Panarion (Adversus Haereses)
Epiphanius
Epiphanius. Epiphanius, Volume 1-3. Holl, Karl, editor. Leipzig: Hinrichs, 1915-1933.
προσηλύτου μέντοι γε, εἶτα Χριστοῦ γεννηθέντος ἐν Βηθλεὲμ τῆς Ἰουδαίας ἐλθόντος τε ἐπὶ τὸ κήρυγμα, ληξάντων τῶν ἀπὸ Ἰούδα καὶ Ἀαρὼν χριστῶν ἡγουμένων, διαρκεσάντων ἕως Ἀλεξάνδρου Κριστοῦ ἡγουμένου καῚ Σριστῶν τῆς καῚ Ἀλεξάνδρας· ἐφ’ οἷς ἐπληρώθη ἡ προφητεία τοῦ Ἰακώβ, τό » οὐκ ἐκλείψει ἄρχων ἐξ Ἰούδα καὶ ἡγούμενος ἐκ τῶν μηρῶν αὐτοῦ, ἕως ἂν ἔλθῃ ᾧ ἀπόκειται, καὶ αὐτὸς προσδοκία ἐθνῶν«, ὅ ἐστιν ὁ γεννηθεὶς κύριος.
Ταῦτα πάντα ἐτελειοῦτο ἀρξάμενα ἀπὸ τῆς γεννήσεως τῆς ἐν Βηθλεέμ, ἣ ἐγένετο ἐν τεσσαρακοστῷ δευτέρῳ ἔτει τῆς πάσης βασιλείας Αὐγούστου, ὃ ἦν μετὰ πέμπτον ἔτος τῆς ἐπιτροπῆς Ἀντιπάτρου τοῦ πατρὸς Ἡρῴδου, ὅτε φιλία ἦν Ῥωμαίων πρὸς Ἰουδαίους καὶ μέρη δομάτων, καὶ μετὰ τὴν ἐπιτροπὴν Ἀντιπάτρου τὴν ἀπὸ ἕκτου Αὐγούστου ἕως ἐνάτου αὐτοῦ, Ἡρῴδου [τε] κατασταθέντος ἀπὸ τοῦ δεκάτου ἔτους καἲ μέρους φόρων διδομένου ἕως τρισκαιδεκάτου ἔτους, ὃ ἦν τέταρτον ἔτος τῆς βασιλείας Ἡρῴδους κατασταθέντος ὑπὸ Αὐγούστου·
μετὰ δὲ τὸ τέταρτον ἔτος Ἡρῴδου λοιπὸν τελείως παραδοθείσης τῆς Ἰουσαίας ἕως τριακοστοῦ τρίτου ἔτους Ἡρῴδου, Αὐγούστου δὲ τεσσαράκοντα δύο ἔτη πληρώσαντος, κρατηθίσης < τε > Τῆς πάσης Ἰουδαίας, ὡς ἔφην, [*](1 vgl. Z. 16ff; mit ἐπὶ πέντε ἔτεσιν ist die (erste) Zeit des Herodes gemeint — 4 ff vgl. Panarion haer. 20, 1, 6 ff; I 225, 13 ff u. haer. 29, 3, 2f; I 323, 9 ff; dazu Eusebius-Hieronymus Chronik S. 160 1 ff Helm —6 vgl. Panarion haer. 29, 3f; I 323, 14 ff u. Eusebius-Hieronymus Chronik S. 148, 12 ff Helm u. S. 152, 11 ff — 8 Gen. 49, 10) [*](M U) [*](1 * ergänze nach Z. 16f etwa < καὶ πάλιν μέρη φόρων διδόμενα > * | ἐπὶ] ἔτει Μ | vor ἐλάσσω + ἢ U 2 ὅτου] τοῦ Μ | ὑπὸ φόρον U |αὐτοῖς < U | γεγένηται + τελειότατα U 4 γεννηθέντος Χριστοῦ Μ 4 f ἐμβηθλεὲμ U 5 τε < Μ 5 f τῶν ἀπὸ Ἰούδα καὶ Ἀαρὼν] καὶ U 6 χριστῶν *] χρηστῶν Μ U 7 χρηστοῦ Μ < U | Σαλλίνας Μ Σααλίνας U 7—10 ἐφ᾿ οἷς—κύριος < U 10 vor ταῦτα + ἅτινα U 10 f ἐτελεῖτο U 11 ἐμβηθλεὲμ U | ἣ ἐγένετο < U 12 ὅς Μ U 13 μετὰ πέμπτον ἔτος] ἔνατος ἐνιαυτὸς ἀπὸ U 14—18 καὶ μετὰ τὴν—Ἡρῴδου κατασταθέντος] καὶ τέταρτον ἔτος κατασταθέντος U 15 ἐννάτου Μ 16 [τε] * 17 διδομένου *] διδομένων Μ | 19 Ἡρῴδου +ἐπιτροπῆς τε πέντε ἐτῶν πλείω ἢ ἐλάσσω ἀντιπάτρου τοῦ πατρὸς αὐτοῦ U |τελέως Μ | τελείως hinter Ἰουδαίας U | παραδοθέντος U 20 f Αὐγούστου —πληρώσαντος]τριακοστοῦ δευτέρου ἔτους Αὐγούστον πληρώσαντος U 21 < τε > *)
α ݲ. Ταῦτα δὲ ἐπραγματεύθη ἐν ὑπατεία Ὀκταυίου Αὐγούστου τὸ τρισκαιδέκατον καὶ Σιλανοῦ ὑπάτου, ὡς πολλάκις ἔφην, ἥντινα ὑπατείαν διεδέξαντο αἱ ὑποτεταγμέναι ὑπατεῖαι ἀκολούθως οὕτως·
β ݲ. Λεντούλου καὶ Πίσωνος.
γ ݲ. Λουκίου Καίσαρος καὶ Παύλου.
δ ݲ Οὐινδικίου καὶ Οὐάρου.
ε. ݲ. Λαμίου καὶ Σερουιλίου Νοννίου.
ς. ݲ Μάγνου Πομπηίου καὶ Οὐαλερίου.
ς ݲ. Λεπίδου καὶ Ἀρουγκίου.
η ݲ. Καίσαρος καὶ Καπίτωνος.
θ ݲ. Κρητικοῦ καὶ Νερούα.
ι ݲ. Καμίλλου καὶ Κυϊντιλλιανοῦ.
ια ݲ. Καμήρου καὶ Σαβίνου.
ιβ ݲ. Δολαβέλλα καὶ Σιλανοῦ.
ιγ ݲ. Λεπίδου καὶ Ταύρου.
[*](5—S. 291, 18 vgl. Zu S. 2S4, 7; Epiph. Benützt eine Konsulsliste, die sich mit Der in den sog. Consularia Const. und im Chronicon pasch. Überlieferten (MG. auct. Antiqu. IX 218FF, vgl. XI 197 ff) aufs engste berührt. Die gemeinsamen Fehler der drei Zeugen dürfen selbstverständlich nicht verbessert werden. Die Liste geht von 2 v. Chr. Bis 28 n. Chr. — 11 hinter Λαμίου καὶ Σερουιλίου Νοννίου sind in allen 3 Zeugen die Konsuln des Jahres 4 n. Chr. Ausgefallen; der Mangel wird wieder eingebracht durch die Spaltung bei ι ݲ ε ݲ ι ݲ ς ݲ — 14 η ݲ Καίσαρος καἲ Καπίτωνος] Germanicus Caesar u. C. Fonteius Capito sind in Wirklichkeit die Konsuln von 12 n. Chr.; die Umstellung ist allen Zeugen gemeinsam)[*](M U)[*](1 ποιῆσαι]γενέσθαι ? * | εἴκοσι ἐννέα] ἐννέα Μ 2 f μετά τε τὸ *] μετὰ δὲ τὸν Μ μετ᾿ αὐτὸν δὲ U 3 ἀπὸ Μ 3 f ἐν τῷ—Αὐγούστο < U 3 δεκάτῳ *, Vgl. 289, 16] δωδεκάτω Μ 6 ὡς πολλάκις ἔφην < U 8 Λεντούλλου Μ U | Πίσσωνος u. + τὸ δεύτερον U 9 Καίσαρος < Μ 10 Οὐινδουκίου U | Οὐάρου]Οὐρμίλου Μ 11 Λαμμία U | Σερολίου Μ Σερουιουλίου U | Νοννίου *] Νομμίου U < Μ Nonniano Cons. Const. 12 Πομπηίου < Μ | Οὐαλερίνου Μ 15 Κρητίου Μ 16 Καμίρλου Μ 17 Καμίρλου Μ 18 Σιλουανοῦ Μ 19 Λεπίδου καὶ Ταύρου + ι ݲ δ ݲ Καίσαρος καὶ Σκιπίωνος Μ d. h. die unter η ݲ Schon gebrachten Kosuln des Jahres 12 n. Chr. Sind hier (ebenso im Chron. Pasch.) an der richtigen Stelle noch einmal eingetragen; In Folge davon sind die nächsten Zahlen (bis ι ݲ Σ ݲ) in M um 1 zu hoch )ι ݲ δ ݲ. Φλάγκου καὶ Σιλανοῦ.
ι ݲ ε ݲ. τῶν δύο Σέξτων.
ι ݲ ς ݲ. Πομπηΐο Μάγνου καὶ Ἀπουληίου.
ι ݲ ζ ݲ. Βρούττου καὶ Φλάγκου.
ι ݲ η ݲ. Ταύρου καὶ Λίβωνος.
ι ݲ θ ݲ. Κράσσου καὶ Ῥούφου.
κ ݲ Τιβερίου Καίσαρος τὸ δεύτερον καὶ Δρούσου Γερμανοῦ τὸ δεύτερον.
κ ݲ α ݲ. Σιλανοῦ καὶ Βάλβου.
κ ݲ β ݲ. Μεσσάλα καὶ Γράτου.
κ ݲ γ ݲ. Τιβερίου Καίσαρος τὸ τρίτον καὶ Δρούσου Γερμανοῦ τὸ τρίτον
κ ݲ δ ݲ. Ἀγρίππου καὶ Γάλβου.
κ ݲ ε ݲ. Πολλίωνος καὶ Οὐέτερος.
κ ݲ ς ݲ. Κεθήγου καὶ Οὐάρου.
κ ݲ ζ ݲ. Ἀγρίππου τὸ δεύτερον καὶ Λεντούλου Γάλβου.
κ ݲ η ݲ. Γετουλικοῦ καὶ Σαβίνου.
κ ݲ θ ݲ. Κράσσου καὶ Πίσωνος.
λ ݲ. Σιλανοῦ καὶ Νερούα.
23. Καὶ ὁρᾷς ὅτι τριακονταετής ἐστιν χρόνος. Διὸ ἐφιλοτιμησάμεθα τὰς καθεξῆς ὑπατείας ἀκριβῶς θέσθαι, εἰς τὸ τοὺς διερχομένους ἰδεῖν ὅτι οὐκ ἔστιν τι παραπεποιημένον ἐν τῷ θείῳ δόγματι τῆς ἀληθείας, ἀλλὰ μετὰ ἀκριβείας τὰ πάντα τῇ ἐκκλησίᾳ κεκήρυκται.
Τίς γὰρ ἀριθμήσας τὰς μὴ δυναμένας σφαλῆναι καθ᾿ εἱρμὸν ὑπατείας οὐ καταγνώσεται τῶν νομιζόντων διαφωνίαν εἶναι ἐν τῷ τῶν ἐτῶν [*](2 f die beiden Sexti u. Ppompeius Magnus. Apuleius sind in Wirklichkeit nur ein Paar, die Konsuln des Jahres 14 n. Chr.) [*](M U) [*](1 ι ݲ δ ݲ] ι ݲ ε ݲ Μ | Σιλουανοῦ U 2 nach Σιλανοῦ ohne Zahl angereiht τῶν δύο Σέξτων, dann ι ݲ ς ݲ Πομπηίου καὶ Ἀπουληίου Μ; Die im Text befolgte Zählung von U wird Durch das Chron. Pasch. Bestätigt 3 Πομπιίου U | Μάγνου < Μ 5 Λίβονος Μ 7 vor Δρούσου die Zahl κ ݲ α ݲ, aber trotzdem Z. 9 wieder κ ݲ α ݲ U | Δρούσσου Μ | Γερμανου < Μ 9 Γάλβου Μ 11 Δρούσσου Μ 12 Βάλβου U | 13 Πουλλίωνος U | Oὐέτερος] Οὐίκτορος Μ 14 Καθήγου U 15 Λεντούλλου Μ U 16 Γετουλλικοῦ U 17 Πείσωνος Πίσωνος + Δ ݲ (verlesen für Λ ݲ, die Zahl des nächsten Gliedes) M 18 λ ݲ < Μ, vgl. Zu Z. 17 | hinter Νερούα ohne Zahl angefügt Τῶν δύο Γεμινῶν Μ (als Zusatz erwiesen durch S. 292. 9 ff 293, 17 295, 13 299, 13: danach hat unsere Liste mit Silanus und Nerva aufgehört) 20 τὸ τοὺς] τόπους Μ 23 γὰρ < Μ)
διὰ τοῦτο γὰρ καὶ ἔπεσον αἱ πρότρον περὶ Οὐαλεντῖνον καί τινας ἄλλους αἱρέσεις, αἱ μυθωδῶς ἀναγραψάμεναι τοὺς τριάκοντα αἰῶνας, οὓς ἐνόμισαν ἀπεικάζειν τοῖς τοῦ σωτῆρος ἔτεσιν, ἵνα δῆθεν δύνωνται τῶν παρ᾿ αὐτοῖς αἰώνων καὶ ἀρχῶν ἀναγράφειν τὴν μυθοποιίαν.
εὑρίσκεται γὰρ ἐν τῷ τριακοστῷ τρίτῳ ἔτει τῆς αὐτοῦ ἐνσάρκου παρουσίας πάσχων ὁ μονογενὴς ἀπαθὴς ὢν ἄνωθεν θεὸς Λόγος, σάρκα δὲ < προσλαβὼν καἲ > ἀναδεξάμενος ὑπὲρ ἡμῶν παθεῖν, ἵνα τὸ τοῦ θανάτου καθ᾿ ἡμῶν χειρόγραφονλύςῃ.
μετ᾿ ἐκείνην γὰρ τὴν ὑπατείαν τὴν ἐντῷ τριακοστω ἔτει αὐτοῦ σημαινομένην ἄλλη ὑπατεία γέγονεν, Λεγομένη τῶν δύο Γεμινῶν· εἶτα ἄλλη ὑπατεία Ῥούφου καὶ Ῥουβελλίωνος, Καὶ οὕτως ἐνεστώσης τῆς ὑπατείας τῆς μετὰ τὴν ὑπατείαν < Ρούφου καὶ > Ῥουβελλίωνος, ἥτις ὕστερον ἦλθεν Οὐιννικίου καλεῖσθαι Καὶ Λογγίνου Κασσίου, < ἐν τῷ τριακοστῷ τρίτῳ αὐτοῦ ἔτει ὅπερ ἦν > ὀκτωκαιδέκατον Τιβερίου Καίσαρος, πάσχει ὁ σωτὴρ [ἐν] τῇ πρὸ δεκατριῶν καλανδῶν Ἀπριλλίων.
Καὶ ἐλήλεγκται τούτων ἁπάντων ἡ πλάνη, εὑρισκομένης σαφῶς τῆς κατὰ τὴν ἀλήθειαν διδασκαλίας, ὡς οὐ μόνον δύο χρόνων περίοδοι ἑορτῆς Πάσχων ἐν τοῖς εὐαγγελίοις ἐμφέρονται, ἀλλὰ καὶ τριῶν.
24. Γεννηθέντος γὰρ αὐτοῦ ἐν τῷ Ἰανουαρίῳ μηνὶ τουτέστιν [*](1 f vgl. Panarion haer. 31. 14, 3; I 406. 17 — 8 f vgl. Kol. 2, 14 — 11 wie S. 291, 2f das der Sexti, so ist hier wieder das Konsulat der beiden Gemini, Rufus (= Fufius) und Rubellio, in zwei zerlegt; auch darin stimmt Epiph. Mit Den beiden Nebenzeugen Cons. Const. Und Chron. Pasch. Zusammen, vgl. MG Auct. Antiqu. IX 220) [*](Μ U) [*](2 περὶ Οὐαλεντῖνον—ἄλλους < U | αἱ 2 < Μ 3 μυθώδους Μ | ἀναγραψαμένους Μ | τριάκοντα] τέσσαρας Μμ 3 f οὓς—ἔτεσιν] καὶ τὰ ἀπὸ τῶν τριάκοντα ἐτῶν τοῦ σωτῆρος παρ᾿ αὐτῶν ἀλληγορηθέντα U 4 δυνηθῶσι U 5 ἀναγράφειν] lies wohl παραστῆσαι * 6 ἐνσαρκώσεως (neben παρουσίας) U 8 < προσλαβὼν καὶ > * | παθεῖν + κατεδέξατο U 8 f τοῦ θανάτου τὸ U 9 γὰρ] δὲ U 10 αὐτοῦ, sc. Christi] Αὐγούστου Μ 11 vor λεγομένη + ὑπατεία U 12 ἐνεστώοης]μεσαζούσης U 13 < Πούφου καὶ > * | Οὐιννικάου Μ 13 f καλεῖσθαι *] καλουμένη Μ U 14 Κασσίου < Μ 14 f < ἐν τῷ τριακοστῷ τρίτῳ αὐτοῦ ἔτει ὅπερ ἦν > * 15 ὀκτωκαιδέκατον—Καίσαρος < U |[ἐν] * 18 περίοδοι Dind.] περιόδοις Μ περίοδος U |ἑορτῆς < U 19 ἐμφέρεται U 20 περὶ τὸν Ἰαννουάριον μῆνα U | Ἰαννουαρίω Μ)
ἔδει γὰρ καὶ ἐνταῦθα πληρωθῆναι τὸ ὑπὸ τοῦ προφήτου εἰρημένον »εἰσῆλθεν πρὸς ἡμᾶς ἡ κιβωτὸς τοῦ θεοῦ« (λέγει δὲ τὴν Χριστοῦ τελείαν ἐνανθρώπησιν) »τῇ πέμπτῃ τοῦ μηνὸς τοῦ πέμπτου«, ὡς τότε παρ᾿ Ἑβραίοις ἐτελέσθη· ὃ πρῶτον μὲν τῇ
ψήφῳ τῶν Ἑβραίων ἐχρῆν πληρωθῆναι, ᾗ καὶ πολλοὶ τῶν ἐθνῶν ἀκολουθήσαντες, φημὶ δὲ Ῥωμαῖοι, πέμπτην αὐτὴν ἑσπερινὴν εἰς ἕκτην ἐπιφώσκουσαν ἐπιτελοῦσι, Κύπριοι δὲ πέμπτην αὐτὴν [τὴν] ἡμέραν τοῦ μηνὸς ἄγουσιν, Αἰγύπτιοι δὲ φύσει καὶ Σαλαμίνιοι καὶ αὐτὸν τὸν μὴνα πέμπτον ἄγουσιν, ὡς καὶ οἱ Ἑβραῖοι ἀπὸ τοῦ παρ᾿ αὐτοῖς ἀγομένου νέου ἔτους πέμπτον αὐτὸν Τάττουσι —
διῆλθεν οὖν τὰς προειρημένας ὑπατείας εἰκοσιεννέα πλήρης, εἰς δὲ τὴν τριακοστὴν ὑπατείαν, λέγω δὲ *, περὶ τὸν < ἑν > δέκατον μῆνα ἦλθε πρὸς τὸν Ἰωάννην καὶ ἐβαπτίσθη ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ποταμῷ τῷ τριακοστῷ ἔτει τῆς αὐτοῦ ἐνσάρκου γεννήσεως, πρὸ ἓς εἰδῶν Νοεμβρίων,
Τουτέστι κατὰ Αἰγυπτίους Ἀθὺρ δωδεκάτῃ, κατὰ Ἕλληνας [*](1 ff zu den Monatsangaben vgl. W. Kubitschek, Die Kalenderbücher von Florenz, Rom und Leyden (Denkschr. Wiener Akad. B. 57. 1915) S. 74 ff; dort weitere Schriften über die einzelnen Fragen — 8 ff wo? (einzige vergleichbare Stelle Sach. 7, 3) —18 ff vgl. Oben c. 16, 1 ff; S. 270, 14 ff u. c. 30, 10; S. 303, 4) [*](M U) [*](1 Ἰαννουαρίων Μ |πέμπτη ist nicht mit Kubistchek zu beanstanden; der Gesamtausdruck πέμπτη—ἐπιφώσκουσα bezeichnet ganz richtig die Mitternacht zwischen 5. u. 6. Januar; vgl. Z. 12 f u. S. 298, 19 2 Ἰαννουαρίου + μηνὸς U | ἑσπέρα — ἐπιφώσκουσα < U 4 Σαλαμνίους Μ 5 Ἰουλίου] Ἰουναῦ Μ | ἀλσὼν Μ 6 ἀταρταβὰ Μ 7 κατὰ Ἑβραίους τιβιὴθ ιݲγ, κατὰ ἀθηναίους μεμακτηρίωνος ςݲ U; aber vgl. die Reihenfolge S. 294, 4f | Τηβὴθ *) Τηβὶθ Μ τιβιὴθ U 7—17 ἔδει γὰρ—τάττουσιν < U 13 ἐπιτελοῦσι *) ἐπιτελοῦντες Μ 14 πεμπτέτην Μ |[τὴν] * 17 διῆλθεν * (sc. ὁ Ἰησοῦς), vgl. S. 294, 19] παρῆλθεν ΜU | οὖν < U | πλήρης (indecl.) *)] πλήρεις MU 18 λέγω]φημὶ U | * < τὴν τοῦ Σιλανοῦ καὶ Νερούα > *| < ἑν >δέκατον * 19 f τοῦ τριακοστοῦ ἔτους U 20 αὐτοὐ < U 21 τουτέστι vor κατὰ Αἰγυπτίους *] hinter δωδεκάτῃ ΜU)
ὡς ἐπιμαρτυπεῖ Μου τῷ λόγῳ τὸ ἅγιον κατὰ Λουκᾶν εὐαγγέλιον, ὡς πολλάκις ἔφην, ᾦδέ πως λέγον »ἦν δὲ ὁ Ἰησοῦς ἀρχόμενος εἶναι ὡς ἐτῶν τριάκοντα, ὢν υἱὸς ὡς ἐνομίζετο τοῦ Ἰωσήφ«·
[ καὶ] ἀπ᾿ ἐντεῦθεν ἀπὸ Ἀθὺρ δωδεκάτης »κηρύττοντος αὐτοῦ τὸν δεκτὸν ἐνιαυτὸν κυρίου« κατὰ τὰ ἐν τῷ προφήτῃ Ἠσαΐᾳ προειρημένα ὅτι »πωεῦμα κυρίου ἐπ᾿ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέν με εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς, ἀπέσταλκέν με κηρῦξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν καὶ τυφλοῖς ἀνάβλεψιν, κηρῦξαι ἐνιαυτὸν κυρίου δεκτὸν καὶ ἡμέραν ἀνταποδόδεως«·
25. Ὡς ἀληθῶς γὰρ ἐκήρυξεν ἐνιαυτὸν κυρίου δεκτόν, τουτέστιν μὴ ἀντιλεγόμενον. τὸν γὰρ πρῶτον ἐνιαυτὸν μετὰ < τὸ > τριακοστὸν ἔτος τῆς αὐτοῦ ἐνσάρκου παρουσίας ἐκήρυσσε καὶ πάντες κατεδέχοντο, καὶ οὔτε Ἰουδαῖοι ἀντέλεγον οὔτε ἔθνη οὔτε Σαμαρεῖται, ἀλλὰ πάντες ἡδέως ἤκουον αὐτοῦ.
ἐν ᾧ ἐνιαυτῷ ἄνεισιν εἰς Ἱεροσόλυμα, μετὰ τὸ βαπτισθῆναι καὶ διελθεῖν τὰς τεσσαράκοντα ἡμέρας τοῦ πειρασμοῦ καὶ ἅς προείπαμεν εἴκοσι ἕως τοῦ πρώτου σημείου καὶ ἐκλέξασθαι τοὺς ἑαυτοῦ μαθητάς·
ἀνακάμψας ἀπὸ τοῦ πειρασμοῦ ἐπὶ τὸν Ἰορδάνην καὶ διελθὼν διὰ τῆς θαλάσσης τῆς Τιβεριάδος, ἐπὶ τὴν Ναζαρὲτ πορευόμενος ἀνέβη δηλονότι εἰς Ἱερουσαλὴμ καὶ ἐν μέσῳ τῆς ἑορτῆς ἐκέκραγε λέγων »εἴ τις διψᾷ, ἐρχέσθω πρός με καὶ πινέτω«, καὶ οὕτως ἀπῆλθεν εἰς Ναζαρὲτ καὶ εἰς τὴν Ἰουδαίαν καὶ εἰς τὴν Σαμάρειαν κιαὶ εἰς τὰ μέρη Τύρου.