Panarion (Adversus Haereses)

περὶ δὲ πατρὸς καὶ υἱοῦ καὶ ἁγίου πνεύματος ὀμοίως φρονοῦσι τῇ ἁγίᾳ καθολικῇ ἐκκληςίᾳ, ἀπέσχισαν δὲ ἑαυτούς, »προςέχοντες πνεύμασι πλάνης καὶ διδασκαλίαις δαιμονίων«, λέγοντες ὅτι »δεῖ ἡμᾶς, φηςί, καὶ τὰ χαρίσματα δέχεσθαι«.

καὶ ἡ ἁγία δὲ τοῦ θεοῦ ἐκκληςία ὁμοίως τὰ χαρίσματα δέχεται, ἁλλὰ τὰ ὄντως χαρίσματα καὶ ἤδη ἐν ἀγίᾳ θεοῦ ἐκκληςίᾳ διὰ πνεύματος ἁγίου δεδοκιμασμένα παρά τε [*](3 anders Hippolyt refut. VIII 19, 3; S. 238, 18 f Wendland τινὲς δὲ αὐτῶν τῇ τῶν Νοητιανῶν αἱρέσει συντιθέμενοι τὸν πατέρα αὐτὸν εἶναι τὸν υἱὸν λέγουσι Χ 26; S. 282, 22 ff Ps. Tertullian adv. omn. haer. 7 privatam autem blasphemiam illi qui sunt kata Aeschinem hanc habent, qua adiciunt etiam hoc uti decant Christum ipsum esse filium et patrem Didymus de trin. III 18. 19. 41; Migne 39, 881 B. 889 Cf. 984 B Hieronymus ep. 41, 3; S. 313, 7 ff Hilberg illi Sabellii dogma sectantes trinitatem in unius personae angustias cogunt. Beachte für die Frage auch Tertullian adv. Prax. 30 hic (sc. filius) interim acceptum a patre munus effudit, spiritum sanctum, tertium nomen divinitatis et tertium gradum maiestatis, unius praedicatorem monarchiae, sed et οἰκονομίας interpretatorem, si quis sermons novae prophetiae eius admiserit — 4 ff der Versuch, eine alte Quelle herauszuschälen, der Epiph. von hier ab oder von S. 221, 10 ff ad wörtlich gefolgt ware (so nach Lipsius zuletzt Voigt, eine verschollene Urkunde des antimontanistischen Kampfes. 1891), scheitert schon an der völligen Gleichartigkeit dieses Abschnitts mit anderen „Widerlegungen“ bei Epiph. Es ist für Epiph. gerade bezeichnend, daß ihm die Sprüche der Propheten der wichtigste Gegenstand der Bekämpfung sind; vgl. z. B. die Anlage der haer. 54 — 4 I Tim. 4, 1; zur frühzeitigen Anwendung des Wortes auf die Montanisten vgl. Tertullian de ieiun. 2 et ideo nos esse iam tunc praenotatos in novissimis temporibus abscedentes a fide, intendentes spiritibus mundi seductoribus, doctrinis mendaciloquorum inustam habentes conscientiam — 5 vgl. Tertullian adv. Praxeam 1 coëgit . . . a proposito recipiendorum charismatum concesare de cor. 1 de fuga 1. 14. de virg. vel. 1 de monog. 1) [*](M U) [*](2 ἐξέτρεψαν Μ 4 αὐτοὺς Μ 5 λέγοντες < Μ 6 δὲ < U | τοῦ < U 7 ἤδη < U | ἐν] τῆ U)

φάσκοντος τοῦ ἀποστόλου Ἰωάννου ἐν τῇ ἐπιστολῇ ὅτι »δοκιμάζετε τὰ πνεύματα, εἰ ἔστιν ἐκ τοῦ θεοῦ« καὶ πάλιν δὲ λέγοντος ὅτι »ἠκούσατε ὅτι Ἀντίχριστος ἔρχεται καὶ νῦν Ἀντίχριστοι πολλοὶ γεγόνασιν. ἐξ ἡμῶν ἐξῆλθον, ἀλλ᾿ οὐκ ἦσαν ἐξ ἡμῶν· εἰ γὰρ ἦσαν ἐξ ἡμῶν, μεμενήκεισαν ἄν μεθ᾿ ἡμῶν· ἀλλ᾿ ἵνα γνωσθῶσιν ὅτι οὐκ ἦσαν ἐξ ἡμῶν. τούτου χάριν γράφω ὑμῖν, τεκνία« καὶ τὰ ἑξῆς.

ἀληθῶς οὖν οὗτοι οὐκ εἰσὶν ἐξ αὐτῶν τῶν ἁγίων. ἐξέβησαν γὰρ τῇ αὐτῶν φιλονεικίᾳ, προσανέχοντες καὶ πνεύμασι πλάνης καὶ μυθολογίαις.

2. Ἰδοὺ γὰρ ἐξ αὐτῆς τῆς ὑποθέσεως ἐλέγχονται μὴ δυνάμενοι πληροῦν τὰ ὑπ᾿ αὐτῶν ἐν φιλονεικίᾳ ὑπισχνούμενα. εἰ γὰρ δεῖ χαρίσματα δέχεσθαι καὶ δεῖ εἶναι ἐν ἐκκληςίᾳ χαρίσματα, πῶς οὐκέτι μετὰ Μοντανὸν καὶ Πρίσκιλλαν καὶ Μαξίμιλλαν ἔχουσι προφήτας; ἆρα ἤργησεν ἡ χάρις; οὐκ ἀργεῖ δὲ ἡ χάρις ἐν ἁγίᾳ ἐκκλησίᾳ· μὴ γένοιτο.

εἰ δὲ ἕως τινὸς προεφήτευσαν οἱ προφητεύσαντες καὶ * οὐκέτι προφητεύουσιν, ἄρα οὔτε Πρίσκιλλα οὔτε Μαξίμιλλα προεφήτευσαν, * μετὰ τὰς προφητείας τὰς διὰ τῶν ἁγίων ἀποστόλων ἐν τῇ ἁγίᾳ ἐκκλησίᾳ δοκιμασθείσας.

κατὰ δύο οὖν τρόπους ἐλεγχθήσεται ἡ αὐτῶν ἄνοια· ἢ γὰρ δείξωσιν εἶναι προφήτας μετὰ Μαξίμιλλαν, ἵνα μὴ ἀργήσῃ ἡ παρ᾿ αὐτοῖς λεγομένη χάρις, ἢ οἱ περὶ Μαξίμιλλαν ψευδοπροφῆται εὑρεθήσονται, μετὰ τὸν ὅρον τῶν προφητικῶν χαρισμάτων τολμήσαντες οὐκ ἀπὸ ἁγίου πνεύματος, ἀλλ᾿ ἀπὸ πλάνης δαιμονίων ἐνθουσιασθῆναι καὶ φαντασιάσαι τοὺς ἀκούοντας αὐτῶν.

Καὶ ὅρα πῶς ἐξ αὐτῶν τῶν παρ᾿ αὐτοῖς λεγομένων ὁ ἔλεγχος πρὸς αὐτοὺς ῥηθήσεται. φάσκει γὰρ ἡ λεγομένη παρ᾿ αὐτοῖς Μαξί- [*](2 Ι Joh. 4, 1 — 3 I Joh. 2, 18 ff — 8 f vgl. I Tim. 4, 1 — 11 vgl. den Anonymus bei Eusebius h. e. V 17, 4; S. 470, 21 ff Schwartz τοὺς ἀπὸ Μοντανοῦ καὶ τῶν γυναικῶν τίνες παρ᾿ αὐτοῖς διεδέξαντο, δειξάτωσαν· δεῖν γὰρ εἶναι τὸ προφητικὸν χάρισμα ἐν πάσῃ τῇ ἐκκληςίᾳ μέχρι τῆς τελείας παρουςίας ὁ ἀπόστολος ἀξιοῖ. ἀλλ᾿ οὐκ ἄν ἔχοιεν δεῖξαι τεσσαρεσκαιδέκατον ἤδη που τοῦτο ἔτος ἀπὸ τῆς Μαξιμόλλης τελευτῆς) [*](M U) [*](3 τοῦ < U | καὶ < U 5 ἐξελήλυθον U 7 οὗτοι] ὅτι U 8 τῇ] ἐξ Μ 9 μυθολογίας U 11 ὑπ᾿ αὐτῶν] ἑαυτῶν U 14 δὲ < Μ | ἁγίαις ἐκκλησίας M 15 ἐπροφήτευσαν Μ | * etwa <ἀπὸ τότε> *; gemeint ist: von der apostolischen Zeit an, vgl. Z. 17 f 16 ἄρα] ἀλλὰ U | ἐπροφήτευσαν Μ 17 * <αἱ προφητεύσασαι> * 22 ἀπὸ1 + τοῦ U | δαιμόνων U 23 φαντᾶσαι U 24 ὅρα πῶς *] ὅπως M U 25 παρ᾿ αὐτοῖς λεγομένη U)

ἰδοὺ δὲ ἐκ πανταχόθεν φαίνεται τὸ ἅγιον πνεῦμα καὶ τὰ πνεύματα τῆς πλάνης· ὅσα γὰρ οἱ προφῆται εἰρήκασι καὶ μετὰ συνέσεως παρακολουθοῦντες ἐφθέγγοντο, καὶ ἐτελέσθη τὰ παρ᾿ αὐτῶν εἰρημένα καὶ ἔτι πληροῦται.

αὔτη δὲ εἶπε μετ᾿ αὐτὴν εἶναι συντέλειαν, λειαν, καὶ οὔπω συνετελέσθη, μάλιστα τοσούτων βασιλέων γενομένων καὶ τοσούτου χρόνου ὑπερβεβηκότος.