Deipnosophistae
Athenaeus of Naucratis
Athenaeus. Athenaei Naucratitae Dipnosophistarum Libri XV (3 volumes). Kaibel, Georg, editor. Leipzig: Teubner, 1887-1892.
ΗΔΥΣΜΑΤΩΝ δὲ κατάλογον Ἄλεξις ἐποιήσατο ἐν Λέβητι οὕτως (ib. 343)·
ἐν δὲ Παννυχίδι ἢ Ἐρίθοις· μάγειρον δὲ ποιεῖ λέγοντα (ib. 362)·
- ... μὴ προφάσεις ἐνταῦθά μοι, μηδ’ ‘οὐκ ἔχω.’
- Β. ἀλλὰ λέγ’ ὅτου δεῖ· λήψομαι γὰρ πάντ’ ἐγώ.
- Α. ὀρθῶς γε· πρῶτον μὲν λάβ’ ἐλθὼν σήσαμα.
- Β. ἀλλ’ ἔστιν ἔνδον. Α. ἀσταφίδα κεκομμένην,
- μάραθον, ἄνηθον, νᾶπυ, καυλόν, σίλφιον,
- κορίαννον αὖον, ῥοῦν, κύμινον, κάππαριν,
- ὀρίγανον, γήτειον, σκόροδον, θύμον,
- σφάκον, σίραιον, σέσελι, πήγανον, πράσον.
κἀν Πονήρᾳ (ib. 367)·
- κύκλῳ δεήσει περιτρέχειν με καὶ βοᾶν,
- ἄν του δέωμαι. δεῖπνον αἰτήσεις με σὺ
- ἤδη παρελθών· οὐκ ἔχων δὲ τυγχάνω
- οὐκ ὄξος, οὐκ ἄνηθον, οὐκ ὀρίγανον,
- οὐ θρῖον, οὐκ ἔλαιον, οὐκ ἀμυγδάλας,
- οὐ σκόροδον, οὐ σίραιον, οὐχὶ γήθυον,
- οὐ βολβόν, οὐ πῦρ, οὐ κύμινον, οὐχ ἅλας,
- οὐκ ᾠόν, οὐ ξύλ᾽, οὐ σκάφην, οὐ τήγανον,
- οὐχ ἱμονιάν, οὐ λάκκον εἶδον, οὐ φρέαρ·
- οὐ στάμνος ἔστι· διακενῆς δ’ ἕστηκ’ ἐγὼ
- ἔχων μάχαιραν, προσέτι περιεζωσμένος.
ἐπεσθίειν εἴρηκε Τηλεκλείδης Πρυτάνεσιν οὕτως (I 215 K)· ‘τυρίον ἐπεσθίοντα.’ ἐπιφαγεῖν δ’ Εὔπολις Ταξιάρχοις (ib. 328)·
- τῆς ὀριγάνου
- πρώτιστον ὑποθεὶς εἰς λοπάδα νεανικὴν
- τὸ τρίμμ’ ἐπιπολῆς εὐρύθμως διειμένον
- ὄξει σιραίῳ χρωματίσας καὶ σιλφίῳ
- πυκνῷ πατάξας.
καὶ Ἀριστοφάνης Πλούτῳ (1005)·
- ἐπιφαγεῖν
- μηδὲν ἄλλ’ ἢ κρόμμυον λέποντα καὶ τρεῖς ἁλμάδας.
- πρὸ τοῦ δ’ ὑπὸ τῆς πενίας ἅπαντ’ ἐπήσθιεν.
τῶν δὲ ΜΑΓΕΙΡΩΝ διάφοροί τινες ἦσαν οἱ καλούμενοι τραπεζοποιοί. εἰς ὅτι δὲ οὗτοι προσελαμβάνοντο σαφῶς παρίστησιν Ἀντιφάνης ἐν Μετοίκῳ (II 73 K)·
ζητητέον δὲ εἰ καὶ ὁ τραπεζοκόμος ὁ αὐτός ἐστι τῷ τραπεζοποιῷ. Ἰόβας γὰρ ὁ βασιλεὺς ἐν ταῖς Ὁμοιότησι τὸν αὐτὸν εἶναί φησι τὸν τραπεζοκόμον καὶ τὸν ὑπὸ Ῥωμαίων καλούμενον στρούκτωρα, παρατιθέμενος ἐκ δράματος Ἀλεξάνδρου ᾧ ἐπιγραφὴ Πότος (IV 554 M)·
- προσέλαβον ἐλθὼν τουτονὶ
- τραπεζοποιόν, ὃς πλυνεῖ σκεύη, λύχνους
- ἑτοιμάσει, σπονδὰς ποιήσει, τἄλλ’ ὅσα
- τούτῳ προσήκει.
ἐκάλουν δὲ τραπεζοποιὸν τὸν τραπεζῶν ἐπιμελητὴν καὶ τῆς ἄλλης εὐκοσμίας. Φιλήμων Παρεισιόντι (II 493 K)·
- εἰς αὔριόν με δεῖ λαβεῖν αὐλητρίδα.
- Β. τραπεζοποιὸν δημιουργὸν λήψομαι·
- ἐπὶ τοῦτ’ ἀπέστειλ’ ἐξ ἀγροῦ μ’ ὁ δεσπότης.
ἔλεγον δὲ καὶ ἐπιτραπεζώματα τὰ ἐπιτιθέμενα τῇ τραπέζῃ βρώματα. Πλάτων Μενελάῳ (I 622 K)·
- περὶ τοὐπτάνιον οὐ γίνεθ’ ἡ σκευωρία·
- τραπεζοποιός ἐστ’ ἐπὶ τοῦ διακονεῖν.
ἐκάλουν δὲ καὶ ἀγοραστὴν τὸν τὰ ὄψα ὠνούμενον, νῦν δ’ ὀψωνάτωρα, ὡς Ξενοφῶν ἐν δευτέρῳ Ἀπομνημονευμάτων (I, 5, 2) οὑτωσὶ λέγων· ‘διάκονον δ’ ἂν καὶ ἀγοραστὴν τὸν τοιοῦτον ἐθέλοιμεν προῖκα λαβεῖν;’ παρὰ δὲ Μενάνδρῳ ἐστὶ κοινότερον ἐν Φανίῳ (IV 217 M)·
- ὡς ὀλίγα λοιπὰ τῶν ἐπιτραπεζωμάτων.
ὀψώνην δ’ εἴρηκεν Ἀριστοφάνης ἐν Ταγηνισταῖς διὰ τούτων (I 521 K)·
- φειδωλὸς ἦν καὶ μέτριος ἀγοραστής.
παροψωνεῖν δ’ ἔφη Κρατῖνος ἐν Κλεοβουλίναις (ib. 41) οὕτως ... παραγοράζειν δὲ Ἄλεξις ἐν Δρωπίδῃ (II 318 K). εἰλέατροι δὲ καλοῦνται, ὥς φησι Πάμφιλος, οἱ ἐπὶ τὴν βασιλικὴν καλοῦντες τράπεζαν παρὰ τὸ ἐλεόν. Ἀρτεμίδωρος δ’ αὐτοὺς δειπνοκλήτορας ὀνομάζει.
- ὡς οὑψώνης διατρίβειν
- ἡμῖν τἄριστον ἔοικε.
ἐκάλουν δέ, φησί, καὶ τοὺς προγεύστας ἐδεάτρους, ὅτι προήσθιον τῶν βασιλέων πρὸς ἀσφάλειαν. νῦν δὲ ὁ ἐδέατρος ἐπιστάτης γέγονε τῆς ὅλης διακονίας. ἦν δ’ ἐπιφανὴς καὶ ἔντιμος ἡ χρεία. Χάρης γοῦν ἐν τῇ γʹ τῶν ἱστοριῶν (p. 116 M) Πτολεμαῖόν φησι τὸν Σωτῆρα ἐδέατρον ἀποδειχθῆναι Ἀλεξάνδρου. μήποτε δὲ καὶ ὃν νῦν καλοῦσι Ῥωμαῖοι προγεύστην τότε οἱ Ἕλληνες προτένθην ὠνόμαζον, ὡς Ἀριστοφάνης ἐν προτέραις Νεφέλαις (1196) διὰ τούτων·
μνημονεύει αὐτῶν καὶ Φερεκράτης ἐν Ἀγρίοις (I 147 K)·
- ΣΤΡ. πῶς οὐ δέχονται δῆτα τῇ νουμηνίᾳ
- ἁρχαὶ τὰ πρυτανεῖ᾽, ἀλλ’ ἕνῃ τε καὶ νέᾳ;
- ΦΕΙΔ. ὅπερ οἱ προτένθαι γὰρ δοκοῦσιν μοι παθεῖν·
- ἵν’ ὡς τάχιστα τὰ πρυτανεῖ’ ὑφελοίατο,
- διὰ τοῦτο προὐτένθευσαν ἡμέρᾳ μιᾷ.
καὶ Φιλύλλιος ἐν Ἡρακλεῖ (ib. 784)·
- μὴ θαυμάσῃς·
- τῶν γὰρ προτενθῶν ἐσμέν, ἀλλ’ οὐκ οἶσθα σύ.
εὑρίσκω δὲ καὶ ψήφισμα ἐπὶ Κηφισοδώρου ἄρχοντος Ἀθήνησι γενόμενον, ἐν ᾧ ὥσπερ τι σύστημα οἱ προτένθαι εἰσί, καθάπερ καὶ οἱ παράσιτοι ὀνομαζόμενοι, ἔχον οὕτως· ‘Φῶκος εἶπεν· ὅπως ἂν ἡ βουλὴ ἄγῃ τὰ Ἀπατούρια μετὰ τῶν ἄλλων Ἀθηναίων κατὰ τὰ πάτρια, ἐψηφίσθαι τῇ βουλῇ ἀφεῖσθαι τοὺς βουλευτὰς τὰς ἡμέρας ἅσπερ καὶ αἱ ἄλλαι ἀρχαὶ αἱ ἀφεταὶ ἀπὸ τῆς ἡμέρας ἧς οἱ προτένθαι ἄγουσι πέντε ἡμέρας.’ ὅτι δ᾽ εἶχον οἱ ἀρχαῖοι καὶ τοὺς προγεύστας καλουμένους Ξενοφῶν ἐν τῷ ἐπιγραφομένῳ Ἱέρωνι ἢ τυραννικῷ φησιν (4, 2)· ‘ὁ τύραννος οὐδὲ σιτίοις καὶ ποτοῖς πιστεύων διάγει, ἀλλὰ καὶ τούτων ἀντὶ τοῦ ἀπάρχεσθαι θεοῖς τοῖς διακονοῦσι πρῶτον κελεύουσιν ἀπογεύεσθαι διὰ τὸ ἀπιστεῖν μὴ καὶ ἐν τούτοις κακόν τι φάγωσιν ἢ πίωσιν.’ Ἀναξίλας δ’ ἐν Καλυψοῖ φησιν (II 266 K)·
- βούλεσθε δῆτ’ ἐγὼ φράσω τίς εἰμ’ ἐγώ;
- ἡ τῶν προτενθῶν Δορπία καλουμένη.
v.1.p.386
- προγεύσεταί σοι πρῶτον ἡ γραῦς τοῦ ποτοῦ.
τοὺς δὲ τὰ πέμματα προσέτι τε τοὺς ποιοῦντας τοὺς πλακοῦντας οἱ πρότερον δημιουργοὺς ἐκάλουν. Μένανδρος Ψευδηρακλεῖ· καταμεμφόμενος δὲ τοὺς μαγείρους ὡς ἐπιχειροῦντας καὶ οἷς μὴ δεῖ φησιν (IV 222 M)·
ὅτι δὲ ἐκεχώριστο τὰ τῆς ὑπουργίας, πεμμάτων μὲν προνοουσῶν τῶν δημιουργῶν, ὀψαρτυτικῆς δὲ τῶν μαγείρων, Ἀντιφάνης διεσάφησεν ἐν Χρυσίδι οὕτως (II 110 K)·
- μάγειρ᾽, ἀηδής μοι δοκεῖς εἶναι σφόδρα.
- πόσας τραπέζας μέλλομεν ποιεῖν, τρίτον
- ἤδη μ’ ἐρωτᾷς. χοιρίδιον ἓν θύομεν,
- ὀκτὼ ποιήσοντες τραπέζας δ’ ἢ μίαν,
- τί σοι διαφέρει τοῦτο; παράθες σημίαν.
v.1.p.387- οὐκ ἔστι κανδύλους ποιεῖν οὐδ’ οἷα σὺ
- εἴωθας εἰς ταὐτὸν καρυκεύειν μέλι,
- σεμίδαλιν, ᾠά· πάντα γὰρ τἀναντία
- νῦν ἐστιν· ὁ μάγειρος γὰρ ἐγχύτους ποιεῖ,
- πλακοῦντας ὀπτᾷ, χόνδρον ἕψει καὶ φέρει
- μετὰ τὸ τάριχος, εἶτα θρῖον καὶ βότρυς·
- ἡ δημιουργὸς δ’ ἀντιπαρατεταγμένη
- κρεᾴδι’ ὀπτᾷ καὶ κίχλας, τραγήματα.
- ἔπειθ’ ὁ δειπνῶν μὲν τραγηματίζεται,
- μυρισάμενος δὲ καὶ στεφανωσάμενος πάλιν
- δειπνεῖ τὰ μελίπηκτα ταῖς κίχλαις.
Μένανδρος Δημιουργῷ (IV 103 M)·
- τέτταρες δ’ αὐλητρίδες
- ἔχουσι μισθὸν καὶ μάγειροι δώδεκα
- καὶ δημιουργοὶ μέλιτος αἰτοῦσαι σκάφας.
πεμμάτων δὲ πρῶτόν φησιν μνημονεῦσαι Πανύασσιν (fr. 26 Ki) Σέλευκος, ἐν οἷς περὶ τῆς παρ᾽ Αἰγυπτίοις ἀνθρωποθυσίας διηγεῖται, πολλὰ μὲν ἐπιθεῖναι λέγων πέμματα, ‘πολλὰς δὲ νοσσάδας ὄρνις,’ προτέρου
- τί τοῦτο, παῖ; διακονικῶς γὰρ νὴ Δία
- προελήλυθας. Β. ναί· πλάττομεν γὰρ πέμματα
- τὴν νύκτα τ’ ἠγρυπνήκαμεν· καὶ νῦν ἔτι
- ἀποίητα πάμπολλ’ ἐστὶν ἡμῖν.
ὅτι δὲ τὸ ποίημα τοῦτο Στησιχόρου ἐστὶν ἱκανώτατος μάρτυς Σιμωνίδης ὁ ποιητής, ὃς περὶ τοῦ Μελεάγρου τὸν λόγον ποιούμενός φησιν (fr. 53 B)·
- σασαμίδας χόνδρον τε καὶ ἐγκρίδας
- ἄλλα τε πέμματα καὶ μέλι χλωρόν.
ὁ γὰρ Στησίχορος οὕτως εἴρηκεν ἐν τῷ προκειμένῳ ᾄσματι τοῖς Ἄθλοις (fr. 3 B)·
- ὡς δουρὶ πάντας
- νίκασε νέους ὑπὲρ δινάεντα βαλὼν Ἄναυρον
- πολυβότρυος ἐξ Ἰωλκοῦ·
- οὕτω γὰρ Ὅμηρος ἠδὲ Στασίχορος ἄεισε λαοῖς.
- θρῴσκων μὲν γὰρ Ἀμφιάραος, ἄκοντι δὲ νίκασεν
- Μελέαγρος.