In Aristotelis Sophisticos Elenchos Commentarius [Sp.]

Alexander of Aphrodisias

Alexander of Aphrodisias. In Aristotelis Sophisticos Elenchos Commentarius [Sp.],. Wallies, Maximilian, editor. Berlin: Reimer, 1898.

[*](p. 172a 36)

Ἐπεὶ δέ ἐστι πολλὰ μὲν ταῦτα.

Ἐπειδή, φησί, τὰ κοινὰ ταῦτα πολλά εἰσι καὶ ἐν πάσαις ταῖς τέχναις καὶ ταῖς ἐπιστήμαις ταῦτα εὑρίσκονται, οὐ τοιαῦτα δέ εἰσιν ὥστε μιᾶς τινος εἶναι φύσεως καὶ ὑφ’ ἓν ἀνάγεσθαι γένος (πῶς γὰρ ἄν καὶ καὶ διὰ τοῦτο οὐδ’ ὡρισμένα εἰσὶν ἀλλ’ οἷον αἱ ἀποφάσεις, τουτέστιν ἀόριστα (καὶ γὰρ αἱ ἀποφάσεις ἀόριστοί εἰσιν· ἡ λέγουσα ἀπόφασις ῾τόδε οὐ λευκόν ἐστιν᾿ ἀόριστος), ἐπεὶ γοῦν τὰ μέν εἰσι κοινὰ καὶ ἀόριστα, εἰσὶ δέ τινα καὶ μὴ κοινὰ ἀλλ’ ἴδιά τινος ἐπιστήμης, δυνατόν ἐστιν ἐκ τούτων τῶν κοινῶν περὶ πάντων πεῖραν λαμβάνειν, καὶ ἔστι τις τέχνη ἡ ἀπὸ τῶν κοινῶν ἐπιχειροῦσα, καθὸ ὁμιλεῖ τε καὶ ἐρωτᾷ, οὐχὶ τοιαύτη δὲ οἷαί εἰσιν αἱ ἐπιστημονικαί. τὸ δὲ διόπερ ὁ ἐριστικὸς οὐκ ἔστιν οὕτως ἔχων καὶ τὰ ἑξῆς ἀποδοθήσεται μὲν καὶ πρὸς τὰ ἄνωθεν εἰρημένα· ἔλεγε γὰρ ἐν τοῖς προλαβοῦσιν, [*](1 πάντων Arist. v 2. 3 ἡ πειραστική· εἰσὶ γάρ τινα καὶ γνώριμα πᾶσιν Α 4 εἰσὶν Α ἡ οὔ om. Α 5 τούτου φίλῃ a1I: τούτου φιλίᾳ a2: τοῦ φίλου Α καὶ cm. Α 7. 8 προσέθηκε δὲ τὸ τρ. τ. Α 8 εἰ al: οἱ Α 8. 9 γινώσκωσιν Α: γινώσκωμεν σκωμεν I: γινώσκομεν a 11 προΐσχετο a περὶ a: πῶς I 12 διειλήφαμεν b 13 ἀνεπιστήμονές Ι: ἀνεπιστήμονα a 14 καὶ delevi 15 εἰρήκαμεν a: εἰρήκειμεν I: εἴπομεν Α 18 φησί om. Α 18 et 19 ταῖς om. Α 19 ταῦτα om. Α εὑρί- σκονται ante 18 ἐν πάσαις collocat Α ante οὐ add. κοινὸν δὲ λέγω ὡς τὸ ἐπὶ παντὸς ἡ κατάφασις ἡ ἡ ἀπόφασις Α post εἰσιν add. τὰ κοινὰ Α 19. 20 ὡς μιᾶς τινος φύσεως εἶναι καὶ ἐπιστήμης καὶ ὑφ’ ἓν γένος ἀνάγεσθαι, ἤγουν ὑπὸ ποσὸν ἢ ὑπὸ ποιόν Α 20. 21 ἀναδεικθείησαν a1 21 οὐδ’ ὡρισμένα AI: οὐ διωρισμένα a 22 ἤγουν ἀόριστοι(??) Α ante αἱ add. καὶ I εἰσιν om. Α 23 λέγουσα om. Α post ἀπόφασις add. ἡ Α 27 τὲ Ι: τί a 29 πρὸς ἄνω εἰρημένον. προλαβὼν γάρ ἔλεγεν Α ἔλεγε] c. 11 p. 171b34sq.)

99
ὅτι ὁ ἐριστικὸς περὶ πολλὰ καταγίνεται ὡς ὁ διαλεκτικός, καὶ ὅτι οὐκ ἔχει ὁμοιότητα πρὸς τὸν διαλεκτικὸν τὴν αὐτὴν ἣν ὁ ψευδογραφῶν ὦν πρὸς τὸν γεωμέτρην, καὶ διὰ τοῦτο εὑρίσκεται καὶ ἐν τοῖς μαθήμασι. ῥηθήσεται δὲ καὶ πρὸς τὰ προσεχῶς εἰρημένα συναπτόμενον. καὶ ἔστι τὸ λεγόμενον τοιοῦτον, ὅτι οὐκ ἔστιν ὁ ἐριστικὸς οὕτως ἔχων πρὸς τὸν διαλεκτικὸν ὡς ὁ ψευδογραφῶν πρὸς τὸν γεωμέτρην· εἰ γὰρ ἦν τοῦτο καὶ ἦσαν ὡρισμένα αὐτοῦ τὰ ὑποκείμενα ὥσπερ δὴ καὶ τὰ τοῦ ψευδογραφοῦντος, οὐκ ἄν ἠδύνατο περὶ παντὸς τοῦ προτιθεμένου παραλογίζεσθαι· νῦν δὲ διὰ τοῦτο συμβαίνει ἀπατητικὸν εἶναι αὐτόν, διὰ τὸ περὶ πάντων ἐπιχειρεῖν.

[*](p. 172b 5)

τρόποι μὲν οὖν εἰσιν οὗτοι τῶν σοφιστικῶν ἐλέγχων.

Εἰπὼν πόσοι εἰσὶν οἱ σοφιστικοὶ ἔλεγχοι, καὶ ἀναγαγὼν αὐτοὺς εἰς τὴν τοῦ ἐλέγχου ἄγνοιαν καὶ πρὸς τοὺς διαιροῦντας αὐτοὺς εἰς τοὺς πρὸς τοὔνομα καὶ παρὰ τὴν διάνοιαν ἀπομαχεσάμενος, ἔτι γε μὴν καὶ διαφορὰν πειραστικοῦ καὶ ἐριστικοῦ παραδούς, καὶ αὐτὸν δὲ αὖθις τὸν ἐριστικὸν εἰς τὸν σοφιστικὸν καὶ ἐριστικὸν διελὼν καὶ διαφορὰν ἑκατέρου ἀποδούς, νῦν μέλλων εἰπεῖν, πῶς οἱ σοφισταὶ ἐλέγχουσί τινα ψευδόμενον ἢ παράδοξα λέγοντα ἡ ἀδολεσχοῦντα ἢ σολοικίζοντα, πρῶτον τοῦτο λέγει, ὅτι ὁ διαλεκτικὸς δύναται θεωρῆσαι περὶ τῶν σοφισμάτων καὶ διακρῖναι ταῦτα καὶ ἐλέγξαι σοφίσματα ὄντα. τὸ γὰρ τάττειν τὰς προτάσεις καὶ συντιθέναι τῆς διαλεκτικῆς ἐστιν· εἰ γοῦν τοῦτο τῆς διαλεκτικῆς, λοιπὸν αὐτῆς καὶ τὸ κρίνειν τὰ σοφίσματα. ἅπασαν τοίνυν τὴν περὶ τῶν σοφιστικῶν ἐλέγχων θεωρίαν ἡ διαλεκτικὴ μέθοδος κέκτηται.

[*](p. 172b 9)

Καὶ περὶ μὲν τῶν ἐλέγχων εἴρηται τῶν φ¦αινομένων.

Πέντε τινῶν στοχάζεσθαι κατ’ ἀρχὰς τῆς παρούσης πραγματείας ἔφη τοὺς σοφιστάς, τοῦ πειρᾶσθαι ἐλέγχοντας φαίνεσθαι καὶ τοῦ εἰς ψεῦδος ἄγειν τὸν προσδιαλεγόμενον, τοῦ παράδοξον αὐτὸν ἐλέγχειν λέγοντα, τέταρτον σολοικίζειν ποιεῖν καὶ πέμπτον ἀδολεσχοῦντα ἀποδεικνύειν τὸν ἀποκρινόμενον. καὶ περὶ μὲν τοῦ πῶς σπουδάζουσιν ἔλεγχον φαινόμενον ποιεῖν εἴρηκε, καὶ τὸν λόγον συγκεφαλαιούμενος καὶ αὐτὸς τοῦτο δηλοῖ· λέγει γὰρ [*](1 post ὡς καὶ A 1 —3 ὅτι—γεωμέτρην, καὶ om. I 1. 2 οὐκ—τὴν αὐτὴν a: οὐ τὴν αὐτὴν ὁμοιότητα ἔχει πρὸς τὴν διαλεκτικὴν A 3 καὶ prius a: om. A διὰ τοῦτο al: ὅθεν A 3 καὶ alt. AI: om. a 3 —5 ῥηθήσεται—ἐριστικὸς aI: ταῦτα εἰπὼν ἄνω, ἐνταῦθα φησὶν ὅτι ὁ ἐριστικὸς οὐκ ἔστιν Α 6 ψευδογράφος Α ἦν τοῦτο καὶ om. A 7 αὐτοῦ Ab: αὐτῶν a: compend. I καὶ AI: om. a 8 προτιθεμένου I: προτεθέντος Α: προκειμένου a παραλογίσασθαι A 9 εἶναι αὐτὸν I: inv. ord. a: εἶναι A πάντων a: πάντας I 12 πρὸς prius scripsi: εἰς aAI τοὺς alt. A: τὸν a: compend. I 13 καὶ alt. om. Α 14 πειραστικοῦ—ἐριστικοῦ Av: πειραστικῆς—ἐριστικῆς al 15 ἑκατέρου scripsi: ἑκατέρων Α: compend. I: ἑκάστου a 16 σοφισταὶ Av: σοφιστικοὶ al 17 ἀδολέσχοντα a 18 θεωρηθῆναι a1 24 ἔφη] ἓ p. 165b13sq. 20 παράδηλον a1 29 τοῦτο δηλοῖ I: inv. ord. a)

100
περὶ μὲν οὖν τῶν φαινομένων ἐλέγχων εἴρηται. νῦν δέ, ὃ δεύτερον αὐτοῖς σπουδάζεται ἔστι δὲ τοῦτο τὸ ἀποδεικνύναι ψευδόμενον τὸν προσδιαλεγόμενον), διέξεισι, καὶ φησὶ πρῶτον μὲν γίνεσθαι τοῦτο ἐκ τοῦ πυνθάνεσθαί πως, τουτέστι κρυπτικῶς. οὐ γὰρ ἀπλῶς τις προάγων τὴν ἐρώτησιν ἐλέγξει ψευδόμενον τὸν ἀποκρινόμενον· ἐκ δὲ τοὐ πῶς ἐρωτᾶν, τουτέστι μετ’ ἐπικρύψεως, καὶ διὰ τῆς τοιᾶσδε ἐρωτήσεως συμβαίνει [*](f. 33r) τοῦτο μάλιστα· τὸ γὰρ μὴ ὑποθέμενον πρόβλημα ὡρισμένον ποιεῖσθαι τὴν ἐρώτησιν θηρευτικόν ἐστι τοῦ σπουδαζομένου. οἷον εἴ τις θέλων κατασκευάσαι καλὸν τὸ ἐν ἀγορᾷ συνουσιάζειν μὴ ἁπλῶς ὁρίσαιτο τὸ λεγόμενον, ἀλλ’ οὕτω πὼς εἴπῃ κρυπτικῶς ‘ἆρά γε ὃ ἀπλῶς καλόν, καὶ πῇ οὐκ ἔσται καλόν;’· εἶτα τοῦτο δόντος τοῦ ἀποκρινομένου κατασκευάζεται ὃ βούλεται ὁ ἐρωτῶν. ὅταν γὰρ μὴ ὡρισμένον ᾖ τὸ περὶ οὗ ὁ ἐρωτῶν βούλεται συλλογίσασθαι, ἁμαρτάνουσιν οἱ ἀποκρινόμενοι εἰκῆ λέγοντες. οὐ μὴν ἀλλὰ κἄν ὡρισμένον εἴη τὸ πρόβλημα, ἔσται πάλιν τὸ εἰς ἄδοξον ἀγαγεῖν τὸν ἀποκρινόμενον, εἴ τις πολλὰ ἐρωτᾷ. καὶ ἔοικεν ἐλλειπτικὴ εἶναι ἡ λέξις· εἴη δ’ ἄν ὁλόκληρος, εἰ οὕτως ληφθείη· τό τε ἐρωτᾶν πολλά, κἄν ὡρισμένον ᾖ πρὸς ὃ διαλέγεται, εἰς ἄδοξον δύναται ἀγαγεῖν. ἐπὶ τούτῳ καὶ τοῦτο κατορθοῖ τὸ σπουδαζόμενον, τὸ ἀξιοῦν τὸν ἀποκρινόμενον λέγειν τὰ δοκοῦντα τοῖς πολλοῖς. πλὴν ὅταν ᾖ, φησίν, ὡρισμένον τὸ πρόβλημα, ἧττον κακουργεῖν οἱ σοφιστεύοντες δύνανται, κἂν πολλά τινα ἐρωτῶσιν· ἧττον γὰρ ἀπατηθήσεταί τις παρὸ πρότερον, ὅταν ἀόριστον καὶ ἄγνωστον εἴη τῷ ἀποκρινομένῳ τὸ πρὸς ὃ διαλέγεται. πῶς δέ, φησίν, ἥττονα τότε δύνανται κακουργεῖν, διότι, εἰ οἶδεν ὁ ἀποκρινόμενος τὸ πρόβλημα, εἰ ἐναχθείη εἰς ἄτοπόν τι παρὰ τοῦ ἐρωτῶντος, εὐθὺς ἀπαιτεῖ καὶ φησὶ τί τοῦτο πρὸς τὸ προκείμενον;῾.

[*](p. 172b 22)

Στοιχεῖον δὲ τοῦ τυχεῖν ἢ ψεύδους τινός.

Ὅπερ ἄνωθεν ἔλεγε, καὶ ἔτι τὸ αὐτό φησι. σαφέστερον δὲ νῦν τὸν λόγον μεταχειρίζεται λέγων ἀρχὴν εἶναι καὶ οἱονεὶ στοιχεῖον τοῦ ἐλέγξαι τινὰ ψεῦδος ἢ ἄδοξον λέγοντα τὸ μὴ δῆλον ποιεῖν τὸ βούλημα μηδὲ τὸ πρόβλημα τιθέναι καὶ ἐρωτᾶν, ἀλλὰ λέγειν μὴ πειραστικῶς διαλέγεσθαι, ἐρωτᾶν δὲ χάριν μαθήσεως· τὸ γὰρ λέγειν σε μαθητείας χάριν προσδιαλέγεσθαι πολλὴν παρέξει ἀφθονίαν εἰς τὸ ἀπατῆσαι αὐτὸν μὴ προορῶντα τὸ συμβησόμενον. ἔτι πρὸς τὸ ψευδῶς τινα ἀπελέγχειν μέθοδος ἥδε, ἥτις καὶ σοφιστική ἐστι· τὸ γὰρ τιθέναι τι πρόβλημα, εἶτα τούτου μὲν ἀναχωρεῖν ἐπ’ ἄλλα δέ τινα κατατρίβειν μὴ ἀναγκαῖα τῷ προβλήματι λόγων [*](1 δὲ I: om. a 2 αὐτοῖς v: αὐτὸς al 9 τὸν ἐν a ὁρίσαιτο] τὸ postea add. I1 15 ἔοικε δὲ, orn. καὶ, Α 16 τε I: τ’ Α: γε a 18 ἐπὶ τούτου Α 19 τὸν ἐρωτώμενον Α post λέγειν add. καὶ Α 23 ἧττον Arist. v δύνανται Α Arist.: δύναται al 24 τοῦ ἐρωτῶντος Α: τῶ ἐρωτῶντι al 26 post τινός add. ἡ ἀδόξου a 27 ἔλεγε AI: ἐλέγετο a 28 δεῖξαι Α 29 ψευδόμενον ἡ ἄδοξόν τι Α post μὴ add. τὸν ἐρωτῶντα Α 29. 30 τὸ βούλημα ὃ βούλεται, μὴ δὲ τὴν θέσιν ἤγουν τὸ πρόβλημα ἐρωτᾶν A)

101
δ’ εὐπορίαν τῷ ἐρωτῶντι διδόντα σοφιστικὸν ἔργον ἐστίν. ἔστι δὲ τοῦτο ποιεῖν καὶ καλῶς καὶ τοὐναντίον· εἰ μὲν γὰρ πρὸς ἀναγκαῖα τῷ προβλήματι τὸν λόγον μετέφερον, καλῶς ἄν ἐποίουν· νῦν δὲ μὴ ποιοῦντες οὕτως οὐ δοκοῦσι καλῶς ποιεῖν τὴν μεταφοράν. ὡς γὰρ ἐν τοῖς Τοπικοῖς ἐδίδαξε, χάριν τεσσάρων ἀναχωρεῖ τις τοῦ προβλήματος, ἢ χάριν κρύψεως ἢ χάριν ὄγκου ἢ “ἐπαγωγῆς χάριν τοῦ δοθῆναι τὸ καθόλου” ἢ ‘‘πρὸς τὸ σαφέστερον γενέσθαι τὸν λόγον”· εἰ δὲ μηδὲν τούτων γένηται, οὐ καλῶς τέ εἰσι τὰ τοιαῦτα εἰλημμένα καὶ σοφιστική ἐστιν ἡ διάλεξις.