Quod Omnis Probus Liber Sit

τὰ μὲν οὖν ἀπ’ ἀρετῆς οὐ βιασθεὶς ἀλλ’ ἑκών — αἱρετὰ γάρ ἐστιν αὐτῷ πάνθ’ ἃ δρᾷ —, τὰ δ’ ἀπὸ κακίας ἅτε φευκτὰ οὐδ’ ὄναρ πράττει· οὐδὲ μὴν τὰ ἀδιάφορα εἰκός, πρὸς ἃ καθάπερ ἐπὶ πλάστιγγος ἡ διάνοια ἰσορροπεῖ, δεδιδαγμένη μήτε ὡς ὁλκὸν ἔχουσι δύναμιν ἐνδιδόναι μήθ’ ὡς ἀποστροφῆς ἀξίοις δυσχεραίνειν. ἐξ ὧν ἐστι δῆλον, ὅτι οὐδὲν ἄκων ποιεῖ οὐδ’ ἀναγκάζεται· δοῦλος δ’ εἴπερ ἦν, ἠναγκάζετ’ ἂν· ὥστ’ ἐλεύθερος ἂν εἴη ὁ ἀστεῖος.

Ἐπεὶ δέ τινες τῶν ἥκιστα κεχορευκότων Μούσαις λόγων ἀποδεικτικῶν οὐ συνιέντες, οἳ τὰς καθόλου τῶν πραγμάτων ἐμφάσεις παριστᾶσιν, εἰώθασιν ἐρωτᾶν· τίνες οὖν ἢ πρότερον γεγόνασιν ἄνδρες ἢ νῦν εἰσιν, ὁποίους ἀναπλάττετε; καλόν γε ἀποκρίνασθαι, ὅτι καὶ πάλαι τινὲς ἦσαν οἳ τῶν καθ’ ἑαυτοὺς ἀρετῇ διέφερον, ἡγεμόνι μόνῳ θεῷ χρώμενοι καὶ κατὰ νόμον, τὸν ὀρθὸν φύσεως λόγον, ζῶντες, οὐκ ἐλεύθεροι μόνον, ἀλλὰ καὶ τοὺς πλησιάζοντας ἐλευθέρου φρονήματος ἀναπιμπλάντες, καὶ ἐφ’ ἡμῶν αὐτῶν ἔτ’ εἰσὶν ὥσπερ εἰκόνες ἀπὸ ἀρχετύπου [*](1. 2 καὶ ἀδιάφορα—αἱρετὰ γὰρ om. F διάφορα T ἀπ’] ἐπ’ H1P οὐ om. Η1, ss. H2 2 αἱρετὰ] ἀρεταὶ ΗΡ1 (Turn.) ante ἐστιν add. καὶ F ἐστιν] εἰσιν Η (v) αὐτῶ ἐστὶ transp. M πάνθ’ ἃ FGA: πάντα M, πάνθ’ ὅσα HP (v), πάνθ’ ὅσα ἄν QT ἀπὸ] ὑπὸ T 4 ἰσορρεπεῖ M μήθ’ ὡς Α, μὴ τέως F 5 ἐνδιδόναι] εἰδέναι QT μήθ’] μήδ’ FH2 μήτ᾿ v) ἀποστροφῆς—δῆλον] ἀποστραφῆναι, ὡς δῆλον M (cf. 1. 8) 6 ποιεῖ MFG: om. ceteri δ’] τ’ QT 7 ἠναγκάζετο (om. ἄν) M ὥστε M ἐλεύθερος] ἐκτὸς M 8 ἐπεὶ δέ GAQT: ἐπειδή MFH1P, ἐπειδὴ δέ Η2 (v) post τινες add. ἀξιοῦσι δυσχεραίνειν ἐξ ὧν ἐστι M (cf. I. 5) κεχορευκότων codd.: συγκεχορευκότων v; cf. de aetern. mundi § 55. de post. Caini § 137 8. 9 post λόγων ἐπιδεικτικῶν deesse δύναμιν coni. Mang.; sed cf. e. gr. Herod. I 47. IV 113. Thuc. I 3, 4 9 οἲ] οὐ MQT τὰς] τά Η1Ρ 10 παριστῶσιν G, ἱστῶσιν AQT, παριστᾶσιν om. M ἢ ante πρότερον om. M 11 ἀναπλάττετε GAQTH2: ἀναπράττετε M, ἀναπλάττεται FH1P, ἀναπλάττεσθαι L ἀναπλάττεσθε v) γε om. M ὅτι ΜΗ2: διότι ceteri 12 οἲ om. F οἲ τῶν καθ’ ἑαυτοὺς M: τῶν καθ’ αὑτοὺς οἲ ceteri (v) ἀρετῇ διέφερον] ἀρετῶν διαφέροντες F 13 τὸν ὀρθῶς M, τῶν ὀρθῶν G λόγων G 14 φρονήματος ἐλευθέρου τοὺς πλησιάζοντας transp. M 14. 15 ἀναπιμπλῶντες MAQT 15 ἔτ᾿ M: ἔτι ceteri (v) εἰσὶν ἔτι transp. F ἀπ’ Α, ἀπὸ om. M) [*](15 sqq. Seneca de const. sap. 7, 1 Non est quod dicas, ita ut soles, hunc sapientem nostrum nusquam inveniri. non fingimus istud humani ingenii vanum decus nec ingentem imaginem falsae rei concipimus, sed qualem conformamus, exhibuimus, exhibebimus, raro forsitan magnisque aetatium intervallis unum; neque enim magna et excedentia solitum ac vulgarem modum crebro gignuntur. Epist. 42, 1 nec est mirum ex intervallo magna generari: mediocria et in turbam nascentia saepe fortuna producit, eximia vero ipsa raritate commendat.)

οὐ γάρ, εἰ αἱ τῶν ἀντιλεγόντων ψυχαὶ κεχηρεύκασιν ἐλευθερίας, ὑπ’ ἀφροσύνης καὶ τῶν ἄλλων κακιῶν δουλαγωγηθεῖσαι, διὰ τοῦτο καὶ τὸ τῶν ἀνθρώπων γένος. εἰ δὲ μὴ κατὰ στίφη μεγάλα προΐασιν ἀγεληδόν, θαυμαστὸν οὐδέν· πρῶτον μέν, ὅτι τὰ λίαν καλὰ σπάνια, εἶτ’ ἐπειδὴ τὸν τῶν εἰκαιοτέρων ἐκτρεπόμενοι πολὺν ὅμιλον θεωρίᾳ τῶν τῆς φύσεως σχολάζουσιν, εὐχόμενοι μέν, εἴ πως ἐνῆν, ἐπανορθώσασθαι τὸν βίον—κοινωφελὲς γὰρ ἡ ἀρετή —, τὸ δὲ ἀδυνατοῦντες, πλημμυρούντων κατὰ πόλεις ἀλλοκότων πραγμάτων, ἃ ψυχῆς πάθη καὶ κακίαι συνηύξησαν, ἀποδιδράσκουσιν, ὡς μὴ τῇ ῥύμῃ τῆς φορᾶς καθάπερ ἀπὸ χειμάρρου βίας κατασυρεῖεν.

ἡμᾶς δέ, εἰ βελτιώσεως ζῆλός τις ἦν, ἰχνηλατεῖν ἔδει τὰς τούτων καταδύσεις καὶ ἱκέτας καθεζομένους παρακαλεῖν, ἵνα τεθηριωμένον τὸν βίον προσελθόντες ἐξημερώσωσιν, ἀντὶ πολέμου καὶ δουλείας καὶ κακῶν ἀμυθήτων εἰρήνην καὶ ἐλευθερίαν καὶ τὴν τῶν ἄλλων ἀγαθῶν ἀφθονίαν περιρρεομένην καταγγείλαντες.

νυνὶ δὲ χρημάτων μὲν ἕνεκα πάντας μυχοὺς ἐρευνῶμεν καὶ γῆς στρυφνὰς καὶ ἀποκρότους φλέβας ἀναστέλλομεν, καὶ μεταλλεύεται μὲν πολλὴ τῆς πεδιάδος, μεταλλεύεται δὲ οὐκ ὀλίγη τῆς ὀρεινῆς, χρυσὸν καὶ ἄργυρον, χαλκόν τε καὶ σίδηρον, καὶ τὰς ἄλλας ὕλας ἀναζητούντων.

θεοπλαστοῦσα δὲ ἡ κενὴ δόξα τὸν τῦφον ἄχρι καὶ βυθοῦ κατέβη θαλάττης διερευνωμένη, μή τι τῶν πρὸς αἴσθησιν ἀφανὲς [*](1 σοφῶν om. M καλοκἀγαθία MA 2 ὑπὸ M 3 κακιῶν] κακῶν FHP (Turn.) τὸ τῶν MP: τῶν om. GH (v), τὸ τῶν om. FAQT 4 μεγάλα MFG: om. ceteri (Turn.) 5 καλὰ σπάνια] καλῶς πάνυ Μ τῶν οἰκειοτέρων AQTL (Turn.) 5. 6 ἐντρεπόμενοι AQT 6 σχολάζουσιν] ἐνσχολάζουσιν coni. Mang.; sed cf. de opif. mundi § 128. de vita Mos. II § 211 εὐχομένων F 7 εἴ πως] εἴπερ G, ὡς F 8 τὸ δὲ] τὸ δ’ AQT, τῶ δέ M: τοῦτο δέ coni. Mang. ἀδυνατοῦντες G (Mang.): ἀδυνατεῖν MH2 (Turn.), ἀδυνατοῦν ceteri ἀλλοκότων] ἀλλὰ καὶ τῶν M 9 πάθει Α καὶ add. Mang. κακίαι Mang.: κακίαις M, κακία ceteri κακίᾳ v) συνηύξησαν M (coni. Mang.): συνηυξήθησαν ceteri (v) ἀποδιδράσκειν M 10 ἀπὸ] ὑπὸ coni. Ausfeld βία M κατασυρεῖεν MG (Mang.): κατασύρειν FAH1P, κατασύρῃ QT, κατασυρῆναι H2 (Turn.) 11 ζῆλός τις M: τις ζῆλος ceteri (v) 12 παρακλεῖν (sic) Α 12. 13 παρελθόντες M 13 πολέμων Α καὶ ante κακῶν om. M 14. 15 περιρρεομένην G: om. M, περιρρεομένους ceteri 15 καταγγείλαντας A, ἀπαγγείλαντες Η2 (v) νῦν M πάντας om. AT 16 καὶ γῆς τε M στριφνὰς FH1P 17 μεταλεύεται (bis) M πολλὴ] πολὺ MQT δ’ MFA, δέ καὶ Q 18 χρυσόν τε καὶ QT (sed in Q τε rursus expunctum) 19 ἐπιζητούντων Α θεοπλαστοῦσα] θεοπλάστους τῶν M δ’ MA, δὲ om. QT 20 βυθοῦ M: βυθὸν FA, βυθῶν ceteri κατέβη MQT: om. ceteri (Turn.) θαλάσσης MT post θαλάττης add. κατήγαγε G) [*](15 sqq. cf. de migr. Abrah. § 217.)

φρονήσεως δὲ ἢ σωφροσύνης ἢ ἀνδρείας ἢ δικαιοσύνης ἕνεκα γῆ μὲν ἀπόρευτός ἐστι καὶ ἡ βάσιμος, πελάγη δὲ ἄπλωτα τὰ καθ’ ἑκάστην ὥραν τοῦ ἔτους ναυκλήροις ἐμπλεόμενα.

καίτοι τίς ἢ μακρᾶς ὁδοιπορίας ἢ τοῦ θαλαττεύειν ἐστὶ χρεία πρὸς ἔρευναν καὶ ζήτησιν ἀρετῆς, ἧς τὰς ῥίζας ὁ ποιῶν οὐ μακρὰν ἀλλ’ οὑτωσὶ πλησίον ἐβάλετο; καθάπερ καὶ ὁ σοφὸς τῶν Ἰουδαίων νομοθέτης φησίν· „ἐν τῷ στόματί σου καὶ ἐν τῇ καρδίᾳ σου καὶ ἐν ταῖς χερσί σου“ (Deut. 30, 14), αἰνιττόμενος διὰ συμβόλων λόγους, βουλάς, πράξεις, ἃ δὴ πάντα γεωργικῆς τέχνης δεῖται.

οἱ μὲν οὖν ἀργίαν πόνου προτιμήσαντες οὐ μόνον τὰς βλάστας ἐκώλυσαν, ἀλλὰ καὶ τὰς ῥίζας ἀφαυάναντες ἔφθειραν· οἱ δὲ σχολὴν μὲν βλαβερὸν ἡγούμενοι, πονεῖν δὲ ἐθέλοντες, ὥσπερ εὐγενῆ μοσχεύματα γεωργοῦντες, τῷ συνεχεῖ τῆς ἐπιμελείας οὐρανομήκεις ἐστελέχωσαν ἀρετάς, ἀειθαλῆ καὶ ἀθάνατα ἔρνη καρπὸν φέροντα εὐδαιμονίαν οὐδέποτε λήγοντα ἤ, ὥς τινες, οὐ φέροντα, ἀλλ’ αὐτὰ ὄντα εὐδαιμονίαν, ἃ Μωυσῆς ὀνόματι συνθέτῳ καλεῖν εἴωθεν ὁλοκαρπώματα.

ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν ἐκ γῆς βλαστανόντων οὔθ’ ὁ καρπός ἐστι δένδρα οὔτε τὰ δένδρα καρπός, ἐπὶ δὲ τῶν ἐν ψυχῇ φυομένων ὅλα δι’ ὅλων εἰς καρποῦ φύσιν μεταβέβληκε τὰ ἔρνη, τὸ φρονήσεως,

τὸ δικαιοσύνης, τὸ ἀνδρείας, τὸ σωφροσύνης. ἔχοντες οὖν τοιαύτας [*](1 καλῶν QT ποικίλων καὶ Μ: om. ceteri (v) 2 δὲ Μ ὀστρέοις] ἀλλοτροις (sic) M 2. 3 αἳ καὶ τιμαλφέστεραι] καὶ μὴ ἀσφαλέστεραι Μ (γρ. κἂν mg M) 3 ἀπάτην om. M ἐξετίμησαν FHP (Turn.) δὲ ἢ] δὴ Μ ει 4 ἀνδρίας Α, ἀνδρίας FG (v) γῆς Η ἡ] εἰ QT 5 πελάγους Η (Turn.) δ’ F 6 ἐμπλεόμενα] ἐκπλεόμενα Η (v) ἐστὶ] ἔνεστι Μ 8 οὑτωσὶ] οὕτω σοι Η2 (Turn.) ἐβάλετο Α: ἐβ . . . . . (lac. 5—6 litt.) G, ἐβούλετο F, ἐβάλλετο ceteri (v) 9 σου post καρδίᾳ om. M ἐν ante ταῖς om. M 10. 11 καὶ βουλάς καὶ πράξεις Μ (βουλάς, πράξεις scripsi): πράξεις, βουλάς ceteri (v) 11 δὴ πάντα] διὰ παντὸς AQT post πάντα ss. οὐ F2 13 ἀφαυάναντες] ἀφρύναντες Μ βλαβερὸν codd.: βλαβερὰν Η2 (v) 14 θέλοντες Μ 16 εὐδαιμονίαν MAQT: εὐδαιμονίας FGHP (v) οὔτε ποτέ Μ 17 εὐδαιμμονίαν MGQT: εὐδαιμονία FAHP (Τurn.) εἴωθε καλεῖν ὀνόματι συνθέτω transp. AQT καλεῖν εἴωθεν] καλεῖ Μ 18 γὰρ om. FGHP (Turn.) οὔθ᾿ ὁ Μ: οὐ et ras. 2 litt. G, οὐδ’ ὁ ceteri 19 ἐστι δένδρα οὔτε τὰ δένδρα καρπός Μ: om. ceteri (Turn.) ἐκ ψυχῆς F 20 δι’ ὅλων Μ: δι’ ὅλου ceteri (Turn.) 21 τὸ σωφροσύνης, τὸ ἀνδρίας, τὸ δικαιοσύνης transp. F ει ἀνδρίας Α, ἀνδρίας FG (v)) [*](17 cf. de Cherubim § 84. Quaest. in Genes. II § 52.)

διὰ τοῦτο πλουσίων μὲν καὶ ἐνδόξων καὶ ταῖς ἡδοναῖς χρωμένων μεστὴ γῆ καὶ θάλαττα, φρονίμων δὲ καὶ δικαίων καὶ ἀστείων ὀλίγος ἀριθμός· τὸ δὲ ὀλίγον, εἰ καὶ σπάνιον, οὐκ ἀνύπαρκτον.

μάρτυς δὲ ἡ Ἑλλὰς καὶ ἡ βάρβαρος· ἐν τῇ μὲν γὰρ οἱ ἐτύμως ἑπτὰ σοφοὶ προσονομασθέντες ἤνθησαν, καὶ ἄλλων πρότερον καὶ αὖθις ὡς εἰκὸς ἀκμασάντων, ὧν ἡ μνήμη παλαιοτέρων μὲν ὄντων μήκει χρόνων ἠφανίσθη, νεαζόντων δὲ ἔτι διὰ τὴν ἐπιπολάζουσαν τῶν συνόντων ὀλιγωρίαν ἐξαμαυροῦται.

κατὰ δὲ τὴν βάρβαρον, ἐν ᾗ πρεσβευταὶ λόγων καὶ ἔργων, πολυανθρωπότατα στίφη καλῶν καὶ ἀγαθῶν ἐστιν ἀνδρῶν· ἐν Πέρσαις μὲν τὸ μάγων, οἳ τὰ φύσεως ἔργα διερευνώμενοι πρὸς ἐπίγνωσιν τῆς ἀληθείας καθ’ ἡσυχίαν τὰς θείας ἀρετὰς τρανοτέραις ἐμφάσεσιν ἱεροφαντοῦνταί τε καὶ ἱεροφαντοῦσιν· ἐν Ἰνδοῖς δὲ τὸ γυμνοσοφιστῶν, οἳ πρὸς τῇ φυσικῇ καὶ τὴν ἠθικὴν φιλοσοφίαν διαπονοῦντες ὅλον ἐπίδειξιν ἀρετῆς πεποίηνται τὸν βίον.

Ἔστι δὲ καὶ ἡ Παλαιστίνη Συρία καλοκἀγαθίας οὐκ ἄγονος, [*](1 παρ’ ἑαυτοῖς M: πρὸς αὑτοῖς G, πρὸς αὐτοῖς FH1P, πρὸς αὐτῆς H2 (v), πρὸς αὐτοὺς AQT; πρὸς αὐτὴν coni. Mang. ἔνδειαν] ἐν διανοία M ἀνθρώπων γένη M, γένει ἀνθρώπων transp. F 2 ἐκφυσήσαντα Η (Turn.) 3 τυφώμενον MT 4 ὄκνος M: ὁ ὄκνος ceteri (v) 5 διαφθείρονται M δ’ M ἣν om. L (Turn.) 7 καὶ ante ἀστείων om. FG 8 δ’ MA, δὲ om. QT 9 δ’ M ἐν τῆ M: ἐν ἧ ceteri (praeter G) ; ἐν μὲν γὰρ τῆ ἑλλάδι G οἱ ἐτύμως Α, ἑτοίμως QT 9. 10 ἑπτὰ σοφοὶ προσονομασθέντες M: προονομασθέντες ἑπτὰ σοφοὶ ceteri (v) 10. 11 ὡς εἰκὸς om. M 11 μήκει χρόνων] μικροῖς ἄν M 12 ἠφανίσθη M: οὐκ ἠφανίσθη (ἡφανήθη F) ceteri (v) κραζόντων F δ’ M 13 πρεσβευταὶ λόγων καὶ ἔργων FH2: πρεσβευταὶ λόγων ἔργων GH1P, πρεσβευταὶ λόγων ἔργω AQT, προσέταξε λόγων ἔργα M 14 πολυανθρωπότατα AQT: πολυανθρωπότερα ceteri (Turn.) ἐστιν ἀνδρῶν] ἐστι παρ’ ὧν M 14. 15 ἐν πέρσιδι M 15 οἱ] καὶ GH1P, οἲ om. F 16 τῆς ἀληθείας MAQT: τῆς om. ceteri (v) καθ’ ἡσυχίαν τἀς θείας om. AT καθ’] μεθ’ G τρανοτέρας GT τρανωτέραις v) 17 ἐν ἰνδοῖς M: ἐπ’ ἰνδοῖς ceteri (Turn.) 18 ἠθικὴν] ὑλικὴν AQ 20 παλαιστίνης AQT, ἐν Παλαιστίνῃ Eus Συρία] καὶ συρία Η2 (v) ; cf. de virt. (de nobil.) § 221 ἄγονος] ἄμοιρος HP) [*](20—26 8 Euseb. Praep. Evang. VIII 12, 1—19 ἀπό δὲ τοῦ Περὶ τοῦ ἐλεύθερον εἶναι τὰ οὕτως ἔχοντα παραθήσομαι· ἔστι δέ καὶ—σαφέστατον δεῖγμα·)

οὗτοι τὸ μὲν πρῶτον κωμηδὸν οἰκοῦσι τὰς πόλεις ἐκτρεπόμενοι διὰ τὰς τῶν πολιτευομένων χειροήθεις ἀνομίας, εἰδότες ἐκ τῶν συνόντων ὡς ἀπ’ ἀέρος φθοροποιοῦ νόσον ἐγγινομένην προσβολὴν ψυχαῖς ἀνίατον· ὧν οἱ μὲν γεωπονοῦντες, οἱ δὲ τέχνας μετιόντες ὅσαι συνεργάτιδες εἰρήνης, ἑαυτούς τε καὶ τοὺς πλησιάζοντας ὠφελοῦσιν, οὐκ ἄργυρον καὶ χρυσὸν θησαυροφυλακοῦντες οὐδ’ ἀποτομὰς γῆς μεγάλας κτώμενοι δι’ ἐπιθυμίαν προσόδων, ἀλλ’ ὅσα πρὸς τὰς ἀναγκαίας τοῦ βίου χρείας ἐκπορίζοντες.

μόνοι γὰρ ἐξ ἁπάντων σχεδὸν ἀνθρώπων ἀχρήματοι καὶ ἀκτήμονες γεγονότες ἐπιτηδεύσει τὸ πλέον ἢ ἐνδείᾳ εὐτυχίας πλουσιώτατοι νομίζονται, τὴν ὀλιγοδεΐαν καὶ εὐκολίαν, ὅπερ ἐστί, κρίνοντες περιουσίαν.

βελῶν ἢ ἀκόντων ἢ ξιφιδίων ἢ κράνους ἢ θώρακος ἢ ἀσπίδος οὐδένα παρ’ αὐτοῖς ἂν εὕροις δημιουργὸν οὐδὲ συνόλως ὁπλοποιὸν ἢ μηχανοποιὸν ἤ τι τῶν κατὰ πόλεμον ἐπιτηδεύοντα· ἀλλ’ οὐδὲ ὅσα τῶν κατ’ εἰρήνην [*](1 ἣν] ἣ T πολυανθρώπου T ἔθνους] γένους HP (Turn.) τῶν] τοῦ G 2 λέγονται δέ τινες Eus codd. nonnulli ὄνομα Ἐσσαῖοι] ὀνομαστοὶ M ὑπὲρ τετρακισχίλιοι codd.: ὑπὲρ τετρακισχιλίους Eus codd. nonnulli (v) 3 διαλέκτου ἑλληνικῆς MGQT Eus: διαλέκτῳ ἑλληνικὴ FAHP (Turn.) 5 ἀλλὰ M τὰς ἑαυτῶν om. AQ 6 μὲν MT Eus: μέντοι ceteri (Turn.) 7 εἰδότες] δεδιότες coni. Mang. 8 ὡς] ὥσπερ QT ἀπ’ ἀέρος M Eus: ἀπ’ om. ceteri (Turn.) νόσων G, νόσου T 9 μετιόντες] συνόντες M 9. 10 συνεργάτιδες] συνεργάται τῆς F (H1P1) 11 μεγάλας γῆς transp. AQT 12 τοῦ βίου χρείας M Eus: χρείας τοῦ βίου ceteri (v) 14 ἀκτήμονες] ἀκτήματοι Α, ἀκτήματοι αὐτοὶ Eus γεγονότες] ὄντες M πλέον M Eus cod. Ι: πλεῖον ceteri (v) post πλεῖον add. διαζῶσιν AQT ἢ] καὶ F, ἢ om. Α ἐνδείᾳ εὐτυχίας πλουσιώτατοι] ἐν ἐνδείας ἡλικία, εὐτυχίαν πλουσιωτάτην AQT πλουσιώτεροι M, πλουσιώτατον H 15 νομίζονται] νομίζοντες MAQT ὀλιγόδειαν MF2AQT: ὀλιγοδέειαν F1GHP Eus ὀλιγόδειαν v) καὶ εὐκολίαν ὅπερ ἐστί om. Eus codd. nonnulli 17 εὕροις ἄν transp. AT εὕροις] ἴδοις Eus codd. nonnulli οὐδὲ συνόλως ὁπλοποιὸν ἢ μηχανοποιὸν ἤ M Eus: ἢ ὁπλοποιὸν ἢ μηχανοποιόν ἢ συνόλως ceteri (v) 18 τι τῶν κατὰ πόλεμον] τῶν κατὰ πόλεμόν τι G, τι om. HP1 (Turn.) ἐπιτηδεύοντα] ἐπιτηδεύματα L (Turn.), ἐπιτηδευμάτων Eus codd. nonnulli οὐδ’ Α Eus alterum τῶν MG: om. ceteri Eus (Turn.)) [*](2 Joseph. Antiqu. XVIII § 20 . . . καὶ τάδε πράσσουσιν ἄνδρες ὑπερτετρακισχίλιοι τὸν ἀριθμὸν ὄντες. 4. 5 Joseph. Antiqu. XVIII § 19 . . . εἰς δὲ τὸ ἱερὸν ἀναθήματα στέλλοντες θυσίας οὐκ ἐπιτελοῦσι διαφορότητι ἁγνειῶν. 9. 10 συνεργάτιδες: Eur. El. 100 φόνου συνεργάτιν.)

δοῦλός τε παρ’ αὐτοῖς οὐδὲ εἷς ἐστιν, ἀλλ’ ἐλεύθεροι πάντες ἀνθυπουργοῦντες ἀλλήλοις· καταγινώσκουσί τε τῶν δεσποτῶν, οὐ μόνον ὡς ἀδίκων, ἰσότητα λυμαινομένων, ἀλλὰ καὶ ὡς ἀσεβῶν, θεσμὸν φύσεως ἀναιρούντων, ἣ πάντας ὁμοίως γεννήσασα καὶ θρεψαμένη μητρὸς δίκην ἀδελφοὺς γνησίους, οὐ λεγομένους ἀλλ’ ὄντας ὄντως, ἀπειργάσατο· ὧν τὴν συγγένειαν ἡ ἐπίβουλος πλεονεξία παρευημερήσασα διέσεισεν, ἀντ’ οἰκειότητος ἀλλοτριότητα καὶ ἀντὶ φιλίας ἔχθραν ἐργασαμένη.

φιλοσοφίας τε τὸ μὲν λογικὸν ὡς οὐκ ἀναγκαῖον εἰς κτῆσιν ἀρετῆς λογοθήραις, τὸ δὲ φυσικὸν ὡς μεῖζον ἢ κατὰ ἀνθρωπίνην φύσιν μετεωρολέσχαις ἀπολιπόντες, πλὴν ὅσον αὐτοῦ περὶ ὑπάρξεως θεοῦ καὶ τῆς τοῦ παντὸς γενέσεως φιλοσοφεῖται, τὸ ἠθικὸν εὖ μάλα διαπονοῦσιν ἀλείπταις χρώμενοι τοῖς πατρίοις νόμοις, οὓς ἀμήχανον ἀνθρωπίνην ἐπινοῆσαι ψυχὴν ἄνευ κατοκωχῆς ἐνθέου.