέτι κυριεύει« κατὰ τὸ γεγραμμένον.

καὶ ὁρᾷς πόσα θεοῦ μυστήρια προετύπου ὁ νόμος καὶ ἐπλήρου τὸ εὐαγγέλιον. πόθεν δὲ οὐκ ἔχομεν τούτων δεῖξαι τὴν σαφήνειαν; διὰ δὲ τὸ μὴ εἰς πλάτο φέρειν τὸν λόγον ἐπὶ τὴν ἀκολουθίαν πάλιν ἐπιστρεπτέον.

φαίνεται δὲ ἀπό τε τῶν σταχύων καὶ ἀπὸ τοῦ ἀμητοῦ καὶ τῶν μαθητῶν ὠς μετὰ τεσσαράκοντα ἡμερῶν πειρασμὸν ταῦτα πάντα διηγεῖταιὁ Ἰωάννης καὶ Λουκᾶς καὶ οἱ πάντες.

32. Οὐκ αἰδοῦνται δὲ πάλιν οἱ τοιοὐτοι κατὰ τῶν ὑπὸ τοῦ ἁγίου Ἰωάννου εἰρημένων ἐξοπλιζόμενοι, νομίζοντες μή πη ἄρα δύνανται τὴν ἀλήθειαν ἀνατρέπειν, οὐκ εἰδότες ὅτι καθ᾿ ἑαυτῶν μᾶλλον ὁπλίζονται ἤπερ κατὰ τῆς ὐγιοῦς διδασκαλίας.

φάσκουσι δὲ κατὰ τῆς Ἀποκαλύψεως τάδε χλευάχοντες οὕτως· »τί με, φησίν, ὠφελεῖ ἡ Ἀποκάλυψις Ἰωάννου, λέγουσά μοι περὶ ἑπτὰ ἀγγέλων καὶ ἑπτὰ σαλπίγγων;«