In Aristotelis Metaphysicorum

Jam diximus substantias esse tres, duas | naturales, tertiam vero [*](f.9) immobilem. duae illae naturales in praecedentibus dilucidatae sunt et iam uberius de iis antea disputavimus. nunc sermonem habemus de substantia immobili et aetevna, et in primis quaerimus, numquid reperiatur substantia, quae tempore non attingatur neque sit obnoxia alterationi aut mutationi, sed continuo in suo statu permaneat. et saepe diximus hoc principium non posse demonstratione cognosci. demonstratio enim ex principiis et causis constat, prima autem causa, hoc est primum principium, nee causam ante se nee principium habet. sed quod volumus, hoc pacto fortasse consequemur, considerando duo necessario inesse primo omnium principio: unum quod est aeternum, alterum quod est immobile, separemus igitur haec et de utroque singillatim disputemus. et primo numquid detur substantia aeterna, postea numquid aliqua substantia sit immobilis; tunc sic procedendo voti compotes facile erimus. nam quod facere solent infirmiores baiuli, quibus si quod grave suscipiendum est onus, illud imrtiuutur itaque facillime perferunt, id nos imitabimur in hac nostra perscrutatione. dico igitur: si omnes substautiae corruptibiles sunt, substautiae autem omnes ceteris entihus priores sunt, omnia corruptibilia erunt. cum enim verum sit, ut a principio dictum est, uuiversitatis, sive ad unum redacta sit sive in recta continuatione serieque constet, radicem elementumque nec principium partium ipsius substantiam esse: substantia corrupta nihil remauebit eorum, quae ab ipsa pendent, quod si quis vel leviter intueatur, inveniet non posse fieri, ut substautiae et cetera, quae sunt, non habeant perpetuam substantiam, per quam esse suum obtiueant. neu mireris inter ea, quae sunt, dari substantiam aeternam. nam inveniuntur quaedam in natura accidentium, quae aeterna et incorruptibilia sunt, motus enim est aliquid inseparabile, per se non existens, cum sine duhio corpori insit aut substantiae; atque multo magis tempus huiusmodi est. nam tempus finitimum habetur [*](16 sed—permaneat om. F 19 hoc—principium om. CD oi huius libri)

motui; est enim ipsius mensura aut novatum ab ipso, sed ne [*](f.9) acutissimus quidem sophistes cogitatioue depingere posset motum aut tempus subire ortum atque interitum. nam si tempus nativum esset, ante sui ipsius ortum fuisset; rursus si caducum diceretur, esset post suum interitum, ut iam patuit ex Auditu uaturali; sed illud iterare libet, quoniam potissimum opus est nobis quaesifuris, quibus in rebus scientia primi principii consistat. motus igitur et tempus nee oriuntur nee pereunt; neque hoc in ipsis supponi posse ratio suppeditat. de tempore sat perspicuum est. nam si quis dicat fuisse tempus ante se tempus non babens, et futurum tempus, quod non sequatur tempus, verba profert suas radices perimentia; nam similia verba ut quandoque, erat et erit, antea et postea, quibus qui hoc contendit necessario utitur, partes tantum temporis sunt aut termini aut rationes ei coniunctae. sin vero ex his appellationibus asserere vellet generationem temporis, minime optatum obtinebit, nisi ponat tempus esse, priusquam oriatur; pariterque si quaerit his dictionibus uti, ut oceasum temporis monstret, nihil aliud habebit nisi tempus manere post eius interitum. tempore igitur perenni existente et motus itidem procul dubio est. nam, [ut diximus], aut mensura motus tempus est aut novatum ab ipso.