Deipnosophistae
Athenaeus of Naucratis
Athenaeus. Athenaei Naucratitae Dipnosophistarum Libri XV (3 volumes). Kaibel, Georg, editor. Leipzig: Teubner, 1887-1892.
πολλὰ δὲ ἔχων ἔτι λέγειν περὶ ὧν ἐλήρησεν ὁ φαρμακοπώλης παύομαι, καίτοι εἰδὼς καὶ Ἐπίκουρον τὸν φιλαληθέστατον ταῦτ’ εἰπόντα περὶ αὐτοῦ ἐν τῇ περὶ ἐπιτηδευμάτων ἐπιστολῇ, ὅτι καταφαγὼν τὰ πατρῷα ἐπὶ στρατείαν ὥρμησε καὶ ὅτι ἐν ταύτῃ κακῶς πράττων ἐπὶ τὸ φαρμακοπωλεῖν ἦλθεν· εἶτα ἀναπεπταμένου τοῦ Πλάτωνος περιπάτου, φησί, παραβαλὼν ἑαυτὸν προσεκάθισε τοῖς λόγοις, οὐκ ὢν ἀφυής,
εἰπόντος οὖν τινος ἔτι παρασκευάζεσθαι τοὺς μαγείρους διὰ τὴν πολλὴν τῶν λόγων ἑστίασιν, ἵνα μὴ ψυχρὰ παρατιθῶσιν (οὐδεὶς γὰρ ἂν φάγοι ψυχρῶν), ὁ Κύνουλκος ἔφη· ‘κατὰ τὸν Ἀλέξιδος τοῦ κωμῳδιοποιοῦ Μίλκωνα (II 353 K)
οὐκ ἀχαρίτως δὲ καὶ Σφαῖρον τὸν συσχολάσαντα μὲν Χρυσίππῳ παρὰ Κλεάνθει, μετάπεμπτον δὲ γενόμενον εἰς Ἀλεξάνδρειαν ὑπὸ τοῦ βασιλέως Πτολεμαίου, κηρίνων ποτὲ ἐν τῷ δείπνῳ παρατεθεισῶν ὀρνίθων ἐκτείναντα τὰς χεῖρας ἐπισχεθῆναι ὑπὸ τοῦ βασιλέως, ὡς ψεύδει συγκατατιθέμενον. τὸν δ’ εὐστόχως ἀποφήνασθαι
- ἐγώ (φησιν) — — —
- κἂν μὴ παραθῶσι θερμά. τἀγαθὸν Πλάτων
- ἁπανταχοῦ φησ’ ἀγαθὸν εἶναι, μανθάνεις;
- τὸ δ’ ἡδὺ πάντως ἡδὺ κἀκεῖ κἀνθάδε.
καὶ μελλόντων ἤδη δειπνεῖν ἐπισχεῖν ἐκέλευσεν ὁ Δάφνος, ἐπειπὼν τὸ ἐκ Μαμμακύθου ἢ Αὐρῶν Μεταγένους ἰαμβεῖον (I 705 K)·
‘κἀγώ φημι ἐνδεῶς εἰρῆσθαι τὸν περὶ ἰχθύων λόγον, πολλὰ εἰρηκότων καὶ Ἀσκληπιαδῶν παίδων, Φυλοτίμου λέγω ἐν τοῖς περὶ τροφῆς καὶ Μνησιθέου τοῦ Ἀθηναίου, ἔτι δὲ Διφίλου τοῦ Σιφνίου. οὗτος γὰρ ἐν τῷ ἐπιγραφομένῳ περὶ τῶν προσφερομένων τοῖς νοσοῦσι καὶ τοῖς ὑγιαίνουσί φησιν ὅτι τῶν θαλασσίων ἰχθύων οἱ μὲν πετραῖοί εἰσιν εὔφθαρτοι, εὔχυλοι, σμηκτικοί, κοῦφοι, ὀλιγότροφοι, οἱ δὲ πελάγιοι δυσφθαρτότεροι, πολύτροφοι, δυσοικονόμητοι. καὶ τῶν πετραίων ὁ φύκης καὶ ἡ φυκίς, ἁπαλώτατα ἰχθύδια ὄντα, ἄβρωμα καὶ εὔφθαρτά ἐστιν, ἡ δὲ πέρκη τούτοις προσεοικυῖα κατὰ τόπους ὀλίγῳ διαλλάττει. οἱ δὲ κωβιοὶ ἀναλογοῦσι τῇ πέρκῃ· ὧν οἱ μικροὶ καὶ οἱ λευκοὶ ἁπαλοί εἰσιν, ἄβρωμοι, εὔχυλοι, εὔπεπτοι· οἱ δὲ χλωροὶ (καλοῦνται δὲ καυλίναι) ξηροί εἰσι καὶ ἀλιπεῖς. αἱ δὲ χάνναι ἁπαλόσαρκοι, σκληρότεραι δὲ τῆς πέρκης. ὁ δὲ
- ὥσπερ ἐπειδὰν δειπνῶμέν που, τότε πλεῖστα λαλοῦμεν
- ἅπαντες.
σπάρος δὲ δριμύς, ἁπαλόσαρκος, ἄβρωμος, εὐστόμαχος, οὐρητικός, οὐκ ἄπεπτος, ταγηνιστὸς δὲ δύσπεπτος. τρίγλη εὐστόμαχος παραστύφουσα, σκληρόσαρκος, δύσφθαρτος, ἐφεκτικὴ κοιλίας καὶ μάλιστα ἡ ἐξ ἀνθράκων· ἡ δὲ ἀπὸ τηγάνου βαρεῖα καὶ δύσπεπτος, κοινῶς δὲ πᾶσα αἵματος ἐκκριτική. συνόδους καὶ χάραξ τοῦ μὲν αὐτοῦ γένους εἰσί, διαφέρει δ’ ὁ χάραξ. φάγρος γίνεται μὲν καὶ ποτάμιος, καλλίων δ’ ἐστὶν ὁ θαλάττιος. καπρίσκος καλεῖται μὲν καὶ μῦς, βρωμώδης δ’ ἐστὶ καὶ σκληρός, κιθάρου δ’ ἐστὶ δυσπεπτότερος· δέρμα δ’ ἔχει εὔστομον. ῥαφὶς ἢ βελόνη (καλεῖται δὲ καὶ ἀβλεννής) δύσπεπτος,
θυννὶς δὲ καὶ θύννος βαρεῖς καὶ πολύτροφοι. ὁ δὲ καλούμενος ἀκαρνὰν γλυκύς ἐστι καὶ παραστύφων, τρόφιμος δὲ καὶ εὐέκκριτος. ἡ δὲ ἀφύη βαρεῖά ἐστι καὶ δύσπεπτος· ὧν ἡ λευκὴ καλεῖται κωβῖτις. καὶ ὁ ἑψητὸς δέ, τὸ
ἡ δὲ πηλαμὺς πολύτροφος μέν ἐστι καὶ βαρεῖα, οὐρητικὴ δὲ καὶ δύσπεπτος· ταριχευθεῖσα δὲ κυβίῳ ὁμοίως
- ἐρῶντι δέ, Κτήσων, τί μᾶλλον συμφέρει
- ὧν νῦν φέρων πάρειμι; κήρυκας, κτένας,
- βολβοὺς μέγαν τε πουλύπουν ἰχθῦς θ’ ἁδρούς.
ὁ δὲ Ἀθηναῖος Μνησίθεος ἐν τῷ περὶ ἐδεστῶν τῶν μειζόνων φησὶν ἰχθύων γένος ὑφ’ ὧν μὲν καλεῖσθαι τμητόν, ὑπ’ ἄλλων δὲ πελάγιον, οἷον χρυσόφρυς καὶ γλαύκους καὶ φάγρους. εἰσὶ δὲ δυσκατέργαστοι· κατεργασθέντες δὲ πολλαπλασίαν τροφὴν παρέχουσι. τὸ δὲ τῶν λεπιδωτῶν γένος, οἷον θύννων, σκόμβρων, θυννίδων, γόγγρων καὶ τῶν τοιούτων, συμβαίνει τούτοις καὶ ἀγελαίοις εἶναι. τὰ μὲν οὖν μήτε καθ’ αὑτὰ φαινόμενα μήτ’ ἐν ταῖς ἀγέλαις ἐκφερόμενα μᾶλλόν ἐστιν εὔπεπτα, οἷον γόγγροι καὶ καρχαρίαι καὶ τὰ τοιαῦτα. τὰ δὲ ἀγελαῖα γένη τῶν ἰχθύων τούτων τὴν μὲν ἐδωδὴν ἡδεῖαν ἔχει (πίονα γάρ ἐστι), βαρεῖαν δὲ καὶ δυσκατέργαστον. διὸ καὶ ταριχεύεσθαι δύναται μάλιστα καί ἐστι τῶν ταριχηρῶν βέλτιστα γένη ταῦτα. χρήσιμοι δ’ εἰσὶν ὀπτοί· τήκεται γὰρ τὸ πιμελῶδες αὐτῶν. τὰ δὲ καλούμενα δαρτὰ τὸ μὲν ὅλον ἐστὶν ὅσα τραχεῖαν ἔχει τὴν ἐπίφυσιν τοῦ δέρματος, οὐ λεπίσιν, ἀλλ’ οἷον ἔχουσιν αἱ βατίδες καὶ ῥῖναι.
ἀφύαι δὲ καὶ μεμβράδες καὶ τριχίδες καὶ τἄλλα ὅσων συγκατεσθίομεν τὰς ἀκάνθας, ταῦτα πάντα τὴν πέψιν φυσώδη ποιεῖ, τὴν δὲ τροφὴν δίδωσιν ὑγράν. τῆς οὖν πέψεως οὐχ ὁμαλιζούσης, ἀλλὰ τῶν μὲν σαρκῶν ἄγαν ταχὺ πεττομένων, τῆς δὲ ἀκάνθης σχολῇ διαλυομένης (καὶ γὰρ ἅμα αἱ ἀφύαι καθ᾽ αὑτὰς ἀκανθώδεις) ἐμποδισμὸς αὐτῶν ἑκατέρου γίγνεται περὶ τὴν κατεργασίαν, εἶτα φῦσαι μὲν ἀπὸ τῆς πέψεως, ὑγρασίαι δὲ ἀπὸ τῆς τροφῆς συμβαίνουσι. βελτίω δ’ ἐστὶν ἑψόμενα, τῆς δὲ κοιλίας ἐστὶν ἀνωμάλως ὑπακτικά. τὰ δὲ καλούμενα πετραῖα, κωβιοὶ καὶ σκορπίοι καὶ ψῆτται καὶ τὰ ὅμοια, τοῖς τε σώμασιν ἡμῶν ξηράν τε δίδωσι τροφήν (εὔογκα δ’ ἐστὶ καὶ τρόφιμα καὶ πέττεται ταχέως καὶ
οἱ δὲ τόποι τῆς θαλάσσης, ὅπου ποταμοὶ καὶ λίμναι συμβάλλουσιν, ἔτι δὲ πελάγη μεγάλα καὶ κόλποι θαλάττης εἰσίν, ἐνταῦθα μὲν πάντες οἱ ἰχθύες εἰσὶν ὑγρότεροι καὶ μᾶλλον πίονες ὑπάρχουσι· καὶ ἐσθίεσθαι μέν εἰσιν ἡδίους, πρὸς δὲ τὴν πέψιν καὶ τροφὴν γίνονται χείρους. ἐν δὲ τοῖς αἰγιαλοῖς τοῖς κειμένοις πρὸς τὰ πελάγη καὶ λίαν ἀναπεπταμένοις σκληροὶ καὶ λεπτοὶ καὶ κυματοπλῆγές εἰσιν οἱ πλείους. περὶ δὲ τὰς ἀγχιβαθεῖς, ἐν αἷς μὴ λίαν ἔγκειται μεγάλα πνεύματα, πρὸς δὲ τούτοις εἴ που καὶ πόλεις σύνεγγύς εἰσιν, ἐνταῦθα δ’ ἔστι τὰ πλεῖστα γένη τῶν ἰχθύων ὁμαλῶς ἄριστα καὶ πρὸς ἡδονὴν καὶ πρὸς εὐπεψίαν καὶ πρὸς τὴν τροφὴν τοῦ σώματος. δύσπεπτοι δὲ καὶ βαρύτατοι τῶν θαλασσίων εἰσὶν οἱ μετεκβαίνοντες ἐκ τῆς θαλάσσης εἴς
ταῦτα καὶ παρ’ ἡμῶν ἔχετε, ἄνδρες φίλοι, ὀψωνησάντων κατὰ δύναμιν τὴν ἑαυτῶν ὑγιεινῶς. κατὰ γὰρ τὸν Ἀντιφάνους Παράσιτον (II 87 K)
ἀλλὰ μὴν οὐδὲ οὕτως εἰμὶ φίλιχθυς ὡς ὁ παρὰ τῷ αὐτῷ ποιητῇ ἐν Βουταλίωνι, ὅπερ δρᾶμα τῶν Ἀγροίκων ἐστὶν ἑνὸς διασκευή. φησὶ γάρ (II 38 K)·
- ἐγὼ περὶ τὴν ὀψωνίαν μὲν οὐ πάνυ
- ἐσπούδακ’ οὐδ’ αὖ συνέτεμον λίαν πάνυ,
- ὡς ἄν τις ἄλλως ἐξενεχθεῖσιν ὅπου
- τοῦ διαλάβοι κραιπάλην Ἑλληνικῶς,
ἅ φησιν οὗτος, μαινίδας καὶ τριγλίδας. ἐν δὲ τῷ Ἀγροίκῳ Ἑκάτης βρώματα ἔφη τὰς μαινίδας εἶναι καὶ τὰς τριγλίδας. ἐκφαυλίζων δὲ καὶ Ἔφιππος τοὺς μικροὺς τῶν ἰχθύων ἐν Φιλύρᾳ φησί (II 262 K)·
- Α. καὶ μὴν ἑστιάσω τήμερον
- ὑμᾶς ἐγώ· σὺ δ’ ἀγοράσεις ἡμῖν λαβών,
- Πίστ᾽, ἀργύριον. Π. ἄλλως γὰρ οὐκ ἐπίσταμαι
- χρηστῶς ἀγοράζειν. Α. φράζε δή, Φιλούμενε,
- ὄψῳ τίνι χαίρεις; Φ. πᾶσι. Α. καθ’ ἕκαστον λέγε,
- ἰχθὺν τίν’ ἡδέως φάγοις ἄν; Φ. εἰς ἀγρὸν
- ἦλθεν φέρων ποτ’ ἰχθυοπώλης μαινίδας
- καὶ τριγλίδας, καὶ νὴ Δί’ ἤρεσεν σφόδρα
- ἡμῖν ἅπασιν. Α. εἶτα καὶ νῦν, εἰπέ μοι,
v.2.p.285- τούτων φάγοις ἄν; Φ. κἄν τις ἄλλος μικρὸς ᾖ·
- τοὺς γὰρ μεγάλους τούτους ἅπαντας νενόμικα
- ἀνθρωποφάγους ἰχθῦς. Α. τί φής, ὦ φίλτατε;
- ἀνθρωποφάγους, πῶς; Π. οὓς ἂν ἄνθρωπος φάγοι
- δῆλον ὅτι· ταῦτα δ’ ἐστὶν Ἑλένης βρώματα,
- παππία, βούλει δραμὼν
- εἰς τὴν ἀγορὰν κἆτ’ ἀγοράσαι μοι; Β. φράζε τί.
- Α. ἰχθῦς φρονοῦντας, ὦ πάτερ· μή μοι βρέφη.
- Β. οὐκ οἶσθ’ ὁτιὴ τἀργύριόν ἐστ’ ἰσάργυρον;
ἥδιστος δ’ ἐστὶ καὶ ὁ παρὰ τῷ αὐτῷ ποιητῇ ἐν τοῖς Ὀβελιαφόροις νεανίσκος κατασμικρύνων ἅπαντα τὰ περὶ τὴν ὀψωνίαν καὶ λέγων ὧδε (II 258 K)·
ὁ δὲ παρὰ Μνησιμάχῳ ἐν τῷ ὁμωνύμῳ δράματι Δύσκολος φιλάργυρος ὢν σφόδρα πρὸς τὸν ἀσωτευόμενον νεανίσκον φησίν (II 436 K)·
- ἀλλ’ ἀγόρασον εὐτελῶς·
- ἅπαν γὰρ ἱκανόν ἐστι. Β. φράζε, δέσποτα.
- Α. μὴ πολυτελῶς, ἀλλὰ καθαρείως, ὅ τι ἂν ᾖ,
- ὁσίας ἕνεκ᾽· ἀρκεῖ τευθίδια, σηπίδια·
- κἂν κάραβός τις ᾖ λαβεῖν, εἷς ἀρκέσει
- ἢ δύ’ ἐπὶ τὴν τράπεζαν· ἐγχελύδια
- Θήβηθεν ἐνίοτ’ ἔρχεται· τούτων λαβέ.
- ἀλεκτρυόνιον, φάττιον, περδίκιον,
v.2.p.286- τοιαῦτα. δασύπους ἄν τις εἰσέλθῃ, φέρε.
- Β. ὡς μικρολόγος εἶ. Α. σὺ δέ γε λίαν πολυτελής·
- πάντως κρέ’ ἡμῖν ἔστι. Β. πότερ’ ἔπεμψέ τις;
- Α. οὔκ, ἀλλ’ ἔθυσεν ἡ γυνή· τὸ μοσχίον
- τὸ τῆς Κορώνης αὔριον δειπνήσομεν.
- ἀλλ’ ἀντιβολῶ σ᾽, ἐπίταττέ μοι μὴ πόλλ’ ἄγαν
- μηδ’ ἄγρια λίαν μηδ’ ἐπηργυρωμένα,
- μέτρια δέ, τῷ θείῳ σεαυτοῦ. Β. πῶς ἔτι
- μετριώτερ᾽, ὦ δαιμόνι᾽; Α. ὅπως; σύντεμνε καὶ
- ἐπεξαπάτα με· τοὺς μὲν ἰχθῦς μοι κάλει
- ἰχθύδι’ · ὄψον δ’ ἂν λέγῃς ἕτερον, κάλει
- ὀψάριον. ἥδιον γὰρ ἀπολοῦμαι πολύ.
ἐπεὶ δὲ κατὰ θεὸν ἐν τοῖς προκειμένοις, φίλτατε Οὐλπιανέ, ἢ ὑμεῖς, γραμματικῶν παῖδες, εἴπατέ μοι τίνι ἐννοίᾳ ὁ Ἔφιππος ἐν τοῖς προειρημένοις ἔφη·
ἐγὼ γὰρ οἴομαι ἱστορίαν τινὰ εἶναι καὶ ποθῶ μαθεῖν’. καὶ ὁ Πλούταρχος ἔφη Ῥοδιακὴν εἶναι λεγομένην ἱστορίαν, ἣν ἐπὶ τοῦ παρόντος ἀποστοματίζειν οὐ δύνασθαι τῷ πάνυ πρὸ πολλοῦ ἐντετυχηκέναι τῷ ταῦτα περιέχοντι βιβλίῳ. ‘οἶδα δὲ Φοίνικα τὸν Κολοφώνιον ἰαμβοποιὸν μνημονεύοντά τινων ἀνδρῶν ὡς ἀγειρόντων τῇ κορώνῃ, καὶ λέγοντα ταῦτα (anth. 1. p. 217 Bgk)·
- τὸ μοσχίον
- τὸ τῆς Κορώνης αὔριον δειπνήσομεν.
καὶ ἐπὶ τέλει δὲ τοῦ ἰάμβου φησίν·
- ἐσθλοί, κορώνῃ χεῖρα πρόσδοτε κριθέων
- τῇ παιδὶ τἀπόλλωνος ἢ λέκος πυρῶν
- ἢ ἄρτον ἢ ἤμαιθον ἢ ὅ τι τις χρῄζει·
- δότ᾽, ὦγαθοί, τι τῶν ἕκαστος ἐν χερσὶν
- ἔχει κορώνῃ· χἄλα λήψεται χόνδρον·
- φιλεῖ γὰρ αὕτη πάγχυ ταῦτα δαίνυσθαι·
- ὁ νῦν ἅλας δοὺς αὖθι κηρίον δώσει.
- ὦ παῖ, θύρην ἄγκλινε· πλοῦτος ἤκουσε,
- καὶ τῇ κορώνῃ παρθένος φέρει σῦκα.
- θεοί, γένοιτο πάντ’ ἄμεμπτος ἡ κούρη
- κἀφνειὸν ἄνδρα κὠνομαστὸν ἐξεύροι·
- καὶ τῷ γέροντι πατρὶ κοῦρον εἰς χεῖρας
- καὶ μητρὶ κούρην εἰς τὰ γοῦνα κατθείη,
- θάλος τρέφειν γυναῖκα τοῖς κασιγνήτοις.
- ἐγὼ δ’ ὅκου πόδες φέρουσιν, ὀφθαλμοὺς
- ἀμείβομαι Μούσῃσι πρὸς θύρῃσ’ ᾄδων
- καὶ δόντι καὶ μὴ δόντι πλέονα τωνγεω.
κορωνισταὶ δὲ ἐκαλοῦντο οἱ τῇ κορώνῃ ἀγείροντες, ὥς φησι Πάμφιλος ὁ Ἀλεξανδρεὺς ἐν τοῖς περὶ ὀνομάτων· καὶ τὰ ᾀδόμενα δὲ ὑπ’ αὐτῶν κορωνίσματα
- ἀλλ᾽, ὦγαθοί, ἐπορέξαθ’ ὧν μυχὸς πλουτεῖ·
- δὸς ὦν, ἄναξ, δὸς καὶ σὺ πότνα μοι νύμφη·
- νόμος κορώνῃ χεῖρα δοῦν ἐπαιτούσῃ.
- τοσαῦτ’ ἀείδω· δός τι καὶ καταχρήσει.
καὶ χελιδονίζειν δὲ καλεῖται παρὰ Ῥοδίοις ἀγερμός τις ἄλλος, περὶ οὗ φησι Θέογνις ἐν βʹ περὶ τῶν ἐν Ῥόδῳ θυσιῶν (FHG IV 514) γράφων οὕτως· ‘εἶδος δέ τι τοῦ ἀγείρειν χελιδονίζειν Ῥόδιοι καλοῦσιν, ὃ γίνεται τῷ Βοηδρομιῶνι μηνί. χελιδονίζειν δὲ λέγεται διὰ τὸ εἰωθὸς ἐπιφωνεῖσθαι·
τὸν δὲ ἀγερμὸν τοῦτον κατέδειξε πρῶτος Κλεόβουλος ὁ Λίνδιος ἐν Λίνδῳ χρείας γενομένης συλλογῆς χρημάτων.’
- ἦλθ᾽, ἦλθε χελιδὼν
- καλὰς ὧρας ἄγουσα,
- καλοὺς ἐνιαυτούς,
- ἐπὶ γαστέρα λευκά,
- ἐπὶ νῶτα μέλαινα.
- παλάθαν σὺ προκύκλει
- ἐκ πίονος οἴκου
- οἴνου τε δέπαστρον
- τυροῦ τε κάνυστρον.
- καὶ πυρῶν
- ἁ χελιδὼν καὶ λεκιθίταν
- οὐκ ἀπωθεῖται. πότερ’ ἀπίωμες ἢ λαβώμεθα;
- εἰ μέν τι δώσεις· εἰ δὲ μή, οὐκ ἐάσομεν,
- ἢ τὰν θύραν φέρωμες ἢ θοὐπέρθυρον
- ἢ τὰν γυναῖκα τὰν ἔσω καθημέναν·
- μικρὰ μέν ἐστι, ῥᾳδίως νιν οἴσομες.
- ἂν δὴ φέρῃς τι,
- μέγα δή τι φέροιο.
v.2.p.289- ἄνοιγ’ ἄνοιγε τὰν θύραν χελιδόνι·
- οὐ γὰρ γέροντές ἐσμεν, ἀλλὰ παιδία.
ἐπεὶ δὲ Ῥοδιακῶν ἱστοριῶν ἐμνήσθημεν, ἰχθυολογήσων καὶ αὐτὸς ὑμῖν ἔρχομαι ἀπὸ τῆς καλῆς Ῥόδου, ἣν εὔιχθυν εἶναί φησιν ὁ ἥδιστος Λυγκεύς. Ἐργείας οὖν ὁ Ῥόδιος ἐν τοῖς περὶ τῆς πατρίδος προειπών τινα περὶ τῶν κατοικησάντων τὴν νῆσον Φοινίκων φησὶν (FHG IV 405) ὡς ‘οἱ περὶ Φάλανθον ἐν τῇ Ἰαλυσῷ πόλιν ἔχοντες ἰσχυροτάτην τὴν Ἀχαίαν καλουμένην καὶ ὕδατος ἐγκρατεῖς ὄντες χρόνον πολὺν ἀντεῖχον Ἰφίκλῳ πολιορκοῦντι. ἦν γὰρ αὐτοῖς καὶ θέσφατον ἐν χρησμῷ τινι λελεγμένον ἕξειν τὴν χώραν, ἕως κόρακες λευκοὶ γένωνται καὶ ἐν τοῖς κρατῆρσιν ἰχθύες φανῶσιν. ἐλπίζοντες οὖν τοῦτ’ οὐδέποτε ἔσεσθαι καὶ τὰ πρὸς τὸν πόλεμον ῥᾳθυμοτέρως εἶχον. ὁ δ’ Ἴφικλος πυθόμενος παρά τινος τὰ τῶν Φοινίκων λόγια καὶ ἐνεδρεύσας τοῦ Φαλάνθου πιστόν τινα πορευόμενον ἐφ’ ὕδωρ, ᾧ ὄνομα ἦν Λάρκας, καὶ πίστεις πρὸς αὐτὸν ποιησάμενος, θηρεύσας ἰχθύδια ἐκ τῆς κρήνης καὶ ἐμβαλὼν εἰς ὑδρεῖον ἔδωκε τῷ Λάρκᾳ καὶ ἐκέλευσε φέροντα τὸ ὕδωρ τοῦτο ἐγχέαι εἰς τὸν κρατῆρα ὅθεν τῷ Φαλάνθῳ ᾠνοχοεῖτο. καὶ ὃ μὲν ἐποίησε ταῦτα· ὁ δὲ Ἴφικλος κόρακας θηρεύσας καὶ ἀλείψας γύψῳ ἀφῆκεν. Φάλανθος δ’ ἰδὼν τοὺς κόρακας ἐπορεύετο καὶ ἐπὶ τὸν κρατῆρα· ὡς δὲ καὶ τοὺς ἰχθῦς εἶδεν, ὑπέλαβε
Κρεώφυλος δ’ ἐν τοῖς Ἐφεσίων Ὥροις (FHG IV 371) ‘οἳ τὴν Ἔφεσον, φησί, κτίζοντες καὶ πολλὰ ταλαιπωρηθέντες ἀπορίᾳ τόπου τὸ τελευταῖον
τοιούτων οὖν ἔτι πολλῶν λεγομένων τότε ἐξάκουστος ἐγένετο κατὰ πᾶσαν τὴν πόλιν αὐλῶν τε βόμβος καὶ κυμβάλων ἦχος ἔτι τε τυμπάνων κτύπος μετὰ ᾠδῆς ἅμα γινόμενος. ἔτυχεν δὲ οὖσα ἑορτὴ τὰ Παρίλια μὲν πάλαι καλουμένη, νῦν δὲ Ῥωμαῖα, τῇ τῆς πόλεως Τύχῃ ναοῦ καθιδρυμένου ὑπὸ τοῦ πάντα ἀρίστου καὶ μουσικωτάτου βασιλέως Ἀδριανοῦ· ἐκείνην τὴν ἡμέραν κατ᾽ ἐνιαυτὸν ἐπίσημον ἄγουσι πάντες οἱ τὴν Ῥώμην κατοικοῦντες καὶ οἱ ἐνεπιδημοῦντες τῇ πόλει. ὁ οὖν Οὐλπιανὸς ‘ἄνδρες, ἔφη, τί τοῦτο;
καί τινος εἰπόντος ὅτι βαλλίζουσιν οἱ κατὰ τὴν πόλιν ἅπαντες τῇ θεῷ, ‘ὦ λῷστε’, ὁ Οὐλπιανὸς γελάσας ἔφη, ‘καὶ τίς Ἑλλήνων τοῦτο βαλλισμὸν ἐκάλεσεν, δέον εἰρηκέναι κωμάζουσιν ἢ χορεύουσιν ἤ τι ἄλλο τῶν εἰρημένων. σὺ δὲ ἡμῖν ἐκ τῆς Συβούρας ὄνομα πριάμενος
- εἰλάπιν’ ἠὲ γάμος; ἐπεὶ οὐκ ἔρανος τάδε γ’ ἐστίν
- (Od. 1.226).’
v.2.p.292
καὶ ὁ Μυρτίλος ἔφη· ‘ἀλλὰ μὴν καὶ Ἑλληνικώτερον ἀποδείξω σοι τὸ ὄνομα, ὦ φίλε Ἐπιτίμαιε. πάντας γὰρ ἐπιστομίζειν πειρώμενος οὐδενὸς μὲν ἀμαθίαν κατέγνως, ‘σαυτὸν δ’ ἀποφαίνεις κενότερον λεβηρίδος’. Ἐπίχαρμος, ὦ θαυμασιώτατε, ἐν τοῖς Θεαροῖς μέμνηται τοῦ βαλλισμοῦ, καὶ οὐ μακράν ἐστι τῆς Σικελίας ἡ Ἰταλία. ἐν οὖν τῷ δράματι οἱ θεωροὶ καθορῶντες τὰ ἐν Πυθοῖ ἀναθήματα καὶ περὶ ἑκάστου λέγοντές φασι καὶ τάδε (p. 242 L)·
- ἀπώλεσας τὸν οἶνον ἐπιχέας ὕδωρ (Aristias p. 563 N).’
καὶ Σώφρων δ’ ἐν τῇ ἐπιγραφομένῃ Νυμφοπόνῳ φησίν (fr. 27 Bo)· ‘κἤπειτα λαβὼν προῆχε, τοὶ δ᾽ ἐβάλλιζον.’ καὶ πάλιν (fr. 28)· ‘βαλλίζοντες τὸν θάλαμον σκατὸς ἐνέπλησαν.’ ἀλλὰ μὴν καὶ Ἄλεξις ἐν Κουρίδι φησί (II 333 K)·
- λέβητες χάλκιοι,
- κρατῆρες, ὀδελοί. τοῖς γα μὰν ὑπωδέλοις
- και λωτε βαλλιζόντες σιοσσον χρῆμα εἴη.
οἶδα δὲ καὶ ἀλλαχόθι τοὔνομα καὶ ἀναπεμπασάμενος ἐξοίσω.
- καὶ γὰρ ἐπὶ κῶμον .... ἀνθρώπων ὁρῶ
- πλῆθος προσιὸν ὡς τῶν καλῶν τε κἀγαθῶν
- ἐνθάδε συνόντων. μὴ γένοιτό μοι μόνῳ
v.2.p.293- νύκτωρ ἀπαντῆσαι καλῶς πεπραγόσιν
- ὑμῖν περὶ τὸν βαλλισμόν· οὐ γὰρ ἄν ποτε
- θοἰμάτιον ἀπενέγκαιμι μὴ φύσας πτερά.
σὺ δὲ ἡμῖν δίκαιος εἶ λέγειν, ὁ καὶ τῶν Ὁμηρικῶν μεμνημένος τούτων· Od. 1.225
τίνι διαφέρει ἀλλήλων. ἐπεὶ δὲ σιγᾷς, ἐγὼ ἐρῶ. κατὰ γὰρ τὸν Συρακόσιον ποιητὴν (Epich. p. 262 L)·
- τίς δαίς, τίς δὲ ὅμιλος ὅδ’ ἔπλετο; τίπτε δέ σε
- χρεών;
- εἰλάπιν’ ἠὲ γάμος; ἐπεὶ οὐκ ἔρανος τάδε γ᾽ ἐστίν,
τὰς θυσίας καὶ τὰς λαμπροτέρας παρασκευὰς ἐκάλουν οἱ παλαιοὶ εἰλαπίνας καὶ τοὺς τούτων μετέχοντας εἰλαπιναστάς. ἔρανοι δέ εἰσιν αἱ ἀπὸ τῶν συμβαλλομένων συναγωγαί, ἀπὸ τοῦ συνερᾶν καὶ συμφέρειν ἕκαστον. καλεῖται δ’ ὁ αὐτὸς καὶ ἔρανος καὶ θίασος καὶ οἱ συνιόντες ἐρανισταὶ καὶ θιασῶται. καλεῖται δὲ καὶ ὁ τῷ Διονύσῳ παρεπόμενος ὄχλος θίασος, ὡς Εὐριπίδης φησίν (Bacch. 680)·
- τὰ πρὸ τοῦ δύ’ ἄνδρες ἔλεγον, εἷς ἐγὼν ἀποχρέω.
τοὺς μὲν οὖν θιάσους ἀπὸ τοῦ θεοῦ προσηγόρευον· καὶ γὰρ αὐτοὺς τοὺς θεοὺς οἱ Λάκωνες σιούς φασι. τὰς δ᾽ εἰλαπίνας ἀπὸ τῆς ἐν αὐταῖς παρασκευῆς γινομένης καὶ δαπάνης. λαφύττειν γὰρ καὶ λαπάζειν τὸ ἐκκενοῦν καὶ ἀναλίσκειν, ὅθεν καὶ ἐπὶ τοῦ πορθεῖν τὸ ἀλαπάζειν οἱ ποιηταὶ τάττουσι, καὶ τὰ διαρπαζόμενα κατὰ τὴν λάφυξιν λάφυρα. τὰς δὲ τοιαύτας εὐωχίας
- ὁρῶ δὲ θιάσους τρεῖς γυναικείων χορῶν.
τὰς δ’ εὐωχίας ἐκάλουν οὐκ ἀπὸ τῆς ὀχῆς, ἥ ἐστι τροφή, ἀλλ’ ἀπὸ τοῦ κατὰ ταῦτα εὖ ἔχειν. εἰς ἃς δὴ συνιόντες οἱ τὸ θεῖον τιμῶντες καὶ εἰς εὐφροσύνην καὶ ἄνεσιν αὑτοὺς μεθιέντες τὸ μὲν ποτὸν μέθυ, τὸν δὲ τοῦτο δωρησάμενον θεὸν Μεθυμναῖον καὶ Λυαῖον καὶ Εὔιον καὶ Ἰήιον προσηγόρευον, ὥσπερ καὶ τὸν μὴ σκυθρωπὸν καὶ σύννουν ἱλαρόν. διὸ καὶ τὸ δαιμόνιον ἵλεων ἠξίουν γίνεσθαι ἐπιφωνοῦντες ἰή ἰή. ὅθεν καὶ τὸν τόπον ἐν ᾧ τοῦτο ἔπραττον ἱερὸν ὠνόμαζον. ὅτι δὲ τὸν αὐτὸν ἵλεων καὶ ἱλαρὸν ἔλεγον δηλοῖ Ἔφιππος ἐν τῷ ἐπιγραφομένῳ δράματι Ἐμπολή· περὶ ἑταίρας δέ τινος λέγει (II 254 K)·
- ἀλλ’ ἄρα τόν γε κύνες τε καὶ οἰωνοὶ κατέδαψαν.
- ἔπειτά γ’ εἰσιόντ᾽, ἐὰν λυπούμενος
- τύχῃ τις ἡμῶν, ἐκολάκευσεν ἡδέως·
- ἐφίλησεν οὐχὶ συμπιέσασα τὸ στόμα
- ὥσπερ πολέμιος, ἀλλὰ τοῖσιν στρουθίοις
- χανοῦσ’ ὁμοίως· ἥ σε, παρεμυθήσατο
v.2.p.295- ἐποίησέ θ’ ἱλαρὸν εὐθέως τ᾽ ἀφεῖλε πᾶν
- αὐτοῦ τὸ λυποῦν κἀπέδειξεν ἵλεων.
οἱ δ’ ἀρχαῖοι καὶ τοὺς θεοὺς ἀνθρωποειδεῖς ὑποστησάμενοι καὶ τὰ περὶ τὰς ἑορτὰς διέταξαν. ὁρῶντες γὰρ ὡς τῆς μὲν ἐπὶ τὰς ἀπολαύσεις ὁρμῆς οὐχ οἷόν τε τοὺς ἀνθρώπους ἀποστῆσαι, χρήσιμον δὲ καὶ συμφέρον τοῖς τοιούτοις εὐτάκτως καὶ κοσμίως ἐθίζειν χρῆσθαι, χρόνον ἀφορίσαντες καὶ τοῖς θεοῖς προθύσαντες οὕτω μεθῆκαν αὑτοὺς εἰς ἄνεσιν, ἵν’ ἕκαστος ἡγούμενος ἥκειν τοὺς θεοὺς ἐπὶ τὰς ἀπαρχὰς καὶ τὰς σπονδὰς μετὰ αἰδοῦς τὴν συνουσίαν ποιῆται. Ὅμηρος γοῦν φησιν· Od. 3.435
καὶ ὁ Ποσειδῶν Od. 1.22. 25
- ἦλθε δ’ Ἀθήνη
- ἱρῶν ἀντήσουσα.
καὶ ὁ Ζεὺς Il. 1.424
- Αἰθίοπας μετεκίαθε τηλόθ’ ἐόντας,
- ἀντιόων ταύρων τε καὶ ἀρνειῶν ἑκατόμβης.
κἂν ἄνθρωπος δέ που παρῇ πρεσβύτερος καὶ τῇ προαιρέσει σπουδαῖος, αἰδοῦνται λέγειν τι τῶν ἀσχημόνων ἢ καὶ πράττειν, ὡς καὶ Ἐπίχαρμός που φησιν (p. 260 L)
- χθιζὸς ἔβη μετὰ δαῖτα, θεοὶ δ’ ἅμα πάντες ἕποντο.
ὑπολαμβάνοντες οὖν τοὺς θεοὺς πλησίον αὑτῶν εἶναι τὰς ἑορτὰς κοσμίως καὶ σωφρόνως διῆγον. ὅθεν οὔτε κατακλίνεσθαι παρὰ τοῖς ἀρχαίοις ἔθος, ἀλλὰ
- ἀλλὰ καὶ σιγῆν ἀγαθόν, ὅκκα παρέωντι κάρρονες.
δαίνυνθ’ ἑζόμενοιOd. 3.471, οὔτ’ εἰς μέθην πίνειν, ἀλλ’
ἐπεὶ ἔσπεισάν τ’ ἔπιόν θ’ ὅσον ἤθελε θυμός, ἔβαν οἶκόνδε ἕκαστοςOd. 3.395.
οἱ δὲ νῦν προσποιούμενοι θεοῖς
ἐπὶ νοῦν λαμβάνοντες τὰ εἰρημένα ὑπὸ τοῦ τὸν Χείρωνα πεποιηκότος, εἴτε Φερεκράτης ἐστὶν εἴτε Νικόμαχος ὁ ῥυθμικὸς ἢ ὅστις δή ποτε (I 193 K)·
- νῦν δ’ ἔρχεσθ’ ἐπὶ δεῖπνον, ἵνα ξυνάγωμεν Ἄρηα,
νῦν δὲ τούτων μὲν οὐδ’ ὅλως μέμνηνται, τὰ δὲ ἑξῆς αὐτῶν ἐκμανθάνουσιν, ἅπερ πάντα ἐκ τῶν εἰς Ἡσίοδον ἀναφερομένων μεγάλων Ἠοίων καὶ μεγάλων Ἔργων πεπαρῴδηται·
- μηδὲ σύ γ’ ἄνδρα φίλον καλέσας ἐπὶ δαῖτα θάλειαν
- ἄχθου ὁρῶν παρεόντα· κακὸς γὰρ ἀνὴρ τόδε ῥέζει·
- ἀλλὰ μάλ’ εὔκηλος τέρπου φρένα τέρπε τ’ ἐκεῖνον.
ἔτι δὲ καὶ ταῦτα προστίθεμεν (Hes. op. 722)·
- ἡμῶν δ’ ἤν τινά τις καλέσῃ θύων ἐπὶ δεῖπνον,
- ἀχθόμεθ’ ἢν ἔλθῃ καὶ ὑποβλέπομεν παρεόντα
- χὤττι τάχιστα θύραζ’ ἐξελθεῖν βουλόμεθ’ αὐτόν.
- εἶτα γνούς πως τοῦθ’ ὑποδεῖται, κᾆτά τις εἶπε
- τῶν ξυμπινόντων ‘ἤδη σύ; τί οὐχ ὑποπίνεις;
- οὐχ ὑπολύσεις αὐτόν;’ ὃ δ’ ἄχθεται αὐτὸς ὁ θύων
- τῷ κατακωλύοντι καὶ εὐθὺς ἔλεξ’ ἐλεγεῖα (Theogn. 467)·
- ‘μηδένα μήτ’ ἀέκοντα μένειν κατέρυκε παρ’ ἡμῖν
- μήθ’ εὕδοντ’ ἐπέγειρε, Σιμωνίδη’. οὐ γὰρ ἐπ᾽
- οἴνοις
v.2.p.297- τοιαυτὶ λέγομεν δειπνίζοντες φίλον ἄνδρα;
- μηδὲ πολυξείνου δαιτὸς δυσπέμφελον εἶναι
- ἐκ κοινοῦ· πλείστη τε χάρις δαπάνη τ’ ὀλιγίστη.
καὶ θύοντες μὲν τοῖς θεοῖς ὀλίγιστα εἰς τὰς θυσίας καὶ τὰ τυχόντα δαπανῶμεν, ὥσπερ ὁ καλὸς Μένανδρος ἐν τῇ Μέθῃ παρίστησιν (IV 161 M)·
- εἶτ’ οὐχ ὅμοια πράττομεν καὶ θύομεν·
- ὅπου γε τοῖς θεοῖς μὲν ἠγορασμένον
- δραχμῶν ἄγω προβάτιον ἀγαπητὸν δέκα,
- αὐλητρίδας δὲ καὶ μύρον καὶ ψαλτρίας,
- Μενδαῖον, Θάσιον, ἐγχέλεις, τυρόν, μέλι
- μικροῦ ταλάντου· γίνεται τὸ κατὰ λόγον
- δραχμῶν μὲν ἀγαθὸν ἄξιον λαβεῖν δέκα
- ἡμᾶς, ἐὰν καὶ καλλιερηθῇ τοῖς θεοῖς,
- τούτων δὲ πρὸς ταῦτ’ ἀντανελεῖν τὴν ζημίαν.
- πῶς οὐχὶ τὸ κακὸν τῶν ἱερῶν διπλάζεται;
- ἐγὼ μὲν οὖν ὤν γε θεὸς οὐκ εἴασα τὴν
- ὀσφὺν ἂν ἐπὶ τὸν βωμὸν ἐπιθεῖναί ποτε,
- εἰ μὴ καθήγιζέν τις ἅμα τὴν ἔγχελυν,
- ἵνα Καλλιμέδων ἀπέθανεν, εἷς τῶν συγγενῶν.
ὀνομάζουσι δ’ οἱ ἀρχαῖοι καὶ ἐπιδόσιμά τινα δεῖπνα, ἅπερ Ἀλεξανδρεῖς λέγουσιν ἐξ ἐπιδομάτων. Ἄλεξις γοῦν ἐν Τῇ εἰς τὸ φρέαρ φησί (II 319 K)·
καὶ Κρώβυλος ἐν Ψευδυποβολιμαίῳ (IV 567 M)·
- νυνί τέ με
- ὁ δεσπότης προὔπεμψεν οἴνου κεράμιον
v.2.p.298- τῶν ἔνδοθεν κομιοῦντ᾽. Β. ἐκεῖθεν; μανθάνω·
- ἐπιδόσιμον παρὰ τἄλλα τοῦτ’ ἔσται. Α. φιλῶ
- αἰσθητικὴν γραῦν.
οἴδασι δὲ οἱ ἀρχαῖοι καὶ τὰ νῦν καλούμενα ἀπὸ σπυρίδος δεῖπνα. ἐμφανίζει δὲ Φερεκράτης περὶ τούτων ἐν Ἐπιλήσμονι ἢ Θαλάττῃ οὕτως (I 159 K)·
- Λάχης, ἐγὼ δὲ πρὸς σέ. πρόαγε. Β. ποῖ;
- Α. ὅποι μ’ ἐρωτᾶς; ὡς Φιλουμένην, παρ’ ᾗ
- τἀπιδόσιμ’ ἡμῖν ἐστιν· ἧς ἐχθὲς πιεῖν
- κυάθους ἀκράτου μ’ ἐβιάσω σὺ δώδεκα.
τοῦτο δὲ σαφῶς δηλοῖ τὸ ἀπὸ σπυρίδος δεῖπνον, ὅταν τις αὐτὸς αὑτῷ σκευάσας δεῖπνον καὶ συνθεὶς εἰς σπυρίδα παρά τινα δειπνήσων ἴῃ. σύνδειπνον εἴρηκεν ἐπὶ συμποσίου Λυσίας ἐν τῷ κατὰ Μικίνου φόνου (fr. 174 Tur). φησὶν γάρ· ‘ἐκεῖνον ἐπὶ τὸ σύνδειπνον κεκλημένον.’ καὶ Πλάτων δ’ ἔφη (symp. p. 172b?) ‘τοῖς τὸ σύνδειπνον ποιησαμένοις.’ καὶ Ἀριστοφάνης Γηρυτάδῃ (I 429 K)·
- συσκευασάμενος δεῖπνον ἐς τὸ σπυρίδιον
- ἐβάδιζεν ὡς πρὸς ωφελην.
διόπερ τινὲς καὶ τὸ Σοφοκλέους δρᾶμα κατὰ τὸ οὐδέτερον ἐπιγράφειν ἀξιοῦσιν Σύνδειπνον. καλοῦσι δέ τινα καὶ συναγώγιμα δεῖπνα, ὡς Ἄλεξις ἐν Φιλοκάλῳ ἢ Νύμφαις (II 389 K)·
- ἐν τοῖσι συνδείπνοις ἐπαινῶν Αἰσχύλον.
καὶ Ἔφιππος ἐν Γηρυόνῃ (II 252 K)·
- κατάκεισο κἀκείνας κάλει.
v.2.p.299- συναγώγιμον ποιῶμεν. ἀλλ’ εὖ οἶδ’ ὅτι
- κυμινοπρίστης ὁ τρόπος ἐστί σου πάλαι.
ἔλεγον δὲ συνάγειν καὶ τὸ μετ’ ἀλλήλων πίνειν καὶ συναγώγιον τὸ συμπόσιον. Μένανδρος Ἐμπιμπραμένῃ (IV 115 M)·
- καὶ συναγώγιμον
- συμπόσιον ἐπιπληροῦσιν.
εἶθ’ ἑξῆς ἔφη·
- καὶ νῦν ὑπὲρ τούτων συνάγουσι κατὰ μόνας.
μήποτε δὲ τοῦτ’ ἐστὶ τὸ ἀπὸ συμβολῶν καλούμενον. τίνες δ’ εἰσὶν αἱ συμβολαὶ αὐτὸς Ἄλεξις ἐν Μανδραγοριζομένῃ σημαίνει διὰ τούτων (II 349 K)·
- ἐπλήρωσέν τε τὸ συναγώγιον.
Ἀργεῖοι δ᾽, ὡς ἐν τοῖς ὑπομνήμασί φησιν Ἡγήσανδρος· γράφει δ’ οὕτως (FHG IV 419)· ‘τὴν συμβολὴν τὴν εἰς τὰ συμπόσια ὑπὸ τῶν πινόντων εἰσφερομένην Ἀργεῖοι χῶν καλοῦσι, τὴν δὲ μερίδα αἶσαν.’
- ἥξω φέρουσα συμβολὰς τοίνυν ἅμα.
- Β. πῶς συμβολάς; Α. τὰς ταινίας οἱ Χαλκιδεῖς
- καὶ τοὺς ἀλαβάστους συμβολὰς καλοῦσι, γραῦ.
οὐκ ἀνάρμοστον δὲ καὶ τούτου τοῦ συγγράμματος τέλος εἰληφότος, ἑταῖρε Τιμόκρατες, αὐτοῦ καταπαύσω τὸν λόγον, μὴ καὶ ἡμᾶς τις οἰηθῇ κατὰ τὸν Ἐμπεδοκλέα ἰχθῦς ποτε γεγονέναι. φησὶ γὰρ ὁ φυσικός (v. 383 St)·
- ἤδη γάρ ποτ’ ἐγὼ γενόμην κούρη τε κόρος τε,
- ἀμνός τ’ οἰωνός τε καὶ ἐξ ἁλὸς ἔμπορος ἰχθύς.
v.2.p.300