De Specialibus Legibus (lib. i‑iv)

διττὸν γὰρ πόλεων εἶδος, μειζόνων καὶ βραχυτέρων· αἱ μὲν οὖν μείζους ἄστη καλοῦνται, οἰκίαι δ’ αἱ βραχύτεραι. τὴν δ’ ἑκατέρων προστασίαν διειλήχασιν ἄνδρες μὲν τῶν μειζόνων, ἧς ὄνομα πολιτεία, γυναῖκες δὲ τῶν βραχυτέρων, ἧς ὄνομα οἰκονομία.

μηδὲν οὖν ἔξω τῶν κατὰ τὴν οἰκονομίαν πολυπραγμονείτω γυνὴ ζητοῦσα μοναυλίαν μηδ’ οἷα νομὰς κατὰ τὰς ὁδοὺς ἐν ὄψεσιν ἀνδρῶν ἑτέρων ἐξεταζέσθω, πλὴν εἰς ἱερὸν ὁπότε [*](1 τῶν συμβεβιωκότων AH2GH1P (coni. Mang.): τῶν συμβεβηκότων FL2 (v), τῶν πολιτῶν M, om. S 2 ἑτέρους F ἀντεῖπεν F 3 ἀντὶ υἱῶν S: ἀνθ’ υἱῶν ceteri (v) ὦν] ὧν ἂν F 5 βεβαιοτέρας Α 6 ὅσα SFM: ὅσ’ ceteri post δίκαις add. δή F τοῦ] τὸ P ἀνθ’ ἑτέρων GH1P (Turn.) 7 κτεῖναι Α μνησθεὶς om. SF τὰ ἡσυχασθέντα] τὰς ἡσυχῆ S, ταύτας ἡσυχῆ F περιέλαβεν AH2, προσλαβεῖν S 8 tit. περὶ τοῦ μὴ ἀναισχυντεῖν γυναῖκας SFAH2 mg MH1P: om. G 9 καὶ δικαστήρια om. F 10 ἐν] μὲν M 11 κατ’ SF: κατὰ ceteri ἐφαρμόζουσιν SM 12 δὲ SF: δ’ ceteri ἡ ἔνδον μονή 8: ἡ om. ceteri (v) κλασιάδων (sic) S τὴν om. K 13 μέσαυλον F: μεταυτὸν (sic) S, μεσαύλιον ceteri (v) δ’ FAH2 ἤδη om. SM γυναιξὶν S αὔλιον codd. 14 διττῶν S εἶδος πόλεων transp. H1P (v), εἶδος πόλεως F 15 ἄστη S1FAH2: ἀσταὶ S2, ἀσταὶ ceteri (v) οἰκείαι (sic) S 16 ἧς corr. ex οἷς H1 17. 18 κατ’ οἰκονομίαν ’P (v) 18 ζητοῦσαν Α; ζηλοῦσα coni. Mang. μόνον αὐλίαν (sic) S νομὰς] σοβὰς coni. Mang. 19 post ἀνδρῶν inserunt verba ἐπε·κθεῖν—στρατεία (198,5. 6) eadem post ἀνδρῶν (198,4) repetunt AH2 ἐξεταζέσθω] ἐργαζέσθω H1 (Turn.) ὁπότε] ὁπόταν P, ὅπου S 12 cf. Menand. frg. 546 Κ. (Nauck, MiMangcs éco-romains VI 1 p. 119.))

τὸ δὲ λοιδορουμένων ἢ συμπλεκομένων ἀνδρῶν ἐπεκθεῖν τολμᾶν κατὰ πρόφασιν συμμαχίας ἢ βοηθείας γυναῖκας ἐπίληπτον καὶ οὐ μετρίως ἀναίσχυντον, ἃς οὐδ’ ἐν πολέμοις καὶ στρατείαις καὶ τοῖς ὑπὲρ πάσης τῆς πατρίδος κινδύνοις ἐδικαίωσεν ὁ νόμος ἐξετάζεσθαι, τὸ πρέπον ἰδών, ὅπερ ἀκίνητον ἀεὶ καὶ πανταχοῦ φυλάττειν διενοήθη, νομίσας αὐτὸ τοῦτ’ εἶναι καθ’ αὑτὸ νίκης καὶ ἐλευθερίας καὶ πάσης ἄμεινον εὐτυχίας.

ἐὰν μέντοι καὶ πυθομένη τις ὑβρίζεσθαι τὸν ἄνδρα, πόθῳ τῷ πρὸς ἐκεῖνον ἡττηθεῖσα φιλανδρίας, ὑπὸ τοῦ παραστάντος πάθους ἐξορμῆσαι βιασθῇ, μὴ πλέον τῆς φύσεως ἀρρενούσθω θρασυνομένη, μενέτω δὲ καὶ ἐν οἷς βοηθεῖ γυνή· πάνδεινον γάρ, εἰ βουλομένη τις ὑπεξελέσθαι τὸν ἄνδρα ὕβρεως ὑβρισθήσεται πρὸς ἑαυτῆς κατάπλεων ἀποφαινούσης τὸν ἴδιον βίον αἰσχύνης καὶ μεγάλων ὀνειδῶν τῶν ἐπ’ ἀνιάτῳ θρασύτητι.

λοιδορήσεται γὰρ γυνὴ κατ’ ἀγορὰν ῥῆμά τέ τι τῶν ἀπηγορευμένων φθέγξεται, ἑτέρου δὲ κακηγοροῦντος οὐκ ἀποδραμεῖται τὰ ὦτα ἐπιφράξασα; νυνὶ δὲ προβαίνουσί τινες, ὡς μὴ μόνον ὑπὸ γλωσσαλγίας ἐν ἀνδρῶν ὄχλῳ [γυναῖκες] κακηγορεῖν καὶ προπηλακίζειν, ἀλλὰ καὶ τὰς χεῖρας ἐπιφέρειν τὰς ὑφάσμασι καὶ ταλασίαις [*](1 πληθυούσης SM, πγλθ(??)ούσης F: πληθούσης ceteri (v) 2 καὶ om. AH2 3 ἐρημία SF εἰς SFAH2: om. ceteri (Turn.) 4 μετουσιῶν A tit. περὶ γυναικὸς τῶν γεννητικῶν ἀνθρώπου λαβομένης add. S mg M τό] τῶν F 5 ὲπεχθεῖν S1, ἐπελθεῖν S2, ἐπέχειν F πρόφασιν] πρόθεσιν AH2 (priore loco) ἢ] καὶ F 5. 6 ἐπίληπτον γὰρ ΑΗ2 (priore loco) 6 οὐ μετρίως καὶ transp. ΑΗ2 (altero loco) ἃς οὐδ’] ἣ δὴ οὐκ AH2 (priore loco), οὐκ (pro οὐδ’) etiam F στρατιαῖς S2F, στρατεία ΑΗ2 9 καθ᾿ αὑτὸ] κατ᾿ αὐτὸν F νίκης SF: νίκην ceteri (Turn.) 10 καὶ πυθομένη τις F: τις καὶ πυθομένη ceteri (v) 11 φιλανδρίς vel secludendum vel post πάθους (12) transponendum videtur ὑπὸ ex ὑπὲρ corr. H1 12 ἐξορμῆσθαι H2 13 βοηθεῖ ex βοηθῆ corr. H2, βοηθπῆ P ἡ γυνή S (sed ἡ add. S2 ut vid.) 14 ὑπερελέσθαι AH2 ὕβρεως F: ὕβρεων ceteri (v) πρὸς ἑαυτῆς SF, πρός αὑτῆς MAH2, πρὸς αὐτῆς GP: παρ᾿ αὐτῆς H1 (v) 16 λοιδορήσεται scripsi: λοιδορηθήσεται codd. (v) 16. 17 ῥήματά τε AH2, ῥῆμα δὲ F 17 τι F: om. ceteri (v) δὲ SFAH2: τε ceteri (Turn.) κακηγοροῦντος H1P: κατηγοροῦντος ceteri 17. 18 ἐπιδραμεῖται F 18 ὦτα SF: ὦτ᾿ ceteri ἐπιφθἐγξσα (sic) AH2 19 ὑπὸ γλωσσαλγίας F: γλωσσλγίας (om. ὐπὸ) SMGP, γλωσσαλγίαις H1 corr. (v), γλωσσαλγεῖν AΗ2 γυναῖκες codd.: γυναῖκας Μang. γυναῖκες seclusi (fortasse post προβαίνουσι (18) transponendum) κατηγορεῖν SF, καὶ κακηγορεῖν AH2 19. 20 verba καὶ προπηλακίζειν huc trahenda esse vidit Mang.: post ἐπιφέρειν (20) tradunt codd. 20 alt. καὶ] ἢ AH2)

καὶ τὰ μὲν ἄλλα [οἰστὰ καὶ] φέρειν ἄν τις δύναιτο· χαλεπὸν δ’ ἐκεῖνο, εἴ τις γυνὴ τοσοῦτον καταθρασύνοιτο, ὡς διαδράξασθαι τῶν τοῦ διαφερομένου γεννητικῶν· μὴ γάρ, παρόσον ἀνδρὶ βοηθοῦσα δοκεῖ τοῦτο πράττειν, ἀφείσθω, τῆς δ’ ἄγαν θρασύτητος ἐπεχέσθω τίνουσα δίκην, ὑφ’ ἧς αὐτὴ μὲν τὰ ὅμοια ἐξαμαρτάνειν ἐθέλουσα αὖθις οὐκ ἂν δύναιτο, τῶν δ’ ἄλλων ὅσαι προπετέστεραι φόβῳ μετριάσουσιν· ἔστω δ’ ἡ δίκη χειρὸς ἀποκοπὴ τῆς ἁψαμένης ὧν οὐ θέμις.

ἄξιον ἐπαινεῖν καὶ τοὺς τῶν γυμνικῶν ἀγώνων ἀθλοθέτας, οἳ τῆς θέας ἀνεῖρξαν γυναῖκας, ἵνα μὴ γυμνουμένοις ἀνδράσι παρατυγχάνουσαι τὸ δόκιμον αἰδοῦς νόμισμα παρακόπτωσιν ἀλογοῦσαι φύσεως θεσμῶν, οὓς ὥρισεν ἑκατέρῳ τμήματι τοῦ γένους ἡμῶν. οὐδὲ γὰρ ἄνδρας, ἀποτιθεμένων ἐσθῆτας γυναικῶν, ἐμπρεπὲς παρατυγχάνειν, ἀλλ’ ἑκατέρους τὰς τῶν ἑτέρων ὄψεις ἐκτρέπεσθαι γυμνουμένων τοῖς τῆς φύσεως βουλήμασιν ἑπομένους.

εἶθ’ ὧν ἡ ὄψις ἐπίληπτος, οὐ πολὺ μᾶλλον αἱ χεῖρες ὑπαίτιοι; ὀφθαλμοὶ μὲν γὰρ καὶ ἃ μὴ βουλόμεθα πολλάκις ὁρᾶν ἀπελευθεριάζοντες ἀποβιάζονται, χεῖρες δ’ ἐν τῇ τῶν ὑπηκόων τάξει τεταγμέναι μερῶν πειθαρχοῦσαι τοῖς ἡμετέροις ἐπιτάγμασιν ὑπηρετοῦσιν.

ἥδε μὲν αἰτία ἣ παρὰ πολλοῖς εἴωθε λέγεσθαι· ἑτέραν δὲ ἤκουσα θεσπεσίων ἀνδρῶν τὰ πλεῖστα τῶν ἐν τοῖς νόμοις ὑπολαμβανόντων εἶναι σύμβολα φανερὰ ἀφανῶν καὶ ῥητὰ ἀρρήτων. ἦν δὲ τοιάδε· ψυχῆς, ὥσπερ ἐν ταῖς συγγενείαις, ἡ μέν ἐστιν ἄρρην καὶ πρὸς ἀνδρῶν, ἡ δὲ [*](2 καὶ—οἰστὰ om. AH2 οἰστὰ καὶ seclusi 3 δὲ ἐκεῖνο ΑΗ2, δὲ κἀκεῖνο S καταθρασύνοιτο SF: καταθρασύναιτο ceteri (v) 4 παρόσων S1 5 ἀφείσθω codd.: ἀφιέσθω Mang. δ’ SF: γὰρ AH2, δὲ ceteri ἐπισχέσθω M: ἐνεχέσθω coni. Mang. τείνουσα S 6 μὲν om. M ἐξαμαρτεῖν G ἐθέλουσ’ AH2H1 7 δ’ om. AH2G ἄλλων] ὅσων S 8 ἡ] δὴ FM ἐφαψαμένης coni. Mang. 9 τῶν om. ΑΗ2 γυμνικῶν SFM: γυναικῶν GH1P, γυναικείων AH2 οἲ] οἰὶ τέ ΑΗ2 10 τὸ δοκιμώτατον F 10. 11 τὸ τῆς αἰδοῦς δόκιμον AH2 11 περικόπτωσιν ΑΗ2 θεσμόν S1, corr. S2 13 ἐμπρεπὲς SF: εὐπρεπὲς ceteri (v) τῶν 0111. M 14 ὄψεις] ὕβρεις S γυμνουμένων] γυμνοὺς μὲν ὦν F 15 ἑπομένοις AH2, ἑπομένων F 15. 16 αἱ χεῖρες ὑπαίτιοι S: ὑπαίτιοι χεῖρες ceteri (v) ὑπαίτιοι corr. ex αἴτιοι Α, ὑπαίτιον 2 16 βουλόμενοι ΑΗ2 16 17 ἀπελευθεριάζοντες SF: ἐπελευθεριάζοντες ceteri (v) 17 ἀποβιάζοντι SFMGP: ὑποβιάζονται H1 (v), βιάζονται AH2 17. 18 τάξει τεταγμέναι S: τεταγμέναι τάξει ceteri (v) 19 ἡ om. F (fort. recte) λέγειν F δέ SF: δ’ ceteri 21 ψυχή coni. Mang. 22 ἄρρεν S 3 sqq. Deut. 25,11. 12.)

εἰκότως οὖν τὴν ἐφαψαμένην χεῖρα τῶν διδύμων ἀποκόπτειν διείρηται συμβολικῶς, οὐχ ὅπως ἀκρωτηριάζηται τὸ σῶμα στερόμενον ἀναγκαιοτάτου μέρους, ἀλλ’ ὑπὲρ τοῦ τῆς ψυχῆς πάντας τοὺς ἀθέους ἐκτέμνειν λογισμοὺς ἐπιβάθρᾳ χρωμένους ἅπασιν ὧν γένεσίς ἐστι· δίδυμοι γὰρ σύμβολον σπορᾶς καὶ γενέσεως.

ἑπόμενος δ’ ἀκολουθίᾳ φύσεως κἀκεῖνο λέξω, ὅτι μονὰς μέν ἐστιν εἰκὼν αἰτίου πρώτου, δυὰς δὲ παθητῆς καὶ διαιρετῆς ὕλης· ὃς ἂν οὖν δυάδα πρὸ μονάδος τιμήσῃ καὶ δεξιώσηται, μὴ ἀγνοείτω τὴν ὕλην ἀποδεχόμενος μᾶλλον ἢ θεόν. ἧς χάριν αἰτίας ἐδικαίωσεν ὁ νόμος ταύτην τὴν ἐπιβολὴν τῆς ψυχῆς ἀποκόπτειν οἷα χεῖρα· μεῖζον γὰρ οὐκ ἔστιν ἀσέβημα ἢ τῷ παθητῷ τὴν τοῦ δρῶντος ἀνατιθέναι δύναμιν.

Μέμψαιτ’ ἄν τις δεόντως τοὺς ἀνόμοια τοῖς ἀδικήμασι τάττοντας ἐπιτίμια κατὰ τῶν εἰργασμένων, ζημίας χρημάτων ἐπ’ αἰκίαις ἢ ἐπὶ τραύμασι καὶ πηρώσεσιν ἀτιμίας ἢ ἐπ’ ἀνδροφονίαις ἑκουσίοις ἐλάσεις ὑπερορίους καὶ τὰς εἰς ἀεὶ φυγὰς ἢ δεσμοὺς ἐπὶ κλοπαῖς· τὸ γὰρ ἀνώμαλον καὶ ἄνισον ἐχθρὸν πολιτείας ζηλούσης τὴν ἀλήθειαν.

ἰσότητος δὲ ὑφηγητὴς ὁ ἡμέτερος νόμος τὰ ὅμοια κελεύων τοὺς [*](1 προσκληροῦσα SM, προσηροῦσα F: προσκληροῦσ᾿ ceteri 2 θῆλυς F 3 ὑποτείνουσα F χεῖρας M 4 αὐτῆς codd. 5 pr. τὴν] ταῖς AH2 χρωμένη AH2 6 μακαρίαν SF: μακάριον ceteri (v) φύσιν θείαν transp. G 7 τῶν διδύμων χεῖρα transp. M ἀποκόπτεσθαι ΑΗ2 διήρηται 8, εἴρηται AH2 8 ἀκρωτηριάζη ΑΗ2 στερούμενον S2H2 9 τοῦ] τοῦ τοὺς H1 corr. (Turn.) πάντας SF: om. celeri (Turn.) τοὺς ἀθέους F: τοὺς θεοὺς M, ἀθέους ceteri (v) ἐκτεμεῖν F, ἐκβάλλειν S 9. 10 ἐπὶ βάθρα A 10 ἅπασιν—ἑπόμενος δ’ (11) om. H1P, add. mg H1 11 ἑπόμενον G δ’ om. S 13 οὖν ἄν transp. AH2, οὖν om. S τιμήση καὶ F: τιμήσας ceteri (v) ἀγνοήτω H1P 14 τὴν addidi ἀποδεχόμενος] ἀμπεχόμενος F ἐδίκασεν S 15 τὴν om. Turn. ἐπιβουλὴν SP 16 τὴν om. F 17 μέμψαιτ’ SF: μέμψαιτο δ’ AH2, μέμψεται δ’ ceteri (v) δεόντως om. S ἀνόμοια] ἀνομία S 18 κατὰ om. M ἐπ’] εἶτ’ S 19 ἐπὶ om. M τραύμασιν S ἀκουσίοις F 20 ἐσαεὶ S, ἀεὶ (om. εἰς) M ηδεεμοὺσ (sic) S 21 ἐχθρὸν] ἔχθρα F, ἐχθρᾶς S οὐ ζητούσης S (sed οὐ add. S2) 22 δὲ S: δ’ αὖ F, δ’ ceteri κελεύων SFIi: κελεύει cetori (Mang.) 22 Exod. 21,24. 25. Lev. 24,19. 20. Deut. 19,19. 21.)

ταυτὶ δέ φαμεν τῶν ἄλλων [οὐχ] ὁμοίως ἐχόντων· οὐ γὰρ ταὐτὸν ἀλλοτρίῳ καὶ πατρὶ πληγὰς ἐμφορῆσαι οὐδὲ ἄρχοντα ἢ ἰδιώτην κακῶς εἰπεῖν οὐδὲ ἐργάσασθαί τι τῶν μὴ ἐφειμένων ἐν βεβήλοις ἢ ἱεροῖς χωρίοις οὐδ’ ἐν ἑορταῖς καὶ πανηγύρεσι καὶ δημοτελέσι θυσίαις καὶ πάλιν ἐν ἡμέραις αἷς μηδὲν πρόσεστι τῶν εἰς ἐκεχειρίαν ἢ καὶ συνόλως ἀποφράσι, καὶ ὅσα ἄλλα τοιουτότροπα διερευνητέον εἰς συναύξησιν ἢ μείωσιν κολάσεως.

Πάλιν ἐάν τις, φησίν, ὀφθαλμὸν οἰκέτου ἢ θεραπαίνης ἐκκόψῃ, ἐλευθέρους ἀφιέτω. διὰ τί; ὥσπερ τὴν τοῦ σώματος ἡγεμονίαν ἡ φύσις ἀνῆψε κεφαλῇ χαρισαμένη καὶ τόπον οἰκειότατον ὡς βασιλεῖ τὴν ἄκραν—ἄνω γὰρ αὐτὴν ἐπ’ ἀρχὴν παραπέμψασα ἱδρύσατο καθάπερ ἀνδριάντι βάσιν ὑποθεῖσα τὴν ἀπ’ αὐχένος ἄχρι ποδῶν ἅπασαν ἁρμονίαν—, οὕτως καὶ τῶν αἰσθήσεων τὸ κράτος ἀνέδωκεν ὀφθαλμοῖς· ὑπεράνω γοῦν καὶ [*](1 οἶς] οἷα M 2 ἀδικῶσι P τῶν πλησίον F, τῶν πλησίων S1 (ut vid.): τὸν πλησίον ceteri (v) ἐὰν] ἂν ΑΗ2 2.3 ἐξαμαρτάνωσι(ν) SG: ἁμαρτάνωσι ceteri (v) 3 κατά τε S καὶ μέλη SF: ἢ μέλη M, ἢ καὶ μέλη ceteri (v) alt. καὶ om. Α ἄχρι om. S; post μέντοι add. μέχρι vag S2 4 τιμωρεῖσθαι· κελεύειν γὰρ (om. ὑπομένειν) S 5 ἄνθ’] ἂν F ἕτερα om. G 5. 6 ἀπηρτιμένα S 6 ταυτὶ] ταυτει S 7 περὶ vel ἐπὶ τῶν ἄλλων coni. Mang. ἄλλων] ὅλων F οὐχ ὁμοίως ἐχόντων om. S οὐχ seclusi ἀλλοτρίῳ καὶ πατρὶ FNMG: ἀλλοτρίῳ καὶ δεόντως πατρὶ S, ἀλλοτρίῳ καὶ πατρίῳ AH2, πατρὶ καὶ ἀλλοτρίω H1P (v) 8 pr. οὐδὲ S: οὐδ’ ceteri ἄρχοντ’ GH1P alt. οὐδὲ S: οὔτ’ M, οὐδ’ ceteri ἐργάσθαι (sic) F, ἐργάζεσθαι S (v) 9 ἐφειμένων F: ἐφιεμένων ceteri (v) οὐδ’ ἐν] οὐδὲν G 10 θυσίαις] ἀσυλίαις S η 11 πρόσεστι] προσέτι S2, ἐστι ΑΗ2 ἄδειαν ἐκεχειρίαν S ἢ ss. S2) ἐκκεχειρίαν AH2H1P pr. καὶ om. S ἀποφράσι AH2: ἀποφορὰς SFM, ἀποφορᾶς GH1P (Turn.) ὅσα SFM: ὅσ’ ceteri 12 κολάσεων F 13 tit. περὶ ἐκκοπῆς ὀφθαλμοῦ ῶν S) οἰκέτου add. S mg M ὀφθαλμοὺς F 14 ἀφιέτω] ἐάτω F διὰ τί SF: διότι ceteri (v) τοῦ om. Η1P (Turn.) ἀνῆψεν S 15 κεφαλὴν F τόπον] τὸ πᾶν S 16 ἀρχὴν] ἄκραν coni. Mang. παραπέμψασα SF: ἀναπέμψας ceteri ασ᾿ v) ἀνδριὰν ΑΗ2 17 ἀπ’] ὑπ’ F ἄχρι] μέχρι S πᾶσαν S σώματος ἁρμονίαν coni. Mang. οὕτως S: οὕτω ceteri 18 τὸ κράτος om. AH2 ὀφθαλμούς 2) [*](7—8 N fol. 159v: οὐ γὰρ ταὐτὸν — κακῶς εἰπεῖν. 13 Exod. 21,26.)

τὰς μὲν οὖν χρείας καὶ ὠφελείας, ἃς παρέχουσι τῷ γένει ἡμῶν ὀφθαλμοί, μακρὸν ἂν εἴη καταριθμεῖσθαι· μίαν δὲ τὴν ἀρίστην λεκτέον. φιλοσοφίαν ὤμβρησε μὲν ὁ οὐρανός, ἐχώρησε δὲ ὁ ἀνθρώπινος νοῦς, ἐξενάγησε δὲ ὄψις· πρώτη γὰρ αὕτη κατεῖδε τὰς λεωφόρους ἐπ’ αἰθέρος ὁδούς.

ἀγαθῶν δέ, ὅσα πρὸς ἀλήθειαν ἀγαθά, πηγὴ φιλοσοφία· ἧς ὁ μὲν ἀρυτόμενος εἰς κτῆσιν καὶ χρῆσιν ἀρετῆς ἐπαινετός, ὁ δ’ ἕνεκα πανουργίας καὶ τοῦ κατασοφίσασθαί τινα ψεκτός· ἔοικε γὰρ ὁ μὲν ἀνδρὶ συμποτικῷ καὶ ἑαυτὸν καὶ τοὺς συνεστιωμένους πάντας εὐφραίνοντι, ὁ δὲ τῷ τὸν ἄκρατον εἰς παροινίαν καὶ ὕβριν ἑαυτοῦ τε καὶ τῶν πλησίον ἐμφορουμένῳ.

ὅτῳ δ’ οὖν τρόπῳ φιλοσοφίαν ἐξενάγησεν ὄψις, ἤδη λεκτέον. ἀναβλέψασα εἰς αἰθέρα κατεῖδεν ἥλιον καὶ σελήνην καὶ πλάνητας καὶ ἀπλανεῖς ἀστέρας, τὴν ἱεροπρεπεστάτην οὐρανοῦ στρατιάν, κόσμον ἐν κόσμῳ, εἶτ’ ἀνατολὰς καὶ δύσεις καὶ χορείας ἐμμελεῖς καὶ τεταγμέναις χρόνων περιόδοις συνόδους, ἐκλείψεις, ἐπιλάμψεις,

εἶτ’ αὐξήσεις καὶ μειώσεις σελήνης, ἡλίου κινήσεις τὰς κατὰ πλάτος, ἀπὸ μὲν τῶν νοτίων ἐπὶ τὰ βόρεια προσιόντος, ἀπὸ δὲ τῶν βορείων [*](1 ὡς] ὡσὰν F 2 χωρίω SF χωρίοις S2): σημείω ceteri (v) περισημοτάτῳ καὶ περιφανεστάτω S ὄις ss. S2), περιφανεστάτω καὶ παρασημοτάτω ΑΗ2 γερᾶραι SF γεραίρειν ceteri (v) 3 παρέχουσι S: παρέχονται ceteri (v) 5 ὤμβρισε SG ὁ οὐρανός F: ὁ om. ceteri (v) δὲ SF: δ’ ceteri 6 δὲ S: δ’ ceteri αὕτη] ταύτῃ S ἐπ’ αἰθέρος Mang.: ἀπ’ αἰθέρος codd. Flor. 7 ὁδοὺς καὶ ὅσα Flor. δέ ΑΗ2: δ’ ceteri, om. S ἀγαθὴ S πηγὴ] ἐπήγαγε Flor. φιλοσοφίας GH1P 8 ἀρυτόμενος scripsi: ὀρεγόμενος F Flor., ἀρρυόμενος SH1, ἀρυόμενος ceteri (v) χρῆσιν καὶ κτῆσιν transp. MAH2 9 κατασοφίσασθαι Mang.: καταψηφίσασθαι codd. τινα τινος A, om. Flor. ἀνδρὶ] ἀνδριάντι S 10 ἑαυτῶ S συμποσιωμένους (sic) S εὐφραίνοντι πάντας transp. H1P (v) 11 τῶ τὸν M: τῶ ex τὸν corr. H1, τὸν (om. τῷ) ceteri καὶ ὕβριν SF: om. ceteri (v) αὑτοῦ Α, αὐτοῦ GH2 τε καὶ] τοὺς F τῶν F Flor.: τοῦ ceteri (v) 12 ἐμφορουμένων F, ἐμφορούμενος S2 ὅτῳ] ὅτι S δ’ οὑν scripsi: γοῦν codd. (v) τρόπῳ om. S φιλοσοφίας P, αν ex ας corr. H1 13 ἀναβλέψας AH1 εἶδεν H1P (Turn.) 13. 14 πλανήτας AH1 14 στρατιάν SF: στρατείαν ceteri (v) 16 τεταγμέναις . . . περιόδοις] τεταγμένας . . . περιόδους S2F2 corr. H1 (v) συνόδους om. S 16. 17 εἶτ’ αὐξήσεις] ἐπαυξήσεις F, αὐξήσεις S 17 σελήνης, ἡλίου] ἡλίου καὶ σελήνης F 18 ἐπὶ] εἰς AH2 βόρια S προἰόντος S ἀπὸ δὲ τῶν βορείων mg H1, ἐπὶ δὲ τὰ βόρεια in textu H1 βορίων S) [*](5—11 Flor. Laur. nr. 4: φιλοσοφίαν — ψεκτός (9). ὁ μὲν γὰρ καὶ ἑαυτὸν καὶ πάντας εὐφραίνει ὁ δὲ ὕβριν ἑαυτοῦ ἴε καὶ τῶν πλησίον καταχέει κατέχει Neap., καταχεῖ scribendum).)

ὁ δ’ ἅπερ οὐχ οἷός τ’ ἦν δι’ αὑτοῦ καταλαβεῖν διὰ τῆς ὁράσεως ἰδὼν οὐκ ἐπὶ τῶν ὁραθέντων αὐτὸ μόνον ἔστη, ἀλλ’ ἅτε φιλομαθὴς καὶ φιλόκαλος, ἀγάμενος τὴν θέαν, λογισμὸν εἰκότα ἐλάμβανεν, ὅτι ταῦτα οὐκ ἀπαυτοματισθέντα συνέστη φοραῖς ἀλόγοις, ἀλλὰ διανοίᾳ θεοῦ, ὃν πατέρα καὶ ποιητὴν ὀνομάζειν θέμις, καὶ ὅτι οὐκ ἔστιν ἄπειρα, πεπέρασται δὲ ἑνὸς κόσμου περιγραφῇ, πόλεως τρόπον τῇ τῶν ἀπλανῶν ἐξωτάτω σφαίρᾳ περιλαμβανόμενα, καὶ ὡς ὁ γεννήσας πατὴρ νόμῳ φύσεως ἐπιμελεῖται τοῦ γενομένου, προνοούμενος καὶ τοῦ ὅλου καὶ τῶν μερῶν.