Panarion (Adversus Haereses)

Ηλθεν δὲ εἰς ἡμᾶς ἥδη πως Μαρκελλίνα τις ὑπ’ αὐτῶν ἀπατηθεῖσα, ἥ πολλοὺς ἐλυμήνατο ἐν χρόνοις Ἀνικήτου ἐπισκόπου Ῥώμης, τοῦ μετὰ τὴν διαδοχὴν Πίου καὶ τῶν ἀνωτέρω.

ἐν Ῥώμῃ γὰρ γεγόνασι [*](1 — 3 vgl. Irenaeus adv. haer. I 25, 5; I 209 Harvey (= Theodoret haeret. fab. I 5; Migne 83, 352 C) αὐτοὶ οὕτως ἐξηγοῦνται, τὸν Ἰησοῦν λέγοντες ἐν μυστη- ρίῳ τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ καὶ ἀποστόλοις κατ' ἰδίαν λελαληκέναι καὶ αὐτοὺς ἀξιῶσαι τοῖς ἀξίοις καὶ τοῖς πειθομένοις ταῦτα παραδιδόναι. διὰ πίστεως γὰρ καὶ ἀγάπης σᾠζεσθαι· τὰ δὲ λοιπά, ἀδιάφορα ὄντα, κατὰ τὴν δόξαν τῶν ἀνθρώπων πῆ μὲν ἀγαθὰ πῆ δὲ κακὰ νομίζεσθαι, οὐδενὸς φύσει κακοῦ ὑπάρχοντος — 3 — 5 vgl. Irenaeus adv. haer. I 25, 6; I 210 Harvey = Hippolyt refut. VII 32, 8; S. 220, ff Wendland τούτων τινὲς καὶ καυτηριάζουσι τοὺς ἰδίους μαθητὰς ἐν τοῖς ὀπίσω μέρεσι τοῦ λοβοῦ τοῦ δεξιοῦ ὠτός. Über den Sinn der Kennzeichnung vgl. Herakleon bei Clemens AI. ecl. proph. 25, 1; III 143, 22 f ählin; dazu Usener, Weihnachtsfest2 S. 66 ölger, Sphragis S. 39ff Bousset, Kyrios Christos S. —6 ἦλθεν εἰς ἡμᾶς ist nicht zu übersetzen »es ist xu uns « (das üβte πρὸς ἠμᾶς βen), sondern bedeutet nach stehendem übrigens auch sonst verbreitetem) Sprachgebrauch des Epiph. (vgl. Index unter ἔρχεσθαι): »es ist auf an uns gekommen, die Kunde ist an uns «. Die seit Lightfoot (S. Clement of Rome I 328 ff; vgl. Zahn, Forschungen VI 258f Harnack, Lit. -Gesch. 11 1, 184ff) ürgert Annahme, β Epiph. hier eine in Rom βτε Quelle gedankenlos ausschreibe, wird damit ällig — 6 — 8 vgl. Irenaeus adv. haer. I 25, 6 ; I 210 Harvey unde et Marcellina, quae Romam sub Aniceto venit, cum esset huius doctrinae, moltos exterminavit — 7 ff die Angaben über die ömischen öfe ruhen auf Eusebius — — S. 309, 2 vgl. Irenaeus adv. haer. III 3, 3; II 10 Harvey (= Eusebius h. e. V 6, If; S. 438, 7 ff Schwartz) θεμελιώσαντες οὑν καὶ οἰκοδομήσαντες οἱ μακάριοι ἀπόστολοι τῆν ἐκκλησίαν Λίνῳ τὴν τῆς ἐπισκοπῆς λειτουργίαν ἐνεχείρισαν . . . διαδέχεται δ' αὐτὸν Ἀνέγκλητος, μετὰ τοῦτον δὲ τρίῳ τόπῳ ἀπὸ ἀπὸ ἀποστόλων τὴν ἐπισκοπὴν κληροῦται Κλήμης Eusebius h. e. ΙΙΙ 21; S. 236, 10 ff Schwartz ἐν τούτῳ δὲ Ρωμαίων εἰς εἰς Κλήμης ἠγεῖτο, τρίτον καὶ αὐτὸς ἐπέχ·ων τῶν τῇδε μετὰ Παῦλόν τε καὶ Πέτρον ἐπισκοπευσάντων βαθμόν ’ Λίνος δὲ ὁ πρῶτος ἦν καὶ μετ’ αὐτὸν Ἀνέγκλητος V Μ) [*](4 ξυρίου Pet.] ξηρίου VM Ι ὑπὸ Y 5 λωβὀν, ω aus ο V corr Ι ὑπ' αὐ- τὸν M 6 δὲ] μὲν V Ι ἀπ’ M 7 ἥ hineingeflickt V corr)

καὶ μηδεὶς θαυμαζέτω ὅτι πρὸ αὐτοῦ ἄλλοι τὴν ἐπισκοπὴν διεδέξαντο ἀπὸ τῶν ἀποστόλων, ὄντος τούτου συγχρόνου Πέτρου καὶ Παύλου· καὶ οὑτος γὰρ σύγχρονος γίνεται τῶν ἀποστόλων.

εἴτ' οὖν ἔτι περιόντων αὐτῶν ὑπὸ Πέτρου λαμβάνει τὴν χειροθεσίαν τῆς ἐπισκοπῆς καὶ παραιτησάμενος ἤργει — λέγει γὰρ έν μιᾷ τῶν ἐπιστολῶν αὐτοῦ »ἀναχωρῶ, ἄπειμι, εὐσταθείτω ὁ λαὸς τοῦ θεοῦ«, τισὶ τοῦτο συμβουλεύων εὔρομεν γὰρ ἓν τισιν ὑπομνηματισμοῖς τοῦτο ἐγκείμενον) — ἤτοι μετὰ τὴν τῶν ἀποστόλων τελευτὴν ὑπὸ τοῦ Κλήτου τοῦ ἐπισκόπου οὑτος καθίσταται , οὐ πάνυ σαφῶς ἵσμεν.

πλὴν ἀλλὰ καὶ οὕτως ἠδύνατο ἔτι περιόντων τῶν ἀποστόλων , φημὶ δὲ τῶν περὶ Πέτρον καὶ Παῦλον , ἐπισκόπους ἄλλους καθίστασθαι διὰ τὸ τοὺς ἀποστόλους πολλάκις ἐπὶ τὰς ἄλλας πατρίδας στέλλεσθαι τὴν πορείαν ἐπὶ τὸ τοῦ Χριοτοῦ κήρυγμα, μὴ δύνασθαι δὲ τὴν τὴν Ρωμαίων πόλιν ἄνευ ἐπισκόπου εἶναι.

ὁ μὲν γὰρ Παῦλος καὶ ἐπὶ τὴν Σπανίαν ἀφικνεῖται, Πέτρος δὲ πολλάκις Πόντον τε καὶ Βιθυνίαν ἐπεσκέψατο. ἐνεχώρει δὲ μετὰ τὸ κατασταθῆναι Κλήμεντα [*](2 f vgl. Eusebius h. e. III 4, 9; S. 194, 10 Schwartz III 15; S. 228, 21 f Κλήμης ὂν συνεργὸν ἑαυτοῦ γενέσθαι Φιλιππησίοις ἐπιστέλλων ὁ ἀπόστολος διδάσκει (vgl. Hieronymus de vir. ill. 15) — 3 πρὸς Ρωμαίους, vielmehr Phil. 4, 3 — 7 vgl. dement. Hom. ep. Clem. ad Jac. 2ff; S. 6, 21 IF Lagarde — 8f I Clem. ad Cor. 54, 2 — 10 ἔν τισιν ὑπομνηματισμοῖς, vgl. unten haer. 29, 4, 4 ἐν τοῖς αὐτοῖς ὑπομνηματισμοῖς mit Bezug auf die Werke des Eusebius u. Clemens Al.; eine Anspielung auf die ὑπομνήματα des Hegesipp ist daher nicht nahegelegt — 12ff vgl. Rufin praef. in s. Clem. Recogn. S. 2 Gersdorf quidam cnini requirunt, quomodo cum Linus et Gletus in urbe Roma ante Glementeni hunc fuerint episcopi, ipse Clemens ad Jacobum scribens sibi dicat a Petro docendi cathedram traditam. cuius rei haue accepimus esse rationem, quod Linus et Gletus fuerunt quidem ante Glcmentem episcopi in urbe Roma, sed superstife Petro, videlicet ut illi episcopatus curam gererent, ipse vero apostolatiis impleret officium — 17 vgl. Rom. 15, 24. 28 — 18 vgl. I Pet. 11 V Μ) [*](1 ἰ ἀπόστολοι αὐτοὶ] οἱ u. αὐτοὶ hineingefliokt Vcorr < Μ 7 αὐτῶν, ν angeflickt Vcorr 8 ἤλγει Μ 11 τελευτὴν *] διαδοχὴν VM 12 ἴσμεν] μὲν M 18 οὕτως] οὑτος M Ι ἠκύνατο = es war öglich 16 ἐπὶ durchgestrichen u. διὰ übergesetzt Vcorr 17 τὴν < Μ)

ὅμως ἡ τῶν ἐν Ρώμῃ ἐπισκόπων διαδοχὴ ταύτην ἔχει τὴν ἀκολουθίαν· Πέτρος καὶ Παῦλος, Λίνος καὶ Κλῆτος, Κλήμης Εὐάρεστος Ἀλέξανδρος Ξύστος τελέσφορος Ὑγῖνος Πίος Ἀνίκητος , ὁ ἄνω ἐν τῷ καταλόγῳ προδεδηλωμένος. καὶ μή τις θαυμάσῃ ὅτι ἕκαστα οὕτως ἀκριβῶς διήλθομεν· διὰ γὰρ τούτων ἀεὶ τὸ σαφὲς δείκνυται.

ἐν χρόνοις τοίνυν, ὡς ἔφημεν, Ἀνικήτου ἡ προδεδηλωμένη Μαρκελλίνα [*](P 108) ἐν Ῥώμῃ γενομένη τὴν λύμην τῆς Καρποκρᾶ διδασκαλίας ἐξεμέσασα πολλοὺς τῶν ἐκεῖσε λυμηναμένη ἠφάνισε. καὶ ἔνθεν γέγονεν ἀρχὴ Γνωστικῶν τῶν καλουμένων.

ἔχουσι δὲ εἰκόνας ἐνζωγράφους διὰ χρωμάτων, ἀλλὰ καὶ οἱ μὲν ἐκ χρυσοῦ καὶ ἀργύρου καὶ λοιπῆς ὕλης, [*](1 vgl. dement. Hom. ep. ad Jac. 3; S. 7, 1 Lagarde προσπεσὼν ἐδεόμην αὐτοῦ παραιτούμενος τὴν τῆς καθέδρας τιμήν τε καὶ ἐξουσίαν — 3 πρὸς δεκαδύο ἴτη ἕκαστον vgl. Eusebius h, e. ΙΙΙ 13 u. 15; S. 228, 14 u. 21 Schwartz — 4 ἐπὶ τῷ δωδεκάτω ἔτει Νέρωνος wohl entnommen aus Eusebius h. e. 11 26, 1; S. 178, 21 ἔτους δωδεκάτου τῆς Νέρωνος ἡγεμονίας — 5 — 8 vgl. Irenaeus adv. haer. III 3, 3 U Οf Harvey = Eusebius h. e. V 6, 1ff; S. 438, 7 ff Schwartz (dazu Einleitungsband S. 6f) — 8f ἄνω ἐν τῷ καταλόγῳ kann sich nur auf S. 308,7 beziehen — 10 — 14 vgl. die zu S. 308, —8 ührte Stelle aus Irenaeus; dazu deren Fortsetzung Gnoxticos sf autcni vocanf — — S. 311, 9 vgl. Irenaeus adv. haer. I 25, 6; I 210 Harvey (Hippolyt refut. VII 32, 8; S. 220, 10 f ürzt) etiam imagines, quasdam quidem derictas quasdam autem et de reliqua viateria faricatas habent, dicentes formam Christi factum a Pilato illo in tempore quo fitit Jesus cum hominisbus. et has coronanf et propommt eas cum imaginibus muudi philosophorum, viflelicet cum imagine Pythagorae et Piatonis et Aristotelis et reliquorum; et reliquam observationem circa eas similiter ut gentes faciunt V M 14 — S. 311, 7 frei wiedergegeben von Nicephorus Antirrhet. bei Pitra Spicil. Solesm. IV 297 εἰκόνας Χριστοῦ ἔχουσιν ἐκ διαφόρων ὑλῶν ἅς φασιν εἶναι τοῦ Ἰησοῦ καὶ ὑπὸ Ποντίου Πιλάτου γεγενημένας ὅτε ἐπεδήμει τῶν τῶν ἀνθρώπων γένει, εἶτα καὶ φιλοσόφων Πυθαγόρου καὶ Πλάτωνος καὶ Ἀριστοτέλους καὶ ἑτέρων· ἅς δὴ καὶ ἱδρυσάμενοι προσκυνοῦσι καὶ τὰ ἐθνῶν ἐπιτελοῦσι μυστήρια) [*](2 καὶ < M 5 αὖθις] ἄν τις M 9 οὕτως] τούτων M 11 ἡ < Μ 13 τῶν < M Ι ἔνθεν aus etwas anderem hergestellt Vcorr 15 ἀλλὰ καὶ οἱ μὲν durchgestrichen, ür am Rande τινὲς δὲ V corr)

κρύβδην δὲ τὰς τοιαύτας ἔχουσιν, ἀλλὰ καὶ φιλοσόφων τινῶν, Πυθαγόρου καὶ Πλάτωνος καὶ Ἀριστοτέλους καὶ λοιπῶν, μεθ' ὡν φιλοσόφων καὶ ἕτερα ἐκτυπώματα τοῦ Ἰησοῦ τιθέασιν, ἱδρύσαντές τε προσκυνοῦσι καὶ τὰ τῶν ἐθνῶν ἐπι- τελοῦσι μυστήρια. στήσαντες γὰρ ταύτας τὰς εἰκόνας τὰ τῶν ἐθνῶν ἔθη λοιπὸν ποιοῦσι. τίνα δέ ἐστιν <τὰ> ἐθνῶν ἔθη ἀλλ' ἢ καὶ τὰ ἄλλα;

ψυχῆς δὲ εἶναι μόνης σωτηρίαν φασὶ καὶ οὐχὶ σωμάτων.