Panarion (Adversus Haereses)

11. Τὸν μὲν οὖν Προπάτορα αὐτῶν γινώσκισθθαι μδνῳ λέγουσι τῷ ἐξ αὐτοῦ γεγονότι Μονογενεῖ τουτέστιν τῷ Νῷ, τοῖς δὲ λοιποῖς πᾶσιν ἀόρατον καὶ ἀκατάληπον ὑπάρχειν. μόνος Γε ὁ Νοῦς κατ᾿ αὐτοὺς ἐτέρπετο θεωρῶν τὸν Πατέρα καὶ τὸ μέγεθος τὸ ἀμέτρητον αὐτοῦ κατανοῶν [*](17ff vgl. Matth. 20, 1ff V M lat. (Tert., Hipp.)) [*](2 προβάλλειν M 3 προβαλ///έσθαι, λ getilgt Vcorr 5 βύθιος aus βίθυος V corr βίθυος M 6 <οἱ> * 10 vor Ἐκκλησιαστικὸς + καὶ VM < 15 αὐτὸν ὀνομάζειν M IS φησι M 19f ὁ μὲν . . . ὁ δὲ . . . οἱ δὲ M 21 τὸν τῶν) τῶν τὸν M 23 γίνωνται M 25 ἐν πλήθει < > lat. 26 προσαρμόσαι] poterunt adapfare lat.; nach δυνηθείη ist wohl eine vor Epiph. n. lat. entstandene Lücke anzunemen, auszufüllen etwa nach S. 409 εἰς τοῦτο, Ε; *)

καὶ διενοεῖτο καὶ τοῖς λοιποῖς Αἰῶσιν ἀνακοινώσασθαι τὸ μέγεθος τοῦ Πατρός, ἡλίκος τε καὶ ὅσος ὑπῆρχεν, καὶ ὡς ἦν ἄναρχός τε καὶ ἀχώρητος καὶ οὐ καταληπτὸς ἰδεῖν· κατέσχεν δὲ αὐτὸν ἡ Σιγὴ βουζητήσεως τοῦ προειρημένου Προπάτορος αὐτῶν ἀναγαγεῖν.

καὶ οἱ μὲν λοιποὶ ὁμοίως Αἰῶνες ἡσυχῆ πως ἐπεπόθουν τὸν προβολέα τοῦ σπέρματος αὐτῶν ἰδεῖν καὶ τὴν ἄναρχον ῥίζαν ἱστορῆσαι.

προήλατο δὲ ὁ πολὺ τελευταῖος καὶ νεώτατος τῆς δωδεκάδος τῆς ὑπὸ τοῦ Ἀνθρώπου καὶ τῆς Ἐκκλησίας προβεβλημένης Αἰὼν τουτέστιν ἡ Σοφία καὶ ἔπαθε πάθος ἄνευ τῆς ἐπιπλοκῆς τοῦ Ε;ζύγου τοῦ Θελητοῦ, ὅ ἐνήρξατο μὲν ἐν τοῖς περὶ τὸν Νοῦν καὶ τὴν Ἀληθειαν ἀπέσκηψε δὲ εἰς τοῦτον τὸν παρατραπέντα, προφάσει μὲν ἀγάπης † τόλμης δὲ, διὰ τὸ μὴ κεκοινωνῆσθαι τῷ Πατρὶ τῷ τελείῳ, καθὼς καὶ ὁ Νοῦς. τὸ δὲ πάθος εἶναι ζήτησιν τοῦ Πατρός·

ἤθελε γάρ, ὡς λέγουσι, τὸ μέγεθος αὐτοῦ καταλαβεῖν. ἔπειτα μὴ δυνηθέντα διὰ τὸ ἀδυνάτῳ ἐπιβαλεῖν πράγματι καὶ ἐν πολλῷ πάνυ ἀγῶνι γενόμενον διά τε τὸ μέγεθος τοῦ βάθους καὶ τὸ ἀνεξιχνίαστον τοῦ Πατρὸς καὶ τὴν πρὸς αὐτὸν στοργήν, ἐκτενόμενον ἀεὶ ἐπὶ τὸ πρόσθεν ὑπὸ τῆς γλυκύτητος αὐτοῦ τελευταῖον ἄν καταπεπόσθαι καὶ ἀναλελύσθαι εἰς τὴν ὅλην οὐσίαν, εἰ μὴ τῇ στηριζούσῃ καὶ ἐκτὸς τοῦ ἀρρήτου μεγέθους φυλασσούσῃ τὰ ὅλα συνέτυχε δυνάμει.

ταύτην δὲ τὴν δύναμιν καὶ Ὅρον καλοῦσιν, ὑφ᾿ ἧς ἐπεσχῆσθαι καὶ ξστηρίχθαι καὶ μόγις ἐπιστρέψαντα εἰς ἑαυτὸν καὶ πεισθέντα , ὅτι ἀκατάληπτός ἐστιν 6 Πατήρ, ἀποθέσθαι τὴν προτέραν ἐνθύμησιν σὺν τῷ ἐπιγενομένῳ πάθει ἐκ τοῦ ἐκπλήκτου ἐκείνου θαύματος.

12. Ἔνιοι δὲ αὐτῶν οὕτως τὸ πάθος τῆς Σοφίας καὶ τὴν ἐπιστροφὴν 25 μυθολογοῦσιν· ἀδυνάτῳ καὶ ἀκαταλήπτῳ πράγματι αὐτὴν ἐπι- [*](V M lat. (Tert., Hipp.)) [*](4 θέλειν + 〈αὐτὸν〉? * 5 προειρημένου < > lat. | Προπάτορος] lat. | ἀγαγεῖν V 6 ὁμοίιος αἰῶνες] aeones omnes lat. 7 προήλατο, ή auf Rasur Vcorr προσήλετο M | ὁ πολὺ *, nach valde ultimiis lat.] πολὺ ὁ VM 9 προβεβλημένος V 10 Ε; ζύγου Ausgg., nach coniugis lat.] ζυγοῦ VM 11f παρατραπέντα, τραπεν auf Rasur Vcorr 12 πρόφασιν V | † τόλμης] temeritatis lat. τόλμη M (richtige Verbesserung des vor Epiph. u. lat. liegenden Fehlers) | κεκοινῶσθαι M coinmunicaverat lat. 15 δυνηθέντα *] δυνηθῆναι VM quam Που posset lat. | τὸ] τῶ M | καὶ < > lat. | vor πολλῷ + τῶ V 16 τε < 19 ὅλην] universam lat. reliquam Tert. (nicht vorzuziehen, vgl. S. 407, 23; der Sinn ist: sie wäre aufgelöst worden in die gesamte d. h. in die 21 καὶ2 < > lat. | ἐπιστρέψαν Μ 22 πεισθέντα + iam lat. 23 ἐπιγινομένω | ἐκπλήττου M 21 οὕτως Dind., nach huiusmodi lat.] πῶς VM 25 μυθλογοῦσιν] velut fabulam narrant lat. | ἀκαταλή///πτω, μ getilgt Vcorr)

ἥν καὶ κατανοήσασαν πρῶτον μὲν λυπηθῆναι διὰ τὸ ἀτελὲς τῆς γενέσεως, ἔπειτα φοβηθῆναι μήτι καὶ αὐτὸ τὸ εἶναι τέλος ἔχῃ· εἶτα ἐκστῆναι καὶ ἀπορῆσαι, ζητοῦσαν τὴν αἰτίαν καὶ ὅντινα τρόπον ἀποκρύψῃ τὸ γεγονός.

ἐγκαταγενομένην δὲ τοῖς πάθεσι λαβεῖν ἐπιστροφὴν καὶ ἐπὶ τὸν Πατέρα ἐναδραμεῖν πειραθῆναι καὶ μέχρι τιvὸς πολμήσασν ἐξασθενῆσαι καὶ ἱκέτιν τοῦ Πατρὸς γενέσθαι.

συνδεηθῆναι δὲ αὐτῇ καὶ τοὺς λοιποὺς Αἰῶνας, μάλιστα δὲ τὸν Νοῦν. ἐντεῦθεν λέγουσι πρώτην ἀρχὴν ἐσχηκέναι τὴν οὐσίαν τῆς ὕλης, ἐκ τῆς ἀγνοίας καὶ τῆς λύπης καὶ τοῦ φόβου καὶ τῆς ἐκπλήξεως.

Ὁ δὲ Πατὴρ τὸν προειρημένον Ὅρον ἐπὶ τούτοις διὰ τοῦ Μονογενοῦς προβάλλεται ἐν εἰκόνι ἰδίᾳ, ἀσύζυγον ἀθήλυντον· τὸv γὰρ Πατέρα ποτὲ μὲv μετὰ συζυγίας τῆς Σιγῆς, ποτὲ δὲ καὶ ὑπὲρ ἄρρεν καὶ ὑπὲρ θῆλυ εἶναι θέλουσι.

τὸν δὲ Ὅρον τοῦτον καὶ Σταυρὸν καὶ Λυτρωτὴν καὶ Καρπιστὴν καὶ Ὁροθέτην καὶ Μεταγωγέα καλοῦσι. διὰ δὲ τοῦ Ὅρου τούτου φασὶ κεκαθάρθαι καὶ ἐστηρίχθαι τὴν Σοφίαν καὶ ἀποκατασταθῆναι τῇ συζυγία.

χωρισθείσης γὰρ τῆς Ἐνθυμήσεως ἀπ᾿ αὐτῆς σὺν τῷ ἐπιγενομένῳ πάθει, αὐτὴν μὲv ἐντὸς Πληρώματος μεῖναι, τὴv δὲ ἐνθύμησιν σὐτῆς οὺν τῷ πάθει ὕπὸ τοῦ Ὅρου ἀφορισθῆναι καὶ ἀποσταυρωθῆναι καὶ ἐκτὸς αὐτοῦ γενομένην εἶναι μὲν πνευματικὴν οὐσίαν, Ε; φυσικήν τινα Αἰῶνος ὁρμὴν τυγχάνουσαν, ἄμορρφον δὲ καὶ ἀνείδεον διὰ τὸ μηδὲν καταλαβεῖν. καὶ διὰ τοῦτο καρπὸν ἀσθενῆ καὶ θῆλυν αὐτὴν λέγουσι.

13. Μετὰ δὲ τὸ ἀφορισθῆναι ταύτην ἐκτὸς τοῦ Πληρώματος τῶν Αἰώνων τήν τε Μητέρα αὐτῆς ἀποκατασταθῆναι τῇ ἰδία συζυγία, τὸν [*](V M lat. (Tert., Hipp.) 1 ἴσχεν Μ | θήλεια Dind., nach footfma lat.] θήλειαν VM 2 καὶ < > 8 μήτι *] μηδε aus μητε Vcorr μήτε M ne lat. | αὐτὸ τὸ εἶναι] hoc ipswu lat.; nach αὐτὸ τὸ εἶναι vielleicht einzusetzen Ε; *, vgl. S.410, 13f | τέλος Dind., nach finem lat. u. ne finis quoque insisteret Tert.] τελείως VM | ἔχῃ Pet.] ἔχειν VM 4 ἀπορῆσαι] aporiatam id est canfusam lat. | ἀποκρύψει aus ἀποκρύψῃ Vcorr 4f τὸ γεγονὸς] id quod erat natum lat. 5 τοῖς] iis lat. 6 vor ἐξασθεθενῆσαι + tandem lat. 7 ἱκέτιν aus ἱκέτην Vcorr ἱκέτην M 8 lies πρῶτον? * 12 drüber gesetzt Vcorr σύζυγον M | ἀθήλυντον] masculo-foeinina lat. feminam Tert.; trotzdem ist wohl nicht ἀρρενόθηλυν einzusetzen 13 ὑπὲρ] beidemale pro lat. 14 καὶ Σταυρὸν καὶ Λυτρωτὴν Ausgg.] καὶ συλλυτρωτὴν V M et Stauron et Lytroten lat. 17 τῇ συζυγίᾳ] coniugi lat. coniugio Text. 17f ἐπιγενομένῳ *] ἐπιγινομένων V M appendice lat. Tert. 19 ἀποσταυρωθῆναι Ausgg.] ἀποστερηθῆναι VM crucifixam lat. Tert. 20 Ε; *] ut lat. Tert. 22 διὰ τοῦτο] διὰ τὸ M | αὐτὴν *] αὐτὸν VM eius lat. 23 αὐτὴν M)

τὸν μὲν γὰρ Χριστὸν διδάξαι αὐτοὺς συζυγίας φύσιν, † ἀγεννήτου κατάληψιν γινώσκοντας ἱκανοὺς εἶναι ἀναγορεῦσαί | τε ἐν αὐτοῖς τὴν τοῦ Πατρὸς ἐπίγνωσιν, ὅτι τε ἀχώρητός ἐστι καὶ ἀκατάληπτος καὶ οὐκ ἔστιν οὔτε ἰδεῖν οὔτε ἀκοῦσαι αὐτὸν ἤ διὰ μόνου τοῦ Μονογενοῦς γινώσκεται·

καὶ τὸ μὲv αἴτιον τῆς αἰωνίου διαμονῆς τοῖς λοιποῖς τὸ ἀκατάληπτον ὑπάρχειν τοῦ Πατρός, τῆς δὲ γενέσεως αὐτῶν καὶ μορφώσεως τὸ καταληπτὸν αὐτοῦ, ὅ δὴ υἱός ἐστιν. καὶ ταῦτα μὲν ὁ ἄρτι προβληθεὶς Χριστὸς ἐν αὐτοῖς ἐδημιούργησε.