Deipnosophistae
Athenaeus of Naucratis
Athenaeus. Athenaei Naucratitae Dipnosophistarum Libri XV (3 volumes). Kaibel, Georg, editor. Leipzig: Teubner, 1887-1892.
ὅρα τὸ ‘ἀνατιθεμένων πάντων τὴν ζήτησιν’ ἤτοι ἀναβαλλομένων.
ὅτι τὸ ἄνηστις ἡ νῆστις πλεονασμῷ τοῦ ᾱ, ὡς στάχυς ἄσταχυς, παρὰ Κρατίνῳ κεῖται (I 26 K)·
τὸ δὲ ὀξύπεινος παρὰ Διφίλῳ (II 572 K)·
- οὐ γάρ τοι σύ γε πρῶτος ἄκλητοσ φοιτᾷς ἐπὶ
- δεῖπνον ἄνηστις.
καὶ Ἀντιφάνης (II 124 K)·
- τέρπομαι γυμνοὺς ὁρῶν
- τοὺς ὀξυπείνους καὶ πρὸ τῶν καιρῶν ἀεὶ
- πάντ’ εἰδέναι σπεύδοντας.
καὶ Εὔβουλος (II 167 K)·
- ἓν νόσημα τοῦτ’ ἔχει·
- ἀεὶ γὰρ ὀξύπεινός ἐστι. Β. Θετταλὸν
- λέγει κομιδῇ τὸν ἄνδρα.
- Ζῆθον μὲν ἐλθόνθ’ ἁγνὸν ἐς Θήβης πέδον
- οἰκεῖν κελεύει· καὶ γὰρ ἀξιωτέρους
- πωλοῦσιν, ὡς ἔοικε, τοὺς ἄρτους ἐκεῖ·
- ὃ δ’ ὀξύπεινος. τὸν δὲ μουσικώτατον
- κλεινὰς Ἀθήνας ἐκπερᾶν Ἀμφίονα·
- οὗ ῥᾷστ’ ἀεὶ πεινῶσι Κεκροπιδῶν κόροι
- κάπτοντες αὔρας, ἐλπίδας σιτούμενοι.
v.1.p.110
Πλάτων (I 658 K)· ‘οὐ μονοσιτῶν ἑκάστοτε ἀλλὰ κἀνίοτε δειπνῶν δὶς τῆς ἡμέρας.’
- ὁ δὲ μονοσιτῶν κεῖται παρ’ Ἀλέξιδι (II 396 K)·
- ἐπὰν ἰδιώτην ἄνδρα μονοσιτοῦντ’ ἴδῃς
- ἢ μὴ ποθοῦντ’ ᾠδὰς ποιητὴν καὶ μέλη,
- τὸν μὲν ἰδιώτην τοῦ βίου τὸν ἥμισυν
- ἀπολωλεκέναι νόμιζε, τὸν δὲ τῆς τέχνης
- τὴν ἡμίσειαν· ζῶσι δ’ ἀμφότεροι μόλις.
ὅτι νωγαλεύματα ἐκάλουν τὰ ἡδέα βρώματα. Ἀραρώς (II 217 K)·
Ἄλεξις (II 398 K)·
- τὰ κομψὰ μὲν δὴ ταῦτα νωγαλεύματα.
Ἀντιφάνης (II 38 K)·
- Θασίοις οἰναρίοις
- τῆς ἡμέρας τὸ λοιπὸν ὑποβρέχει μέρος
- καὶ νωγαλίζει.
ἀπόσιτον δ’ εἴρηκε Φιλωνίδης (I 255 K), αὐτόσιτον δὲ Κρώβυλος (IV 565 M)· ‘παράσιτον αὐτόσιτον.’ ἀναρίστητον δ’ εἴρηκεν Εὔπολις (I 273 K). ἀναγκόσιτον δὲ Κράτης (I 143 K). καὶ Νικόστρατος δέ (II 228 K)·
- βότρυς, ῥοίας, φοίνικας, ἕτερα νώγαλα.
ἀριστόδειπνον δ’ εἶπεν Ἄλεξις (II 402)·
- μειράκιον .. κατὰ τύχην
- ὑποσκαφιόκαρτόν τι κεχλαμυδωμένον
- κατάγεις ἀναγκόσιτον.
- ἀφ’ ὧν γένοιτ’ ἂν ἡμῖν σύντομον
- ἀριστόδειπνον.
μετὰ ταῦτα ἀναστάντες κατεκλίνθημεν ὡς ἕκαστος ἤθελε, οὐ περιμείναντες ὀνομακλήτορα τὸν τῶν δείπνων ταξίαρχον.
ὅτι καὶ τρίκλινοι οἶκοι καὶ τετράκλινοι καὶ ἑπτάκλινοι καὶ ἐννεάκλινοι καὶ κατὰ τοὺς ἑξῆς ἀριθμοὺς ἦσαν παρὰ τοῖς παλαιοῖς. Ἀντιφάνης (II 129 K)·
Φρύνιχος (I 387 K)·
- συναγαγὼν
- τρεῖς ὄντας εἰς τρίκλινον ὑμᾶς.
Εὔβουλος (II 208 K)·
- ἑπτάκλινος οἶκος ἦν καλός,
- εἶτ’ ἐννεάκλινος ἕτερος οἶκος.
Ἄμφις (II 249 K)·
- θὲς ἑπτάκλινον. Β. ἑπτάκλινος οὑτοσί.
- Α. καὶ πέντε κλίνας Σικελικάς. Β. λέγ’ ἄλλο τι.
- Α. Σικελικὰ προσκεφάλαια πέντε.
Ἀναξανδρίδης (II 162 K)·
- οὐχ ὑποστρώσεις ποτὲ
- τρίκλινον;
- τρίκλινον δ’ εὐθέως συνήγετο
- καὶ συναυλίαι γερόντων. —
- ἀλλὰ ξενῶνας οἶγε καὶ ῥᾶνον δόμους
- στρώννυ τε κοίτας καὶ πυρὸς φλέξον μένος
- κρατῆρά τ’ αἴρου καὶ τὸν ἥδιστον κέρα (IV 605 M).
‘νῦν δὲ τὴν τῶν στρωμάτων σύνθεσιν περιβολῇ χωρίζουσι καὶ ὑποβολῇ,’ φησὶ Πλάτων ὁ
ἤκμασε δ’ ἡ τῶν ποικίλων ὑφή, μάλιστα ἐντέχνων περὶ αὐτὰ γενομένων Ἀκεσᾶ καὶ Ἑλικῶνος τῶν Κυπρίων. ὑφάνται δ’ ἦσαν ἔνδοξοι· καὶ ἦν Ἑλικὼν υἱὸς Ἀκεσᾶ, ὥς φησιν Ἱερώνυμος (fr. 32 Hi). ἐν Πυθοῖ γοῦν ἐπί τινος ἔργου ἐπιγέγραπται·
- κἆτ’ ἐν κλίναις ἐλεφαντόποσιν καὶ στρώμασι πορφυροβάπτοις
- κἀν φοινικίσι Σαρδιακαῖσιν κοσμησάμενοι κατάκεινται.
τοιοῦτος ἦν καὶ Παθυμίας ὁ Αἰγύπτιος. —
- τεῦξ’ Ἑλικὼν Ἀκεσᾶ Σαλαμίνιος, ᾧ ἐνὶ χερσὶ
- πότνια θεσπεσίην Παλλὰς ἔπνευσε χάριν.
φησὶν Ἔφιππος (II 263 K). Ἀριστοφάνης (I 561 K)·
- ὡς ἐγὼ σκιρτῶ πάλαι
- ὅπου ῥοδόπνοα στρώματ’ ἔστι, καὶ λούμενος
- μύροις ψακαστοῖς,
Σώφρων δὲ (fr. 26 Bo) ‘στρουθωτὰ ἑλίγματά φησιν ἐντετιμημένα.’ Ὅμηρος δὲ ὁ θαυμασιώτατος τῶν στρωμάτων τὰ μὲν κατώτερα λῖτα εἶναι φάσκει (Od. 1.130) ἤτοι λευκὰ καὶ μὴ βεβαμμένα ἢ πεποικιλμένα, τὰ δὲ περιστρώματα (Od. 10.352) ‘ῥήγεα καλά, πορφύρεα.’
- ὅστις ἐν ἡδυόσμοις
- στρώμασι παννυχίζων
- τὴν δέσποιναν ἐρείδεις.
(FHG II 97), καὶ τοὺς λεγομένους στρώτας ἐφεῦρον, ἵνα κόσμον ἔχῃ ἡ στρῶσις καὶ εὐάφειαν. τὸν οὖν Κρῆτα Τιμαγόραν ἢ τὸν ἐκ Γόρτυνος, ὥς φησι Φαινίας ὁ περιπατητικός (FHG II 296), Ἔντιμον, ὃς ζήλῳ Θεμιστοκλέους ἀνέβη ὡς βασιλέα, τιμῶν Ἀρταξέρξης σκηνήν τε ἔδωκεν αὐτῷ διαφέρουσαν τὸ κάλλος καὶ τὸ μέγεθος καὶ κλίνην ἀργυρόποδα, ἔπεμψε δὲ καὶ στρώματα πολυτελῆ καὶ τὸν ὑποστρώσοντα, φάσκων οὐκ ἐπίστασθαι τοὺς Ἕλληνας ὑποστρωννύειν. καὶ ἐπὶ τὸ συγγενικὸν ἄριστον ἐκαλεῖτο ὁ Κρὴς οὗτος, τὸν βασιλέα ψυχαγωγήσας· ὅπερ οὐδενὶ πρότερον τῶν Ἑλλήνων ἐγένετο, ἀλλ’ οὐδ’ ὕστερον. αὕτη γὰρ ἡ τιμὴ τοῖς συγγενέσι διεφυλάττετο. Τιμαγόρᾳ μὲν γὰρ τῷ Ἀθηναίῳ τῷ προσκυνήσαντι βασιλέα καὶ μάλιστα τιμηθέντι τοῦτο οὐχ ὑπῆρξε· τῶν δὲ παρατιθεμένων βασιλεῖ τούτῳ τινὰ ἀπὸ τῆς τραπέζης ἀπέστελλε. Ἀνταλκίδᾳ δὲ τῷ Λάκωνι τὸν αὑτοῦ στέφανον εἰς μύρον βάψας ἔπεμψε. τῷ δ’ Ἐντίμῳ τοιαῦτα πολλὰ ἐποίει καὶ ἐπὶ τὸ συγγενικὸν ἄριστον ἐκάλει. ἐφ’ ᾧ οἱ Πέρσαι χαλεπῶς ἔφερον ὡς τῆς τε τιμῆς δημευομένης καὶ στρατείας ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα πάλιν ἐσομένης. ἔπεμψε δὲ καὶ κλίνην αὐτῷ ἀργυρόποδα καὶ στρωμνὴν καὶ σκηνὴν οὐρανοφόρον ἀνθινὴν καὶ θρόνον ἀργυροῦν καὶ ἐπίχρυσον σκιάδειον καὶ φιάλας λιθοκολλήτους χρυσᾶς εἴκοσι, ἀργυρᾶς δὲ μεγάλας ἑκατὸν καὶ κρατῆρας ἀργυροῦς καὶ παιδίσκας ἑκατὸν καὶ παῖδας ἑκατὸν
- πρῶτοι δὲ Πέρσαι, ὥς φησιν Ἡρακλείδης
τράπεζαι ἐλεφαντόποδες τῶν ἐπιθημάτων ἐκ τῆς καλουμένης σφενδάμνου πεποιημένων. Κρατῖνος (I 100 K)·
δυσχεραίνει ὁ παρὰ τῷ σοφιστῇ Οὐλπιανὸς καὶ λέγει· ‘τήμερον ἐγὼ ‘πράγματα ἕξω ἐξ ἀπραξίας.’ πόθεν γὰρ τούτῳ ὁ τρίπους; εἰ μὴ τὴν Διογένους βακτηρίαν σὺν καὶ τὼ πόδε ἀριθμῶν οὗτος τρίποδα προσηγόρευσε, πάντων τραπέζας καλούντων τὰς παραθέσεις ταύτας.’
- γαυριῶσαι δ’ ἀναμένουσιν ὧδ’ ἐπηγλαισμέναι
- μείρακες φαιδραὶ τράπεζαι τρισκελεῖς σφενδάμνιναι.
- εἰπόντος τινὸς κυνικοῦ τρίποδα τὴν τράπεζαν
ὅτι Ἡσίοδος ἐν Κήυκος γάμῳ (fr. 177 Rz) — κἂν γὰρ γραμματικῶν παῖδες ἀποξενῶσι τοῦ ποιητοῦ τὰ ἔπη ταῦτα, ἀλλ’ ἐμοὶ δοκεῖ ἀρχαῖα εἶναι — τρίποδας τὰς τραπέζας φησί. καὶ Ξενοφῶν δ’ ὁ μουσικώτατος ἐν ζʹ Ἀναβάσεως γράφει (c. 3, 21)· ‘τρίποδες εἰσηνέχθησαν πᾶσιν· οὗτοι δὲ ὅσον εἴκοσι κρεῶν μεστοὶ νενεμημένων.’ καὶ ἐπάγει· ‘μάλιστα δ’ αἱ τράπεζαι κατὰ τοὺς ξένους ἀεὶ ἐτίθεντο.’ Ἀντιφάνης (II 127 K)·
Εὔβουλος (II 208 K)
- ἐπεὶ δ’ ὁ τρίπους ἤρθη κατὰ χειρῶν τ’ εἴχομεν.
Ἐπίχαρμος (p. 262 L)·
- τρίποδες οὗτοι πέντε σοι
- καὶ πέντε — Β. πεντηκοστολόγος γενήσομαι.
v.1.p.115
Ἀριστοφάνης (I 526 K)·
- τί δὲ τόδ’ ἐστί; Β. δηλαδὴ τρίπους. Α. τί μὰν
- ἔχει πόδας
- τέτορας; οὔκ ἐστιν τρίπους, ἀλλ’ ἐστὶν οἶμαι
- τετράπους.
- Β. ἐστὶ δ’ ὄνομ’ αὐτῷ τρίπους, τέτοράς γε μὰν
- ἔχει πόδας.
- Α. Οἰδίπους τοίνυν ποτ’ ἦν, αἴνιγμά τοι νοεῖς.
- τράπεζαν ἡμῖν εἴσφερε
- τρεῖς πόδας ἔχουσαν, τέσσαρας δὲ μὴ ᾽χέτω.
- Β. καὶ πόθεν ἐγὼ τρίπουν τράπεζαν λήψομαι;
ὅτι ἔθος ἦν ἐν τοῖς δείπνοις τῷ ἑστιάτορι κατακλιθέντι προδίδοσθαι γραμματείδιόν τι περιέχον ἀναγραφὴν τῶν παρεσκευασμένων, ἐφ’ ᾧ εἰδέναι ὅ τι μέλλει ὄψον φέρειν ὁ μάγειρος.
ΔΑΜΑΣΚΗΝΑ. Δαμασκοῦ τῆς πόλεως ἐνδόξου οὔσης καὶ μεγάλης πολλοὶ τῶν ἀρχαίων μέμνηνται. ἐπεὶ δὲ πλεῖστον ἐν τῇ τῶν Δαμασκηνῶν ἐστι χώρᾳ τὸ κοκκύμηλον καλούμενον καὶ κάλλιστα γεωργεῖται, ἰδίως καλεῖται τὸ ἀκρόδρυον Δαμασκηνὸν ὡς διάφορον τῶν κατὰ τὰς ἄλλας χώρας γινομένων. κοκκύμηλα οὖν ἐστι ταῦτα· ὧν ἄλλος τε μέμνηται καὶ Ἱππῶναξ (fr. 81 B4)·
Ἄλεξις (II 397 K)·
- στέφανον εἶχον κοκκυμήλων καὶ μίνθης.
v.1.p.116
πάλιν (ib. p. 398)·
- καὶ μὴν ἐνύπνιον οἴομαί γ᾽ ἑορακέναι
- νικητικόν. Β. λέγ’ αὐτό. Α. τὸν νοῦν πρόσεχε δή·
- ἐν τῷ σταδίῳ τῶν ἀνταγωνιστῶν μέ τις
- ἐδόκει στεφανοῦν γυμνὸς προσελθὼν ...
- στεφάνῳ κυλιστῷ κοκκυμήλων — Β. Ἡράκλεις.
- Α. πεπόνων ...
Νίκανδρος (fr. 87 Schn)·
- ἑόρακας ἤδη πώποτ’ ἐσκευασμένον
- ἤνυστρον ἢ σπλῆν’ ὀπτὸν ὠνθυλευμένον
- ἢ κοκκυμήλων σπυρίδα πεπόνων;
- τοιοῦτ’ ἔχει τὸ μέτωπον.
Κλέαρχος δ’ ὁ περιπατητικός φησι (FHG II 327) Ῥοδίους καὶ Σικελιώτας βράβυλα καλεῖν τὰ κοκκύμηλα, ὡς καὶ Θεόκριτος ὁ Συρακούσιος (7, 146)·
- μῆλον ὃ κόκκυγος καλέουσι.
καὶ πάλιν (12, 3)·
- ὅρπηκες βραβίλοισι καταβρίθοντες ἔραζε.
ἐστὶ δὲ τοῦτο τὸ ἀκρόδρυον μικρότερον μὲν τῇ περιφορᾷ τῶν κοκκυμήλων, τῇ δ’ ἐδωδῇ τὸ αὐτό, πλὴν ὀλίγον δριμύτερον. Σέλευκος δ’ ἐν Γλώσσαις βράβιλά φησιν ἦλα κοκκύμηλα μάδρυα τὰ αὐτὰ εἶναι· τὰ
- ὅσον μῆλον βραβίλοιο
- ἥδιον.
ΚΕΡΑΣΙΑ. Θεόφραστος ἐν τῷ περὶ φυτῶν (h. pl. 3, 13, 1)· ‘ἴδιον δὲ τῇ φύσει δένδρον ὁ κέρασός ἐστι καὶ μεγέθει μέγα· καὶ γὰρ εἰς εἴκοσι καὶ τέσσαρας πήχεις αὔξεται. φύλλον δὲ ὅμοιον ἔχει τῷ τῆς μεσπίλης, σκληρὸν δὲ καὶ πλατύτερον, φλοιὸν δ’ ὅμοιον φιλύρᾳ, ἄνθος δὲ λευκόν, ἀπίῳ καὶ μεσπίλῃ ὅμοιον, ἐκ μικρῶν ἀνθῶν συγκείμενον, κηριῶδες. ὁ δὲ καρπὸς ἐρυθρός, ὅμοιος διοσπύρῳ τὸ σχῆμα, τὸ δὲ μέγεθος ἡλίκον κύαμος, πλὴν τοῦ διοσπύρου μὲν ὁ πυρὴν σκληρός, τοῦ δὲ κεράσου μαλακός.’ καὶ πάλιν (ib. 3, 15, 6)· ‘κράταιγος· οἳ δὲ κραταίγονον καλοῦσιν. ἔχει δὲ τὸ μὲν φύλλον τεταμένον ὅμοιον μεσπίλῃ· πλὴν μεῖζον ἐκείνου καὶ πλατύτερον ἢ προμηκέστερον· τὸν δὲ χαραγμὸν οὐκ ἔχει ὥσπερ ἐκεῖνο. γίνεται δὲ τὸ δένδρον οὔτε μέγα λίαν οὔτε παχύ· τὸ δὲ ξύλον ποικίλον, ξανθόν, ἰσχυρόν. φλοιὸν δ᾽ ἔχει λεῖον ὅμοιον μεσπίλῃ·
Ἀσκληπιάδης δὲ ὁ Μυρλεανὸς χαμαικέρασόν τινα καλῶν δένδρον ἔφη οὕτως· ‘ἐν τῇ Βιθυνῶν γῇ γίνεται ἡ χαμαικέρασος, ἧς ἡ μὲν ῥίζα ἐστὶν οὐ μεγάλη, ἀλλ’ οὐδὲ τὸ δένδρον, ἀλλὰ τῇ ῥοδῇ ἴσον, ὁ δὲ καρπὸς τὰ μὲν ἄλλα πάντα κεράσῳ ὅμοιος, τοὺς δὲ πλείονι χρησαμένους καθότι οἶνος βαρύνει τε καὶ ἀλγεῖν τὴν κεφαλὴν τίθησι.’ ταῦτα ὁ Ἀσκληπιάδης, φησί, μοι δοκεῖ λέγειν περὶ τῶν μιμαικύλων. τό τε γὰρ φέρον αὐτὰ δένδρον τοιοῦτον καὶ ὁ πλέον τῶν ἑπτὰ τοῦ καρποῦ φαγὼν κεφαλαλγὴς γίνεται. Ἀριστοφάνης (I 559 K)·
Θεόπομπος (I 751 K)·
- ἐν τοῖς ὄρεσιν δ᾽ αὐτομάτοισιν τὰ μιμαίκυλ᾽
- ἐφύετο πολλά.
Κράτης (I 142 K)·
- τρώγουσι μύρτα καὶ πέπονα μιμαίκυλα.
Ἄμφις (II 247 K)·
- πάνυ γάρ ἐστιν ὡρικώτατα
- τὰ τιτθί’ ὥσπερ μῆλον ἢ μιμαίκυλον.
v.1.p.119
Θεόφραστος (h. pl. 3, 16, 4)· ‘ἡ κόμαρος ἡ τὸ μιμαίκυλον φέρουσα τὸ ἐδώδιμον.’
- ὁ συκάμινος συκάμιν᾽, ὁρᾷς, φέρει,
- ὁ πρῖνος ἀκύλους, ὁ κόμαρος μιμαίκυλα.
ὅτι Ἀγῆνα σατυρικόν τι δρᾶμα ἀμφιβάλλεται εἴτε Πύθων ἐποίησεν ὁ Καταναῖος ἢ Βυζάντιος ἢ καὶ αὐτὸς ὁ βασιλεὺς Ἀλέξανδρος.
φησὶν ὁ παρὰ τῷ ῥήτορι Λαρήνσιος· ‘πολλὰ ὑμεῖς οἱ Γραικοὶ ἐξιδιοποιεῖσθε ὡς αὐτοὶ ἢ ὀνομάσαντες ἢ πρῶτοι εὑρόντες· ἀγνοεῖτε δὲ ὅτι Λεύκολλος ὁ Ῥωμαίων στρατηγός, ὁ τὸν Μιθριδάτην καὶ Τιγράνην καταγωνισάμενος, πρῶτος διεκόμισεν εἰς Ἰταλίαν τὸ φυτὸν τοῦτο ἀπὸ Κερασοῦντος Ποντικῆς πόλεως. καὶ οὗτός ἐστιν ὁ καὶ τὸν καρπὸν καλέσας κέρασον ὁμωνύμως τῇ πόλει, ὡς ἱστοροῦσιν οἱ ἡμέτεροι συγγραφεῖς.’ πρὸς ὃν Δάφνος τίς φησιν· ‘ἀλλὰ μὴν παμπόλλοις χρόνοις πρεσβύτερος Λευκόλλου ἀνὴρ ἐλλόγιμος Δίφιλος ὁ Σίφνιος, γεγονὼς κατὰ Λυσίμαχον τὸν βασιλέα — εἷς δὲ οὗτος τῶν Ἀλεξάνδρου διαδόχων — μνημονεύει τῶν κερασίων λέγων· ‘τὰ κεράσια εὐστόμαχα, εὔχυλα, ὀλιγότροφα, ἐκ ψυχροῦ δὲ λαμβανόμενα εὐστόμαχα. καλλίω δὲ τὰ ἐρυθρότερα καὶ τὰ Μιλήσια· εἰσὶ γὰρ διουρητικά.’
ΣΥΚΑΜΙΝΑ. ὅτι πάντων ἁπλῶς οὕτω καλούντων αὐτὰ Ἀλεξανδρεῖς μόνοι μόρα ὀνομάζουσι.
ἐν δὲ Κρήσσαις καὶ κατὰ τῆς βάτου (fr. 111)·
- ἀνὴρ δ’ ἐκεῖνος ἦν πεπαίτερος μόρων.
Σοφοκλῆς (fr. 362)·
- λευκοῖς τε γὰρ μόροισι καὶ μελαγχίμοις
- καὶ μιλτοπρέπτοις βρίθεται ταὐτοῦ χρόνου.
καὶ Νίκανδρος δὲ ἐν Γεωργικοῖς (fr. 75 Schn) ἐμφανίζει καὶ ὅτι πρότερον τῶν ἄλλων ἀκροδρύων φαίνεται μορέην τε καλεῖ τὸ δένδρον ἀεί, ὡς καὶ οἱ Ἀλεξανδρεῖς·
- πρῶτον μὲν ὄψει λευκὸν ἀνθοῦντα στάχυν,
- ἔπειτα φοινίξαντα γογγύλον μόρον.
- καὶ μορέης, ἣ παισὶ πέλει μείλιγμα νέοισι,
- πρῶτον ἀπαγγέλλουσα βροτοῖς ἡδεῖαν ὀπώρην.
v.1.p.121
Φαινίας δ’ ὁ Ἐρέσιος ὁ Ἀριστοτέλους μαθητὴς τὸν τῆς ἀγρίας συκαμίνου καρπὸν μόρον καλεῖ, ὄντα καὶ αὐτὸν γλυκύτατον καὶ ἥδιστον ὅτε πεπανθείη. γράφει δὲ οὕτως (FHG II 301)· ‘τὸ μόρον τὸ βατῶδες ξηρανθείσης τῆς σφαίρας τῆς συκαμινώδους σπερματικὰς ἔχει τὰς συκαμινώδεις διαγονάς, καθάπερ ὑφάλους καὶ διαφυὰς ἔχει ψαθυρὰς καὶ εὐχύμους.’ Παρθένιος δὲ ἅβρυνά φησι συκάμινα, ἃ καλοῦσιν ἔνιοι μόρα· Σαλαμίνιοι δὲ τὰ αὐτὰ ταῦτα βάτια· Δημήτριος δὲ ὁ Ἰξίων τὰ αὐτὰ συκάμινα καὶ μόρα οἷον αἱμόροα καὶ σύκων ἀμείνω. Δίφιλος δὲ ὁ Σίφνιος ἰατρὸς γράφει οὕτως· ‘τὰ δὲ συκάμινα, ἃ καὶ μόρα λέγεται, εὔχυλα μέν ἐστιν, ὀλιγότροφα δὲ καὶ εὐστόμαχα καὶ εὐέκκριτα. ἰδίως δὲ τούτων τὰ ἔνωμα ἕλμινθας ἐκτινάσσει.’ Πύθερμος δὲ ἱστορεῖ, ὥς φησιν Ἡγήσανδρος (om. FHG IV), καθ’ αὑτὸν τὰς συκαμίνους οὐκ ἐνεγκεῖν καρπὸν ἐτῶν εἴκοσι καὶ γενέσθαι ἐπιδημίαν ποδαγρικὴν τοσαύτην ὥστε μὴ μόνον ἄνδρας τῷ πάθει ἐνσχεθῆναι, ἀλλὰ καὶ παῖδας καὶ κόρας καὶ εὐνούχους, ἔτι δὲ γυναῖκας. περιπεσεῖν δὲ οὕτω τὸ δεινὸν καὶ αἰπολίῳ ὡς τὰ δύο μέρη τῶν προβάτων ἐνσχεθῆναι τῷ αὐτῷ πάθει.
ΚΑΡΥΑ. οἱ Ἀττικοὶ καὶ οἱ ἄλλοι συγγραφεῖς κοινῶς πάντα τὰ ἀκρόδρυα κάρυα λέγουσιν· Ἐπίχαρμος δὲ κατ’ ἐξοχὴν (p 280 L) ὡς ἡμεῖς·
Φιλύλλιος (I 788 K)·
- καπυρὰ τρώγων κάρυ᾽, ἀμυγδάλας.
Ἡρακλέων δέ φησιν ὁ Ἐφέσιος· ‘κάρυα ἐκάλουν καὶ τὰς ἀμυγδάλας καὶ τὰ νῦν καστάνεια.’ τὸ δὲ δένδρον καρύα παρὰ Σοφοκλεῖ (fr. 688 N)·
- ᾠά, κάρυ᾽, ἀμυγδάλαι.
Εὔβουλος (II 212 K)· ‘φηγούς, κάρυα Καρύστια.’ καλεῖται δέ τινα καὶ μόστηνα κάρυα.
- καρύαι μελίαι τε.
ΑΜΥΓΔΑΛΑΙ. ὅτι αἱ Νάξιαι ἀμυγδάλαι διὰ μνήμης ἦσαν τοῖς παλαιοῖς· καὶ γίνονται ὄντως ἐν Νάξῳ τῇ νήσῳ διάφοροι, ὡς ἐμαυτόν, φησί, πείθω. Φρύνιχος (I 387 K)·
διάφοροι δ’ ἀμυγδάλαι γίνονται κἀν Κύπρῳ τῇ νήσῳ· παρὰ γὰρ τὰς ἀλλαχόθεν καὶ ἐπιμήκεις εἰσὶ καὶ κατὰ τὸ ἄκρον ἐπικαμπεῖς. Λάκωνας δὲ Σέλευκος ἐν Γλώσσαις φησὶ καλεῖν τὰ μαλακὰ κάρυα μυκήρους, Τηνίους δὲ τὰ γλυκέα κάρυα. Ἀμερίας δέ φησι μύκηρον τὴν ἀμυγδάλην καλεῖσθαι. ἐπακτικώτατα δὲ πρὸς πότον τὰ ἀμύγδαλα προεσθιόμενα. Εὔπολις (I 327 K)·
- τοὺς δὲ γομφίους
- ἅπαντας ἐξέκοψεν, ὥστ᾽
- οὐκ ἂν δυναίμην Ναξίαν
- ἀμυγδάλην κατᾶξαι.
ἦν δέ τις ἄμπελος Ναξία καλουμένη. Πλούταρχος δὲ ὁ Χαιρωνεύς φησι (qu. symp. p. 624c) παρὰ Δρούσῳ τῷ Τιβερίου Καίσαρος υἱῷ ἰατρόν τινα ὑπερβάντα πάντας ἐν τῷ πίνειν φωραθῆναι πρὸ τοῦ πότου προεσθίοντα πικρὰς ἀμυγδάλας πέντε ἢ ἕξ· ἅσπερ κωλυθεὶς προσενέγκασθαι οὐδὲ πρὸς τὸ μικρότατον ἀντέσχε τοῦ πότου. αἴτιος οὖν ἦν ἡ τῆς πικρότητος δύναμις, ξηραντικὴ καὶ δάπανος ὑγρῶν οὖσα. κληθῆναι δὲ ἀμυγδάλην φησὶν Ἡρωδιανὸς ὁ Ἀλεξανδρεὺς (I 321, 21 L) παρὰ τὸ ἐν τῷ μετὰ τὸ χλωρὸν ὡσπερεὶ ἀμυχὰς ἔχειν πολλάς.
- δίδου μασᾶσθαι Ναξίας ἀμυγδάλας
- οἶνόν τε πίνειν Ναξίων ἀπ’ ἀμπέλων.
v.1.p.123
ὄνος βαδίζεις εἰς ἄχυρα τραγημάτων, φησί που Φιλήμων (II 530 K)·
φησὶ Νίκανδρος ἐν βʹ Γεωργικῶν (fr. 69 Schn).
- φηγοὶ Πανὸς ἄγαλμα,
ὅτι καὶ οὐδετέρως ἀμύγδαλα λέγεται. Δίφιλος (II 567 K)·
- τράγημα, μυρτίδες, πλακοῦς, ἀμύγδαλα.
ὅτι περὶ τῆς προφορᾶς τοῦ τόνου τῆς ἀμυγδάλης Πάμφιλος μὲν ἀξιοῖ ἐπὶ τοῦ καρποῦ βαρύνειν ὁμοίως τῷ ἀμυγδάλῳ· τὸ μέντοι δένδρον θέλει περισπᾶν, ἀμυγδαλῆ καὶ ῥοδῆ. καὶ Ἀρχίλοχος (fr. 29 B4)·
Ἀρίσταρχος δὲ καὶ τὸν καρπὸν καὶ τὸ δένδρον
- ῥοδῆς τε καλὸν ἄνθος.
Ἀριστοφάνης (I 542 K)·
- ... ἀπολεῖς με, ναὶ μὰ τὴν ἀμυγδαλῆν.
Φρύνιχος (I 386 K)·
- ἄγε νυν τὰς ἀμυγδαλᾶς λαβὼν
- τασδὶ κάταξον τῇ κεφαλῇ σαυτοῦ λίθῳ.
ἄλλοι δὲ ἀμυγδαλὰς ὡς καλάς. Τρύφων δὲ ἐν Ἀττικῇ προσῳδίᾳ (fr. 13 V) ἀμυγδάλην μὲν τὸν καρπὸν βαρέως, ὃν ἡμεῖς οὐδετέρως ἀμύγδαλον λέγομεν, ἀμυγδαλᾶς δὲ τὰ δένδρα, κτητικοῦ παρὰ τὸν καρπὸν ὄντος τοῦ χαρακτῆρος καὶ διὰ τοῦτο περισπωμένου.
- ἀμυγδαλῆ τῆς βηχὸς ἀγαθὸν φάρμακον.
ὅτι Πάμφιλος ἐν Γλώσσαις μουκηροβαγόν φησι καλεῖσθαι τὸν καρυοκατάκτην ὑπὸ τῶν Λακώνων ἀντὶ τοῦ ἀμυγδαλοκατάκτην· μουκήρους γὰρ Λάκωνες καλοῦσι τὰ ἀμύγδαλα.
ὅτι Ποντικῶν καλουμένων καρύων, ἃ λόπιμά τινες ὀνομάζουσι, μνημονεύει Νίκανδρος (cf. p. 54d). Ἑρμῶναξ δὲ καὶ Τιμαχίδας ἐν Γλώσσαις Διὸς βάλανόν φησι καλεῖσθαι τὸ Ποντικὸν κάρυον.
Ἡρακλείδης δὲ ὁ Ταραντῖνος ζητεῖ πότερον προπαρατίθεσθαι δεῖ τὰ τραγήματα, καθάπερ ἔν τισι τόποις τῶν κατὰ τὴν Ἀσίαν καὶ τὴν Ἑλλάδα γίνεται ἢ οὔ, ἀλλὰ μετὰ τὸ δεῖπνον. ἐὰν μὲν οὖν μετὰ τὸ δεῖπνον, συμβαίνει πλείονος τροφῆς κειμένης ἐν τῇ
‘τὰ δὲ ἀμύγδαλα, φησὶ Διοκλῆς, τρόφιμα μέν ἐστι καὶ εὐκοίλια, θερμαντικὰ δὲ διὰ τὸ ἔχειν κεγχρῶδές τι. λυπεῖ δ᾽ ἧττον τὰ χλωρὰ τῶν ξηρῶν καὶ τὰ βεβρεγμένα τῶν ἀβρόχων καὶ τὰ πεφρυγμένα τῶν ὠμῶν. τὰ δὲ Ἡρακλεωτικά, καλούμενα δὲ Διὸς βάλανοι, τρέφει μὲν οὐχ ὁμοίως τοῖς ἀμυγδάλοις, ἔχει δέ τι κεγχρῶδες καὶ ἐπιπολαστικόν· πλείω δὲ βρωθέντα βαρύνει τὴν κεφαλήν. ἧττον δ’ ἐνοχλεῖ καὶ τούτων τὰ χλωρὰ τῶν ξηρῶν. τὰ δὲ Περσικὰ κεφαλαλγικὰ μέν ἐστιν οὐχ ἧττον τῶν Διὸς βαλάνων, τρέφει δὲ μᾶλλον· φάρυγγα τραχύνει καὶ στόμα. ὀπτηθέντα δὲ ἀλυπότερα γίνεται· διαχωρεῖ δὲ μάλιστα τῶν καρύων ἐσθιόμενα μετὰ μέλιτος. τὰ δὲ πλατέα φυσωδέστερά ἐστιν, ἀλυπότερα δὲ τὰ ἑφθὰ τῶν ὠμῶν καὶ πεφρυγμένων, τὰ δὲ πεφρυγμένα τῶν ὠμῶν. Φυλότιμος δὲ ἐν τοῖς περὶ τροφῆς φησι· ‘τὸ πλατὺ κάρυον τὸ καλούμενον Σαρδιανὸν δυσκατέργαστά ἐστιν ὠμὰ πάντα καὶ δυσδιάλυτα, κατεχόμενα ὑπὸ τοῦ φλέγματος ἐν τῇ κοιλίᾳ, καὶ στρυφνότητα ἔχοντα. τὸ δὲ Ποντικὸν λιπαρὸν καὶ δυσκατέργαστον. τὸ δὲ ἀμύγδαλον ἧττον δυσκατέργαστον· φαγόντες οὖν πλείονα
Μνησίθεος δ’ ὁ Ἀθηναῖος ἐν τῷ περὶ ἐδεστῶν ‘τῶν Εὐβοικῶν, φησί, καρύων ἢ καστάνων (ἀμφοτέρως γὰρ καλεῖται) δύσπεπτος μὲν ἡ κατεργασία τῇ κοιλίᾳ καὶ φυσώδης ἡ πέψις γίνεται, παχύνει δὲ τὰς ἕξεις, ἐάν τις αὐτῶν κρατήσῃ. τὰ δὲ ἀμύγδαλα καὶ τὰ Ἡρακλεωτικὰ καὶ τὰ Περσικὰ κάρυα καὶ τἄλλα τὰ τοιαῦτα χείρω ἐστὶ τούτων. χρὴ δὲ μηδὲν ὅλως τῆς τοιαύτης ἰδέας ἄπυρον ἐσθίειν ἔξω τῶν χλωρῶν ἀμυγδάλων, ἀλλὰ τὰ μὲν ἕψειν, τὰ δὲ φρύγειν. τὰ μὲν γὰρ αὐτῶν ἐστι λιπαρὰ τῇ φύσει, καθάπερ ἀμυγδάλαι τε αἱ ξηραὶ καὶ Διὸς βάλανοι, τὰ δὲ σκληρὰ καὶ στρυφνά, καθάπερ αἵ τε φηγοὶ καὶ πᾶν τὸ τοιοῦτον γένος. τῶν οὖν λιπαρῶν ἀφαιρεῖται τὸ λίπος ἡ πύρωσις· ἐστὶ γὰρ τοῦτο τὸ χείριστον· τὰ δὲ σκληρὰ καὶ στρυφνὰ πεπαίνεται,
Νίκανδρός φησιν ὁ Κολοφώνιος ἐν Γεωργικοῖς (fr. 76 Schn). Ἀγέλοχος δὲ ἄμωτα καλεῖ τὰ καστάνεια· ‘ὅπου δὲ γίνεται τὰ κάρυα τὰ Σινωπικά, ταῦτα δένδρα ἐκάλουν ἄμωτα.’
- λόπιμον κάρυόν τε
- Εὐβοέες, βάλανον δὲ μετεξέτεροι καλέσαντο,
Ὅμηρος· Il. 13.589
- ΕΡΕΒΙΝΘΟΙ. Κρώβυλος (IV 569 M)·
- χλωρὸν ἐρέβινθόν τινα
- ἐκοττάβιζον κενὸν ὅλως. τράγημα δέ
- ἐστιν πιθήκου τοῦτο δήπου δυστυχοῦς.
Ξενοφάνης ὁ Κολοφώνιος ἐν παρῳδίαις (p. 189 W)·
- θρώσκουσιν κύαμοι μελανόχροες ἢ ἐρέβινθοι.
Σαπφώ (fr. 36 B4)·
- πὰρ πυρὶ χρὴ τοιαῦτα λέγειν χειμῶνος ἐν ὥρῃ
- ἐν κλίνῃ μαλακῇ κατακείμενον, ἔμπλεον ὄντα,
- πίνοντα γλυκὺν οἶνον, ὑποτρώγοντ’ ἐρεβίνθους·
v.1.p.128- ‘τίς πόθεν εἶς ἀνδρῶν, πόσα τοι ἔτη ἐστί, φέριστε;
- πηλίκος ἦσθ’ ὅθ’ ὁ Μῆδος ἀφίκετο;’
Θεόφραστος δ’ ἐν φυτικοῖς (8, 5, 1) τῶν ἐρεβίνθων τινὰς καλεῖ κριούς. καὶ Σώφιλος (II 447 K)·
- χρύσειοι ἐρέβινθοι ἐπ’ ἀιόνων ἐφύοντο.
Φαινίας δ’ ἐν τοῖς περὶ φυτῶν φησι (FHG II 300)· ‘τραγήματος ἔχει χώραν ἁπαλὰ μὲν ὦχρος, κύαμος, ἐρέβινθος, ξηρὰ δὲ ἑφθὰ καὶ φρυκτὰ σχεδὸν τὰ πλεῖστα.’ Ἄλεξις (II 356 K)·
- ὁ πατὴρ ὁ ταύτης πολὺ μέγιστός ἐστι
- κριὸς ἐρέβινθος.
Φερεκράτης (I 169 K)·
- ἔστιν ἀνήρ μοι πτωχὸς κἀγὼ
- γραῦς καὶ θυγάτηρ καὶ παῖς υἱὸς
- χἤδ’ ἡ χρηστή, πένθ’ οἱ πάντες.
- τούτων οἱ τρεῖς δειπνοῦμεν,
- δύο δ’ αὐτοῖς συγκοινωνοῦμεν
- μάζης μικρᾶς. φθόγγους δ’ ἀλύρους
- θρηνοῦμεν, ἐπὰν μηδὲν ἔχωμεν·
- χρῶμα δ’ ἀσίτων ἡμῶν ὄντων
- γίνεται ὠχρόν. τὰ μέρη δ’ ἡμῶν
- χἠ σύνταξις τοῦ βίου ἐστὶν
- κύαμος, θέρμος, λάχανον, .....
- γογγυλίς, ὦχρος, λάθυρος, φηγός,
- βολβός, τέττιξ, ἐρέβινθος, ἀχράς,
- τό τε θειοφανὲς μητρῷον ἐμοὶ
v.1.p.129- μελέδημ’ ἰσχάς,
- Φρυγίας εὑρήματα συκῆς.
πάλιν (ib. p. 195)·
- τακεροὺς ποιήσεις τοὺς ἐρεβίνθους αὐτόθεν.
Δίφιλος δέ φησιν· ‘οἱ ἐρέβινθοι δύσπεπτοι, σμηκτικοί, οὐρητικοί, πνευματικοί.’ κατὰ δὲ Διοκλέα ζυμωτικοὶ τῆς σαρκός· κρείττους δ’ οἱ λευκοὶ τῶν μελάνων καὶ πυξοειδεῖς καὶ οἱ Μιλήσιοι τῶν λεγομένων κριῶν οἵ τε χλωροὶ τῶν ξηρῶν καὶ οἱ βεβρεγμένοι τῶν ἀβρόχων.
- τρώγων ἐρεβίνθους ἀπεπνίγη πεφρυγμένους.
ὅτι Ποσειδῶνος εὕρημα οἱ ἐρέβινθοι.
Λυκόφρων δ’ ὁ Χαλκιδεὺς ἐν σατυρικῷ δράματι, ὃ ἐπὶ καταμωκήσει ἔγραψεν εἰς Μενέδημον τὸν
- ΘΕΡΜΟΙ.
- μὴ ὥρασι
- μετὰ τῶν κακῶν ἵκοιθ’ ὁ τοὺς θέρμους φαγών,
- ἐν τῷ προθύρῳ τὰ λέμμαθ’ ὁτιὴ κατέλιπε,
- ἀλλ’ οὐκ ἀπεπνίγη καταφαγών. μάλιστα δὲ ....
- Β. Κλεαίνετος μὲν οὐκ ἐδήδοκ’ οἶδ’ ὅτι
- ὁ τραγικὸς αὐτούς· οὐδενὸς γὰρ πώποτε
- ἀπέβαλεν ..... ὀσπρίου λέπος·
- οὕτως ἐκεῖνός ἐστιν εὐχερὴς ἀνήρ (Alex. fr. 266 K).
Δίφιλος (II 570 K)·
- καὶ δημόκοινος ἐπεχόρευσε δαψιλὴς
- θέρμος, πενήτων καὶ τρικλίνου συμπότης.
καὶ σημειωτέον, φησί, τὸ θερμοκυάμους, ἐπεὶ καὶ νῦν οὕτω λέγεται. Πολέμων δέ φησι (fr. 91 Pr) τοὺς Λακεδαιμονίους τοὺς θέρμους λυσιλαίδας καλεῖν. Θεόφραστος δὲ ἱστορεῖ ἐν αἰτίοις φυτικοῖς (4, 2, 2) ὅτι ‘θέρμος καὶ ὄροβος καὶ ἐρέβινθος μόνα οὐ ζῳοῦται τῶν χεδροπῶν διὰ τὴν δριμύτητα καὶ πικρότητα. ὁ δ᾽ ἐρέβινθος, φησί, μέλας γίνεται διαφθειρόμενος.’ γίνεσθαι δὲ λέγει κάμπας ἐν τοῖς ἐρεβίνθοις ὁ αὐτὸς ἐν τῷ τρίτῳ τῆς αὐτῆς πραγματείας (22, 3). Δίφιλος δ’ ὁ Σίφνιος τοὺς θέρμους φησὶν εἶναι σμηκτικοὺς καὶ πολυτρόφους, μάλιστα δὲ τοὺς ἐπὶ πλεῖον ἀπεγλυκασμένους. διὸ καὶ Ζήνων ὁ Κιτιεύς, σκληρὸς ὢν καὶ πάνυ θυμικὸς πρὸς τοὺς γνωρίμους, ἐπὶ πλεῖον τοῦ οἴνου σπάσας ἡδὺς ἐγίνετο καὶ μείλιχος. πρὸς τοὺς πυνθανομένους οὖν τοῦ τρόπου τὴν διαφορὰν ἔλεγε τὸ αὐτὸ τοῖς θέρμοις πάσχειν· καὶ γὰρ ἐκείνους
- οὐκ ἔστιν οὐδὲν τεχνίον ἐξωλέστερον
- τοῦ πορνοβοσκοῦ·
- κατὰ τὴν ὁδὸν πωλεῖν περιπατῶν βούλομαι
- ῥόδα, ῥαφανῖδας, θερμοκυάμους, στέμφυλα,
- ἁπλῶς ἅπαντα μᾶλλον ἢ ταύτας τρέφειν.
ΦΑΣΗΛΟΙ. Λακεδαιμόνιοι ἐν τοῖς δείπνοις τοῖς καλουμένοις κοπίσι διδόασι τραγήματα σῦκά τε ξηρὰ καὶ κυάμους καὶ φασήλους χλωρούς· ἱστορεῖ Πολέμων (fr. 86 Pr). Ἐπίχαρμος (p. 280 L)·
Δημήτριος (I 796 K)·
- .. φασήλους φῶγε θᾶσσον, αἴ χ’ ὁ Διόνυσος φιλῇ.
- ἢ σῦκον ἢ φάσηλον ἢ τοιοῦτό τι.