Panarion (Adversus Haereses)

ἀλλὰ καὶ Ἠσαῦ τὰ πρωτοτόκια δι᾿ ἑψέματος πυροῦ ἀπώλεσεν, ὥς φησιν ἡ γραφή, τὸ αὐτὸ καλοῦσα ἕψεμα πυροῦ καὶ φακῆς (οἶμαι δὲ τάχα ὅτι οὐκ ἀπὸ πυροῦ τουτέστιν ἀπὸ σίτου ἦν, ἀλλὰ τάχα ὡς ἤδη ἑψημένον λείψανον φακοῦ καὶ ἔτι ἐπιτεθὲν πυρὶ τὸ αὖθις πυρωθὲν ἡ γραφὴ <ἕψεμα> πυροῦ διηγήσατο, διὰ τὸ ἐπιθερμανθῆναι μετὰ τὸ ψυχρωθῆναι).

καὶ ὡς ἐκεῖνος δι᾿ οἶνον ἐγυμνώθη μηδὲν ἀδικηθείς, οὕτως οὗτος μᾶλλον διὰ πεῖναν καὶ ἀπληστίαν τὰ πρωτοτόκια ἀπολέσας [μᾶλλον] ὑπὲρ τὸν οἶνον ἠδίκηται. καὶ οὐδὲν ἰσχύει ἐγγὺς τῆς ἀληθείας παραπεποιημένη λέξις οὐδὲ μυθώδης τις ἐπινενοημένη δραματουργία.

3. Σεμνύνονται δὲ δῆθεν ἐγκράτειαν, σφαλερῶς τὰ πάντα ἐργαζόμενοι, μέσον γυναικῶν εὑρισκόμενοι καὶ γυναῖκας πανταχόθεν ἀπατῶντες, γυναιξὶ δὲ συνοδεύοντες καὶ συνδιαιτώμενοι καὶ ἐξυπηρετούμενοι ὑπὸ τῶν τοιούτων, ἔξω μὲν τῆς ἀληθείας ὄντες, »μόργωσιν μόνον κεκτημένοι, τὴν δὲ δύναμιν αὐτῆς τῆς εὐσεβείας ἠρνημένοι«.

οἵου γὰρ ἄν τις ἔργου καταλείψῃ μέρος, τὸ πᾶν πλήρωμα ἀφῆκεν διὰ τοῦ ἑνὸς μέρους τοῦ καταλελειμμένου. ὅθεν τὰ παρ᾿ αὐτοῖς μυστήρια δι᾿ ὕδατος μόνον γίνεται, οὔτε μυστήρια ὄντα, ἀλλὰ κατὰ μίμησιν τῶν ἀληθινῶν [τὰ] ψευδῆ γινόμενα.

ὅθεν καὶ ἐν τούτῳ ἐλεγχθήσονται ἀπὸ τοῦ εὐθέος τοῦ σωτῆρος λόγου τοῦ λέγοντος »οὐ μὴ πίω ἀπὸ τοῦ γεννήματος τούτου τῆς ἀμπέλου ταύτης, ἕως ἂν πίω αὐτὸ καινὸν ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν μεθ᾿ ὑμῶν«.

Πάλιν οὖν ταύτην παρωςάμενοι χειρὶ κραταιᾷ τῆς ἀληθείας ὡς κνώδαλον ὀδυνηρὸν ὀδόντων ἀφῃρημένον ἐπὶ τὰς ἑξῆς ἴωμεν, συνήθως τὸ θεὸν τῶν ὅλων ἐπικαλούμενοι ὁδηγόν τε καὶ ἀμυντῆρα τῶν δεινῶν, ἐπίκουρόν τε τῆς φρονήσεως δότην τε ὄντα αὐτὸν τῆς σοφίας,

ἵν᾿ ἡμεῖς παρ᾿ αὐτοῦ τἀληθῆ μανθάνοντες τὰς τῶν ἄλλων * ἀποκαλύπτειν δυνηθείημεν καὶ τὴν κατ᾿ αὐτῶν ἀντίδοτον ἰατρικὴν ἐκ [*](3 Ι κor. 6, 13 — 5 vgl. Gen. 25, 30 — 18 II Tim. 3, 5 — 21 Matth. 26, 29) [*](M U) [*](3 ἐκκόπτων] σκώπτων U 8 τάχα ὡς] ταχέως Μ 9 <ἕψεμα> * 12 [μᾶλλον] * 13 οὔτε Μ 15 δὲ < Μ 19 μόνον] δὲ μᾶλλον U 20 ὁποίου U 22 vor οὔτε + καὶ U 23 [τὰ] * | ψεύδη U | ὅθεν < Μ 24 εὐθοὺς Μ 25 τούτου < U 27 οὖν *) Μ U 28 ἑξῆς] ἔξω Μ 31 * etwa <μωρολογίας> *)

Ἀπὸ τούτων ἑτέρα πάλιν αἵρεσις ἀνακύπτει τῶν φρυγῶν καλουμένη, λουμένη, σύγχρονος γενομένη τούτοις καὶ αὐτοὺς διαδεχομένη.

οὗτοι γὰρ γεγόνασι περὶ τὸ ἐννεακαιδέκατον ἔτος Ἀντωνίνου τοῦ εὐσεβοῦς τοῦ μετὰ Ἀδριανόν, καὶ ὁ Μαρκίων δὲ καὶ οἱ περὶ Τατιανὸν καὶ οἱ ἀπ᾿ αὐτοῦ διαδεξάμενοι Ἐγκρατῖται ἐν χρόνοις Ἀδριανοῦ καὶ μετὰ Ἀδριανόν.

Οὗτοι γὰρ οἱ κατὰ Φρύγας καλούμενοι δέχονται καὶ αὐτοὶ πᾶσαν γραφὴν παλαιᾶς καὶ νέας διαθήκης καὶ νεκρῶν ἀνάστασιν ὁμοίως [*](7 ff vgl. mit der Darstellung des Epiph. insbes. Eusebius h. e. V 3. 16 – 19 Hippolyt refut. VIII 6. 19 X 25 f; S. 225, 18ff 238, 4 ff 282, 15 ff Wendland Ps. Tertullian adv. omn. Haer. 7 Filastrus hear. 49; dazu Tertullians montanistische Schriften Didymus de trin. III 41; Migne 39, 984 B ff Cyrillus Hieros. cat. 16,8; Migne 33, 928f Hieronymus ep. 41; weiteres bei Labriolle, les sources de l’histoire du Montanisme 1913 — 8 anders (c. 2,7; S. 222, 8 u.) hear. 51,33, 4 f; S. 307, 6 ff. Zur Verteidigung der an unserer Stelle vorliegenden Angabe vgl. Zahn Forsch. V 29 ff Harnack Lit.-Gesch. II 1, 363 ff; in Betracht kommt auch das leider nicht unzweideutige Zeugnis der ep. apost. c. 17; S. 58, 1 u. 59, 1 Schmidt (die Weissagung, daß Christus 120 (150) Jahre nach seiner Himmelfahrt wiederkommen werde, könnte einer der Anlässe für das Auftreten des Montanus gewesen sein) — 10 ff zur Zeitangabe für Marcion vgl. Clemens Al. strom. VII 106, 4 f; III 75, 13 ff Stählin 13 ff vgl. Hippolyt refut. VIII 19, 1 ff; S. 238, 4 ff Wendland ἕτεροι δὲ . . . Φρύγες τὸ γένος προληφθέντες ὑπὸ γυναίων ἠπάτηνται, Πρισκίλλης τινὸς καὶ Μαξιμίλλης καλουμένων, ἃς προφήτιδας νομίζουσιν, . . . καί τινα πρὸ αὐτῶν Μοντανὸν ὁμοίως δοξάζουσιν ὡς προφήτην . . . οὗτοι τὸν μὲν πατέρα τῶν ὅλων θεὸν καὶ πάντων κτίστην ὁμοίως τῇ ἐκκλησίᾳ ὁμολογοῦσι καὶ ὅσα τὸ εὐαγγέλιον περὶ τοῦ Χριστοῦ μαρτυρεῖ Filastrius haer. 49, 1 f; S. 26, 3 ff Marx isti prophetas et legem accipiunt, patrem et filium et spiritum confitentur, carnis resurrectionem expectant, quae et catholica ecclesia praedicat: quosdam autem suos prophetas, id est Montanum nomine et Priscillam et Maximillam adnuntiant) [*](M U) [*](5 Überschrft κατὰ τῶν σκαταφρύγα (!) ἤτοι μοντανιστῶν καλουμένων ἢ καὶ τασκοδρουπτῶν μݲηݲ ἢ καὶ μݲηݲ Μ κατὰ τῶν φρυγαστῶν εἴτουν μοντανιστῶν καλουμένων ἢ καὶ τὰς κοδρουγειτῶν κݲηݲ ἢ καὶ μݲηݲ U 8 οὗτοι] αὐτοὶ Μ 10 τοῦ < U | καὶ ὁ Μαρκίων—Τατιανὸν < Μ 13 κατὰ φρύγα Μ | καὶ αὐτοὶ < Μ 14 παλαιᾶς καὶ νέας διαθήκης *] παλαιὰν καὶ νέαν διαθήκην MU)