Panarion (Adversus Haereses)

Τοῦτα δὲ ἡμῖν πεπόνηται καὶ πεπολυπραγμόνηται ἐκ τῆς παρ᾿ αὐτῷ προλελεγμένης γραφῆς, ἀποστόλου τε καὶ τοῦ κατὰ Λουκᾶν εὐαγγελίου, <ὅπως> εἰδέναι ἔχοιεν πάντες οἱ πειρώμενοι ἀντιλέγειν τῇ αὐτοῦ πλάνῃ, ὅτι τὰ μὲν παρηλλαγμένα ῥήματα κατὰ ῥᾳδιουργίαν ἐντέτακται,

ὅσα δὲ οὐκ ἐμφέρεται ἐν τοῖς οἰκείοις τόποις συληθέντα ὑπάρχει ὑπὸ τῆς αὐτοῦ τόλμης· ταῦτα γὰρ ἐδόκει ὁ κτηνώδης μόνα ἐναντία εἶναι [ἀντιλέγειν] τῇ αὐτοῦ ἐπιπλάστῳ διανοίᾳ.

Ἔστιν δὲ τρίτον ἡμῶν τῆς φιλοκαλίας * τὸ συναγαγεῖν ὅσα παρ᾿ αὐτῷ τε καὶ παρ᾿ ἡμῖν ηὕρηται συνᾴδοντα καὶ ἔχοντα ἔμφασιν ἐνσάρκου παρουσίας τῆς τοῦ σωτῆρος καὶ μαρτυρίας συμφωνίας τῆς καινῆς πρὸς παλαιὰν διαθήκην καὶ ὁμολογίας τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ ἐν τῷ εὐαγγελίῳ ὁμολογοῦντος τὸν θεὸν ποιητὴν οὐρανοῦ τε καὶ γῆς, αὐτόν τε λαλήσαντα ἐν νόμῳ καὶ ἐν προφήταις, ἴδιον δὲ τοῦτον εἶναι πατέρα αὐτοῦ.

καὶ αὕτη μὲν τῆς προειρημένης ἡμῶν ὑποθέσεως ἡ σχολιοποιηθεῖσα σύντομος ὑπομνηματικὴ ἐξ ἀντιγράφων τοῦ Μαρκίωνος σύνταξις προς ἔπος ὡς ἐδάφιον ἡμῖν γεγραμμένη.

ἵνα δὲ μὴ τὰ ἐν αὐτῇ δυσνότηα παρά τισι σκοτεινῶς ἀγνοούμενα ἐμφέρηται, αὖτθις πάλιν τοὺς ἀριθμοὺς τῶν ἐπιγραφῶν, πρώτου φημὶ καὶ δευτέρου καὶ τρίτου κεφαλαίου, καθ᾿ εἱρμὸν ἐπιλύσω, δι᾿ ἣν αἰτίαν ἑκάστη λέξις ἀνελέχθη καὶ ἐνταῦθα μετεβλήθη. ἄρξομαι δὲ τοῦ λέγειν οὕτως·

Σχόλιον <αݲ> ἀπὸ τοῦ εὐαγγελίου τοῦ παρ᾿ αὐτῷ τῷ Μαρκίνι.

[αݲ.] »Ἀπελθὼν δεῖξον σεαυτὸν τῷ ἱερεῖ καὶ προσένεγκε περὶ τοῦ καθαρισμοῦ σοῦ, καθὼς προσέταξε Μωυσῆς«· »ἵνα ᾖ μαρτύριον τοῦτο ὑμῖν« ἀνθ᾿ οὗ εἶπεν ὁ σωτήρη »εἰς μαρτύριον αὐτοῖς«.

Ἔλεγχος αݲ. Πῶς ἠδύνατο ὁ κύριος ὁ κατὰ τοῦ νόμου καὶ κατὰ [*](a) τοῦ θεοῦ τοῦ νόμου ἔχων τὴν αὐτοῦ διδασκαλίαν, ὡς σὺ φῄς, λέγειν τοῖς ὑπ᾿ αὐτοῦ θεραπευομένοις, φημὶ δὲ τῷ λεπρῴ· »ἀπελθὼν δεῖξον σεαυτὸν τῷ ἱερεῖ«; »ἱερεῖ« γὰρ λέγων οὐκ ἀθετεῖ τὴν τοῦ νόμου ἱερωσύνην· »καὶ προσένεγκε περὶ τοῦ καθαρισμοῦ σοῦ« κἄν τε ἀποκόψῃς [*](b) »τὸ δῶρον, φανήσεται ἐκ τοῦ προσένεγκε ὅτι περὶ δώρου λέγει· »περὶ τοῦ καθαρισμοῦ σου, καθὼς προσέταξε Μωυσῆς«· εἰ γὰρ τοῦ Μωυσέως τὸ πρόσταγμα συμβουλεύει ενέσθαι, οὐκ ἀθετεῖ οὐδὲ βλασφημεῖ τὸν θεὸν τοῦ νόμου, ἀλλὰ ὁμολγεῖ καὶ ἑαυτὸν καὶ τὸν αὐτοῦ πατέρα θεὸν τὸν νόμον τῷ Μωυσῇ δεδωκέναι. διέστρεψας δὲ [*](d) τὸ ῥητόν, ὦ Μαρκίων, ἀντὶ τοῦ εἰπεῖν »εἰς μαρτύριον αὐτοῖς« »μαρτύριον« λέγων »ὑμῖν«. καὶ τοῦτο σαφῶς ἐφεύσω κατὰ τῆς σαυτοῦ κεφαλῆς. εἰ γὰρ μαρτύριον ὑμῖν ἔλεγεν, ἐμμάρτυρον αὐτὸν ἐποίει ὄτι »οὐκ ἦλθον καταλῦσαι τὸν νόμον ἢ τοὺς προφήτας, ἀλλὰ πληρῶσαι«.

Σχόλιον βݲ. »Ἵνα δὲ εἰδῆτε ὅτι ἐξουσίαν ἔχει ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἀφιέναι ἁμαρτίας ἐπὶ τῆς γῆς«.

Ἔλεγχος βݲ. Εἰ οὖν υἱὸν ἀνθρώπου ἑαυτὸν καλεῖ, οὐκ ἀρνεῖται τὴν ἐνανθρώπησιν ὁ μονογενὴς καὶ μάτην παρὰ σοὶ ᾄδεται τὸ δοκήσει πεφηνέναι. καὶ εἰ ἔχει ἐξουσίαν ἐπὶ τῆς γῆς, οὐκ ἀλλοτρία ἡ γῆ τῶν αὐτοῦ ποιημάτων καὶ τοῦ αὐτοῦ πατρός.

Σχόλιον γݲ. »Κύριός ἐστιν ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ σαββάτου«.

Ἔλεγχος γݲ. Δύο εὐθὺς ἐν ταὐτῷ, καὶ υἱὸν ἀνθρώπου καὶ κύριον σαββάτου ἑαυτὸν ὁ σωτὴρ ὁμολογεῖ διδάσκων, ἵνα μὴ τὸ σάββατον ἀλλότριον τῆς αὐτοῦ ποιήσεως * νομίζηται, κἄν τε <τὸ> ἔσχατον υἱὸς ἀνθρώπου ἀπὸ τῆς ἐνασάρκου παρουσίας κληθῇ.

Σχόλιον δݲ. »Ἰούδαν Ἰσκαριώτην, ὃς ἐγένετο προδότης«. ἀντὶ δὲ τοῦ »κατέβη μετ᾿ αὐτῷ« ἔχει »κατέβη ἐν αὐτοῖς«.

Ἔλεγχος δݲ. Ἰούδας Ἰσκαριώτης, »ὃς ἐγένετο προδότης«. τίνος, [*](a) λέγε. πάντως τοῦ συλληφθέντος, ναὶ μὴν καὶ ἐσταυρωμένου καὶ πολλὰ πεπονθότος. πῶς οὖν συλληφθεὶς σταυροῦται ὁ μὴ ὑπὸ ἁφὴν [*](b) ὑποπίπτων κατὰ τὸν σὸν λόγον, ὦ Μαρκίων; δόκησιν γὰρ εἶναι λέγεις. ἐλεγχθήσεται δὲ ἡ ὑπόνοιά σου ἀπὸ τοῦ γεγράφθαι Ἰούδαν [*](c) προδότην. προέδωκε γὰρ καὶ παρέδωκεν εἰς χεῖρας ἀνθρώπων τὸν ἑαυτοῦ δεσπότην. οὐδὲν δέ σε ὤνησε τὸ »κατέβη ἐν αὐτοῖς« λέγειν [*](d) ἀντὶ τοῦ »μετ᾿ αὐτῶν«. οὐ γὰρ δύνασαι φαντασίαν ὁρίζειν τὸν παρὰ σοὶ καὶ ἀκοντὶ ὕστερον ὑπὸ ἁφὴν πίπτοντα δεικνύμενον.

Σχόλιον εݲ. »Καὶ πᾶς ὁ ὄχλος ἐζήτει ἅπτεσθαι αὐτοῦ. καὶ αὐτὸς ἐπάρας τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ« καὶ τὰ ἑξῆς.

Ἔλεγχος εݲ. Πῶς πάλιν ὁ ὄχλος ἠδύνατο ἃψασθαι τοῦ ἁφὴν μὴ ἔχοντος; ποίους δὲ ὀφθαλμοὺς ἐπῆρεν εἰς οὐρανοὺς ὁ ἐκ σαρκὸς μὴ ἡρμοσμένος; ἀλλ᾿ ἵνα δείξῃ ὅτι μεσίτης θεοῦ καὶ ἀνθρώπων ἄνθρωπος Χριστὸς Ἰησοῦς, ἔχων τὰ ἀμφότερα, ἐξ ἀνθρώπων μὲν τὴν σάρκα, ἐκ δὲ θεοῦ πατρὸς τὴν ἀόρατον οὐσίαν.

Σχόλιον ςݲ. »Κατὰ τὰ αὐτὰ ἐποίουν τοῖς πορφήταις οἱ πατέρες ὑμῶν«.

Ἔλεγχος ςݲ. Εἰ προφητῶν μέμνηται, οὐκ ἀρνεῖται προφήτας· εἰ ἐκδικεῖ τὸν τῶν προφητῶν φόνον καὶ ὀνειδίζει τοὺς πεφονευκότας τε καὶ διώξαντας οὐκ ἀλλότριος προφητῶν τυγχάνει, ἀλλὰ θεὸς αὐτῶν ὑπάρχει, ὁ τὴν σύστασιν αὐτῶν ποιούμενος.

Σχόλιον ζݲ. »Λέγω δὲ ὑμῖν, τοσαύτην πίστιν οὐδὲ ἐν τῷ Ἰσραὴλ ηἧρον«.

Ἔλεγχος ζݲ. Εἰ οὐδὲ ἐν τῷ Ἰσραὴλ τοιαύτην πίστιν εὗρεν ὡς ἐν τῷ ἀπὸ ἐθνῶν ἐλθόντι ἑκατοντάρχῃ, ἄρα οὐ φέγει τὴν τοῦ Ἰσραὴλ [*](1 Luk. 6, 16f — 12 Luk. 6, 19a. 20a — 16 vgl. I Tim. 2, 5 — 19 Luk. 6, 23 c — 25 Luk. 7, 9b) [*](V M 1 f vgl. S. 108, 11f 12f vgl. S. 108, 13f 19f vgl. S. 108, 15 25f vgl. S. 108, 16) [*](1 Ἰσκαριώθ S. 108, 11 1f ἀντὶ τοῦ δὲ S. 108,11 2 ἔχει S.108,12] < V M 3 lies Ἰούδαν Ἰσκαριώτην?* 4 πάντος M 5 συλληφεὶς M 7 ἀπὶ *] ἀντὶ V M 11 καὶ ἀκοντὶ zu κακόν τι verändert, dann getilgt V corr κακόν τι M 13 καὶ τὰ ἑξῆς < S. 108,14 14 ὄχλος] ἔλεγχος u. + οὕτω εὗρον M 16 εἱρμοσμένος V M 25 δὲ S. 108, 16] < V M | τοσαύτην] anders Z. 27)

Σχόλιον ηݲ. Παρηλλαγμένον τὸ »μακάριος ὃς οὐ μὴ σκανδαλισθῇ ἐν ἐμοί«· εἶχε γὰρ ὡς πρὸς Ἰωάννην.

Ἔλεγχος ηݲ. Κἄν τε πρὸς Ἰωάννην ἔχοι, κἄν τε πρὸς αὐτὸν [*](a) τὸν σωτῆρα, μακαρίζει τοὺς μὴ σκανδαλιζοένους, ἤτοι ἐν αὐτῷ ἤτοι ἐν Ἰωάννῃ, ἵνα μὴ ἃ μὴ ἀκούωσι παρ᾿ αὐτοῦ ἑατοῦ ἑαυτοῖς πλάσσωνται. ἔχει δὲ μείζονα θεωρίαν, δι᾿ ἣν φύσει εἴρηκεν ὁ σωτήρ· ἵνα μή τις τὸν μείζονα ἐν γεννητοῖς γυναικῶν ὑπ᾿ αὐτοῦ ταχθέντα Ἰωάννην, καὶ αὐτοῦ τοῦ σωτῆρος μείζονα νομίσῃ διὰ τὸ καὶ αὐτὸν ἐκ γυναικὸς γεγεννῆσθαι, ἀσφαλίζεται καὶ λέγει τό »καὶ μακάριος ὃς ἐὰν μὴ σκανδαλισθῇ ἐν ἐμοί«. ὅθεν λέγει »ὁ δὲ μικρότερος ἐν τῇ βασιλείᾳ μείζων [*](c) αὐτοῦ ἐστιν«. ἦν γὰρ ὁ σωτὴρ τῷ χρόνῳ κατὰ τὴν ἀπὸ σαρκὸς γέννησιν μικρότερος αὐτοῦ ἑξαμηνιαίῳ χρόνῳ, μείζων δὲ ἐν τῇ βασιλείᾳ, δῆλον ὡς θεὸς αὐτοῦ. οὐδὲν γὰρ ἦλθεν ὁ μονογενὴς ἐν κρυφῇ [*](d) λαλῆσαι ἢ καταφεύσασθαί τι τοῦ ἰδίου κηρύγματος. φάσκει | γὰρ ἐστιν, ὡς λέγει »ἐγὼ ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια«. οὐδὲ τοίνυν ἡ ὁδὸς πλάνην ἔχει οὔτε ἡ ἀλήθεια κρύπτουσα ἑαυὴν λαλεῖ τὸ ψεῦδος.

Σχόλιον θݲ. »Αὐτός ἐστι περὶ οὗ γέγραπται· ἰδού, ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου πρὸς προσώπου σου«.

Ἔλεγχος θݲ. Εἰ ἐπιγινώσκει ὁ μονογενὴς υἱὸς τοῦ θεοῦ τὸν [*](a) Ἰωάννην καὶ προγινώσκει, προγινώσκων δὲ ὑποδείκνυσι τοῖς βουλομένοις εἰδέναι τὴν ἀλήθειανὅτι οὗτός ἐστι περὶ οὗ γέγραπται »ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου πρὸ προσώπου σου«, ἄρα ὁ γράψας καὶ εἰπών [*](b) »ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου πρὸ προσώπου σου«, ὁ θεὸς ὁ αἰώνιος, ὁ ἐν τοῖς προφήταις λαλήσας καὶ ἐν νόμῳ, οὐκ ἀλλότριος ἦν τοῦ ἰδίου υἱοῦ Ἰησοῦ χριστοῦ. ἀποστέλλει γὰρ αὐτοῦ τὸν ἄγγελον [*](c) [*](3 Luk. 7, 23 — 5f Epiph. hat hier den Sinn seines εἶχον πρὸς selbst nicht mehr verstanden; vgl. zu s. 108, 17 — 8 vgl. haer. 26, 7, 5f; I 284, 1ff — 9 vgl. Luk. 7, 17 — 12 Luk. 7, 28 — 17 vgl. Joh. 18, 20 — 18 Joh. 14, 6 — 20 Luk. 7, 27 — 26 Mal. 3. 1) [*](V M 3f vgl. S. 108, 17f 13—15 in lat. Übersetzung bei Corderius, Catena in Luk. S. 209 20f vgl. S. 180, 19f) [*](1 ὑπῆρχεν] sc. ἡ πίστις τοῦ Ἰσραὴλ | [καὶ]* 3 παρηλλαμένον M | οὐ μὴ] ἐὰν μὴ Z. 11 u. S. 108, 17 7 ἃ μὴ < M 8 φύσει *] φησὶν V M; vielleicht noch einzuschalten <εἰς ἑαυτὸν>* 11 γεγεννῆσθαι*] γεγενῆσθαι V M 14 ἑξαμηναίω M 15 vor οὐδὲν vielleicht etwas ausgefallen; etwa <ἀσφαλιζόμενος οὖν ἡμᾶς ταῦτα ἔλεγεν ὁ σωτήρ> * 25f ἄρα ὁ — προσώπου σου < M)

Σχόλιον ῑ. »Καὶ εἰσελθὼν εἰς τὸν οἶκον τοῦ Φαρισαίου κατεκλίθη. ἡ δὲ γυνὴ στᾶσα ὀπίσω ἡ ἁμαρτωλὸς παρὰ τοὺς πόδας ἔβρεξε τοῖς δάκρυσι τοὺς πόδας, καὶ ἤλειψεν καὶ κατεφίλει«.

Ἔλεγχος ῑ. Τό »εἰσελθών« σῶμα δείκνυσιν· οἶκον γὰρ δείκνυσι καὶ μέρον σώματος. καὶ τὸ κατακλιθῆναι οὐδενός ἐστιν γὰρ δείκνυσι <ἔχοντος> ὀγκηρὸν τὸ κατακείμενον· καὶ τὸ τὴν γυναῖκα βρέξαι τοῖς δάκρυσι τοὺς πόδας οὐ φαντασίας πόδας, οὐδὲ δοκήσεως· ἤλειψε γὰρ καὶ ἔβρεξε καὶ κατεφίλει, τῆς ἁφῆς τοῦ σώματος αἰσθανομένη.

Σχόλιον ιݲαݲ. Καὶ πάλιν· »αὕτη τοῖς δάκρυσιν ἔβρεξε τοὺς πόδας μου καὶ ἤλειψε καὶ κατεφίλει«.

Ἔλεγχος ιݲαݲ. Ἵνα μὴ νομίσῃς, ὦ Μαρκίων, μόνον νομίζεσθαι παρὰ ἀνθρώποις τὴν ἀμαρτωλὸν γυναῖκα τοὺς πόδας τοῦ σωτῆρος βρέξαι τε καὶ ἀλεῖψαι καὶ καταπεφιληκέναι, αὐτὸς ὁ σωτὴρ ἐπιβεβαιοῖ οὐ κατὰ δόκησιν ταῦτα γεγενῆσθαι διδάσκων, ἀλλὰ ἐξ ἀληθείας, πρὸς ἔλεγχον τοῦ Φαρισαίου καὶ σοῦ τοῦ Μαρκίωνος καὶ τῶν κατὰ σέ, διισχυριζόμενος καὶ λέγων »αὕτη τοὺς πρόδας μου ἤλειψε καὶ κατεφίλει«. πόδας δὲ ποίους ἀλλὰ τοὺς ἐκ σαρκὸς καὶ ὀστέων καὶ τῶν ἄλλων ὑπάρχοντας;

Σχόλιον ιݲβݲ. Οὐκ εἶχεν »ἡ μήτηρ αὐτοῦ καὶ οἱ ἀδελφοὶ αὐτοῦ«, ἀλλὰ μόνον »ἡ μήτηρ σου καὶ οἱ ἀδελφοί σου«.

Ἔλεγχος ιݲβݲ. Κἄν τε ἀνωτέρω παρακόψῃς, ὦ Μαρκίων, τὸ ῥητὸν [*](a) τοῦ εὐαγγελίου, ἵνα ποιήσῃς τὸν εὐαγγελιστὴν μὴ συντιθέμνον τῇ ὑπό τινων ῥηθείῃ λέξει ὅτι »ἡ μήτηρ σου καὶ οἱ ἀδελφοί σου«, οὐ δύνασαι ὑπερβαίνειν τὴν ἀλήθειαν. διὰ τί γὰρ μὴ πολλὰς ἐκάλεσε [*](b) μητέρας; διὰ τί μὴ πολλὰς εἶπε πατρίδας; πόσοι πόσα λέγουσι περὶ Ὁμήρου; ἄλλοι μὲν Αἰγύπτιον φάσκοντες, ἄλλοι δὲ Χῖον, ἄλλοι Κολοφώνιον, ἄλλοι Φρύγα, ἄλλοι Σμυρναῖον, Μέλητος καὶ Κριθηΐδος· [*](4 Luk. 7, 36b. 38 — 12 Luk. 7, 44b — 22 Luk. 89a. 20a — 29 vgl. Anthologia graeca XVI 295. 296. 297. 298, dazu E. Rohde, Kl. Schr. I 1ff) [*](V M 4—6 vgl. S. 109, 1ff 12f vgl. S. 109, 4ff 22f vgl. S. 109, 6ff) [*](2 ᾧπερ *] εἴπερ, aber vorher ὧ getilgt V corr εἴπερ M 3 καὶ getilgt V corr | [αὐτῷ]* 6 τοὺς πόδας S. 109, 3] < V M 7 εἰσελθὼν, ω aus ο V corr εἰσελθὸν M 9 <ἔχοντος> 10 δάκρυσι + <δείκνυσιν>? * 12 f μου τοὺς πόδας S. 109, 4 15 ἁμρτωλὸν aus ἁμαρτωλὴν V corr ἁμαρτωλῶν M 16 βρέξαι τε, αι τε auf Rasur V corr 30 Κριθηΐδος + <υἱόν>? *)

Σχόλιον ιݲγݲ. »Πλεόντων αὐτῶν ἀφύπνωσεν· ὁ δὲ ἐγερθεὶς ἐπετίμησε τῷ ἀνέμῳ καὶ τῇ θαλάσσῃ«.

Ἔλεγχος ιݲγݲ. Τίς ὕπνωσεν, λέγε. περὶ τῆς θεότητος οὐ τολμήσεις [*](a) λέγειν· εἰ δὲ κἂν εἴποις, κατὰ τῆς σαυτοῦ κεφαλῆς, θεήλατε, βλασφημήσεις. παντὶ δέ τῳ δῆλόν ἐστιν ὅτι ὁ ἐν ἀληθείᾳ ἐνανθρωπήσας ὕπνου χρήζων διὰ τὸ σωματικὸν ὕπνωσεν. οἱ γὰρ αὐτὸν διυπνίσαντες [*](b) οὐ δόκησιν εἶδον, ἀλλὰ ἐνανθρώπησιν ἀληθινήν. ἀμέλει χερςὶ κινοῦντες καὶ φωνήσαντες μαρτυροῦσιν ὅτι ἥγειραν. »ἀναστὰς [*](e) γάρ«, φησίν, ὁ κοιμηθεὶς θεὸς σαρκοφόρος, ὁ ἀπ’ οὐρανοῦ κατελθὼν καὶ σάρκα δι᾿ ἡμᾶς ἀμφιαςάμενος, »ἠγέρθη« μὲν ὡς ἄνθρωπος, »ἐπετίμησε« δὲ ὡς θεὸς τῇ θαλάσσῃ καὶ ἐποίησεν <γαλήνην>.

Σχόλιον ιݲδݲ. »Ἐγένετο δὲ ἐν τῷ ὑπάειν αὐτοῦς, συνέπνιγον αὐτὸν οἱ ὄχλοι. καὶ γυνὴ ἁψαμένη αὐτοῦ ἰάθη τοῦ αἵματος, καὶ εἶπεν ὁ κύριος, τίς μου ἥψατο;« καὶ πάλιν »ἥψατό μού τις. καὶ γὰρ ἔγνων δύναμιν ἐξελθοῦσαν ἀπ᾿ ἐμοῦ«.

Ἔλεγχος ιݲδ.ݲ »Ἐν τῷ ὑπάγειν αὐτούς«, καὶ οὐκ εἶπεν »ἐν τῷ [*](a) ὑπάγειν αὐτόν«, ἵνα μὴ ἑτέρως αὐτὸν σχηματίσῃ παρὰ τὴν τῶν ὁδοιπορούντων ἀκολουθίαν. τὸ δέ »συνέπνιγον αὐτὸν οἱ ὅχλοι«, πνεῦμα οὐκ ἠδύναντο συμπνίγειν οἱ ὅχλοι. γυνὴ δὲ ἁψαμένη καὶ ἰαθεῖσα οὐκ ἀέρος ἥψατο, ἀλλὰ ἁφῆς ἀνθρωπείας. ἵνα γὰρ δείξῃ ὅτι οὐχὶ δοκήσει [*](b) μόνον ἡ ἁφὴ τοῦ σώματος αὐτοῦ ὑπὸ τῆς γυναικὸς γεγένηται, διδάσκει γέγων »τίς μου ἥψατο; καὶ γὰρ ἔγνων δύναμιν ἐξελθοῦσαν ἀπ’ ἐμοῦ«.

Σχόλιον ιݲεݲ. »Ἀναβλέψας εἰς τοὺς οὐρανοὺς ηὐλόγησεν ἐπ᾿ αὐτούς«.

Ἔλεγχος ιݲεݲ. Εἰ ἀνέβλεψεν εἰς οὐρανοὺς καὶ ηὐλόγησεν ἐπ᾿ αὐτούς, οὐ δοκήσει εἶχε τῶν τε ὀφθαλμῶν καὶ τὼν ἄλλων μελῶν τὰ σχήματα.

Σχόλιον ιݲςݲ. »Λέγων, δεῖ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου πολλὰ παθεῖν καὶ ἀποκτανθῆναι καὶ μετὰ τρεῖς ἠμέρας ἐγερθῆναι«.

Ἔλεγχος ιݲςݲ. Εἰ υἱὸν ἀνθρώπου καὶ παθεῖν καὶ ἀποκτανθῆναι [*](a) * ἑαυτὸν ὁμολογεῖ ὁ μονογενὴς υἱὸς τοῦ θεοῦ, κατὰ σοῦ ἀξίνη ἐστὶν αὕτη ἐκτέμνουςά σου πᾶσαν τὴν ῥίζαν, ὦ ἐξ ἀκανθῶν γεγεννημένε Μαρκίῶν καὶ νεφέλη ἄνυδρε, δένθρον τε ἄκαρπον καὶ φθινοπωρινόν. καὶ γάρ φησι πάλιν »καὶ μετὰ τρεῖς ἡμέρας ἐγερθῆναι«. τί δὲ τὸ [*](b) ἐγερθέν, ἀλλὰ αὐτὸ τὸ πεπονθὸς καὶ ταφὲν ἐν τῷ μνημείῳ; δόκησις δὲ ἢ ἄνεμος ἢ πνεῦμα ἢ φανταςία κηδείαν καὶ ταφὴν οὐκ ἐνεθέχετο καὶ ἀνάστασιν.

Σχόλιον ιݲςݲ. »Καὶ ἰδού, δύο ἄνδρες συνελάλουν αὐτῷ, Ἠλίας καὶ Μωυςῆς ἐν δόξῃ«.

Ἔλεγχος ιݲςݲ. Τάχα, οἶμαι, διὰ τῶν λόγων τούτων τὸ παρὰ τῷ [*](a) ἁγίῳ Ζαχαρίᾳ δρέπανον κατὰ σοῦ,ὦ Μαρκίων, ἀνατετύπωνται ἐκ- [*](1—4 Luk. 8, 42b. 43a. 44. 45a. 46a — 12 Luk. 9, 16 — 17 luk. 9, 22 — 22 vgl. Jud. 12 — 27 Luk. 9, 30 — vgl. Sach. 5, 1) [*](V M 1—4 vgl. S. 109, 10—13 12f vgl. S. 109, 14 17f vgl. S. 109, 15f 27f vgl. S. 109, 17f) [*](1 δὲ S. 109, 10]< VM | αὐτούζ *, vgl. Z. 5f] αὐτὸν VM u. S. 109, 10 8 αυνπνίγειν V M 12 τὸν οὐρανὸν S. 109, 14 | ἐπ’ S. 109, 14, vgl. Z. 14] < VM 15 μελῶν am Rande nachgetragen V corr 17 λέγων δεῖ] λέγω δὴ V 20 * <μέλλοντα>* 21 γεγενημένε, ε aus οι V corr 24 ἐγερθέν Dind.] ἐγερθῆναι V M 27 δύο S. 109, 17] < V M 29 τὸ U] τῶ V M 30f ἀκτέμνων Μ)

Σχόλιον ιݲηݲ. »Ἐκ τῆς νεφέλης φωνή· οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός«.

Ἔλεγχος ιݲηݲ. Παντί τῳ δῆλόν ἐστιν ὅτι ἡ νεφέλη οὐκ ἔστιν [*](a) ἀνωτάτη οὔτε ὑπὲρ οὐρανὸν ὑπάρχει, ἀλλὰ ἐν τῇ καθ᾿ ἡμᾶς κτίσει, ὅθεν ἡ φωνὴ πρὸς τὸν σωτῆρα ἠνέχθη. εἰ τοίνυν ὁ πατὴρ καὶ ἐν [*](b) νεφέλῃ λαλεῖ, ὑποδεικνύων τοῖς μαθηταῖς τὸν αὐτοῦ υἱόν, οὐκ ἄλλος ἐστὶν ὁ δημιουργός, ἀλλὰ ὁ αὐτός, ὁ καὶ διὰ νεφέλης | τῷ ἰδίῳ υἱῷ μαρτυρήσας καὶ οὐ τῶν ὑπὲρ οὐρανὸν μόνων δεσπόξων, ὡς αὐτὸς φάσκεις.

Σχόλιον ιݲθݲ. »Ἐδεήθην τῶν μαθητῶν σου«. εἶχε δὲ παρὰ τό »οὐκ ἠδυνήθησαν ἐκβαλεῖν αὐτό« »καὶ πρὸς αὐτούς· ὠ γενεὰ ἄπιστος, ἕως πότε ἀνέξομαι ὑμῶν;«

Ἔλεγχος ιݲθݲ. Τό »ἕως πότε« ἐνςάρκου παρουςίας χρόνου ἐστὶν σημαντικὸν καὶ τό »ὦ γενεὰ ἄπιστος«, ὡς τῶν προφητῶν ἐπὶ τῷ ὀνόματι αὐτοῦ θεοςήμεια ἐργασαμένων καὶ πεπιστευκότων, ὡς ὁ Ἠλίας εὑρίσκεται ποιῶν καὶ Ἐλισσαῖος καὶ οἱ ἄλλοι.

Σχόλιον κݲ. »Ὁ γὰρ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου μέλλει παραδίδοσθαι εἰς χεῖρας ἀνθρώπων«.

Ἔλεγχος κݲ. Υἰοῦ ἀνθρώπου καὶ παραδοθησομένου εἰς χεῖρας ἀνθρώπων οὐ δοκήσεως ἡ ἔμφασις οὐδὲ φανταςίας, ἀλλὰ σώματος καὶ μελῶν θεωρία.

Σχόλιον κݲαݲ. »Οὐδὲ τοῦτο ἀνέγνωτε, τί ἐποίησε Δαυίδ; εἰσῆλθεν εἰς τὸν οἶκον τοῦ θεοῦ«.

Ἔλεγχος κݲ.α κݲ. Εἰ οἶκον θεοῦ φάσκει τὸν οἶκον τῆς παρὰ Μωυσέως γενομένης σκηνοπηγίας, οὐκ ἀθετεῖ τὸν νόμον οὐδὲ τὸν θεὸν τὸν λαγήσντα ἐν τῷ νόμῳ. θεὸν γὰρ αὐτὸν φάσκει, ὅς ἐστιν αὐτοῦ πατήρ, * ἢ αὐτὸς ὁ μονογενής. εἴωθεν γὰρ τριάς, πατὴρ καὶ υἱὸς καὶ ἅγιον πνεῦμα, ἐνεργεῖν ἔν τε νόμῳ καὶ προφήταις καὶ εὐαγγελίοις καὶ ἐν ἀποστόλοις.

Σχόλιον κݲβݲ. »Εὐχαριστῶ σοι, κύριε τοῦ οὐρανοῦ«. οὐκ εἶχε δέ »καὶ τῆς γῆς« οὔτε »πάτερ« εἶχεν. ἐλέγχεται δέ· κάτω γὰρ εἶχεν »ναί, ὁ πατήρ«.

Ἔλεγχος κݲβݲ. Εὐχαριστεῖ κυρίῳ τοῦ οὐρανοῦ, κἂν περιέλῃς<τό> [*](a) »<καὶ> τῆς γῆς« κἄν <τε> παρακόψῆς τό »πάτερ«, ἵνα μὴ πατέρα αὐτοῦ ὑποδείξῃς, Μαρκίων, τὸν Χριστὸν λέγοντα τὸν δημιουργόν. μένει γὰρ τῆς ἀληθείας τὰ μέλη ζῶντα. ὥσπερ γὰρ ἐν λειφάνῳ κατὰ λήθην [*](b) εἴασας, ὦ Μαρκίων, τό »ναί, ὁ πατήρ«, *. ἀποδέδεικται τοίνυν ἐξ ἅπαντος τῷ ἰδίῳ πατρὶ εὐχαριστεῖν τὸν Χριστὸν καὶ οὐρανοῦ κύριον αὐτὸν ἀνομάειν. καὶ πολλή σου φρενοβλάβεια, μὴ κατανοοῦσα τῆς ἀληθείας τὴν ὁδοιπορίαν.

Σχόλιον κݲγݲ. Εἶπεν τῷ νομικῷ »ἐν τῷ νόμῳ τί γέγραπται;« καὶ ἀποκριθεὶς μετὰ τὴν ἀπόκρισιν τοῦ νομικοῦ εἶπεν »ὀρθῶν εἶπες. τοῦτο ποίει. καὶ ζήσῃ«.

Ἔλεγχος κݲγݲ. Ἀλήθεια ὢν ὁ ὑἱὸς τοῦ θεοῦ οὐδένα ἐπλάν τῶν [*](a) περὶ ζωῆς ἐρωτώντων· διὰ γὰρ τὴν τῶν ἀνρώπων ζωὴν ἐλήλυθεν. ζωῆς τοίνυν ἐπιμελομένου αὐτοῦ καὶ ὑποδεικνύντος τὸν νόμον τῷ φυλάττοντι [ποιήσαντι] ζωὴν ὑπάρχειν καὶ τῷ κατὰ νόμον ἀποκρι- [*](1 Luk. 9, 44b — 6 Luk. 6, 3 — 14 Luk. 10, 21 — 25—27 Luk. 10, 26. 28) [*](1f vgl. S. 110, 5f 6f vgl. S. 110, 7f 14—16 vgl. S. 110, 9—11 25—27 vgl. S. 110, 12—14) [*](9 γενομένης <Μ 10 ὅς] ὅ Μ 11 * etwa <ἐλάλησεν δὲ ἐν τῷ νόμῳ διὰ τοῦ υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος ὁ πατὴρ>* 17 <τὸ> * 18 <καὶ> * | <τε> * 21 *ergänze etwa nach S. 131,21f <οὕτως καὶ ὁ οὐρανός, οὗ πύριον αὐτὸν ὁμολογεῖς, τῆς καθ᾿ ἡμᾶς κατίσεως ὑπάρχει> * 31 [ποιήσαντι]* | ὑπάρχειν] lies wohl παρέχειν*)

Σχόλιον κݲδݲ. Καὶ εἶπεν »τίς ἐξ ὑμῶν ἕξει φίλον, καὶ πορεύσεται πρὸς αὐτ]ν μεσονυκτίου, αἰτῶν τρεῖς ἔρτους;᾿« καὶ λοιπόν »αἰτεῖτε, καὶ δοθήσεται. τίνα γὰρ ἐξ ὑμῶν τὸν πατέρα υἱὸς αἰτήσει ἰχθὺν καὶ ἀντὶ ἰχθύος ὄφιν ἐπιδώσει αὐτῷ ἢ ἀντὶ ᾠοῦ σκορπίον; εἰ οὖν ὑμεῖς πονηροὶ οἴδατε δόματα ἀγαθά, πόσῳ πᾶλλον ὁ πατήρ;«

Ἔλεγχος κݲδݲ. Ἐλήλεγκται δὲ τοῦ ἀπατηλοῦ ἡ ἐθελοθρῃσεία [*](a) τῆς πολιτείας ἀπὸ τούτου τοῦ ῥητοῦ. οὐ γὰρ παρ’ αὐτῷ δἰ ἐγκράτειαν ἡ πολιτεία οὐδὲ διὰ μισθὸν ἀγαθὸν καὶ ἐλπίδα ἀγῶνος, ἀλλὰ διὰ ἀδέβειαν καὶ κακοτροπίαν κακῆς ὑπονοίας. διδάσκει γὰρ οὗτος [*](b) ἐμψύχων μὴ μεταλαμβάνειν, φάσκων ἐνόχους εἶναι τῇ κρίσει τοῦς τῶν κρεῶν μεταλήπτορας, ὡς ἂν ψυχὰς ἐσθίοντας. ἠλίθιον δέ ἐστι τὸ πᾶν. οὐ γὰρ τὰ κρέα ἡ ψυχὴ ἀλλ᾿ ἐν τοῖς κρέασιν ἡ ψυχή, καὶ οὔτε ψυχὴν φαμὲν εἶναι τὴν ἐν τοῖς ζῴοις ὡς τὴν τῶν ἀνθρώπων τιμίαν, ἀλλὰ ψυχὴν εἰς τὸ ζῇν μόνον τὸ ζῷον. νομίζει δὲ ὁ ἐλεεινὸς οὗτος ἅμα τοῖς οὕτω φρονοῦσιν ὅτι ἡ αὐτὴ ψυχὴ ἐν τοῖς ἀνθρώποις καὶ ζωοις ὑπάρχει. τοῦτο γὰρ παρὰ πολλαῖς τῶν πεπλανημένων [*](d) αἱρέσεων μάτην ὑπολαμβάνεται. καὶ γὰρ καὶ Οὐαλεντῖνος καὶ Κολόρβασος, Γνωστικοί τε πάντες καὶ Μανιχαῖοι καὶ μεταγγισμὸν εἶναι ψυχῶν φάσκουσι καὶ μετ ενσωματώσεις τῆς ψυχῆς τῶν ἐν ἀγνωςίᾳ ἀνθρώπων, ὡς αὐτοί φασιν κατά τινα μυθοποιίαν· ταύτην φαςὶν ἐπιστρέφειν καὶ μετενσωματοῦσθαι εἰς ἕκαστον τῶν ζῴων, ἕως ἂν ἐπιγνῷ καὶ οὕτων καθαρθεῖσα καὶ ἀναλυθεῖσα μεταστῇ εἰς τὰ ἐπουράνια.

Καὶ πρῶτον μὲν ἐλήλεγκται αὐτοῦ ἡ μάταιος πᾶσα τοῦ μύθου [*](e) κατασκευή. τούτων γὰρ τὴν ἀκρίβειαν οὐδεὶς ἄλλος δύναται εἰδέναι [*](6—10 Luk. 11, 5.9a. 11. 12. 13—14 ff vgl. oben 4, 6; S. 100, 7 ff —22f bei Valentin u. Kolorbasos hat Epiph. nichts derartiges erwähnt, dagegen bei den Gnostikern (haer. 26, 9, 4ff; I 285, 24ff), bei den Karpokratianern (haer. 27, 4. 4 u. 5, 4ff; I 305, 5ff u. 306, 18ff) u. bei den Manichäern (haer. 66, 28, 1ff u. 55, 1ff)) [*](V M 6—10 vgl. S. 110, 15—19) [*](5 τι < Μ 8 αἰτήσει S. 110, 18] αἰτήσας V M 9 ἢ S. 110, 18] καὶ V M 11 ἐλήλεγκται aus λέλεκται V corr 19 μόνον + <ἔχειν>? * 20 οὕτω] αὐτῶ Μ 25 κατὰ—φαςὶν < Μ | ταύτην *] ταύτας V M)

ὅς τῶν αὐτῶν ἐπιμελόμενος ἐθεράπευσε σωματικῶς καὶ ψυχικῶς, [*](f) <ὡς> σώματός τε καὶ ψυχῆς δεσπόζων καὶ τῆς ἐνταῦθα ζωῆς παρεκτικὸς ὥν καὶ τῆς μελλούσης· τοῦς μὲν τελευτήσαντας, φημὶ δὲ Λάζαρον καὶ τὸν υἱὸν τῆς χήρας καὶ τὴν θυγατέρα τοῦ ἀρχισυναγώγου ἀπὸ νεκρῶν ἐγείρας, οὐκ εἰς πονηρὸν αὐτοῦς φέρων, ὠς αὐτοὶ τὸ σῶμα φαυλακὴν εἶναι δογματίζουσιν, ἀλλὰ ἀγαθὸν ποιῶν καὶ γινώσκων ὅτι καὶ ἡ ἐνταῦθα ἐν σαρκὶ παραμονὴ ὑπ᾿ αὐτοῦ ὥρισται καὶ ἡ μέλλουσα σαρκὸς καὶ ψυκῆς ἀνάστασις. καὶ εἰ πάλιν ᾔδει ὅτι [*](g) μία ψυχή ἐστιν ἡ ἐν ζῴοις καὶ ἐν ἀνθρώποις, ψυχῆς δὲ ἦλθεν ποιήσασθαι τὴν σωτηρίαν, οὐκ ἔδει αὐτόν, ἔνα καθαρίσαντα δαιμονιῶντα (λέγω δὴ τὸν ἀπὸ τῶν μνημρίων ἐξερχόμενον) κελεῦσαι τοῖς δαίμοσιν ἀπελθεῖν καὶ ἀποκτεῖναι δισκιλίους χοίρους, εἰ ἴσαι ἦσαν αἱ ψυχαὶ τῶν ἀνθρώπων καὶ τῶν χοίρων. πῶς γὰρ μιᾶς ἐπιμελόμενος δισχιλίων ἐποίει ὄλεθρον; εἰ δὲ πάλιν ὡς ὄφις σκολιεύῃ, μηχανώμενος [*](h) καὶ λέγων ὅτι ἔλυσεν αὐτὰς ἀπὸ τῶν σωμάτων, ἴνα ἀνέλθωσιν, ἔδει τὸν Λάζαρον λυθέντα τοῦ σώματος μὴ ἐπιστρέψαι πάλιν εἰς τὸ σῶμα, μᾶλλον δὲ καὶ αὐτὸν τὸν δαιμονιῶτα λῦσαι τοῦ δεσμοῦ τοῦ σώματος. ἀλλ’ αὐκ ἐποίησεν οὔτως· προενόει δὲ μᾶλλον οὕτω τοῦ σώματος εἰδὼς τὸ συμφέρον.

Διέπεσεν ὁ περὶ ψυχῆς σου λόγος, ὦ Μαρκίων, καὶ τῶν ἀπὸ σοῦ [*](i) καὶ τῶν ἄλλων αἱρέσεων ὁμωμένων. καὶ περὶ τῆς προσποιητῆς σου πολιτείας αὖθις ἐρῶ, διὰ τὸ λέγειν σε πονηρὸν εἶναι καὶ ἀθέμιτον τὸ σαρκῶν μεταλαμβάνειν. ἐλέγχει δέ σε ὁ σωτήρ, πλέον σου ἐπιστάμενος [*](Κ) καὶ διδάσκων τὸ κάλλιον ἀπὸ τοῦ τοιούτου ῥητοῦ · λέγε γάρ »τίνα ὁ υἰὸς αἰτήσει ἰχθύν, μὴ ὄφιν αὐτῷ ἐπιδώσει ἤ ἀντὶ ᾠοῦ σκορπίον;« καὶ ὔστερόν φησιν »εἰ οὖν ὐμεῖς πονηροῖ ἤντες οἴδατε δόματα ἀγαθὰ διδόναι τοῖς τέκνοις ὑμῶν, πόσῳ μάλλον ὁ πατὴρ [*](5f vgl. Joh. 11, 1ff Luk. 7, 11 ff Mark. 5, 22 ff — 13 vgl. Mark. 5. 1 ff — 13 f vgl. Mark. 5, 13 — 27 luk. 11, 11f — 28 Luk. 11, 13) [*](VM) [*](4 <ὡς>* 5 τοὺς μὲν τελευτήσαντας Pet.] τοῦ μὲν τελευτήσαντος VM 12f δαιμον///ῶντα, ι ausradiert V corr 13 λέγω δὴ τὸν nachgetragen V corr | ἐξερκόμενο///ν, ο aus ω V corr 16 σκολιεήη, η aus ει V corr σκολιεύη Μ 19 δαιμοv ///ῶντα, ι ausradiert V corr | τοῦ δεσμοῦ *] τοὺς δεσμοὺς VM 22 καὶ τῶν ἀπὸ σοῦ αμ Rande nachgetragen V corr)

Σχόλιον κݲεݲ. Παρακέκοπται τὸ περὶ Ἰωνᾶ τοῦ προφήτου. εἶχεν γάρ »ἡ γενεὰ αὔτη, σημεῖο0ν οὐ δοθήσεται αὐτῇ«. οὐκ εἶχεν δὲ περὶ Νινευὴ καὶ βασιλίσσης νότου καὶ Σαλομῶνος.

Ἔλεγκος κݲεݲ. Καὶ ἐν αὐτοῖς οἶς δοκεῖς παρακόπτειν οὐ δύνασαι, [*](α) ὦ Μαρκίων, λαθεῖν τὴν ἀλάθειαν. κἄν ἀφέλῃς γὰρ <τὸ> περὶ Ἰωνᾶ τοῦ προφίων, ὅ τὴν οἰκονομίαν σημαίνει τοῦ σωτῆρος, ἀφέλῆς δὲ καῖ τὸ περὶ τὴς βασιλίσσης τοῦ νότου καὶ Σαλομπωνος καὶ τῆς Νινευὴ τὴν σωτηριώδη ὑπόθεσιν καὶ τοῦ Ἰωνᾶ τὸ κήρυγμα, αὐτὸς ὁ προκείμενος λόγος τοῦ σωτῆρός <σε> ἐλέγκει. | λέγει γάρ »ἡ γενεὰ αὔτη σημεῖον αἰτεῖ, καὶ σημεῖον οὐ δοθήσται αὐτῇ«,ὡς τῶν πρὸ [*](P 332) ταύτης τῆς γενεᾶς καταξιωθεισῶν σημείων παρὰ θεοῦ ἀπ᾿ οὐρανοῦ· ὡς ὁ μὲν Ἠλίας σημεῖον ἐποίει διὰ τοῦ ἀπ᾿ οὐρανοῦ πυρὸς καταβεβηκότος [*](c ) καὶ λαβόντος τὴν θυσίαν, καὶ Μωυσῆς τέμνει τὴν θάλασσαν καὶ τὴν Ἰησοῦς ὁ τοῦ Ναυῆ ἴστησι τὸν ἥλιον καὶ τὴν σελήνην. καὶ καταὶ πάντα τρόπον, κἄν κρύψῃ τὰ γεγραμμένα ὁ ἀπατεών, οὐδὲν βλάψει τὴν ἀλήθειαν, ἀλλὰ ἐαυτὸν ἀπαλλοτριοῖ τῆς ἀληθείας.

Σχόλιον κݲςݲ. Ἀντὶ τοῦ »παρέρχεσθε τὴν κρίσιν τοῦ θεοῦ« εἶχεν »παρέρχεσθε τὴν κλῆσιν τοῦ θεοῦ«.

Ἔέγλπς κݲςݲ. Πόθεν οὐκ ἐλέγχῃ, πόθεν δὲ <οὐ> κατὰ σοῦ συναχθῇ [*](a) ἡ μαρτυρία; τὰ πρῶτα γὰρ συνᾴδει τοῖς μετέπειτα, ἐλεγχομένης τῆς παρὰ σοῦ ῥᾳδιουργίας. ἐὰν γὰρ εἴπῃ »κατέκετε τὰς παραδόσεις [*](b) τῶν πρεσβυτέρων ὑμῶν καὶ παρέρκεσθε τὸ ἔλεος καὶ τὴν κρίσιν τοῦ θεοῦ«, μάθε ἀπὸ ποίου χρόνου αιτιᾶται αὐτοὺς τοῦτο ἐπιτελοὺν- [*](2 vgl. Tim. 4,3 — 4 Luk. 11, 29 vgl. 30 31 — 12 Luk. 11, 29 — 15 vgl. I Kön. 18, 38 — 16 f vgl. Exod. 14; 17, 6; 16, 13 ff — vgl. Jos. 10, 12f — Luk. 11, 42 — 25 vgl. Luk. 11, 42 (Matth. 23, 23)) [*](V M 4—6 vgl. s. 110, 20–22 21 f vgl. s. 110, 23 f) [*](2 εὐχαριστίας + <ὡς>?* 4 πἒρικέκοπται S. 110, 20 6 Νινευὴ καὶ S. 110, 21] < V M | Σαλο///μῶνος, ο aus α V corr 8 <τὸ> * 9 ἀφέλη V M 10 Σαλομῶντος V M 12 <σε> * 14 ταύτης Jül. Klosterm.] αὐτῆς V M 16 λαβόντος] φαγόντος?* 21 u. 22 παρέρχεσθαι V M 21 εἶχεν S. 110, 23] < V M 23 oὐκ aus οὐχ V corr | <oὐ> Pet. 25 τῆς] τοῖς Μ | παρὰ σοῦ] παρὰ σοὶ?* | κατέχετε αθσ κατέχεται V corr 26 πᾶρέρχεσθε aus παρέρχεσθαι v corr )

Σκόλιον κݲςݲ. »Οὐαὶ ὑμῖν, ὅτι οἰκοδομεὶτε τὰ μνημεὶα τῶν προφητῶν, καὶ πἰ πατέρες ὑμῶν ἀπέκτειναν αὐτούς«.

Ἔλεγκος κݲζݲ Εἰ τῶν προφητῶν ποιε[ται τὴν φροντίδα, τοῦς [*](a) ἀποκτείναντας ὀνειδίζων, οὐκ ἀλλότριοι αὐτοῦ ἦσαν οἱ προφῆται, ἀλλὰ δοῦλοι καὶ ὑπ᾿ αὐτοῦ καὶ τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος προαποσταλέντες προετοιμασταὶ τῆς ἐνσάρκου αὐτοῦ παρουσίας, οἴ καὶ ἐμαρτύρησαν ατῇ καινῇ διαθήκῃ· Μωυςῆς μὲν λέγων »προφήτην [*](b) ὑμῖν ἀναστήσει κύριος ὁ θεὸς ἐκ τῶν ἀδελφῶν ὑμῶν, ὡς ἐμέ«, καὶ πρὸ αὐτοῦ Ἰακὼβ λέγων »ἐκ βλαστοῦ υἱέ μου Ἰούδα ἀνέβης, ἄναπεςὼν ἐκοιμήθης· οὐκ ἐκλείψει ἄρκων ἐκ Ἰοὔδα « καὶ μετ’ ὀλίγα »ἔως ἔλθῃ ᾦ τὰ ἀποκείμενα, καὶ αὐτὸς προσδοκία ἐθνῶν, καὶ ἐπ’ αὐτὸν ἔθνη ἐλπιοῦσιν» Ἠσαΐας δέ »ἰδού, ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἔξει«, Ἰερεμίας δέ »καὶ ἄνθρωπός ἐστιν, καὶ τίς γνώσεται αὐτόν;«, Μιχαίας »καὶ σὺ Βηθλεέμ« καὶ μεθ’ ἔτερα »ἐκ σοῦ μοι ἐξελεύσεται ἡγούμενος« καὶ τὰ ἐξῆς, ὁ δὲ Μαλαχιας »ἐξαίφνης εἰς »ἐξαίφνης εἰς τὸν ναὸν ἥζει κύριος«, ὁ δὲ Δαυίδ »εἶπεν ὁ κύριος τῷ κυρίῳ μου, κόθου ἐκ δεζιῶν μου« καὶ τὰ ἑξῆς. καὶ πολλὰ ἔστιν λέγειν, καὶ αὐτοῦ λέγοντος τοῦ σωτῆρος »εἰ Μωυςῇ ἐπιστεύετε, ἐπιστεύετε ἄν καὶ ἐμοί. ἐκεῖνος γὰρ περὶ ἐμοῦ ἐγραψεν«.

Σχόλιον κݲηݲ. Οὑκ εἶχεν »διὰ τοῦτο εἶπεν ἡ σοφίᾳ τοῦ θεοῦ, ἀποστέλλω εἰς αὐτοὺς προφήτας« καὶ περὶ αἴματος Ζαχαρίου καὶ Ἄβελ καὶ τῶν προφητῶν ὅτι ἐκζητηθήσεται ἐκ τῆς γενεᾶς ταύτης.

Ἔλεγκος κݲηݲ. Καὶ ἐν τούτῳ σοι πολλὴ αἰσκύνη, ὦ Μαρκίων, τοῦ χαρακτῆρος τῆς ἀληθείας σῳζομένου καὶ τῆς παρεκτομῆς τῶν κλεμμάτων σου, τῶν τόπων εὐρισκομένω καὶ τῶν παρὰ σοῶν ἀφαιρεθέντων ἐλεγχομένων.

Σχόλιον κݲθݲ. »Λέγω τοῖς φίλοις μου, μὴ φβηθῆτε ἀπὸ τῶν ἀποχτενόντων τὸ σῶμα, φοβήθητε δὲ τὸν μετα τὸ ἀποκτεῖναι ἔχοντα ἐξουσίαν βαλεῖν εἰς γέενναν«. οὐκ εἶχεν δέ »οὐκὶ πέντε λελησμένον ἐνώπιον τοῦ θεοῦ;«

Ἔλεγκος κݲ.θݲ. Τό »λέγω [ἐγὼ] τοῖς φίλοις μου, μὴ φοβηθῆτε [*](a) ἀπὸ τῶν ἀποκτενόντων τὸ σῶμα, φοβήθητε δὲ τὸν ἔχοντα ἐξουσίαν τοῦ μετὰ τὸ ἀποκτεῖναι τὸ σῶνμα τὴν ψυκὴν γβαλεῖν εἰς γέενναν« ἀναγκάζει σε, ὦ Μαρκίων, καὶ τὰ ἐξῆς τῆς παραβολῆς ὀμολογῆςαικ. ἄνευ γὰρ τοῦ θεοῦ οὐδὲν γίνεται, κἄν ἀπάρῃς τὸ περὶ τῶν στρουθίων. ἀπολόγησαι οὖν περὶ τῶν ἐν τῷ ῥητῷ καταλειφρθέντων [*](b) ὑπὸ σοῦ, ὦ Μαρκί9ων, καὶ ἀπόκριναι ἡμῖν τί διανοῇ περὶ τοῦ ἐξοθσίαν ἔκοντος. εἰ γὰρ φαίης αὐτὸν εῖναι τὸν πατέρα τοῦ χριστοῦ, τὸν παρὰ σοὶ ἀγαθὸν λεγόμενον θεόν, εἰ καὶ κακῶς διαισεῖς, ὄμως, ἐμοντα τὸ κατ’ ἀφίαν. εἰ δὲ οὐ τοῦτον λέγεις, ἀλλὰ τὸν δημιουργὸν τὸν [*](e) παρὰ σοὶ φύσει κριτὴν ᾀδόμενον, λέγε μοι τίς τούτω δέδῳκε τὴν [*](1 Luk. 11, 49 vgl. 51. 50 — 9 Luk. 12, 4a. 5b. 6) [*](VM 1—3 vgl. S. 111, 3–5 9–13 vgl. s. 111, 6—10) [*](1 δὲ ηιντερ εἶχεν getilgt V corr 3 ἐκ s. 111, 5] ἀπὸ VM 6 εὐρισκομένης] lies ἐλεγχομένης?* 7f ἀφαιρεθέντων ////, ἐντων auf Rasur u. nachher noch Rasur von 6 Buchstaben V corr; lies wohl ἀφαιρεθειςῶν μαρτυριῶν * 9 λέγω + δὲ VM < S. 111, 6 vgl. Z. 14 10 f τὸν μετὰ τὸ —βαλεῖν εἰς γέενναν] τὸν ἔχοντα ἐξουσίαν τὸ μετὰ τὸ ἀποκτεῖναι τὸ σῶμα τὴν ψυκὴν βαλεῖν εἰς γέε3νναν Μ 10 ἀποκτεῖναι] ἀποθαεῖν, γετιλγτ u. dafür ἀποκτεῖναι am Rand gesetzt V corr 11 vor ἐξουσίαν + τὴν v 12 πωλοῦνται S. 111,9 14 [ ὲγὼ]* 15 ἀποκτενόντων, v boen drüber v corr 16 τοῦ *] τὸν V τὸ Μ | γέεναν, v oben drüber V corr 18 ἀπάρῃς* ] ἐπάρης VM 19 καταληφθέντων, ει V corr 20 ἀπόκρινε V ἀποκρίνεται Μ 22 vor παρὰ +καὶ Μ ναψηγετραγεν V corr 24 τοῦτον *] τοῦτο VM)

Σχόλιον λݲ. Ἀντὶ τοῦ »ὁμνολογήσει ἐνώπιον τῶν ἀγγέλων τοῦ θεοῦ« »ἐνώπιον τοῦ θεοῦ« λέγει.

Ἔλεγκος λݲ. Παντακόθεν ἐλέγχεται μὴ κατὰ θεὸν πορευόμενος, κἄν τε ἐν βρακυτάτῳ λόγῳ παραλλάξῃ τὴν ἀλήθειαν. ὁ τολμῶν γὰρ τι παραλλάσσειν τῶν γεγραμμένων ἀπ’ ἀρχῆς οὐκ ἐν ὁδῷ ἀληθείας ἵσταται.

Σχόλιον λݲαݲ. Οὐκ ἔκει τό» ὀ θεὸς ἀμφιέννυσι τὸν κόρτον«.

Ἔλεγκος λݲαݲ. Εἰ καὶ μὴ ἐᾷς τὰ γεγραμμένα, ὡς εἶχεν ὑπὸ τοῦ σωτῆρος εἰρημένα, ἀλλ᾿ οὖν γε σῴζονται οἱ τόποι ἐν τῷ εὐαγγελίῳ τῆς ἁγίας ἐκκλησίας, κἂν ἀρνήσῃ σὺ τὸν θεὸν τὸν πάντα πεπιηκότα καὶ πάντων ἐπιμελόμενον τῷ λόγῳ αὐτοῦ ἄχρι καὶ τοῦ χόρτου καὶ ὑπὸι τοῦ σωτῆρος ὁμολογούμενον.

Σλόλιον λݲβݲ. »Ὑμῶν δὲ ὁ πατὴρ οἶδεν ὅτι χρῄζετε τούτων«, τῶν σαρκικῶν δή.

Ἔλεγχος λݲβݲ. Οἶδεν | ὁ πατηρ ὄτι χρῄξουσιν οἱ μαθηταὶ τῶν σαρκικῶν χρειῶν καὶ προνεῖ τῶν τοιούτων. προνοεῖ δὲ οὐκ ἐν ἄλλῳ αἰῶνι ἀλλ’ ἀλλ’ ἐνταῦθα, οὐκ ἐντοῖς ἀλλοτρίοις τὴν πρόνοιαν τῶν ἐαυ τοῦ δούλων ποιούμενος ἀλλὰ ἐν τοῖς ὑπ’ αὐτοῦ ἐκτισμένοις.

Σχόλιον λݲγݲ. Ζητεῖτε δὲ τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ, καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν.

Ἕλεγχος λݲγݲ. Εἰ τῶν ἄλλου τρεφόμεθα καὶ ἄλλος θεὸς τῆς βασιλείας [*](a) τῶν ούρανῶν ὑπάρχει, πῶς ἔτι ὁ λόγος συμφωνήσει; ἤ γὰρ αὐτοῦ ἐστι τὰ ἐνταῦθα καὶ αὐτοῦ ἐστιν ἡ βασιλεία· διὸ προστίθησι πάντα τὰ ἐνταῦθα, ὄντα αὐτοῦ, διὰ τὸν κάματον τοῦ πόθου τῆς αὐτοῦ βασιλείας· ἢ αὐτοῦ μὲν ἡ βασιλεία καὶ ὁ ἐκεῖ αἰών, τοῦ δὲ [*](b) δημιουργοῦ τὰ ἐνταῦθα, καὶ συνεθδοκεῖ ὁ δημιουργὸς τῇ τοῦ ἄνω βασιλείᾳ, ἀντιλαμβανόμενος τῶν τὴν δικαιοςύνην τοῦ ἄνω καὶ βασιλείας ζητούντων. μιᾶς δὲ οὔσης εὐδοκίας καὶ οὐχὶ διαφερομένης [*](e) οὐκέτι δύοἀρχαὶ ἤ τρεῖς· τῷ γὰρ ὄντι εἷς ἐστιν ὁ θεός, ὁ τὰ πάντα ποιήσας, ποιήσας δὲ καλῶς καὶ οὐκ ἐναντίως. ἡμῶν δέ ἐστι τὸ ἁμαρτάνειν καὶ σφάλλεσθαι ἐν τῷ θέλειν καὶ ἐν τῷ μὴ θέλειν.

Σχόλιον λ ݲδݲ. Ἀντὶ τοῦ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ πατήρ εἶχεν.

Ἔλεγχος λݲδݲ. Καὶ ἐν τούτῳ οὐδὲν ἡμπας ἀδικήσεις, ἀλλὰ ἐτι ἐπιβεβαιώσεις. | τὸν γὰρ αὐτοῦ πατέρα προνοεῖν τῶν ἐνταῦθα ὡμολόγησας [*](Ö612) τὸν σωτῆρα εἰρηκέναι.

Σχόλιον λݲεݲ. Ἀντὶ τοῦ δευτέρᾳ ὴ τρίτῃ φυλακῇ εἶχεν ἐσπερινῇ φυλακῇ.

Ἔλεγχος λݲεݲ. Ἐλήλεγκται ὁ κτηνώδης μεταστρέψας τοὺς θείους λόγους ἐνοήτως πρὸς τὴν ἑαυτοῦ ὑπόνοιαν. Οὐ γὰρ ἡμεριναὶ γίνονται φυλακαὶ ἀλλὰ νυκτεριναί, ἀπὸ ἑσπέρας εἰς τὴν πρώτην τὴν προκοπὴν [ψυλακὴν] τῆς ἐπεκτάσεως ἔχουσαι καὶ οὐκ ἀπὸ τῆς ἕω εἰς τὴν ἑσπέραν, ὡς οὗτος ἀλίσκεται ῥᾳδιουργήσας.

Σχόλιον λݲςݲ. Τίς ὁ δικοτομξῶν τὸν δοῦλον; λέγε. Εἰ μὲν ὁ δημιουργὸς[*](a) καὶ τὸ μέρος αὐτοῦ μετὰ τῶν ἀπίστων θήσει.

Ἔλεγχος λݲςݲ Παρὰ σοῦ λεγόμενος θεός ὁ τοῦτο μέλλων πράσσειν, ἄρα αὐτοῦ εἰσιν οἱ πιστοί· ἐπιτιμῶν γὰρ τῷ μὴ καλῶς πράττοντι δούλῳ τὸ μέρος αὐτοῦ μετὰ τῶν ἀπίστων τίθησιν. Εἰ δὲ [*](b) ὁ πατὴρ τοῦ Χριστοῦ ἐστιν ἤ αὐτὸς ὀ Χριστὸς ὁ μέλλων τοῦτο ἐπι- [*](1 Luk. 12, 31 — 14 Luk, 12,32 — 18 f Luk. 12, 38 — 25 Luk. 12,46) [*](V M 1 f vgl. S., 111, 16 14 Vgl. S. 111, 18 f 18 f vgl. S. 112, 1 25 f vgl. s. 112, 2 f) [*](1 δὲ S. 111, 16] < VM 18 ἑσπερινὴν φυλακὴν S. 112, 1`20 ἐλελεγκται, Η drüber Vcorr 22 τὴν πρώτην] ergänze ὥγαν 22 προκόπτην M 23 [ φυλακὴν)

Σχόλιον λݲςݲ. Μή ποτε καταςύρῃ σε πρὸς τὸν κριτὴν καὶ ὁ κριτὴς παραδώσει σε τῷ πράκτορι.

Ἔλεγχος λݲξݲ. Κριτὴν λέγεις τὸν δημιουργόν, πράκτορα δὲ ἕκαστον [*](a) τῶν αὐτοῦ ἀγγέλων, μέλλοντας ἀπαιτεῖν τοὺς ἁμορτωλοὺς τὰ πεπραγμένα. Ποῖα δὲ ἀλλ᾿ ὴ τὰ σφάλματα καὶ ἁμαρτήματα, ἀ καὶ ὁ Ἰησοῦς βδελύσσεται, ἇ καὶ σὺ ἀπαγορεύειν λέγεις; Εἰ τοίνυν ὰ ὁ ἄγαθὸς b θεὸς βδελύσσεται, καὶ ὁ κριτὴς καὶ δημιουργὸς τὰ αὑτὰ βδελύσσεται, εἶς ἐστιι καὶ ὁ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἔργου δεικνύμενος καὶ τῆς μιᾶς εὐσοκίας.

Σχόλιον λݲηݲ. Ἦν παρακεκομμένον ἀπὸ τοῦ ἦλθόν τινες ἀναυγέλλοντες αὐτῷ περὶ τῶν Γαλιλαίων, ὦν τὸ αἷμα συνέμιξε Πιλᾶτος σετὰ τῶν θυσιῶν αὐτῶν ἕως ὅπου λέγει περὶ τῶν ἐν τῷ Σιλωὰμ δέκα καὶ ὀκτὼ ἀποθανόντων ἐν τῷ πύργῳ, καὶ τό ἐὰν μὴ μετανοήΣητε καὶ τὰ ἐξῆς ἕως τῆς παραβολῆς τῆς συκῆς, περὶ ἧς εἷπεν ὁ γεωργὸς ὅτι σκάπτω καὶ βάλλω κόπρια καὶ ἐὰν μὴ ποιήσῃ, ἔκκοψον.

Ἔλεγχος λݲηݲ. Τούτων πάνων ἐποιήσατο τὴν ἀφαίρεσιν ὁ συλητής, [*](a) κρύψας ἀφ᾿ ἑαυτοῦ τὴν ἀλήθειαν, διὰ τὸ τὸν κύριον συμπεφωνηκέναι τῷ καλῶς δικάσαντι τοὺς τοιούτους Πιλάτῳ καὶ ὅτι καλῶς οἰ ἐν τῷ Σιλωὰμ ἀπέθανον ἁμαρτωλοὶ ὄντες καὶ ὑπὸ θεοῦ οὕτως τιμωρηθέντες. ὅταν δὲ ῥᾳδιουργήσωςίν τινες βασιλικὰ προστάγματα. [*](b) ἀπὸ τῶν ἀρχείων τὰ ἀντίγραφα προφερόμενα ἠσφαλισμένως ἔχοντα [*](Ö614) ἐλέγγει τοὺς ἄφρονας. Οὕτως καὶ ἀπὸ τοῦ βασιλικοῦ οἴκου τουτέστιν τῆς ἁγίας τοῦ θεοῦ ἐκκληςίας προφερόμενον τὸ εὐαγγέλιον ἐλέγχει τοὺς ἀφανιστὰς τῶν καλῶν ἐνδυμάτων μύας.

Σχόλιον λݲθݲ. Ταύτην δὲ θυγατέρα Ἀβραάμ, ἧν ἐδησεν ὁ Σατγανᾶς.

Ἔλεγχος λݲθݲ. Εἰ τῆς θυγατρὸς τοῦ Ἀβραὰμ ἐπιμελεῖται ἐλθὼν ὁ κύριος, οὐκ ἀλλότριος αὐτοῦ ἐστιν ὁ Ἀβαάμ. ὁμολογεῖ γὰρ [*](5f Luk. 12, 58b — 14 Luk. 13, 1—9 — 29 f Luk. 13, 16) [*](V M 5f vgl. S. 112, 4f 14—19 vgl. S. 112, 6—11 29 vgl. S. 112, 12) [*](3 vor τὸν αὐτὸν2 + καὶ M hineingeflickt V corr 4 τὸν 5 καταςύρῃ S. 112, 4] κατακρίνη VM | πρὸς τὸν auf Rasur V corr 11 vor δημιουργὸς + ὁ V 17 τό *] ὅτι V M 18 τὰ ἐξῆς * 19 vor σκάπτιω + καὶ S. 112, 11 25 ἀρχείων Pet.] ἀρχαίων VM (vgl. Zahn zu ign ad philad. 8, 2) 29 ἤν S. 112, 12)

Σχόλιον μݲ. Παρέκοψε πάλιν τό τότε ὄψεσθε Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακὼβ καὶ πάντας τοὺς προφήτας ἀν τῇ βασιλείᾳ τοῦ θεοῦς ἀντὶ δὲ τούτου ἐποίησεν ὅτε πάντας τοὺς δικαίους ἴδητε ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ θεοῦ, ὑμᾶς δὲ ἐκβαλλομένους — ἐποίησε δέ κρατουμένους — »ἔξω«, ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόνρτων.

Ἐλεγχος μݲ. Πῶς τὰ ἴχνη τῆς ἀληθείας φαίνεται. Οὐ γάρ τις [*](a) ὁδὸν δύνται ἀποκρύψαι. Πλανῆσαι μὲν γὰρ ἀνθρώπους δύναται ἐξ αὐτῆς καὶ ἀποκρύψαι αὐτὴν ἀπὸ τῶν ἀγνοούντων, ἀπὸ δὲ τῶν ἐν πείρῳ αὐτῆς γεγονότων ἀδύντον. Οὐ γὰρ δύναται τὴν γῆν, ἔνθα ἦν [*](b) ἡ ὁδός, ἀφανίσαι. Κἄν τε αὐτὴν ἀμαυρώσῃ, τοῦ δὲ τόπου παραμένοντος τῆς ὁδοῦ ὑπὸ τῶν γινωσκόντων ἐλέγχεται ὁ τὴν ὁδὸν ῥᾳσιουργήσας. ὅρα δὴ τὰ ἴχνη τῆς ἀκολουθίας. Τὸν γὰρ λόγον τοῦτον [*](e) πρὸς τίνα ἔλεγεν ἀλλ᾿ ἤ πρὸς τοὺς Ἰουδαίους; Καὶ εἰ πρὸς τοὺς Ἰουδαίους, ἤδη ἔδειξεν αὐτοὺς ἔνδον καὶ ἐκβαλλομένους ἀπὸ τῶν δικαίων. Τίνες δ᾿ ἄν εἶεν οὖτοι ἀλλ᾿ ἤ οἱ αὐτῶν πατέρες, Ἀβραὰμ [*](d) καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἴακὼβ καὶ οἱ προφῆται; Οὐ γὰρ εἶπεν ὄψεσθς, Ἀβραὰμ εἰσερχομένους καὶ ὑμᾶς μὴ εἰσερχομένους, ἀλλά ὄψεθε τοὺς δικαίους ἐν τῇ βασιλείᾳ, ὑμᾶς δὲ ἐκβαλλομένους. Καὶ περὶ μὲν τοῦ ἐκβαλλομένους [*](e) μελλητικῶς ἀπεφήνατο, τοὺς δὲ δικαίους ἤδη ὄντας ἀπέδειξεν οὐκ ἀλλοτρίους τούτων κατὰ τὴν σάρκα οὐδὲ κατὰ τὴν κλῆσιν, ἀλλὰ μετὰ τούτων κληθέντας, ἤδη δὲ δεδικαιωμξένους πρὸ τῆς ἐνςάρκου αὐτοῦ παρουςίας. Εἰ δὲ καὶ ἔξω μένοντας *, ὠς τῶν [*](f) Πατέρων ἔσω ὄντων· πόθεν δὲ βρυγμὸς ὀδόντων γίνεται ἐν τῇ κρίσει, ὦ ἠλίθιε, ἐὰν μὴ ἀνάστασις σωμάτων γένηται;

Σχόλιον μݲαݲ. Παρέκοψε πάλιν τό ἥξουσιν ἀπὸ ἀνατολῶν καὶ δυσμῶν καὶ ἀνακλιθήσονται ἐν τῇ βασιλείᾳ καὶ τό οἱ ἔσχατοι ἔσονται πρῶτοι καὶ τό προςῆλθον οἱ φαρισαῖοι λέγοντες, ἔξελθε [*](3—8 Luk. 13, 28 —28 Luk. 13, 29 — 35) [*](VM 3—8 vgl. S. 112, 13—17 28—S. 142, 7 vgl. S. 112, 18—113, 4) [*](1 εὐηρεστηκέναι, η auf Rasur Vcorr εὐαρεστηκέναι M 3 τό S. 112, 13 5 ὅτε Corn., viell. Besser ὅταν Jül.] ὄτι VM ebenso S. 112, 15 6 ἐποίησε durchgestrichen u. dafür προςέθηκεν am Rand gesetzt V corr προςέθηκεν M 7 vor ἐκεῖ + καὶ S. 112, 16 | ἔστιν S. 112, 17 13 δὲ *] τε VM 16 f καὶ εἰ — Ἰουδαίους Μ 17 αὐτοὺς + γεγενημένους ? * 18 οῡτοι * 19 καὶ 1 Μ 20 ἀλλ᾿ M 24 ἤδη δὲ *] τοὺς ἤδη VM 25 * ergänze etwa τοὺς Ἰουδαίους ἐσήμανεν, ἀλλ᾿ οὖν γε οὐ πάντας * 30 οἱ s. 112, 19 ] VM)

Ἔλεγχος μݲαݲ. Ὅρα τὴν τοσαύτην τόλμαν· πόσην ποιεῖται ἀφαίρεσιν τοῦ εὐαγγελίου; ὡς εἴ τις λάβῃ ζῷον καὶ ἐκτέμῃ αὐτοῦ τὸ ἥμισυ τοῦ σώματος καὶ ἐν τῷ ἡμίσει τοὺς ἀγνοοῦντας πειράσεται πείθειν, τοιοῦτο εἶναι τὸ ζῷον λέγων καὶ μηδὲν ἐπ᾿ αὐτοῦ ἀφαιρεῖσθαι.

Σσχόλιον μݲβݲ. Πάλιν παρέκοψε πᾶσαν τὴν παραβλολὴν τῶν δύο θἱῶν, τοῦ εἰληφότος τὸ μέρος τῶν ὑπαρχόντων καὶ ἀσώτως δαπανήσαντος καὶ τοῦ ἄλλου.

Ἔλεγχος μݲβݲ. Οὐδὲν διοίσει τὸ ἀκόλουθον τῆς ῥᾳδιουργίας ἀπὸ τῶν πρότερον ἑαυτῷ τετολμημένων· ἑαυτῷ δὲ τὸ ἐπιζήμιον ἐπάγεται, σενούσης τῆς κατὰ θεὸν ἀληθείας.

Σχόλιον μݲγݲ. ὁ νόμος καὶ οἰ προφῆται ἕως Ἰωάννου καὶ πᾶς εἰς αὐτὴν βιάζεται.

Ἔλεγχος μݲγݲ. Εἰ νόμον τάσσει καὶ προφήτας ἀποκαλεῖ καὶ οὐκ ἀνομίαν δηλοῖ τὸν νόμον οὐδὲ ψευδοπροφήτας φάσκει τοὺς προφήτας, σαφῶς ὁμολογεῖται μεμαρτυρηκέναι τὸν σωτῆρα τοῖς ροφήταις καὶ δέδεικται ὡς περὶ αὐτοῦ προεφήτευσαν.

Σχόλιον μݲδݲ. Περὶ τοῦ πλουςίου καὶ Λαζάρου τοῦ πτωχοῦ, ὅτι ἀπηνέχθη ὑπὸ τῶν ἀγγέλων εἰ τὸν κόλπον τοῦ Ἀβραάμ.

Ἔλεγχος μݲδݲ. Ἰδού, καὶ ἐν ζῶσι καὶ μακαριζομένοις καὶ ἐν κληρονομίᾳ [*](a) ἀναπαύσεως ὁ Ἀβραὰμ ὑπὸ τοῦ κυρέτι τοίνυν, Μαρκίων, τὸν [*](b) Ἀβρὰμ βλασφήμει, τὸν ἐπιγνόντα τὸν ἐαυτοῦ δεσπότην καὶ εἰπόντα αὐτῷ κύριε ὁ κρίνων πᾶσαν τὴν γῆν. ἰδοὺ γὰρ ὑπ᾿ αὐτοῦ τοῦ [*](13—15 Luk. 15, 11ff —19 Luk. 16, 16 — 25 f Luk. 16, 22 — 31 Gen. 18, 25) [*](V M 13—15 vgl. S., 113, 5—7 19 f vgl S. 113, 8 f 25 f vgl. S. 113, 10 f) [*](1 εἶπεν 112, 21 ]V M 2 ὄπου] ὅτου S. 112, 22 3 καὶ τό Μ 4 ἀποκτένουσα, ν drüber V corr 6 ὑμῶν + ἔρημος M 7 οὐ S. 113, 3 13 ἀπέκψε s. 113, 5 | τὴν παραβολὴν πᾶσαν S. 113, 5 14 f καὶ ἀσώτως δαπανήσαντος S. 113, 6 17 ἐαυτῷ1] αὐτῷ Jül. 28 ö hineingeflickt V corr ἐγκατελέγχθη M)

Σχόλιος μݲεݲ. Νῦν δὲ ὅδε παρακαλεῖται ὁ αὐτὸς Λάζαρος.

Ἔλεγχον μݲεݲ. Εἰ παρακαλεῖται Λάζαρος ἐν κόλποις Ἀβραάμ, οὐκ ἐκτὸς τῆς παρακλήσεως τῆς ζωῆς ὑπάρχει ὁ Ἀβραάμ.

Σχόλιον μݲςݲ. Εἶπεν Ἀβραάμ ἔχουσι Μωυςέα καὶ τοὺς προφήτας, ἀκουςάτωσαν αὐτῶν, ἐπεὶ οὐδὲ τοῦ ἐγειρομένου ἐκ νεκρῶν ἀκούσουσιν·

Ἔλεγχος μݲςݲ. Οὐχ ὡς ἔτι ἐν τῷ κόσμῳ ὼν καὶ ὡς ἡπατημένος Ἀβραὰμ μαρτυρεῖ τῷ νόμῳ Μωυςέως καὶ τοῖς προφήταις οὐδὲ ὠς οὐκ εἰδὼς τὰ ἐκ τούτων ἀποβηςόμενα, ἀλλὰ μετὰ τὸ ἐν πείρᾳ γενέσθαι τῆς ἐκεῖ ἀναπαύσεως. Μετὰ γὰρ τελευτὴν μαρτυρεῖται ὑπὸ κτοῦ [*](b) σωτῆρος ἐν τῇ παραβολῇ τοῖς τοῦ νόμου δόγμασι καὶ προφητῶν τὴν σωτηρίαν κτηςάμενος καὶ ταῦτα πρὸ τοῦ νόμου πράξας. ὁμοίως δὲ καὶ τοὺς μετὰ ταῦτα τὸν νόμον φυλάξαντας καὶ προφήταις ὑπακούσαντας εἰς τὸν κόλπον αὐτοῦ εἶναι καὶ εἰς τὴν ζωὴν μετ ᾿ αὐτοῦ ἀπιέναι· ὧν εἷς ἧν Λάζαρος, ὁ διὰ νόμους καὶ προφητῶ καταξιωθεὶς ζωτικοῦ κόλπου τῆς τοῦ Ἀβραὰμ μακαριότητος.

Σχόλιον μݲξݲ. Παρέκοφε τό λέγετε ὅτι ἀχρεῖοι δοῦλοί ἐσμεν· ὅ ὠφείλομεν ποιῆσαι πεποιήκαμεν.

Ἔλεγχος μݲξݲ. Καὶ τὸ ἀσφαλὲς τῆς τοῦ κυρίου διδασκαλίας οὐ παραδέχεται. ἐπασφαλιζόμενος γὰρ τοὺς ἑαυτοῦ μαθητάς, ἵνα μὴ διὰ τῆς ὑπερηφανίας ἀπολέσωσι τὸν μισθὸν τοῦ ἔργου, ταπεινοφρονεῖν ἐνουθέτει. Οὗτος δὲ οὐ παραδέχεται· τύφῳ γὰρ κατὰ πάντα ἐπήρθη καὶ οὐκ ἀληθείᾳ.

Σχόλιον μݲηݲ. Ὅτε συνήντησαν οἱ δέκα λεπροί. ἀπέκοφε δὲ πολλὰ καὶ ἐποίησεν ἀπέστειλεν αὐτοὺς λέγων, δείξατε ἑαυτοὺς τοῖς ἱερεῦσι καὶ ἄλλα ἀντὶ ἄλλων ἐποίησε, λέγων ὅτι πολλοὶ λεπροὶ ἦσαν ἐν Ἡμέραις Ἐλισσαίου τοῦ προφήτου καὶ οὐκ ἐκαθαρίσθη εἰ μὴ Νεεμὰν ὁ Σύρος.

Ἔλεγχος μݲνݲ. Καὶ ἐνταῦθα προφήτην τὸν Ἐλισσαῖον καλεῖ ὁ κύριος καὶ ἑαυτὸν πληροῦντα τὰ ἱσοτύπως παρ᾿ἐκείνου προγεγενημένα, ἵνα ἐλέγξῃ Μαρκίωνα καὶ πάντας τοὺς ἀθετοῆντας θεοῦ προφήτας.

Σχόλιον μݲθݲ. »Ἐλεύσονται ἡμέραι, ὅταν ἐπιθυμήσητε ἱδεῖν μίαν τῶν ἡμιρῶν τοῦ υἱοῦ ἀνθρώπου«.

Ἔλεγχο μݲθݲ Ελ ἡμίρας ἀριθμεῖ καὶ χρόνων σημαίνει καὶ υἱὸν ἀνθρώπου λέγει ἑαυτόν, ἄρα καὶ μέτρον ἡλικίας ὑπέδειξε καὶ ἡμερῶν τοῦ κηρύγματος † ὑπόδειγμα. οὐκ ἄσαρκος οὖν ὁ Δόγος, ἀλλ᾿ἐν σώμαται ἡ εὐδοκία.

Σχόλιον νݲ. »Εἶπέν τις αὐτόν. διδάσκαλε ἀγαθέ, τί ποιήσας ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσω;ὁ δέ. μή με λέγε ἀγαθόν. εἶς ἐστιν ἀγαθὸς ὁ θεός«. προσέθετο ἐκεῖνος »ὁ πατήρ« καὶ ἀντὶ τοῦ »τὰς ἐντολὰς οἶδας« λέγει »τὰς ἐντολὰς οἶδα«.

Ἔλεγχος νݲ. Ἵνα μὴ δείξῃ τὰς ἐντολὰς ἤδη προγεγραμμένας, λέγει »τὰς ἐντολὰς οἶδα«. τὸ δὲ ὅλον κεφάλαιον φανερὸν ὑπάρχει ἀπὸ τῆς ἀκολουθίας. καὶ εἰ πατέρα ἀγαθὸν φάσκει καὶ θεὸν ὀνομάζει, καλῶς ἀπὸ τοῦ νόμου τοῦ πατρὸς αὐτοῦ διδάσκει τὸν βουλόμενον τὴν ζωὴνκληρονομὴσαι καὶ οὐκ ἀθετεῖ οὐδἒ ἀπωθεῖται, ἀλλὰ μᾶλλον ἐπιμαρτυρεῖ τοὺς ἐν νόμῳ πολιτευσαμένους ζωὴν αἰώνιον κεκληρονομηκέναι, Μωσυέα τε καὶ τοὺς ἄλλους προφήτας.

Σχόλιον νݲαݲ. »Ἐγένετο δὲ ἐν τῷ ἐγγίξειν αὐτὸν τῇ Ἱεριχὼ τυφλὸς ἐβόα. Ἰησοῦ υἱὲ Δαυίδ, ἐλέησόν με. καὶ ὅτε ἰαθη, φησίν. ἠ πίστις σου σέσωκέν σε«.

Ἔλεγχος νݲαݲ.Ἐν πίστει οὐκ ἔνι ψεῦδος. εἰ γὰρ ψεύδεται,οὐ [*](a) πίστις. λέγει γοῦν. υἱὲ Δαυίδ, καὶ ἐπαινεῖται καὶ κομίζεται τὸ αἴτημα ὁ τὸ ὄνμα ὁμολογήσας καὶ οὐκ ἐπετιμήθη ὡς ψεύστης, ἀλλὰ ὡς πιστὸς ἐμακαρίσθη. οὐκ ἄραἄσαρκος ὁ διὰ τὴν ἐπίκλησιν τοῦ ὀνόματος [*](b) χαρισάμενος τῷ τυφλῷ τὸ βλέπειν. ἀληθινῶς γὰρ ἦν καὶ οὐ δοκήσει, ἐκκ τοῦ σπέρματος Δαυὶδ κατὰ σάρκα ἀπὸ Μαρίας τῆς ἁρίας παρθένου καὶ διὰ πνεύματος ἁγίου γεγεννημένος.

Σχόλιον νݲβݲ. Παρέκοψε τό »παραλαβὼν τοὺς δώδεκα ἔλεγεν. ἱδού, ἀναβαίνομέν εἰς Ἱεροσόλυμα καὶ τελεσθήσεται πάντα τὰ γεγραμμένα ἐν τοῖς προφήταις περὶ τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου. παραδοθήσεται γὰρ καὶ ἀποκτανθήσεται καὶ τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἀναστήσεται«. ὅλα ταῦτα παρέκοωεν.

Εόγχπς μݲβݲ Ἴνα ἐν μηδενὶ ὀρθοποδήσῃ, μὴ δὲ ἐλέγχηται ῥᾳδιουργῶν κατὰ πάντα τρόπον. ἔκρυψε γὰρ τὰ ἡητά, ἴνα δῆθεν τὰ περὶ τοῦ πάθους ἀρνήσηται. ὕστερον δὲ ὁμολογοῦντι αὐτὸν ἐσταυρῶσθαι εἰς μάταιον αὐτῷ ὁ πόνος τῆς ῤᾳδιουργίας ἔσται.

Σχόλιον νݲγݲ. Παρέκοψεν τὸ κεφάλαιον τὸ περὶ τῆς ὄνου καὶ Βηθφαγὴ καὶ τὸ περὶ τῆς πόλεως καὶ τοῦ ἱεροῦ, διότι γεγραμμένον ἦν »ὁ οἶκός μου οἶκος προσευχῆς κληθήσεται, καὶ ποιεῖτε αὐτὸν σπήλαιον λῃστῶν«.

Ἔλεγχος νݲγݲ.Τὸν ἔλεγχον ἑαυτῆς ἡ κακία οὐχ ὁρᾷ, τυφλώττει [*](a) γάρ. οἴεται δὲ δύνασθαι ἀποκρύπτειν τὴν τῆς ἀληθείας ὁδόν, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. εὐθὺς γὰρ ἀνεπήδησε, παραλιπὼν ὅλα τὰ κεφάλαια λαια τὰ προειρημένα διὰ τὸν μαρτυρηθέντα τόπον τοῦ ναοῦ ὅντα αὐτοῦ ἵδιον καὶ εἰς ὅνομα αὐτοῦ ᾠκοδομημένον καὶ ἀπὸ τῆς Ἱεριχὼ [*](c) καταλιπὼν πὰσαν τὴν ἀκοκουθίαν τῆς ὀδοιπορίας, πῶς τε ἦλθεν εἰς Βηθφαγή. φύσει γὰρ λεωφόρος ἦν παλαιά, ἄγουσα εἰς Ἱερουσαλὴμ διὰ τοῦ ὄρους τῶν ἐλαιῶν, οὐκ ἄγνωστος οῦσα τοῖς καὶ τὸν τόπον ἱστοροῦσιν. ἴνα δὲ ἐλεγχθῇ ἀπὸ τοῦ ἰδίου στόματος, φησίν »ἐγένετο ἐ μιᾷ τῶν ἡμερῶν διδάσκοντος αὐτοῦ ἐν τῷ ἱερῷ, ἐζήτησαν ἐπιβαλεῖν ἐπ᾿αὐτὸν τὰς χεῖρας καὶ ἐφοβήθησαν«, ὡς ἔχει τὸ μετὰ τοῦτο κεφάλαιον νݲδݲ. πῶς οὖν ἀπὸ Ἱεριχὼ ἐγένετο ἐν τῷ ἱερῷ, [*](e) ἀπὸ τῆς αὐτῆς ὀδοιπορίας γνωσθήσεται καὶ τοῦ τῆς ὁδοῦ διαστήματος. ἀλλὰ ἵνα ὀφθῇ ὁ ῥᾳδιουργὸς παρακρύψας τὰ ἐν τῇ ὁδῷ γενόμενα καὶ ἐν τῷ ἱερῷ ῥηθέντα ὑπ᾿αὐτοῦ τοῦ σωτῆρος πρὸ τούτου τοῦ λόγου, λέγω δὴ<τό> »ὁ οἶκός μου οἶκος προσευχῆς κληθήσεται« καὶ τὰ ἐξῆς ὡς ἔχει ἡ προφητεία.

Σχόλιον νݲδݲ. »Καὶ ἐζήτησαν ἐπιβαλεῖν ἐπ᾿αὐτὸν τὰς χεῖρας καὶ ἐφοβήθησαν«.

Ἔλεγχος νݲδݲ.Ἐθεωρήθη καὶ ἡρμηνεύθη ἐν τῷ πρὸ τούτου ἐλέγχῳ σὺν τῇ φράσει μετ᾿ἐπιτομῆς τῆς προσηκούσης.

Σχόλιον νݲεݲ. Πάλιν ἀπέκοψε τὰ περὶ τοῦ ἀμπελῶνος τοῦ ἐκδεδομένου γεωργοῖς καὶ τό »τί οὖν ἐστι τό. λίθον ὅν ἀπεδοκίμασαν οἱ οἰκοδομοῦντες;«

Ἔλεγχος νݲεݲ. Οὐδὲν ἡμᾶς ἀδικήσει τοῦτο. κἄν τε γὰρ αὐτὸ περικόψῃ, οὐκ ἀφ᾿ἡμῶν ἀπέκοψεν, ἀλλὰ ἐαυτὸν καὶ τοὺς αὐτοῦ ἐζημίωσεν. ἱκανὸς γὰρ ὁ κατ᾿ αὐτοῦ ἔλεγχός ἐστι διὰ πλειόνων μαρτυριῶν.

Σχόλιον νݲςݲ. Ἀπέκοψε τό »ὅτι δὲ ἐγείρονται οἱ νεκροί, Μωυσῆς ἐμήνυσε ἐπὶ τῆς βάτου, καθὼς λέγει κύριον τὸν θεὸν Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακώβ. θεὸς δέ ἐστι ζώντων καὶ οὐχὶ νεκρῶν«.

Ἔλεγχος νݲςݲ.Θαυμάσαι ἔστιν ἐπὶ τῇ ἀνοίᾳ τοῦ ματαιόφρονος, [*](a) πῶς οὑχὶ νοεῖ ὅτι ἵση αὕτη ἡ μαρτυρία τυγχάνει τῇ τοῦ Δαζάρου τοῦ πτωχοῦ καὶ τῇ παραβολῇ τῶν μὴ συγχωρουμένων εἰς τὴν βασιλέίαν λείαν εἰσελθεὶν· ὧν παραβολῶν τὰ λείψανα εἴασε καὶ οὐ παρέκοψεν, ἀλλὰ ἐπὶ τῇ αὐτοῦ αἰσχύνῃ καταλέλοιπεν τό »ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων«. δακτύλου δὲ ἐμβρεχομένου εἰς ὕδωρ [*](b) μετὰ τὴν ἐντεῦθεν ἀπαλλαγὴν διὰ τὸν Λάζαρον, καὶ βρυγμοῦ ὀδόντων ὁ πλούσιος ἔφη τῷ Ἀβραὰμ διὰ τὸν Δάζαρον, καὶ βρυγμοῦ ὀδόντων καὶ κλαυθμοῦ γινομένου, ἀναστάσεως σωμάτων ἐστὶ σημεῖον, κἂν παρακόψῃ ὁ κτηνώδης τὰ ὐπὸ κυρίου περὶ ἀναστάσεως νεκρῶν ἀληθῶς εἰρημένα.

Σχόλιον νݲςݲ. Οὐκ εἶχε ταῦτα »ὅτι δὲ ἐγείρονται οἱ νεκροὶ καὶ Μωυσῆς ἐμήνυσε λέγων θεὸν Ἀβραὰμ καὶ θεὸν Ἰσαὰκ καὶ θεὸν Ἰακὼβ θεὸν ξώντων«.

Ἐλεγχος νݲζݲ. Διὰ τὸ δευτερῶσαι τὸν σωτῆρα τὴν παραβολήν, διττῶς παρ᾿ ἡμῶν ἐντέψωμέν τι τῶν γεγεραμμένων. ἥδη <δὲ>ἐ τῷ [*](Ö624) ἀνωτέρῳ ἐλέγχῳ γεγένηται ἡ κατὰ τῆς αὑτοῦ ῥᾳδιουργίας ἀντίρρησις.

Σχόλιον νݲηݲ. Πάλιν παρέκοψε τό »θρὶξ ἐκ τῆς κεφαλῆς ὑμῶν οὐ μὴ ἀπόληται«.

<Ἔλεγχος νݲηݲ> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Σχόλιον νݲθݲ. Πάλιν παρέκοψε ταῦτα »τότε οἱ ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ φευγέτωσαν εἰς τὰ ὄρη« καὶ τὰ ἐξῆς, διὰ τὰ ἐπιφερόμενα ἐν τῷ ῥμτῷ »ἔως πληρωθῇ πάντα τὰ γεγραμμένα«.

Ἔλεγχος νݲθݲ. Δοκεῖ λήθην κεκτημένος τοὺς ἅπαντας ἴσως αὐτῷ [*](a) ἀνοήτους εἶναι καὶ οὐκ οἶδεν ὅτι κἂν μικρὸν ῥητὸν ὑπ᾿αὐτοῦ καταλειφθῇ ἔλεγχον ποιεῖται καὶ πολλῶν ἔκαστον ῥητῶν ὑπ᾿αὐτοῦ παρακοπέντων. οὐδὲν τοίνυν κωλύσει τὸν βουλόμενον ἀντιπαραθεῖναι ταύταις ταῖς παρακεκομμέναις μαρτυρίαις τὰ παρ᾿ αὐτοῦ ὁμολογηθέντα. δειχθήσεται γὰρ σύμφωνα ὅντα τούτοις τοῖς ὑπ᾿ [*](b) ἐπκείνου περικοπεῖσιν* ἐν οἶς ἔλεγεν ὁ Ἀβραὰμ μετὰ τὴν τελευτήν, ὅτι »ἔχουσι Μωυσέα καὶ τοὺς προφήτας, ἀκουσάτωσαν αὐτῶν«. ἃ ἔλεγον γὰρ οἱ προφῆται καὶ Μωυσῆς, ἐκ θεοῦ πατρὸς ἦν καὶ ἐξ αὐτοῦ τοῦ κυρίου υἱοῦ κυρίου υἰοῦ τοῦ θεοῦ καὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος, ἃ ἔδει γεγραμμένα ὄντα πληροῦσθαι.

Σχόλιον ξݲ. »Συνελάλησε τοῖς στρατηγοῖς τὸ πῶς αὐτὸν παραδῷ αὐτοῖς«.

Ἔλεγχος ξݲ Ὦ φρενοβλάβεια τοῦ Μαρκίωνος. »συνελάλησεν«, τίς [*](a) ἀλλ᾿ἢ Ἰούδας;τὸ τί ποιῆσαι ἀλλ᾿ἢ παραδοῦναι τὸν σωτῆρα; παραδιδομένου δὲ τοῦ σωτῆρος οὐκέτι δόκησις ὁ παραδιδόμενος, ἀλλὰ ἀλήθεια. εἰ γὰρ πνεῦμα ἦν μόνον, σαρκικοῖς ἀνθρώποις οὐ παρεδίδοτο. ἀλλὰ ἄνθρωπος ὣν ὑπὸ ἀφὴν γέγονεν, σάρκα<τε> ἐνδυσάμενος εἰς χεῖρας ἀνθρωπίνης φύσεως ἑαυτὸν ἑκὼν παρεδίδου. τἀναντία δὲ [*](b) ἐαυτοῖς ὑπὸ ἀνοίας φθέγγονται. καὶ γὰρ καί ποτε διαλεγόμενός τιαι τῶν αὐτοῦ μαθητῶν Μαρκιωνιστῇ τινι καὶ λέγων ὡς ἐν τῷ εὐαγ- [*](1 Luk. 21, 18 - 5 Luk. 21, 21f - 15 Luk. 16,29 - 19 Luk. 22, 4) [*](V Μ 1f vgl. S. 115,14f 5-7 vgl. S. 115,16–18 19f vgl. S. 115, 19) [*](3 in V kein Anzeichen einer Lücke; in M 3–4 Linien freigelassen 6 τὸ ἐπιφερόμενον u.ἐν τῷ ῥητῷ S. 115,17 7 πάντα S. 115,18] <VM 8 ἴσως*]ἴσους VM 9 ῥητὸν μικρὸν, die Zahlen drüber V corr 9f καταληφθῆ Μ 10 ποιεῖται + πόσω μᾶλλον Μ nachgetragen V corr | ἔκαστον getilgt V corr <M 14 *<τὰ περιλειφθέντα>*| ὁ<V | μετὰ τὴν τελευτήν vgl. S. 143,9 15 ὅτι *]τὸ VM 19 vor τὸ πῶς + καὶ S. 115, 19 24f παρεδίδετο, o drüber V corr 25 ἄνθρωπος*]θεὸς VM | <τε>* 27 διαλεγόμενοι Μ)

Σχόλιονξݲαݲ. »Καὶ εἶπεν τῷ Πέτρῳ καὶ τοῖς λοιποῖς. ἀπελθόντες ἑτοιμάσατε ἵνα φάγωμεν τὸ Πάσχα«.

Ἐλεγχος ξݲαݲ. Νέφος βελῶν κατὰ σοῦ ἐν μιᾷ μαρτυρίᾳ τὸ ῥητὸν [*](a) περιέχει, ὦ Μαρκίων. εἰ γὰρ προστάσσει ἑτοιμάξεσθαι αὐτῷ φαγεῖν τὸ Πάσχα, Πάσχα δὲ πρὸ τοῦ παθεῖν τὸν Χριστὸν ἐπετελεῖτο, πάντως ὅτι ἀπὸ νόμου τῆν σύστασιν εἶχεν. κατὰ νόμον δὲ τοῦ Χριστοῦ [*](b) πολιτευομένου σαφὲς ἦν ὅτι οὐ νόμον ἦλθεν καταλῦσαι, ἀλλὰ πληρῶσαι. εἰ δὲ νόμον βασιλεὺς οὐ καταλύει, οὐκ ἀκαθοσίωτος ἡ ἐν τῷ νόμῳ διάταξις οὐδὲ τῷ βασιλεῖ ἀπειρημένη.λ εὐκαθοσιώτου δὲ ὄντος [*](c) τοῦ νόμου καὶ τῆς διατάξεως ὁμολογουμένης, εἴ τι προσθείη βασιλεὺς τῇ διατάξει ἐπὶ μείζονι δωρεᾷ, κατ᾿ ἐξουσίαν ἡ φαιδρότης γίνεται τῆς προσθήκης. ἑνὸς δὲ καὶ τοῦ αὐτοῦ τῆς νομοθεσίς οὔσης καὶ τῆς κατὰ προσθήκην δωρεᾶς, παντί τῳ δῆλόν ἐστι καὶ σαφὲς ὡς οὐκ ἐναντιοῦται τῷ νόμῳ ὁ τὴν προσθήκην ποιησάμενος. ἀποδέδεικται [*](d) τοίνυν οὐκ ἐναντία τις οὖσα ἡ παλαιὰ διαθήκη τοῦ εὐαγγε- [*](1f Vgl. Matth.4,1– 17 Luk. 22,8 – 23 vgl. Matth. 5, 17) [*](V M 17f vgl. S. 115, 20f) [*](2 <ὁ>* 6 ὁ1 nachgetragen V corr 8 ἄνθρωποι *]ἄνθρωπος V M 10 oἱ oben hinein V corr 13 πάσχων Pet.] πάσχειν V M 14 τὰ oben hinein V corr | [καὶ]* 15 *<ἀναπληρῶν>* 21f πάντος Μ 24 οὐκ ἀκαθοσίωτος]οὐκαθοσίωτος Μ 26 εἴ τι auf Rasur V corr)

Σχόλιον ξݲβ.ݲ »Καὶ ἀνέπεσε καὶ οἱ δώδεκα ἀπόστολοι σὺν αὐτῷ, καὶ εἶπεν· ἐπιθυμίᾳ ἐπεθύμησα τοῦτο τὸ Πάσχα φαψεῖν μεθ᾿ ὑμῶν πρὸ τοῦ με παθεῖν«.

Ἔλεγχος ξݲβ.ݲ Ἀνέπεσεν ὁ σωτήρ, ὦ Μαρκίων, καὶ οἱ δώδεκα [*](a) ἀπόστολοι μετ᾿ αὐτοῦ. εἰ ἀνέπεσε καὶ συνανέπεσον, οὐ δύναται μία λέξις τὴν σημασίαν ἔχειν ἑτέραν καὶ ἑτέραν, κἄν τε τῇ ἀξίᾳ καὶ τῷ τρόπῳ ἔχοι τὴν διαφοράν. ἢ γὰρ δώσεις καὶ τοὺς δώδεκα δοκήσει ἀνπεπτωκέναι ἢ καὶ αὐτὸν ἀληθείᾳ σάρκα ἔχοντα ἀληθινῶς ἀναπεπτωκέναι. καί »ἐπιθυμίᾳ ἐπεθύμησα τοῦτο τὸ Πάσχα φαγεῖν [*](b) μεθ᾿ ὑμῶν πρὸ τοῦ με παθεῖν«, ἵνα δείξῃ Πάσχα πρὸ τοῦ πάθους αὐτοῦ ἐν τῷ νόμῳ προτυπούμενον καὶ γινόμενον τὸ βέβαιον αὐτοῦ τοῦ πάθους καὶ ἐντελέστερον προσκαλούμενον· καὶ ὑποδεικνύων, ὡς καὶ ὁ ἅγιος ἀπόστολός φησι <ὅτι> »παιδαγωγὸς ἡμῖν γέγονεν ὁ νόμος [*](11 vgl. Luk. 22, 19f I Kor. 11, 24f — 16 Luk. 22, 14f — 28 Gal. 3, 24) [*](V M 1—5 u. 6—15 Concil. Nymphaeae hab. Mansi XXIII 303 b (Lemma: Idem in eodem contra Marcionitas in redargutione LXV de littera evangelii, quae redargutio sic incipit: Nubem sagittarum contra te) 16—18 vgl. S. 115, 22—24) [*](1 σαυτοῦ δὲ aus σοῦ τοῦδε Vcorr 3 ἀλλὰ] ἀλλ᾿ ἢ M V corr 4 ἐμψύχων M 12 [καὶ] *, <Conc. Nymph. 13 οὐ<δένα> *, <Conc. Nymph. 14 τουτέστιν et Conc. Nymph. 20 συνανέπεσον, συν vorn angeflickt V corr 21 ἑτέραν καὶ ἑτέραν, ν beidemale angeflickt u. hinter zweitem ἑτέραν Rasur v. 6—7 Buchst. V corr; lies vielleicht ἑτέρᾳ καὶ ἑτέρᾳ ληπτέαν * 26 [γινόμενον]? * 27 ὑποδεκνύο///ν, o aus ω V corr 28 <ὅτι>*)

Σχόλιον ξݲγݲ. Παρέκοψε τό »λέγω γὰρ ὑμῖν, οὐ μὴ φάφω αὐτὸ ἀπάρτι, ἕως ἂν πληρωθῇ ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ θεοῦ«. |

Ἔλεγχος ξݲγݲ. Τοῦτο περιεῖλεν καὶ ἐρρᾳδιούργησεν, ἵνα δῆθεν μὴ [*](a) ποιήσῃ ἐν βασιλείᾳ τοῦ θεοῦ βρωτὰ ἢ ποτά· οὐκ εἰδὼς ὁ κτηνώδης ὅτι ἀντιμίμημα τῶν ἐπιγείων δύναται εἶναι πνευματικὰ καὶ ἐπουράνια, μεταλαμβανόμενα ὡς ἡμεῖς οὐκ οἴδαμεν· μαρτυρεῖ γὰρ πάλιν Ὁ σωτὴρ [*](b) καὶ λέγει ὅτι »καθήσεσθε ἐπὶ τῆς τραπέζης μου, ἐσθίοντες καὶ πίνοντες ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν«. ἢ παρέκοψε πάλιν ταῦτα, ἵνα [*](e) δῆθεν ποιήσῃ τὰ ἐν τῷ νόμῳ μὴ ἔχοντα τόπον ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐπανῶν. πόθεν οὖν Ἠλίας καὶ Μωυσῆς ὤφθησαν μετ᾿ αὐτοῦ ἐν τῷ ὄρει ἐν δόξῃ; ἀλλ᾿ οὐδὲν δυνήσεταί τις πρὸς τὴν ἀλήθειαν.

Σχόλιον ξݲδݲ. Παρέκοψε τό »ὅτε ἀπέστειλα ὑμᾶς, μή τινος ὑστερήσατε;« καὶ τὰ ἑξῆς διὰ τό »καὶ τοῦτο τὸ γεγραμμένον δεῖ τελεσθῆναι, τό· καὶ μετὰ ἀνόμων συνελογίσθη«.

Ἔλεγχος ξݲδݲ. Κἂν παρακόψῃς τὰ ῥήματα, ἀπὸ τοῦ ἔργου φαίνονται αὐτῶν οἱ τόποι, προάγοντος τοῦ νόμου καὶ προκηρυττόντων τῶν προφητῶν καὶ κυρίου πληροῦντος.

Σχόλιον ξݲεݲ. »Ἀπεσπάσθη ἀπ᾿ αὐτῶν ὡσεὶ λίθου βολὴν καὶ θεὶς τὰ γόνατα προσηύχετο«.

Ἔλεγχος ξݲεݲ. Θεὶς τὰ γόνατα ὁρατῶς ἔθηκε καὶ αἰσθητῶς ἐπετέλεσεν. [*](a) εἰ δὲ αἰσθητῶς, κατὰ τὸ εἶδος * τὸ ἔργον ἐποίησε τῆς γονυκλισίας· οὐκ ἄρα ἄνευ σαρκὸς ἐνεδήμησεν ὁ μονογενής. αὐτῷ γὰρ [*](b) »κάμψει πᾶν γόνυ ἐπουρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων«, ἐπουρανίων πνευματικῶς, ἐπιγείων αἰσθητῶς, καταχθονίων τῷ ἰδίῳ εἴδει. ὧδε δὲ τὰ πάντα ἐν ἀληθείᾳ ἐπετέλει, ὁρώμενος καὶ ὑπὸ ἁφὴν τοῖς μαθηταῖς εὑρισκόμενος καὶ μὴ φαντάζων. ὧδε δὲ τὰ πάντα ἐν ἀληθείᾳ ἐπετέλει, ὁρώμενος καὶ ὑπὸ ἁφὴν τοῖς μαθηταῖς εὑρισκόμενος καὶ μὴ φαντάζων.

Σχόλιον ξݲζݲ. »Καὶ ἤγγισε καταφιλῆσαι αὐτὸν Ἰούδασ καὶ εἶπεν«.

Ἔλεγχος ξݲζ.ݲ Ἤγγισε σαρκὶ ὄντι δεσπότῃ καὶ θεῷ σῶμα λαβόντι, καταφιλῆσαι ἀληθινὰ χείλη καὶ οὐ δοκήσει ὄντα καὶ φαντάζοντα.

Σχόλιον ξݲζ.ݲ Παρέκοψεν ὃ ἐποίησε Πέτρος, ὅτε ἐπάταξε καὶ ἀφείλετο τὸ οὖς τοῦ δούλου τοῦ ἀρχιερέως. |

Ἔλεγχος ξݲζ.ݲ Δοκῶν εἰς τιμὴν Πέτρου ὁἀπατεὼν κρύπτειν τὸ [*](a) ἐν ἀληθείᾳ γενόμενον τῆς δοξολογίας τοῦ σωτῆρος τὸ ῥητὸν τεμών, ἀπέκρυψεν. ἀλλὰ οὐδὲν ὠφελήσει· κἄν τε γὰρ αὐτὸς ἀποκόψῃ, ἡμεῖς [*](b) οἴδαμεν τὰ θεοσήμεια. μετὰ γὰρ τὸ ἀποκόψαι τὸ ὠτίον ὁ κύριος πάλιν λαβὼν ἰάσατο, ἵνα ἀποδειχθῇ ὅτι θεός ἐστι καὶ θεοῦ ἔργον ἐπετέλεσεν.

Σχόλιον ξݲ.ηݲ »Οἱ συνέχοντες ἐνέπαιζον δέροντες καὶ τύπτοντες καὶ λέγοντες· προφήτευσον, τίς ἐστιν ὁπαίσας σε;«

Ἔλεγχος ξݲη.ݲ ὅτι τὸ συνέχοντες καὶ τὸ ἐνέπαιζον καὶ τὸ δεῖραι καὶ τὸ τύψαι καὶ τὸ προφήτευσον τίς ἐστιν ὁ παίσας σε, τοῦτο οὐ δόκησις ἦν, ἀλλὰ ἁφῆς ἐστι σωματικῆς καὶ ἐνσάρκου ὑποστάσεως δηλωτικόν, καὶ παντί τῳ δῆλόν ἐστι, κἄν τε σὺ τυφλωθείς, Μαρκίων, μὴ θέλοις ὁμολογεῖν τὴν ἐναργῆ θεοῦ ἀλήθειαν.

Σχόλιον ξݲθ.ݲ Προσέθετο μετὰ τό »τοῦτον ηὕραμεν διαστρέφοντα τὸ ἔθνος« »καὶ καταλύοντα τὸν νόμον καὶ τοὺς προφήτας«.

Ἔλεγχος ξݲθ.ݲ Πόθεν οὐ φωραθήσῃ, πόθεν οὐκ ἐλεγχθήσῃ διαστρέφων [*](a) τὴν ὁδὸν κυρίου; ὅταν γὰρ ἐνταῦθα προσθείης τὸ μὴ γεγραμμένον, συκοφαντῶν σεαυτὸν — οὐ γὰρ ἂν εἴποιμι τὸν κύριον—<καὶ> λέγων ὅτι τοῦτον ηὕραμεν καταλύοντα τὸν νόμον καὶ τοὺς προφήτας, τὸ ἀντίζυγον τούτου ἐλέγζει σε, ὦ ματαιόπονε, αὐτοῦ τοῦ σωτῆρος λέγοντος »οὐκ ἦλθον καταλῦσαι τὸν νόμον καὶ τοὺς προφήτας, ἀλλὰ πληρῶσαι«. οὐ δύναται τοίνυν ὁ αὐτὸς <ὁ> λέγων »οὐκ ἦλθον [*](b) καταλῦσαι« διὰ τὸ καταλύειν κατηγορεῖσθαι. οὐ γὰρ εἶχεν οὕτως τὸ ῥητόν, ἀλλά· »ηὕρομεν τοῦτον διαστρέφοντα τὸν λαόν, λέγοντα ἑαυτὸν χριστὸν βασιλέα«.

Σχόλιον ο.ݲ Προσθήκη μετὰ τό »κελεύοντα φόρους μὴ δοῦναι« »καὶ ἀποστρέφοντα τὰς γυναῖκας καὶ τὰ τέκνα«.

Ἔλεγχος ο.ݲ Τίς αὑτῷ κρημνὸν περιποιεῖ, πληρῶν τὸ γεγραμμένον, [*](a) τό· »ὁ ἑαυτῷ πονηρὸς τίνι ἀγαθὸς ἔσται;« πάσης γὰρ τόλυης καὶ πονηρίας ὑπόδειγμά ἐστι καὶ κινδυνώδους ὁδοιπορίας τὸ τὰ μὲν γεγραμμένα παρακόπτειν, ἃ δὲ μὴ γέγραπται προστιθέναι, μάλιστα ἐν εὐαγγελίῳ ἀκαταλύτῳ ὄντι εἰς τοὺς αἰῶνας. καὶ αὐτὰ δὲ τὰ τῆς προσθήκης οὔτε τόπον ἔχει οὔτε αἴνιγμα. οὐ γὰρ ἀπέστρεψε ν Ἰησοῦς γυναῖκας ἢ τέκνα· αὐτὸς γὰρ ἔφη »τίμα τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα« καί »ἃ ὁ θεὸς συνέζευξεν, ἄνθρωπος μὴ χωριζώτω«. ἀλλὰ κἂν εἴπῃ [*](c) »ἐὰν μή τις καταλείψῃ πατέρα καὶ μητέρα καὶ ἀδελφοὺς καὶ γυναῖκα καὶ τέκνα καὶ τὰ ἑξῆς, οὐκ ἔστι μου μαθητής«, οὐχ ἵνα μισῶμεν πατέρας, ἀλλ᾿ ἵνα μὴ ὑπαγώμεθα πατέρων καὶ μητέρων ἐπιταγῇ * ἑτέρας πίστεως ἢ τρόπῳ παρὰ τὴν τοῦ σωτῆρος διδασκαλίαν.

Σχόλιον οݲα.ݲ »Καὶ ἐλθόντες εἰς τόπον λεγόμενον Κρανίου τόπος ἐσταύρωσαν αὐτὸν καὶ διεμερίσαντο τὰ ἱμάτια αὐτοῦ καὶ ἐσκοτίσθη ὁ ἥλιος«.

Ἔλεγχος οݲαݲ Δόξα τῷ ἐλεήμονι θεῷ, τῷ συνδήσαντί σου τὰ [*](a) ἅρματα, ὦ Φαραὼ Μαρκίων, καὶ βουλομένου σου ἀποδρᾶσαι καταποντώσαντι αὐτὰ ἐν τῇ θαλάσσῃ. προφασιζόμενος γὰρ τὰ πάντα οὐχ ἕξεις ἐνταῦθα οὐδεμίαν πρόφασιν. ὁ γὰρ μὴ σάρακα ἔχων οὔτε σταυρωθῆναι δύναται. πῶς οὐκ ἔφυγες τὸ μέγα τοῦτο ῥητόν; πῶς οὐκ [*](b) ἐπεχείρησας χρύψαι τὴν μεγάλην ταύτην πραγματείαν, τὴν λύσασάν σου πᾶσαν τὴν ἐξ ἀρχῆς μεμηχανημένην κακοτροπίαν; εἰ γὰρ ὅλως [*](c) ἐσταυρώθη, πῶς οὐ βλέπεις τὸν ἐσταυρωμένον ἁφὴν ἔχοντα καὶ ἥλοις τὰς χεῖρας πηγνύμενον καὶ πόδας; οὐκ ἂν δὲ ἠδύνατο δόκησις τοῦτο εἶναι ἢ φάντασμα, ὡς σὺ λέγεις, ἀλλὰ σῶμα ἀληθῶς, ὃ ἐκ Μαρίας εἴληφεν ὁ κύριος (σάρκα φύσει τὴν ἡμετέραν καὶ ὀστέα καὶ τὰ ἄλλα), ἐπειδὴ ὁμολογεῖται καὶ παρὰ σοὶ σταυρῷ προσπαγεὶς ὁ κύριος.

Σχόλιον οβ. Παρέκοψε τό "σήμερον μετ᾽ ἐμοῦ ἔσῃ ἐν τῷ παραδείσῳ".

Ἔλεγχος οβ. Καλῶς τοῦτο καὶ ἁρμοδίως παρέκοψας, ὦ Μαρκίων· ἀπῆρες γὰρ ἀπὸ σεαυτοῦ τὴν εἴσοδον τοῦ παραδείσου. οὔτε γὰρ σὺ εἰσελεύσῃ οὔτε τοὺς σὺν σοὶ ἐάσεις. φύσει γὰρ τῷ ὄντι μισοῦσι τὸ ἀγαθὸν οἱ πλανῶντες καὶ πεπλανημένοι.

Σχόλιον ογ. "Καὶ φωνήσας φωνῇ μεγάλῃ ἐξέπνευσεν".

Ἔλεγχος ογ. Εἰ ἐξέπνευσεν, ὦ Μαρκίων, καὶ φωνὴν μεγάλην ἀπέδωκεν, πόθεν ἐξέπνεεν ἢ τί τὸ ἐκπνέον; δῆλον δέ ἐστι, κἂν σὺ μὴ λέγῃς· ψυχὴ σὺν τῇ θεότητι ἀπὸ σώματος ἐκπορευθεῖσα, τοῦ σώματος ἄπνου μείναντος, ὡς ἔχει ἡ ἀλήθεια.

Σχόλιον οδ. "Καὶ ἰδού, ἀνὴρ ὀνόματι Ἰωσὴφ καθελὼν τὸ σῶμαἐνετύλιξε σινδόνι καὶ ἔθηκεν ἐν μνήματι λαξευτῷ".

Ἔλεγχος οδ. Εἰ τὸ καθελὼν καὶ ἐντυλίξας καὶ τὸ θεῖναι ἐν μνήματι λαξευτῷ οὐ πείθει σέ, ὦ Μαρκίων, τίς σου ἠλιθιώτερος; τί δὲ ἄλλο σαφέστερον ἡ γραφὴ εἶχεν δεῖξαι, ὁπότε καὶ τὸ μνῆμα καὶ τὸν τόπον καὶ τὸ εἶδος ἔδειξε καὶ τοῦ σώματος τὴν θέσιν τὴν τριήμερον καὶ τὸ εἴλημα τῆς σινδόνος, ἵνα δείξῃ τὴν πᾶσαν ἀλήθειαν;

Σχόλιον οε. "Καὶ ὑποστρέψασαι αἱ γυναῖκες ἡσύχασαν τὸ σάββατον κατὰ τὸν νόμον".

Ἔλεγχος οε. Πόθεν ὑπέστρεψαν αἱ γυναῖκες; διὰ τί δὲ καὶ τὸ ἡσύχασαν γέγραπται, ἀλλ᾽ ἵνα δείξῃ ἡ γραφὴ τὴν αὐτῶν μαρτυρίαν, ἐλέγχουσάν σου τὴν ἄνοιαν, ὦ Μαρκίων; ἰδοὺ γὰρ καὶ γυναῖκες μαρτυροῦσι καὶ ἀπόστολοι καὶ Ἰουδαῖοι καὶ ἄγγελοι καὶ Ἰωσήφ, ὁ ψηλαφητὸν ὄντως σῶμα καθελὼν καὶ ἐνειλήσας. τίς δὲ κοσμήσει τὸν αὐτοκατακρίτως ἑαυτὸν διαστρέφοντα ὡς ἔστι γεγραμμένον.

Σχόλιον ος. "Εἶπαν οἱ ἐν ἐσθῆτι λαμπρᾷ· τί ζητεῖτε τὸν ζῶντα μετὰ τῶν νεκρῶν; ἠγέρθη, μνήσθητε ὅσα ἐλάλησεν ἔτι ὢν μεθ᾽ ὑμῶν, ὅτι δεῖ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου παθεῖν καὶ παραδοθῆναι".

Ἔλεγχος οݲϛݲ. Οὐδὲ οὗτοί σε πείθουσιν οἱ ἅγιοι ἄγγελοι, ὦ Μαρκίων, [*](a) ὁμολογοῦντες μὲν αὐτὸν τὸ τριήμερον μεταξὺ νεκρῶν γεγενῆσθαι, ζῶντα δὲ λοιπὸν καὶ οὐκέτι νεκρόν, ἀεὶ μὲν ζωντα ἐν τῇ θεότητι καὶ μηδ᾿ ὅλως νεκρωθέντα, νεκρωθέντα δὲ κατὰ σύρκα τὸ τριήμερον και πάλιν ζῶντα. λέγουσι γὰρ αὐταῖς· »ἀνέστη, οὐκ ἔστιν [*](b) ὧδε«. τὸ δὲ ἀνέστη τί ἐστιν, εἰ μὴ ὅτι καὶ ἐκοιμήθη; σαφέστερον γὰρ αὐτὸ διηγοῦνται· »μνήσθητε γάρ, φηςίν, ὅτι ἔτι περιὼν ταῦτα ἔλεγεν ὑμῖν, ὅτι δεῖ παθεῖν τὸν υἱὸν τοῦν ἀνθρώπου«.

Σχόλιον οݲζݲ. Παρέκοψε τὸ εἰρημένον πρὸς Κλεόπαν καὶ τὸν ἄλλον, ὅτε συνήνητσεν αὐτοῖς, τό »ὦ ἀνόητοι καὶ βραδεῖς τοῦ πιστεύειν πᾶσιν οἷς ἐλάλησαν οἱ προφῆται· οὐχὶ ταῦτα ἔδει αθεῖν;« καὶ ἀντὶ δὲ τοῦ »ἐφ᾿ εἷς ἐλάλησαν οἱ προφῆται« ἐποίησεν »ἐπ᾿ οἷς [*](P349) ἐλάλησα ὑμῖν«. ἐλέγκχεται δὲ ὅτι »ὅτε ἔκλασε τὸ ἄρτον, ἠνοίχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοὶ καὶ ἐπέγνωσαν αὐτόν«.

Ἔλεγχος οݲζݲ. Πόθν ἡ κλάσις τοῦ ἄτρου ἐγένετο; λέγε, ὦ Μαρκίων. [*](a) ἀπὸ φανταςίας ἢ ἀπὸ σώματος ἐνεργοῦντος ὀγκηροῦ κατὰ ἀλήθειαν; ἀναστὰς γὰρ ἐκ τῶν νεκρῶν ἐν αὐτῷ ἁγίῳ σώματι ἀνέστη ἐν ἀληθεία. ἐποίησας δέ. ὦ Μαρκίων, ἀντὶ τοῦ »οὐ ταῦτά [*](b) ἐστιν ἃ ἐλάλησαν οἱ προφῆται;« »οὐ ταῦτά ἐστιν ἃ ἐλάλησα ὑμῖν;« εἰ δὲ εἶπεν αὐτοῖς »ἐλάλησα ὑμῖν«, πάντῃ ἐγίνωσκον αὐτὸν ἂν ἀπὸ τοῦ λόγου τοῦ »ἐλάλησα ὑμῖν«. πῶς οὖν ἐν τῇ κλάσει τοῦ ἄρτου λέγει »ἠνοίχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοὶ καὶ ἐπέγνωσαν αὐτὸν καὶ ἄφαντος ἐγένετο«; ἔπρεπεν γὰρ αὐτῷ θεῷ ὄντι καὶ μεταβάλλοντι αὐτοῦ τὸ [*](d) σῶμα εἰς πνευματικὸν δεικνύναι μὲν αὐτὸ σῶμα κἀληθινόν, ἀφαντοῦσθαι δὲ ὅτε ἐβούλετο, ὅτι πάντα αὐτῷ δυνατά. καὶ γὰρ καὶ Ἐλισσαῖος, [*](e) προφήτης ὢν και ἐκ θεοῦ λαβὼν τὴν χάριν, ᾔτησε παρὰ θεοῦ [*](5 Luk. 24, 6 – 9 Luk. 24, 25. 31–25 vgl. Matth. 19, 26–25 f vgl. II Kön. 6,18) [*](V M 9–14 vgl. S. 117, 4–9 15–17 Anastasius Sinaita Hodegos c. 13; Migne 89, 212 A 15–18 Laterankonzil von 649 Mansi XI 1105 A (= Conc.); Lemma: Τοῦ ἁγίου Ἐπιφανίου ἐπισκόπου Κωνσταντίας τῆς Κύπρου ἐκ τοῦ κατὰ Μαρκίωνος ἐλέγκου κεφαλαίου οݲζ) [*](2 τὸ ///, ν wegradiert V corr 12 δὲ S. 117, 6] VM | ἐποίησεν S. 117, 7 13 ἠνεώχθησαν S. 117, 8 14 αὐτῶν S. 117, 8 | αὐτὸν S. 117, 9 15 vor πάθεν (bez. πῶς) + εἰπὲ Μαρκίων, dafür Z. 15 f λέγε ὦ Μαρκίων Anast. Sin. | πόθεν] quomodo πῶς Conc. Anast. Sin. | perficitur γίνεται Conc. γέγονεν Αnast. Sin. | λέγε Conc. 16 per phantasiam κατὰ φανταςίαν Conc. ἐν φανταςίᾳ Anast. Sin. | ἀπὸ 2 Conc. Anast. Sin. 16 f secundum veritatem ἀληθείᾳ Conc. 20 πάντι Μ)

Σχόλιον οݲηݲ. »Τί τεταραγμένοι ἐστέ; ἴδετε τὰς χεῖράς μου καὶ τοὺς πόδας μου, ὅτι πνεῦμα ὀστᾶ οὐκ ἔχει, καθὼς ἐμὲ θεωρεῖτε ἔχοντα«.

Ἔλεγχος οݲηݲ. Τίς οὐκ ἂν καταγελάσῃ τοῦ λήρου, ἐν ἀφροςύνῃ [*](a) ἑαυτὸν καὶ ἑτέρων ψυχὰς καταστσπάσαντος εἰς Ἅιδην; εἰ μὲν γὰρ οὐχ ὡμολόγητο παρ᾿ αὐτοῦ ταῦτα, πιθανὴν ἦν αὐτοῦ ἡ πλάνη καὶ συγγνώμην εἶχον οἱ ὑπ᾿ αὐτοῦ ἠπατημένοι· νὺν δὲ ἐπειδὴ ἐκεῖνος ὡμολόγησε [*](b) καὶ οὐ περιῆρε τὰ ῥητὰ ταῦτα, ἀναγινώσκουσι δὲ αὐτὰ καὶ οἱ αὐτοῦ, ἡ ἁμαρτία αὐιτοῦ καὶ αὐτῶν μένει, καὶ ἀπαραίτητον τὸ αὐτοῦ καὶ τὸ αὐτῶν πῦρ ἀναπολογήτοις οὖσι, σαφῶς τοῦσ σωτῆρος διδάξαντος ὅτι καὶ μετὰ ἀνάστασιν ὀστᾶ καὶ σάρκα ἔχει, ὡς αὐτὸς ἐμαρτύρησε λέγων »ὡς ἐμὲ ὁρὰτε ἔχοντα«.

12. Αὕτη ἐστὶ ἡ κατ᾿ κατ᾿ αὐτοῦ άπὸ τῶν λειψάνων τῶν παρ᾿ αὐτῷ σῳζομένων ἐκ τοῦ εὐαγγελίου ὑπόθεσις τῆς ἡμῶν πεποιημένης δι᾿ αὐτὸν πραγματείας, ὥς γε νομίζω ἱκανῶς ἐχούσης πρὸς ἀντιθεσιν τῆς αὐτοῦ ἀπάτης.

ἐλεύσομαι δὲ καὶ εἰς τὰ ἑξῆς τῶν ἀποστολικῶν ῥητῶν παρ᾿ αὐτῷ ἔτι σῳζομένων καὶ δι᾿ ἡμῶν πάλιν οὕτως ἀναλελεγμένων, ν πρώτοις δὲ ἡμῖν καὶ καθ᾿ εἰρμὸν δι᾿ ὅλου οὕτως προταχθέντων <τῶν> ἀπὸ τῆς πρὸς Γαλάτας ἐπιστολῆς· αὔτη γὰρ παρ᾿ αὐτῷ πρώτη κεῖται.

ἡμεῖς δὲ τὴν ἀναλογὴν τότε ἐποιηςάμεθα οὐχ ὡς κπαρ᾿ αὐτῷ <κεῖται> ἀλλὰ ὡς ἔχει τὸ ἀποστολικόν, τὴν πρὸς Ῥωμαίους τάξαντες πρώτην· ὧδε δὲ κατὰ τὸν αὐτοῦ χαρακτῆρα οὕτως παρατιθέμεθα.

<Ἀπὸ τῆς πρὸς Γαλάτας ἐπιστολῆς.>

Σχόλιον αݲ. »Μάθετε ὅτι ὁ δίκαιος ἐκ ίστεως ζήσεται. ὅσοι γὰρ ὑπὸ νόμον, ὑπὸ κατάραν εἰσίν· ὁ δὲ ποιήσς αὐτὰ ζήσεται ἐν αὐτοῖς«.

Ἔλεγος αݲ. Τό »μάθετε ὄτι ὁ δίκαιος ἐκ πίστεως ζήσεται« κατὰ [*](a) τὰ ὑπὸ τοῦ ἀποστόλου εἰρημένα γραφῆς παλαιᾶς ἐστι δικτικά, ἅτινά ἐστι παρὰ τοῦ ἀποστόλου εἰς ἡμετέραν ζωὴν * ἀπὸ τοῦ νόμου καὶ τῶν προφητῶν εἰρημένα περὶ καινῆς διαθήκης καὶ σύζυγα ὄντα τῆς ἡμῶν ἐλπίδος. καὶ τό »ὑπὸ κατάραν εἰσί« φησὶν ὅτι ἐν τῷ νόμῳ [*](b) ἀπειλὴ ἐτύγκανε κατὰ τῆς τοῦ Ἀδὰμ παρκοῦης, ἕως ὅτε ἦλθεν ὁ ἄνωθεν ἐλθὼν καὶ ἑαυτὸν ἀπὸ τοῦ Ἀδὰμ φυράματος σῶμα ἀμφιάσας μετέβαλε τὴν κατάραν εἰς εὐλογίαν.

Σχόλιον βݲ. »Ἐπικατάρατος πᾶς ὁ κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου«. »ὁ δὲ ἐκ τῆς ἐπαγγελίας, διὰ τῆς ἐλευθέρας«.

Ἔλεγχος βݲ. Δεικνὺς πάλιν ὁ ἅγιος ἀπόστολος τὴν οἰκονομίαν τὴς ἐνςάρκου παρουςίας καὶ τοῦ σταυροῦ ἐπὶ τῇ λύσει τῆς κατάρας γινομένην, ταύτη δὲ προγεγράφθαι ἐν τῷ σντῆρι, ἐπέδειξε σαφῶς ὅτι οὐκ ἀλλότριος ὁ νόμος τοῦ σντῆρος. ἐπροφήτευσε γὰρ καὶ ἐμαρτύρησε τοῖς ὐτ᾿ αὐτοῦ μέλουσι γίνεσθαι.

Σχόλιον γݲ. »Μαρτύρομαι δὲ πάλιν ὅτι ἄνθρωπος περιττμημένος ὀφειλέτης ἐστὶν ὅλον τὸν νόμον πληρῶσαι«.

Ἔλεγχος γݲ. Τό »ὀφειλέτης ἐστίν« οὐκέτι ὡς περὶ ἀπειρημένου λέγει, ἀλλὰ παρὶ βαρυτέρου φορτίου δυναμένου ἐλαφρυνθῆναι, ἑνὸς δὲ ὄντος δεστότου, δυναμένου καὶ βαρύνειν καὶ ἐλαφρύνειν διὰ τῆς προαιρέσεως τῶν μὴ παραιτησαμένων καταδέξασθαι τὴν διὰ τῆς χάριτος αὐτοῦ ἐν τῇ ἐνςάρκῳ αὐτοῦ παρουςίᾳ σωτηρίαν.

Σχόλιον δݲ. Ἀντὶ τοῦ »μικρὰ ζύμη ὄλον τὸ φύραμα ζυμοῖ« ἐποίησεν »δολοῖ«.

Ἔλεγχος δݲ. Ἵνα μηδὲν ἀληθὲς παρ᾿ αὐτῷ εὑρεθείη, οὐδαμοῦ σχεδὸν ἄνευ ῥᾳδιουρτγίας ταῖς γραφαῖς προσενήνεκται. ἀλλὰ ἀπ᾿ αὐτῆς τῆς ἀκολουθίας ἡ φανέρωσις τοῦ λόγου γίνεται· ἡ γὰρ ζύμη τὸ εἶδος φυράματος ἔργον καὶ ἀπὸ τοῦ ψυράματος τὸ ζυμοῦσθαι, καὶ οὐκ ἂν ἐν τοῖς πρωτοτύποις τὸ εἶδος ἠφάνιζεν ὁ συνετῶς τὴν παραβολὴν τοῦ αἰνίγματος ποιηςάμενος.

Σχόλιον εݲ. »Ὁ γὰρ πᾶς νόμος ὑμῖν πεπλήρωται· ἀγαπήσεις τὸν πληςίον σου ὡς σεαυτόν«.

Ἔλεγχος εݲ. Τίς ἐστι χρεία τῷ ἁγίῳ ἀποστόλῳ νόμῳ χρῆσθαι, εἰ ἀπηλλοτρίωτο ἡ καινὴ διαθήκη τῆς παλαιᾶς νομοθεςίας; ἀλλ᾿ ἵνα δείξῃ ὅτι τοῦ ἑνὸς θεοῦ αἱ δύο διαθῆκαι καὶ ἡ συμφωνία κατὰ τὸ πληρωτικὸν τοῦ νόμου διὰ τῆς ἀγάπης τοῦ πληςίον ἰσορρόπς ἐν ταῖς δύο διαθήκαις γνωρίζεται, τὸ τέλε ι ον ἐργαζομένης [τὸ] ἀγαθόν, νόμου τελείωσιν εἶπεν εἶναι τὴν ἀγάπην.

Σχόλιον ϛݲ. »ΦανερᾺ δέ ἐστι τὰ ἔργα τῆς σαρκός, ἅτινά ἐστι πορνεία ἀκαθαρςία ἀσέλγεια εἰδωλολατρεία φαρμακεία ἔχθραι ἔρεις ζῆλοι θυμοὶ ἐριθεῖαι διχοσταςίαι αἱρέσεις φθόνοι μέθαι κῶμοι, ἃ προλέγω ὑμῖν καθὼς καὶ προεῖπον, ὅτι οἱ τὰ τοιαῦτα πράσσοντες βασιλείαν θεοῦ οῦ κληρονομήσουσιν«.

Ἔλεγχος ϛݲ. Ὦ θαυμαςίων μυστηρίων καὶ ἀντιθέτων * θεοῦ ὑποδειγμάτων. τῇ γὰρ σαρκὶ περιῆψε τὰ πάντα δεινά. ἡ σὰρξ δὲ οὐκ ἀεὶ ἦν, ἀλλὰ ἐν τῇ ἕκτῃ ἡμέρᾳ τῆς κοσμοποιίας, τοῦ Ἀδὰμ πλασθέντος, ἐγένετο ἡ σάρξ· ἔκτοτε ἔσχε τὴν ἀρχήν, φημὶ ἀπὸ τῆς πλάσεως, ἵνα ἐλεγχθῶσιν οἱ λέγοντες ἀεὶ καὶ ἐξ ἀρχῆς εἶναι τὸ κακόν. καὶ γὰρ οὔτε ἐξότε ἐπλάσθη ἡ σὰρξ ἥμαρτεν, ἵνα μὴ ὁ πλάστης αἴτιος [*](b) νομισθῇ ἁμαρτίας, πλάσας σάρκα ἁμαρτωλήν, οὔτε προῦτῆρχε τοῦ πλάσματος τὸ κακόν. μετὰ χρόνον δὲ ἐν παρακοῇ ὁ Ἀδὰμ γε- [*](1 f Gal. 5, 9 – 9f Gal. 5, 14 — 17–21 Gal. 5, 19–21) [*](V M 1f vgl. S. 120, 13f 9f vgl. S. 120, 15f 17—21 vgl. S. 120, 17–21) [*](5 f κατὰ τὸ εἶδος ? * 7 συνετὸς Μ 12 εἰ ἀπηλλοτρίωτο, εἰ u. ἀ auf Rasur v corr 13 κατὰ * 15 τέλε ι ον Schmidt | ἐργαζομένης Dind.] ἐῤγαζομένου V M | [τὸ]* 18 εἰδωλολατρεία S. 120, 18] εἰδωλολατρεῖαι V M | φαρμακεία S. 120, 18] φαρμακεῖαι VM 19 φόνοι S. 120,19 20 ἅ προλέγω ὑμῖν S. 120, 19f] VM 22* ergänze etwa τῇ πλάνῃ τοῦ ἀγύρτου τοῦ ἀποστόλου τοῦ* 25 ἐγένετο * | ἀπὸ * 27 ἡ hineingeflickt VM | πλάστης] πλάσας Μ 29 τοῦ πλάσματος aus τὸ πλάσμα V corr)

Σχόλιον ζݲ. »Οἱ δὲ τοῦ χριστοῦ τὴν σάρκα ἐσταύρωσαν σὺν τοῖς παθήμασι καὶ ταῖς ἐπιθυμίαις«.

Ἔλεγχος ζݲ. Εἰ ἐσταύρωσαν καὶ τὴν σάρκα οἱ τοῦ Χριστοῦ, ὦ [*](a) Μαρκίων, δῆλον οὖν ὅτι οἱ τοῦ Χριστοῦ δοῦλοι σὺν ταῖς ἐπιδυμίαις καὶ τοῖς παθήμασι καθαρὰν τὴν σάρκα ἀπέδειξαν καὶ ἐμιμήσαντο τὸν Χριστόν, δείξαντες αὐτὸν σ;ρκα ἐσταυρωκέναι. διὸ καὶ αὐτοὶ τὰ ἴσα τῷ δεσπότῃ αὐτῶν φρονήσαντες τὴν σάρκα ἐσταύρωσαν. καὶ εἰ τὴν [*](b) σάρκα ἐσταύρωσαν, ἀνένδεκτον τὴν σάρκα ὑπὲρ Χριστοῦ παροῦσαν μὴ σὺν Χριστῷ βασιλεύειν, καθὼς καὶ ἐν ἄλλῳ ῥητῷ δεικνυσιν ὁ [*](9 Ι Kor. 15, 50 – 12 Röm. 8, 33 – 22 f Gal. 5, 24) [*](V M 22f vgl. S. 121, 1f) [*](1 ὡς * 9 βασιλείαν] κληρονομίαν Μ 15 μηδέ *] μηδέν VM 18 διὰ oben drüber V corr 19 τούτων Μ | ἐλήλεκται Μ 20 πάντι Μ | προλαβου ἐπιφαινούσης, ἐπιφαινου durchgestrichen, σβου auf Rasur V corr προλαβούσης Μ; lies vielleicht προδήλου φαινομένης * 24 καὶ getilgt V corr M | οἱ durchgestrichen v corr M 25 δῆλον οὖν *] δῆλον ἦν V δῆλον οὖν ἦν Μ)

Σχόλιον ηݲ. »Οὐδὲ γὰρ οἱ περιτεμνόμενοι αὐτοὶ νόμον φυλάσσουσιν«.

Ἔλεγχος ηݲ. Οὐκ ἀπηγόρευτο τοίνυν ἡ προτέρα περιτομὴ ἐν τῷ [*](a) ἰδίῳ καιρῷ, εἰ νόμον ἐφύλαξε. νόμος δὲ Χριστὸν κατήγγελλεν ἐρχόμενον νόμον ἐλευθερίας παρασχέσθαι, καὶ οὐκέτι ἡ περιτομὴ ἐν σαρκὶ τῷ χρόνῳ τοῦ Χριστοῦ ἐξυπηρετήσειεν· ἦλθεν γὰρ ἡ διὰ Χριστοῦ ἀληθινή, ἧς τύπος ἐκείνη ἦν. οἱ δὲ ἔτι ἐν ἐκείνῃ σφραγιζόμενοι, κἄν [*](b) τε πάντα τὸν νόμον φυλάξωσιν, οὐκέτι αὐτοῖς λογισθήσεται νόμου φύλαξις· ἐπεδιδὴ γὰρ ὁ νόμος ἔλεγεν περὶ Χριστοῦ ὅτι »προφήτην ἐγερεῖ ὑμῖν κύριος ὁ θεὸς ἐκ τῶν ἀδελφῶν μου ὡς ἐμέ, αὐτοῦ ἀκούσετε«. αὐτῶν δὲ τοῦ Χριστοῦ μὴ ἀκουσάντων, »ἡ περιτομὴ ἀκροβυστία αὐτοῖς γίνεται« καὶ ἡ φύλαξις τοῦ νόμου οὐκέτι φύλαξις. καλὸς [*](c) τοίνυν ὁ νόμος καὶ καλὴ ἡ περιτομή, ἀφ᾿ οὗ καὶ ἀφ᾿ ἧς ἔγνμεν Χριστὸν καὶ τὸν ἐντελέστερον αὐτοῦ νόμον καὶ τὴν ἐντελεστέραν αὐτοῦ περιτομήν.

Ἀπὸ τῆς πρὸς Κορινθίους ἐπιστολῆς <αݲ>· αὕτη γὰρ παρ᾿ αὐτοῖς δευτέρα καὶ παρ᾿ ἡμῖν.

αݲ καὶ θݲ σχόλιον. »Γέγραπται γάρ· ἀπολῶ τὴν σοφίαν τῶν σοφῶν καὶ τὴν σύνεσιν τῶν συνετῶν ἀθετήσω«.

αݲ καὶ θݲ ἔλεγχος. Εἰ ἀπὸ τῶν γεγραμμένων ἐν τοῖς προφήταις ἀναλέγεται ὁ ἀπόστολος μαρτυρίας εἰς παράστασιν ἀληθείας καὶ ἀγαθῆς διδασκαλίας, οὐκ ἀλλότριοι οἱ προφῆται τῆς ἀληθείας καὶ τοῦ ἀγαθοῦ θεοῦ καὶ τῆς ἀγαθῆς αὐτοῦ διδασκαλίας.

βݲ καὶ ιݲ σχόλιον. »Ἵνα, καθὼς γέγραπται, ὁ καυχώμενος ἐν κυρίῳ καυχάσθω«.

βݲ καὶ ιݲ ἔλεγχος. Εἰ ἐπαινετὸς ὑπάρχει ὁ καυχώμενος ἐν κυρίῳ [*](a) παρὰ τῷ προφήτῃ, κύριον δὲ οἶδεν τὸν θεὸν τοῦ νόμου τὸν παρὰ [*](1 II Kor. 1, 7 — 3 Gal. 6, 13a — 11 Deut. 18, 15 — 13 Röm. 2, 25 — 14f vgl. Röm. 7, 16 (Röm. 7, 12) — 20 I Kor. 1, 19 — 26 I Kor. 1, 31) [*](V M 3f vgl. S. 121, 3 20f vgl S. 121, 5f 26f vgl. S. 121,7) [*](3 οὔτε V M 14 καλὸς aus καλῶς V corr 18—20 αݲ καὶ θݲ σχόλιον auf besonderer Linie; dann ἀπὸ τῆς πρὸς — παρ᾿ ἡμῖν· γέγραπται γὰρ κτέ. V M 18 ݲa<> * 26 vor ἵνα + καὶ V M < S. 121, 7 26 καυχόμενος M 29 τοῖς προφήταις aus τῶν προφήτη V corr τοῖς προφήταις M)

γݲ καὶ ιݲαݲ σχόλιον. »Τῶν ἀρχόντων τοῦ αἰῶνος τούτου τῶν καταργουμένων«.

γݲ καὶ ιݲαݲ ἔλεγχος. Εἰ ἄρχοντες τοῦ αἰῶνος τούτου πολλοί, [*](a) καταργοῦνται δὲ οἱ τοιοῦτοι, ἀναγκασθήσῃ, ὦ Μαρκίων, οὐκέτι τριῶν ἀρχῶν ζητεῖν τὰς ῥίζας, ἀλλὰ ἐρυνῆσαι αυτῷ ἄλλον μῦθον πολλῶν ἀρχῶν καὶ πολλῶν ῥιζῶν καὶ πολλῆς τραγῳδίας. καὶ ὅταν συκοφαντῶν [*](b) πλάσῃς (οὐ γὰρ εὕροις), συναντήσει σοι τό »καταργουμένων«· ἐκ δὲ τοῦ λόγου τοῦ λέγοντος »καταργουμένων« ἀναιρεθήσεται ἡ παρὰ σοῦ φανταζομένη ἄναρχος τῶν ἀρχῶν ῥίζα. πᾶν γὰρ τὸ λῆγον οὐ ἀίδιον ὑπάρχει, ἀλλὰ εἰ ἀρχὴν ἔσχε τοῦ εἶναι, εἰ μή τι ἂν θέλοι [*](c) τὸ ὄν, αἴτιον γενόμενον τοῦ μὴ ποτὲ ὄντος, ἀρξαμένου δε τοῦ εἶναι. τὸ δὲ ὃν ἐστὶν πατὴρ καὶ υἱὸς καὶ ἅγιον πνεῦμα· τὸ δὲ μὴ ὂν ἐστὶ πάντα τὰ κεκτισμένα, ἀρχὴν ἐσχηκότα τοῦ εἶναι, ἐν οἷς καὶ τὸ λεγόμενον κακὸν καὶ ὂν κακόν, ἀπὸ ἀνθρώπων ἀρξάμενον τῶν γενομένων οὐ ὄντων ποτέ· ἀρχὴν δὲ τοῦ κακοῦ ἐσχηκότος, ἐξότε καὶ ὁ ἄνθρωπος ὁ οὐκ ὢν ποτε * οὐκέτι ἔσται τὸ κακόν. ἀναμφιβόλως [*](d) γὰρ ἀναιρεθήσεται, διὰ τὸ μὴ συνευδοκεῖν τὸν ὄντα τῷ ἀρχὴν ἐσχηκότι κότι καὶ ἐν φαύλοις ἑαυτὸν καταστήσαντι· παυθήσεται γὰρ μετὰ τὴν ἀνάστασιν, οὐ μόνον ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τῆς τοῦ νόμου κηρύξεως καὶ πρὸ τοῦ δὲ νόμου ἀπὸ πολλῶν τῶν κατὰ τὸν φυσικὸν νόμον πεπολιτευμένων καὶ ἔτι γε περισσοτέρως ἀπὸ τῆς τοῦ Χριστοῦ ἐνσάρκου παρουσίας, τελειότατα δὲ ἀπὸ τῆς τῶν νεκρῶν ἀναστάσεως, ἐπειδή [*](e) »σπείρονται ἐν φθορᾷ, ἐγείρονται ἐν ἀφθαρσίᾳ«, μηκέτι τὸ κακὸν ἐργαζόμενοι, μηκέτι ἀποθνῄσκοντες. καὶ ὅτι δὲ παυθήσεται, μαρτυ- [*](f) [*](4 vgl. I Tim. 2, 7 — 7 I Kor. 2, 6b — 30 I Kor. 15, 42) [*](V M 7f vgl. S. 121,8) [*](4 vor ἀπὸ + <ὡς>? * 11 ἀρχόντων M | ἐρυνῆσαι Dind. Öh.] ἐρευνήσας V M | σαυτῷ *] αὐτῶ V M (das ergänzte σ steckt in dem vorhergehenden ἐρευνήσας) 13 συναντῆσαι aus συναντήσει V corr συναντῆσαι M 17 ἐσχηκὸ///ς, ο aus ω V corr 18 ὂν ausradiert V | μὴ ποτὲ] μήτε M 20 κεκτισμένα Dind. Öh.] κεκτημένα V M 23 ὁ < M | * <ἐγένετο, καὶ ποτὲ>* 24 τῷ] τὸ M)

δݲ καὶ ιݲβݲ σχόλιον. »Γέγραπται γάρ· ὁ δρασσόμενος τοὺς σοφοὺς ἐν τῇ πανουργίᾳ αὐτῶν. καὶ πάλιν· κύριος γινώσκει τοὺς διαλογισμοὺς τῶν ἀνθρώπων, ὅτι εἰσὶ μάταισι«.

δݲ καὶ ιݲβݲ ἔλεγχος. Τό »γέγραπται« εἰς χρῆσιν προφεφόμενον καὶ τό »γινώσκει κύριος« ὁμολογούμενον, οὐκ ἀλλότριον ὑπάρχει τῷ ἀναλεξαμένῳ τὸ ῥητὸν τοῦ λόγου, φημὴ δὲ τῷ ἀγίῳ ἀποστόλῳ, παρ᾿ ᾧ ἡ χρῆσις ἐμφέρεται. ἐξ ἧς χρήσεως ὁ χαρκτὴρ φανεῖται οὐκ ἀλλότριος τοῦ κηρύγματος τοῦ ἀποστόλου ἀπὸ τῆς παλαιᾶς διαθήκης, ὅθεν αὐτῷ ἡ μαρτυρία συνέστη.

εݲ καὶ ιݲγݲ σχόλιον. »Καὶ γὰρ τὸ Πάσχα ἡμῶν ἡμῶν ἐτύθη Χριστος«.

εݲ καὶ ιݲγݲ ἔλεγχος. Εἰ Πάσχα ὁ ἀπόστολος ὁμολογεῖ καὶ τυθέντα [*](a) τὸν Χριστὸν οὐκ ἀρνεῖται, οὐκ ἀλλότριον τὸ Πάσχα τοῦ Χριστοῦ, τοῦ κατὰ νόμον Πάσχα πρόβατον θύοντος ἀληθινῶς καὶ οὐ δοκήσει, οὗ προβάτου τύπος ἦν ὁ οὐ δοκήσει θυόμενος Χριστὸς οὐ]δε ἄνευ σαρκὸς πάσχων. πῶς γὰρ ἠδύνατο πνεῦμα θύεσθαι; δῆλον <ὅτι> οὐκ [*](b) ἠδύνατο. μὴ δυναμένου δὲ ἄνευ σαρκὸς τυθῆναι, τυθέντος δὲ ἐν ἀληθείᾳ, ὡς ὁμολογεῖται διὰ τῆς τοῦ ἀποστόλου ἀναμφιλέκτου μαρτυρίας, *. οὐκοῦν ἐκ παντὸς σαφῶς ἀποδέδεικται οὐκ ἀλλότριος ὁ [*](c) νόμος, τύπῳ φερόμενος χρόνῳ ἄχρι τοῦ ἐντελεστέρου καὶ ἐναργοῦς προβάτου τυθέντος ἐν ἀληθείᾳ Χριστοῦ, οὗ προῆγεν ἐν τοῖς παλαιοῖς χρόνοις [ἄλλοις] θυόμενον τὸ πρόβατον τὸ αἰσθητόν. »ἡμῶν δὲ τὸ Πάσχα ἐτύθη Χριστός«.

ςݲ καὶ ιݲδݲ σχόλιον. »Οὐκ οἴδατε ὅτι ὁ κολλώμενος τῇ πόρνῃ ἓν σῶμά ἐστιν; ἔσονται γάρ, φησιν, οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν«.

ςݲ καὶ ιݲδݲ ἔλεγχος. Εἰ οὐκ ἀληθὴς ὁ νόμος, τίνιτῷ λόγῳ οἱ ἀληθεῖς τὰς μαρτυρίας ἀπὸ τοῦ νόμου λαμβάνουσιν; ὧν εἷς ὑπάρχει ὁ [*](5 I Kor. 3, 19b. 20 — 14 I Kor. 5, 7a — 27 I Kor. 6, 16) [*](V M 5—7 vgl. S. 121, 9—11 14 vgl. S. 121, 12 27f vgl. S. 121m 13f) [*](9 κύριος < 10 τοῦ λόγου aus τῶ λόγω V corr 11f ἀλλότριος *] ἀλλοτρίου V M 18 οὖ — δοκήσει < M | οὖ Corn.] οὐ V | οὐ ausradiert V 19 <ὅτι> * 21 ὡς < M | μαρτυρίας ὁμολγίας VM * 22 * etwa <δῆλον ὅτι σάρκα ἠμφίεστο> * | οὐκοῦν am Rande nachgetragen V corr 25 [ἄλλοις] *; ob aus ἄλλο? Jül. 27 κολλόμενος M 28 φησίν S. 121, 14] < V M)

ζݲ καὶ ιݲεݲσχόλιος. Μετηλλαγμένως· ἀντὶ γὰρ τοῦ »ἐν νόμῳ« λέγει »εν τῷ Μωυσέως νόμῳ«. λέγει δὲ πρὸ τούτου »ἢ καὶ ὁ νόμος ταῦτα οὐ λέγει«.

ζݲ καὶ ιݲεݲ ἔλεγχον. Κἄν τε ἐν τῇ δευτέρᾳ ἀποφάσει ἀλλάζῃς τὸ εἶδος, ὦ Μαρκίων, καὶ νομίσῃς ἀπὸ τοῦ πεποιηκέναι σε »ἐν τῷ νόμῳ Μωυσέως« ἀπαλλοτριοῦν διὰ τοῦ »Μωυσέως« θεοῦ τὸν νόμον, ἄνωθεν ὁ σύνδεσμος ἐλέγχει σου τὴν ἀφροσύνην, τό »ἢ καὶ ὁ νόμος ταῦτα οὐ λέγει · ἐν γὰρ τῷ νόμῳ γέγραπται· οὐ φιμώσεις βοῦν ἀλοῶντα«. οὐδὲν δὲ ἡμᾶς ἠδίκησας, κἄν τε προσθείης [*](b) τὸ ὄνομα Μωυσέως, ἀλλὰ ἡμᾶς μὲν ὠφέληας, κατὰ σαυτοῦ δὲ τὴν μαρτυρίαν ἔσφιγξας πανταχόθεν τε ὡμολόγησας ἀγνοῶν, τοῦ θεοῦ εἶναι τὸν Μωυσέως νόμον ἀπὸ τοῦ »ἐν τῷ νόμῳ Μωυσέως« καὶ »ὁ νόμος λέγει«. ἐπακολουθεῖ γὰρ ὁ ἀπόστολος συντιθέμνος ἐν τῷ [*](e) μετέπειτα εἰρηκέναι »μὴ τῶν βοῶν μέλει τῷ θεῷ; ἢ πάντως δι᾿ ἡμᾶς εἴρηκεν«. εἰ δὲ διὰ τοὺς ἀποστόλους εἴρηκεν ὁ νόμος, καὶ ὁ ἐν τῷ νόμῳ θεὸς λαλήσας ἐπιμελεῖται ἄρα τῶν ἀποστόλων τοῦ Χριστοῦ ἐν τῷ μὴ φιμοῦν αὐτοὺς παρακελεύεσθαι, ἤτοι τοῦ λαλεῖν τὴν τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ διδασκαλίαν ἤτοι τὴν ἐφήμερον τροφὴν παρὰ τῶν λαῶν ἀνενδεῶς αὐτοὺς ἔχειν. οὐκ ἄρα ἀλλοτρίους τοὺς ἀποστόλους ἑαυτοῦ τῆς θεότητος οἶδεν οὐδὲ οἱ ἁπόστολοι ἀλλότριον αὐτὸν θεὸν ἡγοῦνται. εἰ ἧσπερ ὑπὲρ πάντων μαρτυρίαν ὁ ἅγιος ἀπόστολος [*](d) ἀποστόλους φήσας »μὴ περὶ τῶν βοῶν μέλει τῷ θεῷ; ἀλλὰ διὰ τοὺς εἴρηκεν«. καὶ εἰ διὰ τοὺς ἀποστόλους εἴρηκε, κτιστὴς δέ ἐστιν ἀνθρώπων καὶ κτηνῶν, ἐξ ὧν βόες τε καὶ στρουθοί, ἑρπετά τε καὶ κνώδαλα, ἐνάλιά τε καὶ τὰ ἄλλα, ἄρα μέλει αὐτῷ περὶ πάν- [*](4 I Kor. 9, 9. 8 — 11 I Kor. 9, 8f — 17 I Kor. 9, 9f) [*](V M 4—6 vgl. S. 121, 15—17) [*](2 ἐναρραγῆ M 4—6 ἀντὶ γὰρ τοῦ — οὐ λέγει] ἀντὶ γὰρ τοῦ »καὶ ὁ νόμος ταῦτα οὐ λέγει« φησὶν ἐκεῖνος »εἰ καὶ ὀ νόμος Μωυσέως ταῦτα οὐ λέγει« S. 121, 15—17 5 ἢ Zahn] εἰ V M ebenso S. 121, 17 9 διὰ τοῦ »Μωυσέως« *] διὰ τὸν Μωυσέα V M | vor θεοῦ + <ἀπὸ>? * 10 τό *] ὅτι V M | ἢ] εἰ V M 11f φιμώσης V φειμώσης M 14 τε *] δὲ V M 16 συντιθέμωνος + < τῷ νόμῳ> ? * 17 μέλλει M 23 αὐτοῦ m 24 ἐξ ἦσπερ] ergänze μαρτυρίας = von welchem Zeugnis aus, vgl. das ἀφ᾿ οὗπερ S. 169, 13 | μαρτυρίαν *] μαρτυρίας V M 25 μέλει aus μέλλειν V corr μέλειν V M 26 καὶ + <γὰρ> ? *)

ιݲ καὶ ιݲςݲ σχόλιον. »Μὴ τῶν βοῶν μέλει τῷ θεῷ;«

ηݲ καὶ ιݲςݲ ἔλεγχος. Ἤδη διαπεπραγμάτευται καὶ διὰ πλάτους ἡρμήνευται ἐν τῷ πρὸ αὐτοῦ ῥητῷ. διὸ περιττὸν ἡγησάμενος αὖθις περὶ αὐτοῦ λέγειν ἠρκέσθην τοῖς προειρημένοις.

θݲ καὶ ιݲζݲ σχόλιον. »Οὐ θέλω γὰρ ὑμᾶς ἀγνοεῖν, ἀδελφοί, ὅτι οἱ πατέρες ἡμῶν ὑπὸ τὴν νεφέλην ἦσαν καὶ πάντες διὰ τῆς θαλάσ- [*](2 Psal. 35, 7 — 3 Hiob 38, 41 a — Hiob 38, 41b — 4 Psal. 144, 15—15 Matth. 10, 29 — 24 I Kor. 9, 9 — 28 I Kor. 10, 1—9a. 11) [*](V M 24 vgl. S. 122, 1 28—S. 164,9 vgl. S. 122, 2—12) [*](1 κατὰ τὴν — περὶ πάντων < M 3 τίς δεδωκέναι vor τίς δέδωκεν durchgestrichen V corr | βο///ράν, ρ ausradiert V corr 7 ἄλλως *] ἀλλὰ V M | [καὶ]* | <ὑπὸ> 11 † τῶν] lie wohl (καὶ oder) ἀληθῶς * 12 κατὰ τὸ αἰσθητὸν aus κατὰ τῶν αἰσθητῶν V corr κατὰ τῶν αἰσθητῶν M; κάτω αἰσθητῶν Pet., falsch: κατὰ τὸ αἰθητὸν bildet den Gegensatz su dem vorausgehenden διὰ τοῦ αἰνίγματος 26 ἡρμήνευται, ἡ auf Rasur V corr | περιττὸν U] περιττῶς V M 29 ἡμῶν S. 122, 3] ὑμῶν V M)

θݲ καὶ ιݲζݲ ἔλεγχος, Ὦ πολλῆς φρενοβλαβείας. τίς ἔχων ὀφθαλμοὺς [*](a) ἡλίου ἀντέλλοντος ἑαυτὸν ἀπὸ τοῦ φωτὸς πλανήσει; εἰ γὰρ πατέρας ἑαυτοῦ τοὺς τότε λέγει ὁ ἅγιος ἀπόστολος καὶ ὑπὸ νεξέλην καὶ διὰ θαλάσσης διεληλυθέναι καὶ πνευματικὸν βρῶμα καὶ πόμα εἶναι, βεβρωκέναι δὲ καὶ πεπωκύναι ἐκ πνευματικῆς ἀκολουθούσης πέτρας, Χριστὸν δὲ εἶναι τὴν πέτραν φάσκει, τίς πεισθήσεται Μαρκίωνος [*](b) τῇ ἀνοίᾳ, τοῦ σκοτίζοντος ἑαυτοῦ τὸν ροῦν καὶ τῶν ἀκουόντων αὐτοῦ, ἀλλότριον φάσκειν τὸν Χρστὸν τῶν ἐν νόμῳ γενομένων, ὁμολογουμένων δὲ παρὰ τοῦ ἀπστόλου ἐν ἀληθείᾳ καὶ οὐκ ἐν δοκήσει; φάσκει δὲ ὁ ἀπόστολος μὴ ἐν τοῖς πλείστοις τὸν Χριστὸν ηὐδοκηκέναι, πάντως διὰ παράνομον πρᾶξιν τῶν αὐτῶν. εἰ δὲ οὐκ ηὐδόκησεν ἐν τοῖς κατὰ τὸν νόμον παράνομα ἐργασαμένοις, ἄρα ἀγανακτεῖ πρὸς τοὺς τοιούτους, ὡς αὐτοῦ δεδωκότος τὸν νόμον, καὶ δικάσκει ἑαυτοῦ τὸν νόμον ὑπάρχειν, καιρῷ δοθέντα καὶ δικαίως ἐξυπηρετηθέντα ἄχρι τῆς ἐνσάρκου αὐτοῦ παρουσίας. πρέπον γάρ ἐστιν οἰκοδεστότῃ καθ᾿ ἕκαστον καιρὸν ἁρμοδίως ἐπιτάσσειν τοῖς ἑαυτοῦ οἰκέταις τὰ πρέποντα. εὐθὲς δὲ ἐπιφέρει λέγων »ταῦτα δὲ τύποι [*](d) ἡμῶν ἐγενήθησαν, πρὸς τὸ μὴ εἶναι ἡμᾶς ἐπιθυμητὰς κακῶν, καθὼς κἀκεῖνοι ἐπεθύμησαν. μηδὲ εἰδωλολάτραι γένεσθε, καθώς τινες αὐτῶν«· οὐχὶ κατὰ πάντων τὴν ψῆφον διεξιών. καὶ πόθεν οἶδας [*](e) ταῦτα, ὦ ἀπόστολε; ἐπιφέρει »ὡς γέγραπται« φήσας »ἐκάθσεν ὁ λαὸς φαγεῖν καὶ πιεῖν καὶ ἀνέστησαν παίζειν«. ἅρα γοῦν ἀληθὴς ἠ γραφή, ἐξ ἧς καὶ τὸν ἔλεγχον κατὰ τῶν ἀνόμων ὁ ἀπόστολος λαμβάνει. εἶτα πάλιν »μηδὲ πειράζωμεν τὸν κύριον«. ὁ δὲ Μαρκίων ἐντὶ τοῦ [*](V M) [*](1f καὶ πάντες—πόμα < S. 122, 4f 5 κἀκεῖνοι S. 122, 8 6 ὡς S. 122,9] καθὼς VM 8 ἕως ὅπου] ὅπου aus ἕως ὅπου V corr ὅποτ Μ 9 ἐκείνοις, ἐγράφη δὲ < S. 122,11 12 νεφέλην *] νεφέλης VM 17 τὸν U] τῶν VM 25 ἔκαστον, καστον auf Rasur V corr 32 ἑξῆς Μ 33 πειράζωμεν, ω aus o V corr πειράζομεν Μ)

ῑ καὶ ιݲηݲ σχόλιον. »Τί οὖν φημι; ὅτι ἱερόθυτον τἰ ἐστιν ἤ εἰδωλόθυτον τὶ ἐστιν; ἀλλ᾿ ὅτι ἅ θύουσι, δαιμονίοις καὶ οὐ θεῷ«. προσέθετο δὲ ὁ Μαρκίων τὸ ἱερόθυτον.

ῑ καὶ ιݲηݲ ἔλεγχος. »Τί οὖν φημι; εἰδωλόθυτον τί ἐστιν; ἀλλ᾿ ὅτι ἅ θύοσει, δαιμονίοις θύονσι καὶ οὐ θεῷ«. οὐκ ἀπηγόρευσε τὸν παλαιὸν τῶν πατέρων χρόνον ὁ ἀπόστολος ἕως αὐτοῦ καὶ ἕως ἐνέστηκεν Ἱερουσαλὴμ ἀπὸ τοῦ εἰπεῖν τοὺς εἰς τὰ εἔδωλα θύοντας δαιμονίοις θύειν καὶ οὐ θεῷ. οὐκ ἔρα κατέρινε τῶν θεῷ θυσάντων, [*](b) ὅτε χρεία θυσιῶν ἦν. κατακρίνει δὲ τοὺς θύνοτας εἰδώλοις, οὐ διὰ τὸ θύειν ἀλλὰ διὰ τὸ ἀντὶ θεοῦ εἰδώλοις θύειν. οὔτε γὰρ θύουσιν, ἵνα τροφὴν ἑαυτοῖς ἐκ θεοῦ κεχαρισμένην εἰς μετάληψιν ἐργάσωνται, ἀλλὰ δαίμοσι θύοντες καὶ ματαιοφροσύνῃ *. σὺ δέ, ὦ Μαρκίων, [*](c) προσέθκας τὸ ἱερόθυτον, νομέας ἀπὸ τοῦ μεμίχθαι τὰ δύο ὀνόματα, ἱεροῦ τε καὶ εἰδώλου, συνάπτεσθαι τῶν δύο τρόπων τὴν σχέσιν. καὶ οὐκ ἔστιν τοῦτο. εἰ μὲν γὰρ μετὰ τὸ ἐλθεῖν τὴν καινὴν διαθήκην [*](d) ἐθύετο τῷ Χριστῷ κατ᾿ ἰδίαν καὶ εἰς ὄνομα αλὐτοῦ ζῷα ἀνφέρετο, πιθανὸν ἄν σοι ηὑρίσκετο τὸ τῆς συκοφαντίας ψεῦδος, ὡς τῶν νῦν [*](15 I Kor. 10, 19f) [*](V M 15—17 vgl. S. 122, 13—15) [*](1 κύριος δὲ καὶ Χριστὸς] Χριστὸν δὲ καὶ κύριον V | ὑπάρχειν V 7 δὲ hinter ἐγράφη getilgt V 7f ὁ γράψας—νουθεσίαν1 < Μ 7 τὰ γεγονότα τότε am Rande nachgetragen V corr 8 τὸ] lies τοῦ?* 15 ἱερόθυτον, ἱερο auf Rasur statt εἰδωλο V corr 17 προσέθετο—ἱερόθυτον<S. 122,14f 21 ἀπὸ] διὰ? Jül. 23 ὅτε] ὅτε] ὅτι Μ 24 θεοῦ Pet.] θεῶ VM 26* <δουλεύουσιν> *)

Καὶ πανταχόθεν διέπεσέ σου ἡ ψευδήγορος διάνοις, ἀποδειχθείσης [*](f) τῆς ἀληθείας, ὅτι οἱ θύοντες εἰδώλοις (ἤτοι κατὰ τὸν αὐτῶν λόγον ἱερόθυτον ὅ ἐποίουν ἥ ποιοῦσι *) ψεῦδος ἐργαζομενοι δαιμονίοις θύονσι καὶ οὐχὶ θεῷ· ἀλλ᾿ οὐχ οἵ ποτε κατὰ νόμον θύσαντες δικαιότατα. νῦν δὲ μηκέτι τούτου γενομένου, αὐτοῦ θέλοντος, ὡς [*](g) καὶ ἀπὸ τῶν ἀνέκαθεν διὰ Ἰερεμίου τοῦ προφήτου ἔλεγεν »ἴνα τί μοι λίβανον ἐκ Σαβᾶ φέρεις καὶ κινάμωμον ἐκ γῆς μακρόθεν; ἵνα τί πάλιν »αἱ θυσίαι σου οὐχ ἥδυνάν μοι« καὶ ἄλλοτε »ἆρόν σου τὰς θυσίας, Ἰσραήλ, καὶ φάγετε ρέα. οὐ γὰρ ἐνετειλάμην τοῖς πατράσιν ὑμῶν ἐν ἡμέρᾳ ἐπιλαβομένου μου τῆς χειρὸς αὐτῶν ἐξαγαγεῖν αὐ- τοὺς ἐκ γῆς Αἰγύπτου περὶ θυσιῶν, ἀλλὰ τοῦτο ἐνετειλάμην αὐτοῖς, ἕκαστον ποιεῖν δικαιοσύνην πρὸς τὸν πλησίον«· αὐτοῦ δὲ λέγοντος [*](h) ὅτι οὐκ ἐνετειλάμην καὶ αὐτοῦ ἐν τῷ νόμῳ λέγοντος τῷ Μωυσῇ ὅτι »ἕκαστος τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ ἐὰν προσενέγκῃ θυσίαν ἐκ βοῶν ἢ προβάτων, ἄρσεν ἄμωμον προσφερέτω« καὶ πάλιν »ἐάν τις ἀμάρτῃ καὶ γένηται ἔν τινι πλημμελείᾳ, προσαγάγῃ πρόβατον« καὶ πάλιν »ἐὰν ἁμάρτῃ ὁ λαός, προσενέγκῃ μόσχον«, ἔδειξε μὲν εὐπροσδέκτως αὐτὸν κομίζεσθαι τὰς ὑπὲρ σωτηρίας τοῦ λαοῦ ποτε τελεσθείσας θυσίας, [*](15 Jerem. 6,20a — 17 Jerem. 6, 20c — 17 — 21 Jerem. 7, 21ff — 23 vgl. Len. 22, 18f — 24 vgl. Lev. 5, 17f — 25f vgl. Lev. 4, 13f) [*](V M) [*](3 δαίμοσι θυόντων Corn.] δημοσιευόντων V M 6 ὅμως *] ὁμοῦ VM | ἐκρίνετο Pet.] ἔκρινε VM 12 ὅ ἐποίουν ἤ ποιοῦσι ψεῦδος am Rande nach- getragen V corr ] ἤ] lies καὶ?* | * ergänze etwn <καλεῖται ἤ εἰδωλόθυτον, ὅμως> * 13 οὐχὶ] οὐ Μ | ἀλλ᾿ οὐχ οἱ am Rande nachgetragen V corr | θύ- σαντες auf Rasor V corr 13f nach δικαιότατα Rasor von 6 Buchstaben V 14 νῦν δὲ auf Rasor Vcorr | vῦν δὲ—γενομένου] ein Nachsatz fehlt | αὐτοῦ] τοῦ θεοῦ?* 15 Ἰηρεμίου, ηρεμι auf Rasor V core 17 θυσίαι σου οὐχ] θυσίαις οὐχ Μ | οὐχ, χ auf Rasur Vcorr 27 ποτε am Rande nachgetragen Vcorr | ποτε τελεσθείσας] ὑποτελεσθείσας Μ)

ιݲαݲ καὶ ιݲθݲ σχόλιον. »Ἀνὴρ οὐκ ὀφείλει κομᾶν, δόξα καὶ εἰκὼν θεοῦ ὑπάρχων«.

ιݲαݲ καὶ ιݲθݲ ἔλεγχος. Εἰκόνα οὐ μόνον τὸν ἄνθρωπον θεοῦ ὁρίζεται ὁ ἀπόστολος, ἀλλὰ καὶ δόξαν. τὴν κομην δὲ ὑποτιθένενος σωματικήν, οὖσαν κατ᾿ ἰδίαν ἐν σώματι καὶ οὐκ ἐν ψυχῇ, οὐκ ἀλλότριον ἄρα θεοῦ τὸ ποίημα ὀμίζεται τοῦ ἀγαθοῦ διὰ τοῦ ὁμολογεῖν αὐτὸν τὰ ἀπὸ παλαιᾶς ἐν καινῇ πληρούμενα διαθήκῃ.

ιݲβݲ καὶ κݲ σχόλιον. »Ἀλλὰ ὁ θεὸς συνεκέρασε τὸ σῶμα«.

ιݲβݲ καὶ κݲ ἔλεγχος. Εἰ ὁ θεὸς συνεκέρασε τὸ σῶμα, οὐκ ἔλλον δὲ θεὸν ὁ ἀπόστολος κηρύσσει ἀλλὰ τὸν ὄντα, ὁμολογεῖ δὲ τὸν θεὸν τὸ σῶμα τοῖς μέλεσι κεκερακέναι, οὐκ ἄλλον οἶδεν δεὸν ἀλλ᾿ ἤ τὸν κημιουργόν, αὐτὸν ἀγαθὸν καὶ κτιστὴν καὶ δίκαιον, πάωτων ποιητήν, ἐξ ὧν πάντων ἔν ἔργον ὐπάρχει ὀ ἄνθρωπος, ὁ τοῖς μέλεσιν ὑπ᾿ αὐτοῦ καλῶς κεκερασμένος.

ιݲγݲ καὶ κα σχόλιον. Πεπλανημένως ὁ Μαρκίων <μετὰ τό> »ἀλλὰ ἐν ἐκκλησίᾳ θέλω πέντε λόγους τῷ νοί μου λαλῆσαι«, προσέθετο »διὰ τὸν νόμον«.

ιݲγݲ καὶ κα ἔλεγχος. Ἄρα καὶ αἱ γλῶσσαι ἐκ τοῦ χαρίσματος τοῦ [*](a) πνεύματός εἰσι. γλώσσας δὲ ὀποίας λέγει ὁ ἀπόστολος; * ὅπως γνῶ- <σιν οἱ> τὰς φωνὰς τὰς Ἑβραίδας τὰς διαφόρως καὶ ποικίλως ἐν ἑκόστῃ λέξει καλῶς μετὰ σοφίας ποικιλθείσας, ἀλλὰ καὶ τὴν κομπώδη γλῆσσαν τῶν Ἑλλήνων αὐχοῦντες, τὸ ἀττικίζειν καὶ αἰολίζειν καὶ Δωρικῶς φθέγγεσθαι, * τινὲς τῶν παρὰ τοῖς Κορινθίοις τὰς πτύρ- σεις καὶ στάσεις ἐργασαμένων, οἷς ἡ ἐπιστολὴ ἐπεστέλλετο. καὶ ὡμο- λόγησε μὲν χάρισμα εἶναι πνευματικὸν τὸ ταῖς Ἑβραϊκαῖς λέξεσι κεχρῆσθαί τε καὶ τὸν νόμον διδάσκειν, οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ τὰ ἄλλα κομπώδη καθελὼν τὴς τῶν Ἑλλήνων γλώσσης ἔφησεν μᾶλλον γλώσσαις αὐτὸν αὐτῶν λαλοῦντα διὰ τὸ εἶναι αὐτὸν Ἑβραῖον ἐξ Ἑβραίων, παρὰ τοῦς πόδας Γαμαλιὴλ ἀνατεθραμμένον, ὧν Ἑβραίων τὰ γράμματα ἐν ἐπαίνοις τίθησι καὶ τῆς τοῦ πνεύματος δωρεᾶς ὄντα χαρίσματα *· διὸ καὶ περὶ τῶν αὐτῶν [καὶ] Τιμοθέῳ γράφων ἔλεγεν »ὅτι ἀπὸ νεότητος ἱερὰ γράμματα ἔμαθες«. ἐτι δὲ προστιθὶς <πρὸς> [*](e) [*](1 Ι Κοr. 12, 24 — 8 I Kor. 14, 19 — 12 zum Sinn vgl. haer. 69, 68, 4 ὅπως καθέλοι <τὸν τῦφον) τῶν αύχούτων τὴν Ἑβραίδα καὶ καταξιώσῃ καὶ ἑτέρας γλώσ- σας εἰς πλήρωσιν τῶν περὶ αὐτοῦ ἑητῶν — 21f vgl. Phil. 3, 5 Act. 22, 3 — 25 II Tim. 3, 15) [*](V M 1 vgl. S. 122, 17 8—10 vgl. S. 122, 18f) [*](5 καὶ vor πάντων ausradiert Vcorr 7 κερασάμενος Μ 8 ὁ Μαρκίων <S. 122, 18 | <μετὰ τὸ> * 9 προσέθετο *, vgl. S. 169, 23f] ἑτέρως δὲ V M u. S. 122, 19 12 * <»ἐν ἐκκλησίᾳ« λέγει ὁ ἀπόστολος,> * 12f γνῶ<σιν οἱ> *] γνῶ οὐ VM 14f τὴν κομπώδη γλῶσσαν, ν δη αν auf Rasur Vcorr 16 διορικῶς V δοριστικῶς Μ | * ergänze etwa <ὅτι οὐ μίαν μόνον γλῶσσαν προσίεται ὁ θεὸς ἐν ἐκκλησίᾳ, ὡς ἐνόμιζον> *, vgl. haer. 69,68,4 17 ἐργασαμένων, ένων auf Rasur Vcorr 17f ὁμολόγησε Μ 22 Ἑβραίοις aus Ἑβραίων Vcorr Ἑβραίοις Μ 24 * <ὑποδείκνυσιν> * | καὶ1 < V | [καὶ] * 25 ἔτι Dind.] ὅτι VM | <πρὸς> *)

Κρῆτες ἀεὶ ψεῦσται, κακὰ θηρία, γαστέρες ἀργαί«, ἵνα τὸν Ἐπιμενίδην δείξῃ, ἀρχαῖον ὄντα φιλόσοφον καὶ κτιστὴν τοῦ παρὰ Κρηςὶν εἰδώλου· ἀφ᾿ οὗπερ καὶ Καλλίμαχος ὁ Λίβυς τὴν μαρτυρίαν εἰς ἑαυτὸν συνανέτεινε, ψευδῶς περὶ Διὸς λέγων·

Κρῆτες ἀεὶ ψεῦσται· καὶ γὰρ τάφον, ὦ ἄνα, σεῖο

Κρῆτες ἐτεκτήναντο, σὺ δ᾿ οὐ θάνες· ἐσςὶ γὰρ αἰεί.

καὶ ὁρᾷς πῶς διηγεῖται περὶ γλωσςῶν ὁἅγιοςἀπόστολος, »ἀλλὰ θέλω [*](f) πέντε λόγους ἐν ἐκκληςίᾳ τῷ νοΐ μου« τουτέστιν διὰ τῆς ἑρμηνείας »frqasai«. ὡς ὁ προφήτης ἐν πνεύματι ἁγίῳ εἰς τὸν νοῦν προκεχορηγημένα φέρων εἰς φῶς διὰ τῆς προφητείας ὠφελεῖ τοὺς ἀκούοντας, οὕτως κἀγὼ <θέλω>, φηςί, λαλῆσαι εἰς ἀκοὴν τῆς ἐκκληςίας καὶ οἰκοσομὴν καὶ μὴ διὰ τοῦ κόμπου Ἑλληνίδος τε καὶ Ἑβραΐδος ἑαυτὸν οἰκοδομεῖν τὸν εἰδότα καὶ οὐχὶ τὴν ἐκκληςίαν δι᾿ ἦς ἐπίσταται γλώσσης. σὺ [*](g) δὲ προςέθηκας, ὦ Μαρκίων, τό »διὰ τὸν νόμον«, ὡς τοῦ ἀποστόλου λέγοντος »θέλω πέντε λόγους ἐν ἐκκληςίᾳ <λαλῆσαι> διὰ τὸν νόμον«. αἰδέσθητι, Βαβυλὼν δευτέρα καὶ καινὴ Σοδόμων πολυμιξία. ἕως πότε συγχεῖς τὰ γλώσσας; ἕως πότε τολμᾷς κατὰ τῶν ὑπὸ σοῦ [*](5 vgl. Act. 17, 18 ff (6, 10) — 9 ff Tit. 1,12 —11 f vgl. Diels, Vorsokratiker3 68 B 1 u. A 1; II 188, 31 ff u. 186, 1 ff. 13 ff — 15 Hymn. in Jov. 8f (vgl. Clemens Al. protr. 37, 4; I 28, 9f Stählin u. Hieron. ep. 70,2,2; s, 701, 9 ff Hilberg)) [*](V M) [*](5 * etwa <τῇ σοφίᾳ κηρύσσοντος, τὸ εὐαγγέλιον ἐν Ἀθήναις>*, vgl. z. 9 φήσαντος 7 τῆς ἐπιγεγραμμένης τῷ θεῷ ἀγνώσῳ Dind.] τῆς ἀντὶ ἀγνώστω ἐπιγεγραμμένη τῶ θεῶ ἀγνώστως VM | ῥητῶς *] ῥητορικῶς VM 8 αὐτοῦ+θεῦ VM. (ωγλ. Ζ. 7) 12 κτιστὴν *, nach Diog. 1 112 u. 115, Vorsokraier3 II 186, 1. 13] μίθρα VM (θ auf Rasur V corr) 14 ψευδῶς] sofern er selbst Zeus für unsterblich erklärt, vgl. cat. in Tit. VII 90, 8 ff Cramer (Klosterm.) 19 ἀγίῳ + <τὰ>?* | προκεχωρημέναγηα, γη Vcorr 21 <θέλω>* 25 <λαλῆσαι>* 26f ἕως— γλώσσας am Rande nachgetragen Vcorrr 27 συνέχεις M)

ιݲδݲ καὶ κݲβݲ σχόλιον. »Ἐν τῷ νόμῳ γέγραπται ὅτι ἐν ἑτερογλώσσοις καὶ ἐν χείλεσιν ἑτέροις λαλήσω πρὸς τὸν λαὸν τοῦτον«.

ιݲδݲ καὶ κݲβݲ ἔλεγχος. Εἰ μὴ ἐπλήρωσε κύριος τὰ ἐν τῷ νόμῳ [*](a) προειρημένα, τίς ἦν χρεία τὸν ἀπόστολον ὑπομνῆσαι τὰ ἀπὸ νόμου ἐν καινῇ διαθήκῃ πληρούμενα; ὡς καὶ ὁ σωτὴρ ἔδειξεν ὅτι αὐτὸς ἦν ὁ καὶ τότε ἐν νόμῳ λαλήσας καὶ κατὰ ἀπειλὴν ὁρίσας αὐτοῖς λέγων »διὸ προςώχθισα τῇ γενεᾷ ταύτῃ καὶ εἶπον, ἀεὶ πλανῶνται τῇ καρδίᾶ, καὶ ὤμοσα εἰ εἰδελεύσονται εἰς τὴν κατάπαυςίν μου«· διὸ καὶ ἐν ἑτερογλώσσοις ἐπηγγείλατο λαλῆσαι αὐτοῖς, ὡς καὶ ἐλάλησε, καὶ οὐκ εἰσῆλθον. τοῦτο γὰρ εὑρίσκεται λέγων τοῖς αὐτοῦ μαθηταῖς »ὑμῖν δέδοται [*](b) τὰ μυστήρια τῆς βασιλείας, ἐκείνοις δὲ ἐν παραβολαῖς, ἵνα βλέποντες μὴ βλέπωσι« καὶ τὰ ἐξῆς. πανταχοῦ τοίνυν ἐν τῇ καινῇ τὰ ἀπὸ παλαιᾶς πληρούμενα παντί τῳ σαφές ἐστιν ὅτι οὐχ ἑτέρου θεοῦ καὶ ἑτέρου θεοῦ, ἀλλὰ τοῦ αὐτοῦ αἱ δύο διαθήκαι συνίστανται.

ιݲεݲ καὶ κݲγݲ σχόλιον. »Αἱ γυναῖκες ἐν ἐκκλησίᾳ σιγάτωσαν· οὐ γὰρ ἐπιτέτραπται αὐταῖς λαλεῖν, ἀλλὰ ὑποτασςέσθωσαν, καθὼς καὶ ὁ νόμος λέγει«.

ιݲεݲ καὶ κݲγݲ ἔλεγχος. Εἰ κατὰ τὸν νόμον διατάσσεται ὁ ἅγιος τῦ [*](a) θεοῦ ἀπόστολος τὴν εὐταξίαν τῇ ἁγίᾳ τοῦ θεοπῦ ἐκκληςίᾳ, οὐκ ἄτακτος ὁ νόμος, ἀφ᾿ οὗπερ τὴν εὐταξίαν μετακομίζεται οὐδὲ ἀλλοτρίου θεοῦ [*](3 Gen. 19, 5 — 4 ff vgl. Gen. 19, 11 — 11 vgl. math. 5, 17 — 12 I Kor. 14, 21 — 18 Psal. 94, 10 f vgl. I Kor. 14, 21 (Deut. 28, 49 Jes. 28, 11f) — 21 Mark. 4, 11f — 26 I Kor. 14, 34) [*](V M 12f vgl. S. 122, 20f 26—28 vgl. S. 123, 1—3) [*](3 vor κατὰ + καὶ Μ 3f κατὰ — ἐπειχειρεῖς am Rande nachgetragen V corr 8 <τό>* 9 σοῦ*] σοὶ VM 13 ἐν S. 122, 20] < V M 23f lies wohl τῶν . . . πληρουμένων * 26 ἐν ταῖς ἐκκληςίαις S. 123, 1 27 ἐπιτέτραπται S. 123, 1 f] ἐπιτρέπεται VM)

ιݲςݲ καὶ , κݲδݲ σχόλιον. Περὶ ἀναστάσεως νεκρῶν· »γνωρίζω δὲ ὑμῖν, ἀδελφοί, τὸ εὐαγγέλιον, ὃ εὐηγγελιςάμην ὑμῖν«. καὶ ὅτι »εἰ Χριστὸς οὐκ ἐγήγερται, μάταιον«καὶ τὰ ἑξῆς. »οὕτως κηρύσσομεν καὶ οὕτως ἐπιστεύσατε«, »ὅτι χριστὸς ἀπέθανε καὶ ἐτάφη καὶ ἐγήγερται τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ«. »ὅταν δὲ τὸ θνητὸν τοῦτο ἐνδύσηται ἀθαναςίαν, τότε γενήσεται ὁ λόγος ὁ λεγραμμέος· κατεπόθη ὁ θάνατος εἰς νῖκος«.

ιݲςݲ καὶ κݲδݲ ἔλεγχος. »Γνωριξω δὲ ὑμῖν, ἀδελφοί, τὸ εὐαγγέλιον, [*](a) ὃ εὐηγγγελιελιςάμην ὑμῖν«. εἰ εὐηγγελίσατο καὶ αὐτὸ πάλιν γνωρίζει, οὐκ ἄλλο τι εὐαγγέλιον οὔτε ἄλλη γνῶσις μετὰ τὴν μίαν καὶ τὸ ἑν, ὅπερ ἓν τυγχ;νει διὰ τῶν τεσςάρων εὐαγγελίων καὶ τῶν ἀποστόλων, ἵνα ἐλέγξῃ τὸν μαρκίωνα τὸν μετὰ τοσαῦτα ἔτη ἥκοντα, μετὰ χρόνους τοῦ καλουμένου Ὑγίνου, τοῦ Ῥωμαίων ἐπισκόπου τοῦ κατὰ διαδρρὴν ἐνάτου γενομένου ἀπὸ τῆς τῶν ἀποστόλων Πέτρου καὶ [*](4 Gen. 3, 16 — 14 I Kor. 15, 1. 17. 11. 3f. 554f —25ff vgl. haer. 27, 6, 7; I 310, 5ff haer. 41, 41 —1, 5; P 91, 1f 1f haer. 42, 1,7; Π 94, 21f u . Irenaeus adv. haer. 1 27, 1; 1 214f Harvey Κέρδων . . . ἐπιδημήσας ἐν Ῥώμῃ ἐπὶ Ὑγίνου ἔνατον καλῆρον τῆς ἐπισκοπιδικῆς διααδοχῆς ἀπὸ τῶν ἀποστόλων ἔχοντος ΙΙΙ 4, 2f ; Π 17 f Harvey Kqerdv δὲ ὁ πρὸ μαρκινμες καὶ αὐτὸς ἐπὶ Ὑγίνου ὂς ἦν ἔνατος ἐπίσκπος . . . Mareion autem illi succedens invaluit sub Aniceto, decimum locum episcopatus comtminte) [*](V M 14—20 vgl. S. 123, 4—9) [*](10 [θεοῦ]* | ὐπάρχει] ἠ καινὴ ἔχει M 20 εἰς ωῖκος S. 123, 9] < V M 23 ἄλλο τι *] ἄλλοθεν VM 24 ὧπερ aus ὅπερ v corr ὧπερ M | ἕν τυγχάνει Pet.] ἐντυγχάνει VM 26 Ὑγίνου * , vgl. oben S. 94, 21 μετὰ τὸ τελευτῆσαι Ὑγῖνον . . . οὗτος δὲ ἔνατος ἦν ἀπὸ Πέτρου καὶ Παύλου] Ἀνικήτου ΩΜ 27 ἐ///νάτου, ν ausradiert V corr | ἀπὸ τῆς τῶν fam Rande nachgetragen V corr)

Τῆς πρὸς Κορινθίους β·ݲ αὕτη δὲ τρίτη κειται παρὰ τῷ Μαρκίωνι, μετηλλαγμένως δὲ διὰ τὸ πρώτην παρ᾿ αὐτῷ τετάχθαι τὴν πρὸς Γαλάτας.

αݲ καὶ κݲεݲ σχόλιον.»Οσαι γὰρ ἐπαγγελίαι θεοῦ εν αὐτῷ τὸ ναί· διὸ καὶ δι᾿ αὐτοῦ τὸ ἀμὴν τῷ θεῷ«.

αݲ καὶ κݲεݲ ἔλεγχος. Διάνοιξον τοὺς ὀφθαλμούς σου καὶ σώθητι, [*](a) ὦ Μαρκίων. εἰ δὲ σὺ οὐκέτι δύνασαι (τετελεύτηκας γάρ), οἱ ὑπὸ σοῦ ἀπατηθέντες ἀνοιξάτωσαν τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτῶν καὶ φυγέτωσαν ἀπὸ σοῦ ὡς ἀπὸ ἑρπετοπῦ δεινοῦ καὶ λυμαινομένου τοὺς ἐγγίζοντας. εἰ γάρ »ὅσαι ἐπαγγελίαι θεοῦ, ἐν αὐτῷ τὸ ναί«, ἐπαγγελίας δὲ θεοῦ [*](b) οἶδεν ὁ ἀπόστολος διὰ τοῦ νόμου καὶ τῶν προφητῶν, ἄρα γε ἐν Χριστῷ τὸ ναὶ τῶν ἐπαγγελιῶν τοῦ πληρώματος ἐβεβαιοῦτο. οὐκ [*](c) ἀλλότριος οὖν ὁ Χριστὸς τοῦ παλαιοῦ νόμου καὶ τῶν προφητῶν, οὐδὲ τοῦ θεοῦ τοῦ λαλήσαντος ἐν τῷ νόμῳ καὶ ἐν Χριστῷ τὰς αὐτοῦ ἐπαγγελίας πεπλη ρωκότος. ἀλλ᾿ οὐδὲ ἀντίθετος ὁ Χριστὸς τῷ θεῷ τῷ δεδωκότι νόμον καὶ προφήτας. διὰ γὰρ τὸ ἐν αὐτῷ τὰς ἐπαγγελθείσας [*](d) ὑποσχέσεις ναὶ γίνεσθαι, διὰ τοῦτο, φησί, καὶ δι᾿ αὐτοῦ τὸ ἀμὴν τῷ θεῷ· θεοῦ μὲν πατρὸς ἐπαγγειλαμένου, Χριστοῦ δὲ [τοῦ] καὶ βεβαιοῦντος καὶ † κυρίου τὸ ἀμὴν περιποιουμένου δι᾿ αὐτοῦ ἐν τοῖς δι᾿ αὐτοῦ τῇ ἐπαγγελίᾳ βεβαιωθεῖσιν καὶ ἐπεγνωκόσιν τὸν πατέρα αὐτοῦ ἐν νόμῳ λελασηκότα καὶ ἐν εὐαγγελίῳ τοῖς πεπιστευκόσι [*](1 Ι Kor. 15, 54 — 4 Matth. 27, 52f — 11 II Kor 1, 20) [*](VM 11f vgl. S. 123, 11f) [*](1 μέ<λλον> Pet.] με V M 11 ὅσαι γὰρ S. 123, 11 vgl. Z. 17] πᾶσαι γὰρ αἱ V M | vor θεοῦ + τοῦ M 12 δι᾿ οben drüber V corr 14 ὑπὸ] ἀπὸ V 15 ἀποτηθέντες M 17 ὅσα V M | vor θεοῦ + τοῦ M 18 vor διὰ + <τὰς> ? * 19 lies τοῦ πληρώματος τῶν ἐπαγγελιῶν?* 24 ναὶ Öh.] εἶναι V M 25 διὰ vor τοῦ durchgestrichen Vcorr | | [τοῦ]* 26 † κυρίου] lies wohl κυρίως doer <ὡς> κυρίου <τοῦ πνεύματος> * | τὸ aus τω, θωݲ (vor ἀμὴν) durchgestrichen Vcorrq vieleicht 1 τᾷ θεῷ vor τὸ ἀμὴν einzusetzen * 27 ἐπεγνωκόσιν *] ἐπιγνωσθεῖσιν VM)

βݲ καὶ κݲϛݲ σχόλιον. »Οὐ γὰρ ἑαυτοὺς κηρύσσομεν, ἀλλὰ Χριστὸν Ἰησοῦν κύριον, ἑαυτοὺς δὲ δούλους ὑμῶν διὰ Ἰησοῦ, ὅτι ὁ θεὸς ὁ εἰπών· ἐκ σκότους φῶν λάμψει«.

βݲ καὶ κݲϛݲ ἔλεγχος. Οὐ κηρύσσουσιν ἑαυτοὺς οἱ ἀπόστολοι, ἀλλὰ [*](a) Xριστὸν Ἰησοῦν κύριον. διὸ οὐκ ἔνι αἵρεσις οὐδὲ ἐκκλησία εἰς ὄνομα Παυλίους ἤ Βαρθολομαίους ἤ Θαδδαίους, ἀλλὰ ἀπ’ ἀρχῆς ἕν κήρυγμα πάντων τῶν ἀποστόλων, οὐκ αὐτοὺς κηρύσσον ἀλλὰ Χριστὸν Ἰησοῦν κύριον. διὸ καὶ ὄνομα τῆς ἐκκλησίας οἱ πάντες ἕν ἐπέθεντο, οὐχ ἑαυτῶν ἀλλὰ τοῦ κυρίου αὐτῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἀπὸ Ἀντιοχείας ἀρξαμένων Χριστιανῶν καλεῖσθαι· ὅπερ ἐστὶν ἡ μόνη καθολικὴ ἐκκλησία, οὐκ ἄλλο τι ἔχουσα <ὄνομα> ἀλλὰ Χριστοῦ, Χριστιανῶν οὖσα ἐκκληία, οὐ Χριστῶν ἀλλὰ Χριστιανῶν, τοῦ μὲν ἑνὸς ὑπάρχοντος, τῶν δὲ ἀπὸ τοῦ ἑνὸς Χριστιανῶν καλουμένων. μετὰ ταύτην δὲ καὶ [*](c) τοὺς αὐτῆς κήρυκας πᾶσαι *, οὐκέτι τοῦ αὐτοῦ χαρακτῆρος * φαινόμεναι διὰ τῶν ἐπιθέτων ὀνομάτων Μανιχαίων καὶ Σιμωνιανῶν καὶ Οὐαλεντίνων καὶ Ἐβιωναίων· ὧν εἷς καὶ σύ, Μαρκίων, ὑπάρχεις, καὶ σοὺ τὸ ὄνομα ἐπικέκληνται οἱ ὐπὸ σοῦ ἠπατημένοι, ὡς σεαυτὸν κηρύξαντος καὶ οὐχὶ Χριστὸν. εἶτά φησιν »ὅτι ὁ θεὸς ὁ εἰπών· ἐκ [*](d) σκότους φῶς λάμψει«. ὁ θεὸς δὲ ποῖος ἀλλ’ ὁ εἷε ὁ ἐν τῷ προφήτῃ δείξας ἐκ σκότους φῶς, τουτέστιν ἀπὸ τῆς τῶν ἀυθρώπων ἀπιστίας καὶ ἀγνωσίας φῶς καὶ γνῶσιν ἐν Χριστῷ λάμψαν ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν τῶν ποτε ἐθνῶν εἰδωλολατρούντων, νῦν δὲ θεὸν <ἐπεγνωκότων> τὸν τότε ἐν τῷ προφήτῃ προεπαγγειλάμενον τὸ φῶς ἑαυτοῦ ἐν τῷ κόσμῳ λάμψαι, ὡς· οὐκ ἀλλοτρίου ὄντος παλαιᾶς καὶ καινῆς διαθήκης· ὡς ἡμῖν ἔθος γέγονε πείθειν σε, ὦ Μαρκίων, ἀφ’ ὧν ἔχεις γεγραμμέωνν λειψάνων τοῦ εὐαγγελίου, καὶ μὴ ὑπὸ σοῦ ἀπατᾶσθαι.

γݲ καὶ κݲζݲ σχόλιον. »Ἔχοντες δὲ τὸ αὐτὸ πνεῦμα τῆς πίστεως καὶ ἡμεῖς πιστεύομεν, διὸ καὶ λαλοῦμεν«. ἐξέκοψεν δὲ τό »κατὰ τὸ γεγραμμένον«.

γݲ καὶ κݲζݲ ἔλεγχος. Οὐ δουήσεταί σοι τόπος ἐν οἶς ἄν τολμήσειας. [*](a) κἄν τε γὰρ ἐκκόψῃς τό »κατὰ τὸ γεγραμμενον«, φαίνεται ἡ τῆς προγεγραμμένης λέξεως ἀκολουθία. ἀπὸ τοῦ γάρ »ἐπίστευσα, διὸ [*](b ) καὶ ἐλάλησα« εὐδὺς τὰ ἴσα ἐπενέγκας ὁ ἀπόστολος ἔφη »ἔχοντες τὸ αὐτὸ πνεῦμα τῆς πίστεως καὶ ἡμεῖς πιστεύομεν, διὸ καὶ λαλοῦμεν«. παντὶ δέ τῳ σαφές ἐστι τοῦτο, ὅτι ἐν τῷ ἑκατοστῷ πεντεκαιδεκάτῳ [*](c) ψαλμῷ ἐν τῷ τὴν ἐπιγραφὴν Ἀλληλουία ἔχοντι, τῆς δὲ τοῦ Δαυὶδ βίβλου ὄντι καὶ ὑπ’ αὐτοῦ προπεφητευμένῳ, ὁ λόγος τοῦ »ἐπίστευσα« ἐστὶ γεγραμμένος. ὅθεν καὶ ὁ ἀπόστολος ἔλαβε τὸ ῥρητὸν καὶ ὁμοίως [*](d) ἔφη τό »διὸ καὶ ἡμεῖς πιστεύομεν καὶ λαλοῦμεν« εἷς ὤν τοῦ ἀριθμοῦ τῶν ἀποστόλων· ὅθεν οὐ λέγει »διὸ καὶ ἐπίστευσα καὶ ἐλάλησα«, ἀλλά »ἡμεῖς πιστεύομεν, διὸ καὶ λαλοῦμεν«, ἵνα ἑαυτὸν μετὰ τῶν ἄλλων ἀποστόλων συνάψῃ, καί φησιν »ἔχοντες δὲ τὸ αὐτὸ πνεῦμα«, ἵνα [*](e) δείξῃ τὸ ἐν τῷ Δαυὶδ λαλῆσαν πνεῦμα τὸ αὐτὸ ὄν πνεῦμα καὶ ἐν τοῖς ἀποστόλοις ἀφ’ οὗπερ τότε ἐκεῖνος προφητεύων ἐπίστευεν, ἐν ᾧ πνεύματι καὶ αὐτοὶ ὄντες πιστεύουσι καὶ λαλοῦσι. πολλὴ δὲ [*](f) ἀδικία καὶ πλεονεξία ὡς εἰπεῖν * διανοημάτων. τοῦ γὰρ ἀποστόλου ἕν καὶ τὸ αὐτὸ πνεῦμα φάσκοντος, πῶς ἡ τοῦ Μαρκίωνος ἄνοια, ὁμολογοῦσα τοῦτον τὸν λόγον τὸν ἅγιον ἀπόστολον εἰρηκέναι, τολμᾷ λέγειν ἄλλο εἶναι τότε τὸ πνεῦμα καὶ ἄλλο τὸ ἐν τοῖς ἀποστόλοις;

Τῆς πρὸς Ῥωμαίους δݲ ἐπιστολῆς· οὕτως γὰρ ἐστι παρὰ τῷ Μαρκίωνι κειμένη, ἵνα μηδὲν ὀρθὸν παρ’ αὐτῷ εἴη.

αݲ καὶ κݲηݲ σχόλιον. »Ὅσοι ἀνόμως ἥμαρτον, ἀνόμως καὶ ἄπολοῦνται, καὶ ὅσοι ἐν νόμῳ ἥμαρτον, διὰ νόμου κριθήσονται. οὐ γὰρ οἱ ἀκροαταὶ τοῦ νόνμου δίκαιοι παρὰ τῷ θεῷ, ἀλλ’ οἱ ποιηταὶ τοῦ νόμου δικαιωδήσονται«.

αݲ καὶ κݲηݲ ἔλεγχος. Εἰ ὅσοι ἀνόμως ἥμαρτον, ἀνόμως καὶ ἀπολοῦνται, [*](a) σωτηρίας ὁ νόμος παραίτιος φυλαττόμενος καὶ μὴ ἐῶν τοὺς [*](1 ΙΙ Κor. 4, 13 — 11 vgl. Psal. 115, 1 – 26 Röm. 2, 12 f) [*](V M 1–3 vgl. S. 123, 16f 26–29 vgl. S. 118, 4–7) [*](2 διὸ nachgetragen V corr, <M 17 τὸ 1 U] τῶ V M 20 * etwa <τῶν τοῦ αγύρτον> * 23 τὸ 2] τε Μ 28 τοῦ 1 <V | ἀλλὰ V | τοῦθ 2 S. 118, 6] >V M 30 αݲ] ιݲαݲ V M , ι von späterer Hand durchges trichen V)

βݲ καὶ κݲθݲ σχόλιον. »Περιτομὴ μὲν γὰρ ὠφελεῖν, ἐὰν νόμον πράσσῃς· ἐὰν δὲ παραβάτης νόμου ᾖς, ἡ περιτομή σου ἀκροβυστιά γέγονεν«.

βݲ καἲ κݲθݲ ἔλεγχος. Εἰ ἀποφαίνεται ὁ ἅγιος ἀπόστολος τὴν [*](a) περιτομὴν ὠφελήσειν, τίς ἐν τοῖς ὠφελοῦσι μῶμον θήσειεν, ἀλλὰ εἰ ἄρα ὅμοιος τῷ ὄφει γενήσεται; ἔοικας γὰρ τούτῳ, ὦ Μαρκίων· κἀκεῖνος γὰρ ἀντιστρέφων τὰ παρὰ θεοῦ εἰρημένα παρέπειθε τὴν Εὔαν λέγων »οὐ θανάτῳ ἀποθανεῖσθε«. νόμον γὰρ τῇ περιτομῇ συνέδησε [*](b) καὶ τὴν περιτομὴν τῷ νόμῳ συμπρέπουσαν ἀπέδειξε καὶ τοῦ αὐτοῦ θεοῦ τὸ πρόσταγμα ὑπάρχειν ὑπέφηνεν τοῦ τὴν περιτομήν ποιτε δεδωκότος καὶ νόμον εἰς βοήθειαν δεδωκότος, ἀφ’ οὗπερ Χριστὸς πιστευόμενος τὰ τέλεια τοῖς πιστεύουσι λαλεῖν τε καὶ ποιεῖν παρέχεται.

γݲ καὶ λݲ σχόλιον. »Ἔχοντα τὴν μόρφωσιν τῆς γνώσεως καὶ τῆς ἀληθείας ἐν τῷ νόμῳ«.

γݲ καὶ λݲ ἔλεγχος. Εἰ ἡ γνῶσις μόρφωσιν ἔχει, ἄπὸ δὲ τῆς μορφώσεως [*](a) τὸ εἶδος φαίνεται, οἱ δὲ τὴν γνῶσιν καὶ τὴν ἀλήθειαν ἔχοντες ἀπόστολοι καὶ οἱ τούτων μαθηταὶ μαθηταὶ οἴδασιν ἀπὸ τὴς μορφώ- [*](12 Röm. 10, 4 – 16 Röm. 2, 25 – 23 Gen. 3, 4 – 28 Röm. 2, 20 b) [*](V M 16—18 S. 118, 8f 28f S. 118, 10f) [*](8 χωρὶς οὗ sc. Xριστοῦ 9 <ὑπὸ> * 10 οὐδεὶς *] ὁ καὶ V M | ὡς] εἰς Μ 20 ὠφελήσειν, ήσει auf Rasur V corr 26 καὶ νόμον—δεδωκότος <Μ | ἀφ’ οὖπερ + <καὶ> ?*)

δݲ καὶ λݲαݲ σχόλιον. »Ἔτι γὰρ Χριστὸς ὄντων ἡμῶν ἀσθενῶν ἔτι κατὰ καιρὸν ὑπὲρ ἀσεβῶν ἀπέθανεν«.

δݲ καὶ λݲαݲ ἔλεγχος. Τό »ἔτι« καὶ <τό> »ἀπέθανεν« οὐ δοκήσεως [*](a) ἀλλὰ ἀληθείας ἐστὶ σημαντικόν. εἰ γὰρ δόκησις ἦν, τίς χρεία τοῦ »ἔτι« λέγεσθαι, δυναμένου τοῦ Χριστοῦ πάντοτε καὶ τότε καὶ νῦν δοκήσει φαίνεσθαι καὶ μὴ λέγεσθαι »ἔτι ὄντων ἡμῶν ἀσθενῶν«; ἀπὸ τοῦ γὰρ »ἔτι« τὸ τότε θανεῖν * ἀπέδωκε καὶ ἐδικαίωσε τῷ θανάτῳ, [*](b) ἵνα μηκέτι χρείαν ἔχῃ θανεῖν ὁ ὑπὲρ ἁμαρτωλῶν ἅπαξ ἀποθανὼν καὶ δι’ ἑνυτὸν μηκέτι ἀποθηῄσκων. |

εݲ καὶ λݲβݲ ἔλγχος. Συντίθεται τῷ νόμῳ τῷ ἅγιον αὐτὸν εἶναι [*](a) καὶ τῇ, ἐν αὐτῷ ἐντολῇ γενομένῃ, τρισὶ μαρτυρίαις ἀσφαλισάμενος ταύτην, ἁγίαν αὐτὴν λέγων καὶ δικαίαν καὶ ἀγαθήν, ἵνα ἐλέγξῃ σέ, Μαρκίων, καὶ ἡμᾶς διδάξῃ τοῦ ἁγίου εἶναι τὸν νόμον, οὗ καὶ ἡ ἐντολὴ ἁγία, καὶ αὐτὸν τὸν ἅγιον εἶναι καὶ ἀγαθόν. διὸ ἀγαθοῦ οὖσα ἐντολή ἀγαθὴ καλεῖται καὶ ἁγίου οὖσα ἁγία ἐστὶν καὶ δικαίου ὑπάρχουσα δικαία ἐντολὴ καλεῖται, ἑνὸς ὄντος τοῦ τότε καὶ νῦν * , τοῦ ὄντος ἁγίου καὶ δικαίου καὶ ἀγαθοῦ. διὸ καὶ ἡ αὐτοῦ ἐντολή ἡ ἀπὸ τότε καὶ νῦν ἐν νόμῳ καὶ ἐν καινῇ διαθήκῃ ἁγία ὑπάρχει καὶ διακία καὶ ἀγαθή.

ϛݲ καὶ λݲγݲ σχόλιον. »Ἵνα τὸ δικαίωμα τοῦ νόμου πληρωθῇ ἐν ἡμῖν«.

ϛݲ καὶ λݲγݲ Eἰ ἐν τοῖς ἀποστόλοις καὶ ἐν ἡμῖν τὸ δικαίωμα τοῦ νόμου πληροῦται, πῶς σύ, ὧ Μαρκίων, τολμᾷς λέγειν ἀποστόλων τοῦ θεοῦ;

ζݲ καὶ λݲδݲ σχόλιον. »Τέλος γὰρ νόμου Χριστὸς εἰς δικαιοσύνην παντὶ τῷ πιστεύοντι«-

ζݲ καὶ λݲδݲ ἔλεγχος. Εἰ εἰς δικαιοσύνην Χριστὸς ἐλήλυθεν παντὶ [*](a) τῷ πιστεύοντι, οὐ τοῦ νόμου τελειουμένου, εἰ μὴ Χριστὸς τελειώσῃ τῇ ἑαυτοὺ παρουσίᾳ, οὐκ ἄρα τελειωθήσεσθε, ὦ Ἰουδαῖοι, ἐν νόμῳ μένοντες, ἐὰν μὴ Χριστὸν ἐνδημήσαντα πιστεύσαντες ὑποδέξησθε. ἀλλὰ οὐδὲ σύ, Μαρκίων, δυνήσῃ σωθῆναι ἐν Χριστῷ, τὴν ἀρχὴν τοῦ [*](b) κηρύγματος καὶ τὴν ῥίζαν ἀποβαλλόμενος, ὅπερ ἐστὶ νόμος, ἀφ’ οὗπερ Χριστὸς γινωσκόμενος τελειοῖ τὸν μὴ τὸν νόμον βδελυσσόμενον ὡς ἀλλοτριον Χριστοῦ ὑπάρχοντα.

ηݲ καὶ λݲεݲ σχόλιον. »Ὁ γὰρ ἀγαπῶν τὸν πλησίον νόμον πεπλήρωκεν«.

ηݲ καὶ λݲεݲ ἔλεγχος. Εἰ διὰ τοὺ ἀγαπᾶν τὸν πλησίον νόμος πληροῦται, οὐκ ἀλλότριος Χριστοῦ καὶ θεοῦ πατρὸς τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ θεοῦ ὁ νόμος. ὁ κελεύων ἀγαπᾶν τὸν πλησίον· διότι ὁ θεὸς ἀγάπη ἐστὶν καὶ πάντα τὰ ὑπ’ αὐτοῦ κηρυττόμενα ὁμοίως ἀεὶ κηρύττεται, καὶ τότε καὶ νῦν, καὶ ἐν παλαιᾷ καὶ καινῇ διαθήκῃ.

Τῆς πρὸς Θεσσαλονικεῖς <αݲ>, πέμπτης ἐπιστολῆς (oὕτω γὰρ κεῖται ἐν τῷ Μαρκίωνι), ὀγδόης δὲ οὔσης παρὰ τῷ ἀποστόλῳ, τὰ πάντα τοῦ Μαρκίωνος διεστραμμένως ἀπ’ αὐτῆς ἔχοντος οὐδὲν ἐξ αὐτῆς παρεθέμεθα.

Τῆς πρὸς Θεσσαλονικεῖς δευτέρας, ἕκτης [δὲ] κειμένης παρὰ τῷ Μαρκίωνι, ἐνάτης δὲ οὔσης παρὰ τῷ ἀποστόλῳ, ὁμοίως διαστραφείσης ὑπ’ αὐτοῦ τοῦ Μαρκίωνος, πάλιν οὐδὲν ἐξεθέμεθα.

Τῆς πρὸς Ἐφεσίους, ζݲ οὔσης παρὰ τῷ Μαρκίων, εݲ δὲ παρὰ τῷ ἀποστόλῳ κειμένης, τάδε·

αݲ καὶ λݲϛݲ σχόλιον. »Μνημονεύοντες ὑμεῖς ποτε τὰ ἔθην, οἱ λεγόμενοι ἀκροβυστία ὕπὸ τῆς λεγομένης περιτομῆς ἐν σαρκὶ [*](1 Röm. 10,4 – 11 Röm. 13, 8b – 6 I Joh. 4, 8 – 28 Eph. 2, 11 – 14) [*](V M 1f vgl. S. 118, 17f 11f vgl. S. 118, 19 28 – S. 179, 6 vgl. S. 119, 4–10) [*](4 τελειουμίνη Μ 8 ἀποβα|||λόμενος, λ ausradiert V corr 23 [δὲ] * 24 ἐ||νάτης, ν ausradiert V corr ἐννάτης Μ 28 μνημονεύοντες S. 119, 4] μνημονεύετε V M)

αݲ και λݲςݲ ἔλεγχος. Τό »μνημονεύοντες« καιροῦ σημαίνει τὸ εἶδος [*](a) καὶ <τό> »οἱ λεγόμενοι ὑπὸ τῆς λεγομένης« τῶν πραγμάτων τοὺς τύπους σημαίνει καὶ τό »ἐν σαρκί«, ἱνα δείξῃ τὸν τύπον τὸν ἐν τῇ σαρκὶ ἀπεκδεχόμενον τὸν τοῦ πνεύμτος καιρόν, ἱνα τὰ ἐντελέστερα ἀπὸ τοῦ τύπου δείξῃ. χωρὶς γὰρ Χριστοῦ τῆς πολιτείας τοῦ Ἱσραὴλ ἡ [*](b) ἀκροβυστία ἀπηλλοτρίωτο, ἀπηλλοτριωμένη δὲ ξένη ἦν ἐπαγγελίας καὶ διαθήκης, καὶ οἱ ἀπὸ ταύτης ὁρμώμενοι ἐλπίδα οὐκ εἶχον, ἀλλ’ ἄθεοι ἦσαν ἐν τῷ κόσμῳ, ὡς ἀποδέδεικται ἀπὸ τῶν τοῦ ἀποστόλου ῥημάτων. ἀλλὰ σύ, Μαρκίων, οὔτε ὁρᾷς οὔτε ἀκούεις, ἐπεὶ ἂν ἐνόεις [*](c) πόσων ἀγαθ[ν παραίτιον τὸν νόμον φάσκει ὁ ἄγιος ἀπόστολος τοῖς ἐν τῷ νόμῳ πρὸς τὸν τότε καιρὸν πεπολιτευμένοις· »ἐν γὰρ Χριστῷ Ἰησοῦ οἱ ποτὲ μακρὰν νῦν <ἐγενήθητε> ἐγγὺς ἐν τῷ αἵματι αὐτοῦ. αὐτὸς γάρ ἐστιν ἡ εἰρήνη ἡμῶν, ὁ ποιήσας τὰ ἀμφότερα ἕν.« εἰ δὲ τὰ ἀμφότερα ἐποίησεν ἓν καὶ οὐ τὰ μὲν ἀνεῖλεν τὸ δὲ ἕτερον [*](d) συνεστήσατο, ἄρα γε ο'δὲ τὸ πρότερον ἀλλότριον αὐτοῦ οὐδὲ τὸ δεύτερον διεῖλεν ἀπὸ τοῦ ρώτου, ἀλλὰ τὰ ἀμφότερα εἰς ἓν συνήὡς γαγεν οὐχ ἁπλῶς οὐδὲ δοκήσει, ἀλλὰ ἐναργῶν ἐν τῷ αἵματι αὐτοῦ, ὡς ἡ ἀσφαλὴς τοῦ ἀποστόλου ὑποδείκνυσι διδασκαλία.

βݲ καὶ λݲζݲ σχόλιον. »Διὸ λέγει· ἔγειρε ὁ καθεύδων καὶ ἀνάστα ἐκ τῶν νεκρῶν καὶ ἐπιφαύσει σοι ὁ Χριστός«.

βݲ καὶ λݲζݲ ἔλεγχος. Πόθεν τῷ ἀποστόλῳ τό »διὸ λέγει« ἀλλὰ [*](a) [*](25 Eph. 5, 14) [*](V M 25 f vgl. S. 119, 11f) [*](1 ὅτι < S. 119, 5 2 τοῦ Ἰσραὴλ am Rand nachgetragen V corr 4 ἐν S. 119, 9] < VM, aber vgl. Z. 18 u. 23 7 μνημονεύετε VM 8 <τό> Klosterm. | ἀπὸ VM 9 καὶ ἐν σαρκὶ hinter ka]i t]o én sark]i durchestrichen V corr 17 τοῖς . . . πεπολιτευμένοις *] τῶν . . . πεπολιτευμένων (πεπολιτευμένον Μ) VM 18 <ἐνενήθητε> * 23 lies vielleicht ἐνεργῶς * 25 f καὶ ἀνάστα ἐκ νεκρῶν < S. 119, 11 26 καὶ < S. 119, 11 27 hinter διὸ + καὶ Μ ausradiert V corr)

γݲ καὶ λݲηݲ σχόλιον. »Ἀντὶ τούτου καταλείψει ἄνθρωπος τὸν [*](2 Hippolyt (in Dan. IV 56; S. 328, 7 Bonwetsch vgl. de antichristo 65; S. 45, 11 Achelis u. refut. V 7, 33; S. 87, 3 Wendland) schreibt das Wort dem Jesaias (vgl. 26, 19) zu; Euthalius u. Syncellus dem Jeremias, vgl. zahn, Gesch. d. neutest. Kan. II 2, 804 Schürer, Gesch. d. jÜd. Volkes 4 III 365. Ob Epiphanius wirklich die Eliasapokalypse meint, erscheint fraglich. Da er ausdrücklich sagt, daß der Spruch ἀπὸ τῆς παλαιᾶς διαθήκης herstamme und mit dem εἷς τῶν προφητῶν doch wohl auf einen der kanonischen Propheten anspielt, ist es gewiß richtiger, bei ihm Ἡλίας in Ἠσαίας, anstatt bei Hippolyt 'Hsaqiaw in 'Hlqiaw zu verbessern — 7 Joh. 11, 39 — 8 Luk. 8, 49 — 9 Luk. 8, 50, 52 — 14 Joh. 11, 43 — 15 Mark. 5, 41 — 15 ff vgl. haer. 46, 5, 10 — 16 f vgl. Hebr. 6, 1 — 20 Joh. 11, 25 — 22 Eph. 5, 31) [*](V M 22—S. 181, 2 vgl. S. 119, 13—15) [*](2 ὁρμᾶται V 3 vor νόμου + τοῦ Μ 4 προεφήτευσεν aus ἐπροφήτευσεν V corr προεφήτευε M 6 περὶ οὗ *] περὶ ὧν VM 15 * etwa <σαφῶν> * 17 βαρέος aus barqevw V corr βαρέως M 18 <τε> * 22 τούτου S. 119, 13] τοῦ VM)

γݲ καὶ λݲηݲ ἔλεγχος. Ἀποδέδεικται πολλάκις μὴ ἀλλότρια εἶναι τὰ ἐν τῷ νόμῳ τοῖς ὑπὸ τοῦ ἀποστόλου διδακομένοις, κἄν τε σύ, ὦ Μαρκίων, παρακόψῃς τό »<τῇ> γυναικί«. ἀπὸ τοῦ γάρ »ἔσονται εἰς σάρκα μίαν« δήλη σου ἔσται ἡ πᾶσα ῥᾳδιουργία.

Τῆς πρὸς Κολασσαεῖς, ηݲ παρὰ τῷ Μαρκίωνι κειμένης, παρὰ δὲ τῷ ἀπστόλῳ ςݲ κειμένης·

αݲ καὶ λݲθݲ σχόλιον. »Μὴ οὖν τις ὑμᾶς κρινέτω ἐν βρώσει ἢ ἐν πόσει ἢ ἐν μέρει ἑορτῆς ἢ νεομηνίας καὶ σαββάτων ὃ ἐστιν σκιὰ τῶν μελλόντων«.

αݲ καὶ λݲθݲ ἔλεγχος. Οὐδαμόθεν ὑποπίπτει σκιά, ὦ Μαρκίων, [*](a) ἀλλ᾿ ἢ ἀπὸ σώματος καὶ σῶμα οὐ δύναται εἶναι, σκιᾶς ἀπ᾿ αὐτοῦ μὴ φαινομένης. ὅθεν πεισθῆναι ἀφείλουσιν οἱ ἀπὸ σοῦ ἠπατημένοι διὰ [*](b) τῶν ἔτι παρὰ σοῦ φυλαττομένων τῆς ἀληθείας τῶν θείων γραφῶν λειψάνων, ὅτι μελλόντων ἀγθῶν ἀποκαλύπτεσθαι οὐκ ἀλλότρια ἦν τὰ τότε δικαιώματα, προσκαίρως προστεταγμένα περὶ βρώσεως καὶ πάσεως καὶ μέρους ἑορτῶν καὶ νεομηνιῶν καὶ σαββάτων· ὧν ἀγαθῶν [*](c) σκιαὶ ἦσαν τὰ προειρημένα, δι᾿ ὧν σκιῶν τὸ σῶμα κατειλήφαμεν τῶν ἐνεστώτων ἀγαθῶν, ἐν νόμῳ μὲν σκιαγραφηθέντων ἐν Χριστῷ δὲ τελειωθέντων.

Πρὸς Φιλήμονα θݲ·

οὕτως γὰρ παρὰ τῷ Μαρχίωνι κεῖται, παρὰ δὲ τῷ ἀποστόλῳ [*](a) ἐσχάτη κεῖται· ἔν τισιν δὲ ἀντιγράφοις τρισκαιδεκάτη πρὸ τῆς πρὸς Ἑβραίους τεσσαρεσκαιδεκάτης τέτακται, ἄλλα δὲ ἀντίγραφα ἔχει τὴν πρὸς Ἑβραίους δεκάτην πρὸς τῶν δύο πρὸς Τιμόθεον καὶ Τίτον καὶ Φιλήμονα. πάντα δὲ τὰ ἀντίγραφα τὰ σῷα καὶ ἀληθῆ τὴν πρὸς [*](b) Ῥωμαίους ἔχουσι πρώτην, οὐχ ὡς σύ, Μαρκίων, τὴν πρὸς Γαλάτας [*](9 Kol. 2, 16) [*](V M 9—11 vgl. S. 119, 17f) [*](4 ἀπὸ aus ὑπὸ V cor ἀπὸ M 7 Κολοσσαεῖς V M 10 ἐν μέρει ἑοπτῆς ἢ νεομηνίας καὶ σαββάτων S. 119, 18 vgl. Z. 18] ἐν ἑορτῆ ἢ ἐν νεομηνία καὶ σαββάτω V M 13 ἀλλ᾿ ἢ aus ἀλλὰ V corr 20 σκιογραηθφέντων, ηθ V corr 24 τισιν Ausgg.] τρισὶν V M, am Rand von 1. Hd. οὕτως εὗρον M 25 τεσσαρισκαιδεκάτης M 26 vor πρὸς2 + τῶν V)

Πρὸς Φιλιππησίου ι·ݲ

οὕτως γὰρ παρὰ τῷ Μαρχίωνι κεῖται ἐσχάτη καὶ δεκάτη, παρὰ δὲ τῷ ἀποστόλῳ ἕκτη. ὡσαύτως οὐδὲ ἀπ᾿ αὐτῆς, διὰ τὸ διαστρόφως παρ᾿ αὐτῷ κεῖσθαι, οὐδὲν ἐξελεξάμεθα.

Αὕτη πεπλήρωται ἡ τοῦ Μαρκίωνος σύνταξις <τῆς τῶν> ἀπὸ τοῦ κατὰ Λουκᾶν εὐαγγελίου καὶ τοῦ ἀποστόλου σῳζομένων λειψάνων λόγων τε ὑποθέσεως· ἀφ᾿ ἧς ἀναλεξάμενοι τὰ κατ᾿ αὐτοῦ ἀπὸ τῶν παρ᾿ αὐτοῦ σῳζομένων τοὺς ἐλέγχους παρεθέμεθα.

προσέθετο δὲ ἐν τῷ ἰδίῳ ἀποστολικῷ καλουμένῳ καὶ τῆς καλουμένης πρὸς Λαοδικέας

αݲ καὶ μݲσχόλιον. »Εἷς κύριος, μία πίστις, ἕν βάπτισμα, εἷς θεὸς καὶ πατὴρ πάντων, ὁ ἐπὶ πάντων καὶ διὰ πάντων καὶ ἐν πᾶσιν«.

αݲ καὶ μݲ ἔλεγχος. Συνᾳδόντως μὲν τῇ πρὸς Ἐφεςίους, ὦ Μαρκίων, [*](a) κίων, καὶ ταύτας τὰς κατὰ σοῦ μαρτυρίας ἀπὸ τῆς λεγομένης πρὸς Λαοδικέας συνήγαγες, ἵνα ἐπὶ τῷ τέλει τοῦ συντάγματος μάθωμεν ἀνγνόντες τὰ παρὰ σοὶ καὶ γνόντες τὰ κατὰ σὲ καταγνῶμεν τῶν διὰ σοῦ ἀλλοτρίως ἀπινενομημένων τριῶν ἀνάρχων ἀρχῶν διαφορὰς 20 πρὸς ἀλλήλας ἐχουσῶν. οὐχ οὕτως γὰρ ἔχει ἡ τοῦ ἁγίου ἀποστόλου [*](b) ὑπόθεσις καὶ ἠσφαλισμένον κήρυγμα, ἀλλὰ ἄλλως παρὰ τὸ σὸν ποιήτευμα. σαφῶς γὰρ ἔφη »ἕνα κύριον, μίαν πίστιν, ἓν βάπτισμα, [*](c) ἕνα θεὸν τὸν αὐτὸν πατέρα πάντων, τὸν αὐτὸν ἐπὶ πάντων, τὸν αὐτὸν διὰ πάντων καὶ ἐν πᾶσι«, διά τε νόμου καὶ προφητῶν καὶ ἐν πᾶσιν ἀποστόλοις καὶ ἐν τοῖς καθεξῆς.