De partibus animalium

μόνον δὲ τῶν σπλάγχνων καὶ ὅλως τῶν 21 ἐν τῷ σώματι μορίων ἡ καρδία χαλεπὸν πάθος οὐδὲν ὑποφέρει, καὶ τοῦτʼ εὐλόγωςʼ φθειρομένης γὰρ τῆς ἀρχῆς οὐκ ἔστιν ἐξ οὗ γένοιτʼ ἄν βοήθεια τοῖς ἄλλοις [*](b) ἐκ ταύτης ἠρτημένοις. σημεῖον δὲ τοὺ μηθὲν ἐπιδέχεσθαι πάθος τὴν καρδίαν τὸ ἐν μηδενὶ τν θυομένων ίερείων ὦφσθαι τοιοῦτον πάθος περὶ αὐτὴν ὧσπερ ἐπὶ τῶν ἄλλων σπλάγχνων. οἵ τε γὰρ νεφροὶ πολλάκις φαίνονται λίθων μεστοὶ καὶ φυμάτων καὶ δσθιήνων καὶ τὸ ἧπαρ, ὡσαύτως δὲ καὶ ὁ πλεύμων, μάλιστα

22 πολλὰ δὲ καὶ ἕτερα παθήματα συμβαίνοντα περὶ αὐτὰ φαίνεται, ἥκιστα δὲ τοῦ μὲν πλεύμονος περὶ τὴν ἀρτηρίαν, τοῦ δʼ ἥπατος περὶ τὴν σύναψιν τῇ μεγάλῃ φλεβί, καὶ τοῦτʼ εὐλόγως· ταύτῃ γὰρ μάλιστα κοινωνούσι τὴ καρδίᾳ. ὅσα δὲ διὰ νόσον καὶ τοιαῦτα πάθη φαίνεται τελευτῶντα τῶν ζῴον, τούτοις ἀνατεμνομένοις φαίνεται περὶ τὴν καρδίαν νοσύόδη πάθη.

5 Καὶ περὶ μὲν τῆς καρδίας, ποία τις, καὶ τίνος ἕνεκεν καὶ διὰ τίνʼ αἰτίαν ὑπάρχει τοῖς ἔχουσιν, τοσαῦτ’ εἰρήσθω. ἑπόμενον δʼ ἅν εἴη περὶ τῶν φλεβῶν εἰπεῖν,τὴςτε μεγάληςκαὶτῆς ἀορτῆς· αυται γὰρ ἐκτὴς καρδίας πρῶται δέχονται τὸ αὶμα, αἱ δὲ λοιπαὶ τούτων ἀποφυάδες εἰσίν. ὅτι μὲν οὖν τοῦ αἵματος χάριν εἰσί, πρὸτερον εἴρηται· τό τε γὰρ ὑγρὸν ἅπαν ἀγγείου δεῖται, καὶ τὸ φλεβῶν γένος ἀγγεῖον, τὸ δʼ αἷμα ἐν ταύταις· διότι δὲ δύο καὶ ἀπὸ μιᾶς ἀρχῆρ καθʼ ἅπαν τὸ σῶμα διατείνουσι, λέγωμεν.

2 τού μὲν οὖν εἰς μίαν ἀρχὴν συντελεῖν καὶ ἀπὸ μιᾶς σἴτιον τὸ μίαν ἔχειν πάντα τὴν αἰσθητικὴν ψυχὴν ἐνεργείᾳ, ὥστε καὶ τὸ μόριον ἕν τὸ ταύτην ἔχον πρώτως, ἐν μὲν τοῖς ἐναίμοις κατὰ δύναμιν καὶ κατ’ ἐνέργειαν, τῶν δʼ ἀναίμων ἐνίοις κατ’ ἐνεργείαν μόνον. διὸ καὶ τὴν τού θερμοῦ ἀρχὴν ἀναγκαῖον ἐν τῷ αὐτῷ τόπῳ εἶναι· αὕτη δʼ ἐστὶν αἰτία καὶ τῷ αἵματι τῆς ὑγρότητος καὶ τῆς θερμὸτητος.

3 διὰ μὲν οὖν τὸ ἐν ἑνὶ εἶναι μορίῳ τὴν αἰσθητικὴν ἀρχὴν καὶ τὴν τῆς θερμότητος καὶ ἡ τού αἵματος ἀπὸ μιᾶς ἐστὶν ἀρχῆρ, διὰ δὲ τὴν τού αἵματος ἑνότητα καὶ ἡ τῶν φλεβῶν ἀπὸ μιᾶς. δύο δʼ εἰσὶ διὰ τὸ τὰ σύύματα εἶναι διμερῆ τῶν ἐναίμων καὶ πορευτικῶν· ἐν πἀσι γὰρ τούτοις διύὸρισται τὸ ἔμπροσθεν καὶ τὸ ὄπισθεν καὶ τὸ δεξιὸν

ὅσῳ δὲ 4 τιμιητερον καὶ ἠγεμονικῶτερον τὸ ἔμπροσθεν τοῦ [*](668,a) ὅπισθεν, τοσούτῳ καὶ ἡ μεγάλη φλὲψ τῆς ἀορτῆς· ἡ μὲν γὰρ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν, ἡ δʼ ἐν τοῖς ὄπισθεν κεῖται, καὶ τὴν μὲν ἅπαντ’ ἔχει τὰ ἔναιμα φανερς, τὴν δʼ ἕυια μὲν ἀμυδρῶς ἔνια δʼ ἀφανής. τοῦ δʼ εἰς τὸ πᾶν διαδεδόσθαι τὸ σῶμα τὰς φλέβας σἴτιον τὸ παντὸς εἶναι τού σώὸματος ὕλην τὸ αἷμα, τοῖς δʼ ἀναίμοις τὸ ἀνάλογον, ταύτα δʼ ἐν φλεβὶ καὶ τὼ ἀνάλογον κεῖσθαι.

πῶς μὲν σὖν τρέφεται τὰ ζᾧα καὶ ἐκ 5 τίνος καὶ τίνα τρὸπον ἀναλαμβάνουσιν ἐκ τῆς κοιλίας ἐν τοῖς περὶ γενέσεωος λόγοις μἀλλον ἁρμόζει σκοπεῖν καὶ λέγειν· συνισταμένων δὲ τῶν μορίων ἐκ τού αἵματος, καθάπερ εἴπομεν, εὐλόγως ἡ τῶν φλεβῶν ῥύσις διὰ παντὸς τοῦ σώμακτος πέφυκεν· δεῖ γὰρ καὶ τὸ αἷμα διὰ παντὸς καὶ παρὰ πάν εἶναι, εἴπερ τῶν μορίων ἕκαστον ἐκ τούτου συνέστηκεν.

ἔοικε δʼ ὥσπερ 6 ἔν τε τοῖς κήποις αἱ ὑὅραγωγίαι κατασκευάζονται ἀπὸ μιᾶς ἀρχῆς καὶ πηγης είς πολλοὺς ὀχετοὺς καὶ ἅλλους ἀεὶ πρὸς τὸ πάντῃ μεταδιδόναι, καὶ ἐν ταῖς οἰκοδομίαις παρὰ πᾶσον τὴν τῶν θεμελίων ὑπογραφὴν λίθοι παραβέβληνται διὰ τὸ τὰ μὲν κηπευόμενα φύεσθαι ἐκ τοῦ ὕδατος, τοὺς δὲ θεμελίους ἐκ τῶν λίθων οίκοδομεῖσθαι, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ ἡ φύσις τὸ αἷμα διὰ παντὸς ὸχέτευκε τοῦ σύματος, ἐπειδὴ παντὸς ὕλη πέφυκε τοὺτο.

γίνεται δὲ κατάὅηλον ἐν 7 τοῖς μάλιστα καταλελεπτυσμένοις· οὐθὲν γὰρ ἄλλο φαίνεται παρὰ τὰς φλέβας, καθάπερ ἐπὶ τῶν ἀμπελίνων τε καὶ συκίνων φύλλων καὶ ὅσ’ ἅλλα τοιαύτα καὶ γὰρ τούτων αὐαινομένων φλέβες λείπονται μόνον.

τούτων δʼ αἴτιον ὅτι τὸ αἷμα καὶ τὸ ἀνάλογον τούτῳ 8 δυνάμει σῶμα καὶ σὰρξ ἢ τὸ ἀνάλογόν ἐστιν· καθάπερ

9 ἐκ μειξόνων [*](b) δʼ είς ἐλάσσους αἱ φλέβες ἀεὶ προέρχονται ἕως τοῦ γενέσθαι τοὺς πόρους ἐλάσσους τῆς τοὺ αἵματος παχύτητος· διʼ ὧν τῷ μὲν αἵματι δίοδος οὐκ ἔστι, τῷ δὲ περιττήματι τῆς ὑγρἀς ἰκμάδος, ὅν καλοῦμεν ίὅρῶτα, καὶ τοῦτο διαθερμανθέντος τού σὸματος καὶ τῶν φλεβίων ἀναστομωθέντων.

10 ἦδη δέ τισιν ίδρῶσαι συνέβη αἱματώδει περιττώόματι διὰ καχεξίαν, τοῦ μὲν σώματος ῥυάδος καὶ μανοῦ γενομένου, τοῦ δʼ αἵματος ἐξυγρανθέντος διʼ ἀπεψίαν, ἀδυνατούσης τῆς ἐν τοῖς φλεβίοις θερμὸτητος πέσσειν διʼ ὀλιγότητα. εἴρηται γὰρ ὅτι πἀν τὸ κοινὸν γῆς καὶ ὕὅατος παχύνεται πεσσόμενον, ἡ δὲ τροφὴ καὶ τὸ αἷμα μικτὸν ἐξ ἀμφοῖν. ἀδυνατεῖ δὲ πέσσειν ἡ θερμότης οὑ μόνον διὰ τὴν αὑτῆς ὀλιγότητα ἀλλὰ καὶ διὰ πλῆθος καὶ ὑπερταύτην βολὴν τῆς εἰσφερομένης τροφῆς· γίνεται δὲ πρὸς ὀλίγη. ἡ δʼ ὑπερβολὴ δισσἡ· καὶ γὰρ τῷ ποσῷ καὶ τῷ ποιῷ· οὐ γὰρ πἀν ὁμοίως εὔπεπτον.

11 ῥεῖ δὲ μάλιστα τὸ αἷμα κατὰ τοὺς εὐρυχωρεστάτους τῶν πὸρων· διόπερ ἐκ τῶν μυκτήρων καὶ τῶν οὔλων καὶ τῆς ἕδρας, ἐνίοτε δὲ καὶ ἐκ τού στόματος αἱμορροΐδες ἄπονοι γίνονται, καὶ οὐχ ὡσπερ ἐκ τὴςα ρτηρίας μετὰ βίας.

12 διεστῶσαι δʼ ἅνωσθεν ἢ τε μεγάλη

τὸ δὲ μετʼ 13 ἀκριβείας ὡς ἔχουσιν αἱ φλέβες πρὸς ἀλλήλας, ἔκ τε τῶν ἀνατομῶν δεῖ θεωρεῖν καὶ ἐκ τῆς ζωικῆς ἱστορίας. καὶ περὶ μὲν φλεβῶν καὶ καρδίας εἰρήσθω, περὶ δὲ τῶν ἅλλων σπλάγχνων σκεπτέον κατὰ τὴν αὐτὴν μέθοδον.

Πλεύμονα μὲν σὖν ἔχει διὰ τὸ πεξὸν εἶναί τι 6 γένος τῶν ζῴόων. ἀναγκαῖον μὲν γὰρ γίνεσθαι τῷ θερμῷ κατάψυξιν, ταύτης δὲ δεῖται θύραθεν τὰ [*](669,a) ἔναιμα τῶν ζῴων· θερμὸτερα γάρ. τὰ δὲ μὴ ἔναιμα καὶ τᾧ συμφύτῳ πνεύματι δύναται καταψύχειν. ἀνάγκη δὲ καταψύχειν ἔξωθεν ἢ ὕδατι ἤη ἀέρι. διόπερ τν μὲν ἰχθύων οὐδεὶς ἔχει πλεύμονα, ἀλλʼ ἀντὶ τούτου βράγχια, καθάπερ εἴρηται ἐν τοῖς περὶ ἀναπνοῆς· ὕδατι γὰρ ποιεῖται τὴν κατάψυξιν, τὰ δʼ ἀναπνέοντα τῷ ἀέρι, διόπερ πάντα τὰ ἀναπνέοντα ἔχει πλεύμονα.

ἀναπνεῖ δὲ τὰ μὲν πεζὰ πάντα, ἔυια δὲ 2 καὶ τῶν ἐνύδρων, οἷον φάλαινα καὶ δελφὶς καὶ τὰ ἀναφυσῶντα κήτη πάντα. πολλὰ γὰρ τῶν ζῴων ἐπαμφοτερίζει τὴν φύσιν, καὶ τῶν τε πεζν καὶ τὸν ἀέρα δεχομένων διὰ τὴν τοῦ σώματος κρἀσιν ἐν ὑγρῷ διατελεῖ τὸν πλεῖστον χρόνον, καὶ τῶν ἐν τῷ ὑγρῷ μετέχει τοσούτον ἔνια της πεζῆς φύσεως ὥστʼ ἐν τῷ πνεύματι αὐτῶν εἶναι τὸ τέλος τού ζῆν.

τοῦ δʼ ἀναπνεῖν 3

4 τὸ δὲ πρὸς τὴν ἅλσιν εἶναι τὸν πλεύμονα τὴς καρδίας οὐκ εἴρηται καλῶς ἐν ἀνθρωπφ τε γὰρ συμβαίνει μόνον ὡς εἰπεῖν τὸ τῆς πηδήσεως διὰ τὸ μόνον ἐν ἐλπίδι γίνεσθαι καὶ προσδοκίᾳ το μέλλοντος, ἀπέχει τʼ ἐν τοῖς πλείστοις πολὺν τόπον καὶ κεῖται τὴν θέσιν ἀνωτέρω τοὺ πλεύμονος, ὥστε μηδὲν συμβάλεσθαι τὸν πλεύμονα πρὸς τὴν ἅλσιν τῆς καρδίας.

5 διαφέρει δʼ ὁ πλεύμων πολὺ τοῖς ζῴοις. τὰ μὲν γὰρ ἔναιμον ἔχει καὶ μέγαν, τὰ δʼ ἐλάττω καὶ σομφόν, τὰ μὲν ζῳοτόκα διὰ τὴν θερμὸτητα τῆς φύσεως μείζω καὶ πολύαιμον, τὰ δʼ ῴοτόκα ξηρὸν καὶ μικρὸν. δυνάμενον δὲ μεγάλα διίστασθαι ἐν τῷ ἐμφυσἅσθαι, ὥσπερ τὰ τετράποδα μὲν ῴὸοτόκα δὲ τῶν πεζῶν, οἷον ο τε σαῦροι καὶ αἱ χελῶναι καὶ πᾶν τὸ τοιοῦτον γένος, ἔτι δὲ πρὸς τούτοις ἡ τῶν πτηνῶν φύσις καὶ καλουμένων ὀρνίθων. πάντων γὰρ τούτων σομφὸς ὁ πλεύμων καὶ ὅμοιος ἀφρῷ· καὶ γὰρ ὁ ἀφρὸς ἐκ πολλοῦ μικρὸς γίνεται συγχεὸμενος, καὶ ὁ τούτων πλεύμων μικρὸς καὶ ὑμμενώὸδης. διὸ καὶ ἅδιψψα καὶ ὁλιγὸποτα ταύτα πάντα, καὶ δύναται πολὺν ἐν τῷ ὑγρῷ ἀνέχεσθαι χρόνον· ἅτε γὰρ ὀλίγον ἔχοντα θερμὸν ίκανῶς ἐπὶ πολύν χρόνον καταψύχεται [*](b) ὑπʼ αύτὴς τὴς τοῦ πλεύμονος κινήσεως, οὔσης ἀερύδους καὶ κενῆς.