Panarion (Adversus Haereses)
Epiphanius
Epiphanius. Epiphanius, Volume 1-3. Holl, Karl, editor. Leipzig: Hinrichs, 1915-1933.
ἀλλὰ ἐν τῷ τριακοστῷ ἐβαπτίσθη μετὰ τὸ πληρῶσαι εἰκοσιεννέα ἔτη καὶ μῆνας δέκα, τῇ δωδεκάτῃ ὡς προεῖπον Ἀθύρ, πρὸ ἓξ εἰκῶν Νοεμβρίων, καὶ μετὰ ταῦτα κηρύξας * ἐνιαυτὸν κυρίου δεκτὸν καὶ ἑβδομήκοντα τέσσαρας ἡμέρας ἀντιλεγομένας, ἐξότε ἐβαπτίσθη πρὸ <πρῶτον> ἐνιαυτὸν ἄλλον ἐνιαυτὸνἀντιλεγόμενον καὶ ἑβδομήκοντα τέσσαρας ἡμέρας ἀντιλεγομένας, ἐξότε ἐβαπτίσθη πρὸ <ἑξήκοντα ἡμερῶν> τῶν αὐθτοῦ γενεθλίων·
ὥστε εἶναι τὰ πάντα ἔτη τῆς ἐνσάρκου αὐτοῦ παρουσίας ἕως τοῦπάθους ἀπὸ τῆς γεννήσεως λݲβݲ ἔτη καὶ οݲδݲ ἡμέρας, ἀπὸ δὲ ἀρχῆς * ὑπατείας Σιλανοῦ καὶ Νερούα δύο ἔτη καὶ ρݲλݲδݲ ἡμέρας. καὶ ἐλήλεγκται μὲν ἐνταῦθα ὁ προειρημένος Οὐαλεντῖνος καὶ οἱ πολλοὶ οἱ κατ᾿ αὐτὸν ἀφραίνοντες.
ἠλέγχθησαν δὲ καὶ οἱ ἀποβαλλόμενοι τὸ κατὰ ἱωάννην εὐαγγέλιον, οὓς δικαίως Ἀλόγους καλέσαιμι, ἐπειδὴ τὸν Λόγον τοῦ θεοῦ ἀποβάλλονται, τὸν διὰ Ἰωάννου κηρυχθέντα πατρικὸν θεὸν Λόγον, ἀπ᾿ οὐρανοῦ κατεληλυθότα καὶ σωτηρίαν ἡμῖν ἐργασάμενον <διὰ> τῆς πάσης ἐνσάρκου αὐτοῦ παρουσίας,
ὅτι ἀπὸ τε τῶν ὑπατειῶν καὶ ἀπὸ τῶν ἐτῶν καὶ ἀπὸ τῆς συστάσεωςω τοῦ προξήτου Ἠσαΐου καὶ ἀπὸ τοῦ κατὰ Λουκᾶν εὐαγγελίιου καὶ ἀπὸ τοὺ κατᾶ Ἰωάννην. καὶ ἀπὸ τοῦ κατὰ Ματθαῖον καὶ ἀπὸ τοῦ κατὰ μάρκον καὶ ἁπαξαπλῶς πανταχόθεν ἡλέγχθησαν οἱ πεπλανημένοι,
ὅτι οὐ μόνον ἓν Πάσχα μετὰ τὴν ἀρχὴν τοῦ κηρύγματος κατὰ περίοδον χρόνου ἐνιαυτοῦ ἀπετέλεσεν, ἀλλὰ καὶ περιόδους τριῶν ὑπατειῶν παρὰ τι ἐπλήρωσε μετὰ τὸ ἀπὸ τοῦ Ἰωάννου βάπτισμα.
καὶ ἐξέπεσεν ὁ τῶν ἀπαρακολουθήτων λόγος παντάπασι τῆς πλάνης * καὶ [*](3 vgl. Panarion haer. 31 14, 3; I 406, 17) [*](M U) [*](1 <καὶ> * | * ετςα <ἐφάνη τοῖ μαθηταῖς> * 3 * <ἐλέγχεται> * 4 * <παραστῆσαι> * 5 οὐ < M 6 ἀολλ᾿] U 7 δέκα μῆνας U | ὡς προεῖπον τῆ δωδεκάτη U 8 ἕξ] ὀκτὼ U | * <ἐποίησεν> * 9 <πρῶτον> * 10 ἑβδομήκοντα τέσσαρας] οݲγݲ M 11 <ëj;hkonta "hmer[vn> * vgl. S. 270, 15 12 αὐτοῦ<Μ 13f Σιλουανοῦ U 18 Ἰωάννην U 20 <διὰ> ἀυτοῦ ἐνσάρκου U 24 ἁπαξαπλῶς] ἅπαν ἁπλῶς Μ 26 ἐνιαυτοὺς Μ |ἑπετέλεσεν Μ | καὶ < U | τριῶν ὑπατειῶν] τρεῖς, < ὑπατειῶν Μ 27 ἀπὸ τοῦ< U 28 * <ἔμπλεος ὢν> *)
29. Εὑρήκαμεν γὰρ καὶ ἐμφερόμενόν που <ἐν> τοῖς λόγοις τούτοις γεγραμμένον ὅτι ὁ ἐκ τοῦ θεοῦ Λόγος [τοῦ θεοῦ] ἐγεννήθη περὶ τὸ τεσσαραδοστὸν ἔτος Αὐγούστου, ὅπερ λέληθε τ[ον γρα΄φαντα, ἢ τῆς διὰ τοῦ βῆτα φήφου ἀπαλειφθείσης καὶ τοῦ μῦ μόνον παραμεμενηκότος μ ἐποίησε μόνα ἔτη· τῷ γὰρ τεσσαρακοστῷ δευτέρῳ ἔτει Αὐγούστου ἐγεννήθη.
φάσκει δὲ ὅτι πρὸ δεκαδύο καλανδῶν Ἰουλίων ἢ Ἰουνίων (οὐκ ἔχω λέγειν) ἐν ὑπατείᾳ Σουλπικίου Καμμαρίνου † Βεττέῳ Πομπηιανῷ ὑπάτοις <συνελήφθη>·
<καὶ> τοῦτο δὲ ἐσκόπησα, ὅτι οἱ εἰπόντες τὴν ἡμέραν τῆς συλλήφεως καὶ ὡς εὐηγγελίσατο ὁ Γαβριὴλ τὴν παρθένον, εἶπαν <τοῦτο διὰ> τὴν ὑπόνοιαν [τῶν] τινῶν † λεγόντων ἐν παραδόσει ὡς ὅτι διὰ ἑπτὰ μηνῶν ἐγεννήθη.
εὑρήκαμεν γὰρ ἀπὸ τούτου τοῦ † προπόσωνν ἕως ἑνδεκάτης Τθβὶ καὶ πρὸ ὀκτὼ εἰδῶν Ἰανουαρίων, ὅτε ἀληθὼς τὰ θεοφάνεια ἐγένετο καὶ ἐγεννήθη, ἑπτὰ μηνῶν χρόνον κατὰ τὸν σεληνιακὸν δρόμον παρὰ ἡμέρας τέσσαρας.
ὥστε οὖν εἰ εὕροις ἐνν παρασημειώσεσί που <ταῦτα> γεγραμμένα, μὴ σφάλλου περὶ τὴν εἴδησιν. τῷ μὲν γὰρ ὄντι ἡ βεβαία γέννησις τοῦ Χριστοῦ Τυβὶ ἑνδεκάτη ἐστί.
τινὲς δὲ φασιν ὡς δέκα μῆνας ἐνεκυμονήθη παρὰ ἡμέρας ιݲδݲ καὶ ὥρας ὀκτώ, ὡς εἶναι ἐννέα μῆνας καὶ ἡμέρας δεκαπέντε καὶ ὥρας τέσσαρας, [*](9 Zu dem Tag 20. Juni bez. 21. Mai vergleicht Usener (Weihnachtsfest S. 5 A. 3a) Clemens Al. strom. I 145, 6; II 90, 18ff Stählin εἰσὶ δὲ οἱ περιεργότερον τῇ γενέσει τοῦ σωτῆρος ἡμῶν οὐ μόνον τὸ ἔτος ἀλλὰ καὶ τὴν ἡμέραν προστιθέντες, ἥν φασιν ἔτους κݲηݲ Αὑούστου ἐν πέμπτῃ Παχὼν καὶ εἰκάδι=20. Mai — 19ff Der von Epiph. micht bemerkte Sinn dieser Rechnung ist, eine genaue Entsprechung zwischen dem Augenblick der Empfängnis u. dem des Todes herzustellen (Jül.)) [*](M U ) [*](1 ἑαυτῶν U 3 εὑρίσκομεν U | <ἐν> * 4 ὁ ἐκ τοῦ θεοῦ λόγος [τοῦ θεοῦ]*] ἐκ τοῦ θεοῦ λόγος τοῦ θεοῦ M ὁ τοῦ θεοῦ ἐγεννήθη λόγος ἐκ τοῦ θεοῦ U 6 μῦ] τεσσαρακοστοῦ M 7 ἐποίησαν U 9 ἔχω + <ἀκριβῶς>?* | Σαουλπικίοιυ Μ | vοr Καμμαρίνου + καὶ M 10 † Βεττέῳ Πομπηιανῷ ὑπάτοις] Amtsgenosse Q. Sulpicius Camerinus war im Jahr 9 n. Chr. C. Poppaeus Sabinus, daher Ποππαίου Σαβίνου Pet. καὶ Γαΐου Ποππαίυ Öh. Aber der Name kann in der Quelle des Epiph. schon entstellt gewesen sein; lies wohl <ὃς ἦν σὺν> B. II. ὕπατος * | <συνελήφθη> Pet. | <καὶ> * 11 vor οἱ + καὶ U 12 <τοῦτο διὰ> * 13 [τῶν] * | † λεγόντων]lies ἐχόντων oder λεγόντων <ὡς ἐχόντων> * 14 † προπόσων M προπόσωνος U] lies etwa προειρημένου μηνὸς * 15 Ἰαννουαρίων M | θεοφάνια MU 18 <ταῦτα> * | σφάλου M | μὲν < M 19 ἡ γέννησις τοῦ Χριστοῦ ἡ βεβαία U 20 ὡς; < M)
ὅμως ἐκ πανταχόθεν <δέδεικται ὅτι τῇ> ἑνδεκάτῃ Τυβὶ κατ᾿ Αἰγυπτίους ἡ προειρημένη τοῦ κυρίου ἔνσαρκος γέννησις ἐγένετο. καὶ περὶ αὐτὴν τὴν ἑνδεκάτην μετά ἔτη τριάκοντα γέγονε τὸ πρῶτον σημεῖον ἐν κανᾷ τῆς Γαλλιλαίας, ὅτι τὸ ὕδωρ οἶνος ἐγένετο.
30. διὸ καὶ ἐν πολλοῖς τόποις ἄχρι τῆς δεῦτο τουτὶ γίνεται διὰ τὸ τότε γεγενημένον θεοσήμειον εἰς μαρτύριον τοῖς ἀπιστοῦσιν, ὡς μαρτυροῦσιν ἐν πολλοῖς τόποις τηγαί τε καὶ ποταμοὶ εἰς οἶνον ματαβαλλόμενοι·
Κιβύρης μὲν τῆς πόλεως τῆς Καρίας ἡ πηγή, καθ᾿ ἣν ἤντλησαν ὥραν οἱ διάκονοι καὶ εἶπεν »δότε τῷ ἀρχιτρικλίνῳ«· μαρτυρεῖ δὲ καὶ ἡ ἐν Γεράσῃ τῆς Ἀραβίας πηγὴ ὡσαύτως· αὐτοὶ <γὰρ ἡμεῖς> πεπώκαμεν ἀπὸ τὴς Κιβθρ<ικ>ῆς, ἡμέτεροι δὲ ἀδελφοῖ ἀπὸ τῆς ἐν Γεράσῃ πηγῆς τῆς ἐν τῷ μαρτυρίῶ.
πολλοὶ δὲ καὶ ἐν Αἰυύπτῳ περὶ τοῦ Νείλου τοῦτο μαρτυροῦσι. διόπερ ἐν τῇ ἑνδεκάτῃ τοῦ Τθβὶ κατ᾿ Αἰγυπτίους πάντες ὑδρεύονται ὕδωρ καὶ ἀποτιθέασιν ἐν αὐτῇ τῇ Αἰγύπτῳ καὶ ἐν πολλαῖς πατρίσιν.
[*](1 Weish. Sal. 7,2 — 7f vgl. diodor bibl. hist. III 66, 2; s. 375, 3ff Vogel καὶ Τήιοι μὲν τεκμήριον φέρουσι τῆς παρ᾿ αὐτοῖς γενέσεως τοῦ θεοῦ τὸ μέχρι τοῦ νῦν τεταγμένοις χρόνοις ἐν τῇ πόλει πηγὴν αὐτομάτως ἐκ τῆς γῆς οἴνου ῥεῖν εὐωδίᾳ διαφέροντος Plinius nat. hist. II 103; S. 219, 7ff Mayhoff Lyncestis aqua quae vocatur acidula vini modo temulentow facit; item in Paphlagonia et in agro Caleno. Andro in insula templo Liberi patris fontem nonis Ianuariis semper vini saporem fundere Mucianus ter consul credit. dies Θεοδαίσα εοδαίσια vo0catur Pausanias descr. Garec. VI 26, 2; S. 165,27ff Spiro λέγουσι δὲ καὶ οἱ Ἄωδριοι παρὰ ἔτος σφίσιν ἐσ τοῦ Διονυσίου τὴν ἑορτὴν ῥεῖν οἶνοναὐτόματον ἐκ τοῦ ἱεροῦ — 11 Joh. 2,8 — 15 f zu dem Wasserschöpfen vgl. Plutarch de Is. et Osir. c. 12; 355E ἔνιοι δὲ Παμύλην τινὰ λέγουσιν ἐν Θήβαις ὑδρευόμενον ἐκ τοῦ ἱεροῦτοῦ Διὸς φωνὴν ἀκοῦσαι διακελευομένην ἀνειπεῖν μετὰ βοῆς, ὅτι μέγας βασιλεὺς εὐεργέτης Ὅσιρις γέγονε c. 39; 366F τὴν ἱερὰν κίστην οἱ στολισταὶ καὶ οἱ ἱερεῖς ἐκφέρουσι χρυσοῦν ἐντὸς ἔχουσαν κιβώτιον, εἰς ὃ ποτίμου λαβόντες ὕδατος ἐγχέουσι καὶ γίγνεται κραυγὴ τῶν παρόντων ὡς εὑρημένου τοῦ Οσίριδος; andrerseits Chrysostomus de bapt. 2; Migne 49, 366 διά τοι τοῦτο καὶ ἐν μεσονυκτίῳ κατὰ τὴν ἑορτὴν ταύτην (Epiphanien) ἅπαντες ὑδρευσάμενοι οἴκαδε τὰ νάματα ἀποτίθενται καὶ εἰς ἐνιαυτὸν ὁλόκληρον φυλάττουσιν Antoninus Placent. c. 11; S. 167, 7ff Geyer)[*](M U)[*](1 τὸ] τῶ M | τῷ < U 3 <δέδεικται ὅτι τῇ> * ἔνσαρκος] ἐν σαρκὶ U 7 τουτὶ] τοῦτο M | διὰ < U 7f τότε τὸ γενόμενον U 11 διάκονοι] μαθηταὶ M | ἀρχιτρικλίνῳ + <εἰς οἶνον μεταβάλλεται> ?* 12f ὡσαύτως. αὐτοὶ <γὰρ> *] ὡς αὐτοὶ M ὡσαύτως U 13 Κιβυρ<ικ>ῆς * | ἡμέτεροι δὲ] καὶ ἡμέτεροι M 14 vor πολλοὶ + καὶ U 15 τοῦτο] ταῦτὸ?* | τοῦ2 < U)οὕτως γὰρ εὑρίσκεται μετὰ τὴν δωδεκάτην Ἀθύρ, ἀπελθόντος καὶ πειρασθέντος τεσσαράκοντα ἡμέρας καὶ ἐλθόντος εἰς Ναζαρὲτ καὶ μείναντος ὡσεὶ ἑβδομάδας δύο καὶ ἡμέρας τρεῖς, κατελθεῖν ἐπὶ τὸν Ἰορδάνην πρὸς τὸν Ἰωάννην διατελέσαι τε πρώτην καὶ δευτέραν ἡμέαν καὶ ἀνακάμψαι εἰς Ναζαρὲτ καὶ μεῖναι ὡσαύτως πρώτην καὶ δευτέραν ἡμέραν καὶ ἐξελθεῖν τῇ
τρίτῃ ἐν Κανᾷ τῆς Γαλιλαίας, ὡς πληροῦσθαι τὰς πάσας ἡμέρας ξݲ ἀπὸ τοῦ βαπτίσματος, τεσσαράκοντα μὲν τοῦ πειρασμοῦ καὶ τὰς εἰς ναζαρὲτ δύο ἑβδομάδας <καὶ δύο ἡμέρας> καὶ τὰς ἄλλας δύο, καὶ τῇ τρίτῃ τὸ σημεῖον τοῦ ὕδατος ἐν τῷ γάμῳ γεγενῆσθαι.
μετέπειτα ἡκέναι αὐτὸν ἐν Καφαρναοὺμ καὶ ἐργάσασθαι ἕτερα, ὡς ἔφαμεν πολλάκις, καὶ πάλιν εἰς Ναζαρὲτ ἀνελθόνα ἀναγνῶναι τὸ βιβλίον Ἠσαΐου τοῦ προφήτου. διὸ λέγουσι »ποίησον καὶ ὧδε σημεῖα ὅσα ἠκούσαμενν ἐν Καφαρναούμ σε πεποιηκέναι«·
ὕστερον δὲ πάλιν ἐλθόντα αὐτὸν εἰ καφαρναοὺμ ἐκεῖθεν διαβῆναι ἐπὶ τὴν λίμνην εἴτ᾿ οὖν θάλασσαν Γεννησαρέθ, τέλεόν <τε> τοῦς περὶ Πέτρον ἐκλελέχθαι καὶ οὕτως ἐκεῖθεν συνάψαι τὴν πᾶσαν τοῦ κηρύγματος τελείωσιν.