Historia Ecclesiastica

Ταῦτα μαθὼν ὁ πάνσοφος βασιλεὺς πρῶτον μὲν αὐτὴν ἐπειράθη τὴν τῶν κακῶν ἐμφράξαι πηγὴν καί τινα τῶν ἐπ’ ἀγχινοίᾳ περιβοήτων εἰς τὴν Ἀλεξάνδρειαν μετὰ γραμμάτων γραμμάτων σβέσαι τὴν ἔριν πειρώμενος καὶ τὸ στασιάζον συναγαγεῖν εἰς ὁμόνοιαν προσδοκῶν.

ἐπειδὴ δὲ τῆς ἐλπίδος ἐψεύσθη, τὴν πολυθρύλητον ἐκείνην εἰς τὴν Νικαέων συνήγειρε ούνοδον, δημοσίοις ὄνοις καὶ ἡμιόνοις καὶ ὀρεῦσι καὶ ἵπποις χρήσασθαι τοὺς ἐπισκόπους καὶ τοὺς οὑν τούτοις ἀφικνουμένους παρεγγυήσας. ἐπειδὴ δὲ ἠθροίσθησαν ὅσοι τῆς ὁδοιπορίας τὸν πόνον ἐνεγκεῖν ἠδυνήθησαν, ἀφίκετο καὶ αὐτὸς εἰς τὴν Νικαίαν ἰδεῖν τε τὴν τῶν ἀρχιερέων πληθὺν ἐφιέμενος καὶ τὴν ὁμόνοιαν αὐτοῖς πρυτανεῦσαι ποθῶν· καὶ παραχρῆμα πάντα αὐτοῖς ἀφθόνως χορηγεῖσθαι προσέταξεν.

ὀκτωκαίδεκα δὲ καὶ τριακόσιοι συνῆλθον ἀρχιερεῖς. ὁ δὲ τῆς Ῥώμης διὰ γῆρας ἀπελείφθη βαθύ· δύο μέντοι πρεσβυτέρους ἀπέστειλε, συνθέσθαι τοῖς πραττομένοις παρεγγυήσας.

Ἦσαν δὲ κατ’ ἐκεῖνον τὸν χρόνον πολλοὶ μὲν ἀποστολικοῖς χαρί- [*](10—14 Euseb. Vit. Const. II 63. vgl. Socrat. I 7, 1—2. Sozomen. I — 15/16 vgl, Euseb. Vit. Const. III 6 —22 —24 Euseb. ebds. III 7. vgl. Sozomen. I 17, 2) [*](* 14 — S. 31, 14 Niceph. H. E. VIII 14 — 14 — 17 Cass. I 20 [= Τ] — 15—20 Georg. Mon. 503, 12) [*](A HN (n) GS (s) DL + FV (v) = z Τ [von 14 τὴν πολυθ. — 17 παρεγγυήσας]) [*](5 ὁμορρόθιον nL ὁμὅρόφιοι Α ὁμωρόφιοι Dv ὁμωρόφιοι S ὁμόροφοι G 9 Τὰ κατὰ τὴν μεγάλην σύνοδον ttjv ἐν Νικαίᾳ als Titel im Text nur in A 10 am Rand ζ AnSD ι 11 τινα: hier ὅσιον τὸν κουδρουβησ ἐπίσκοπον λέγει am Rand A ι 13 ἔριν AnD αἵρεσιν sLv τὴν αἱ . . . σιν am Rand Ac ι 14 nach ἐκείνηω+πιστὴν σύνοδονn συνήγαγε v ι σύνοδον > n ι 20/21 ἀφθόνως αὐτοῖς ~ A ι 22 δὲ > s)

Ἰάκωβος μὲν γὰρ ὁ Ἀντιοχείας τῆς Μυγδονίας Σύροι δὲ αὐτὴν καὶ Ἀσσύριοι Νίσιβιν ὁνομάζουσι) καὶ νεκροὺς ἀνέστησε καὶ τοῖς ζῶσι συνέταξε καὶ ἄλλα μυρία εἰργάσατο θαύματα· ἃ περιττὸν ἡγοῦμαι τῇδε πάλιν ἐνθεῖναι τῇ συγγραφῆ, ἐν τῇ Φιλοθέῳ ταῦτα διηγησάμενος Ἱστορίᾳ.

Παῦλος δὲ ὁ Νεοκαισαρείας φρούριον δὲ τοῦτο ταῖς τοῦ Εὐφράτου παρα- κείμενον ὄχθαις) τῆς Λικιννίου παραπήλαυσε λύττης. ἄμφω γὰρ ἢν τὼ χεῖρε πεπεδημένος σιδήρου πεπυρακτωμένου προσβαλόντος αὐταῖς καὶ τὰ κινητικὰ τῶν ἄρθρων νεῦρα συστείλαντος καὶ νεκρώσαντος.

ἕτεροι δὲ ὀρωρυγμένους εἶχον τοὺς δεξιοὺς ὀφθαλμούς, ἄλλοι δὲ τὰς ἀγκύλας ἐκκεκομμένοι τὰς δεξιάς· εἶς τούτων ἢν Παφνούτιος ὁ Αἰγύπτιος· καὶ ἁπαξαπλῶς ἦν ἰδεῖν δῆμον μαρτύρων κατὰ ταὐτὸν συνηθροισμένον.

οὐκ ἢν δ᾿ ὅμως ἄμοιρος τῶν ἐναντίων ὁ θεῖος οὕτος καὶ ἀοίδιμος ὅμιλος· ἀλλ’ ἦσάν τινες, εὐαρίθμητοι μέν ὕπουλοι δὲ καὶ τὰ βράχη μιμούμενοι, καὶ τὴν πονηρίαν καλύπτοντες καὶ ταῖς Ἀρείου βλασφημίαις οὐ προφανῶς συνηγοροῦντες.

Συνεληλυθότων δὲ πάντων, οἶκον μέγιστον ἐν τοῖς βασιλείοις ηὐτρέπισεν βασιλεύς, βάθρα καὶ θρόνους ὅτι μάλιστα πλείστους ἐν τούτῳ τεθῆναι κελεύσας τῷ τῶν ἀρχιερέων ἀποχρώντως συλλόγῳ.

οὕτω τὸ πρέπον αὐτοῖς εὐτρεπίσας γέρας, εἰσελθεῖν τε ἐπέτρεψε καὶ περὶ τῶν προκειμένων βουλεύσαοθαι.

εἰσεiήλυθε δὲ καὶ αὐτὸς ἔσχατος σὺν ὀλίγοις, ἀξιέπαινον μὲν ἔχων τὸ μέγεθος, ἀξιάγαστον δὲ τὴν ὥραν, θαυμασιωτέραν δὲ τὴν τοῖς μετώποις ἐπικαθημένην αἰδῶ. [*](1/2 Gal. 6, 17 —2 —6 Theodoret. Relig. Historia 1 PG 82, 1300 Bf. 6—10 vgl. Synax. 337, 55—339, 35 —11 —13 vgl. Sozomen. 1, 10. X 4. Socrat. I 11, 1—2 —15 —17 Theodoret. Relig. Historia ebds. 1300 18— S. 32, 3 Euseb. Vit. Const. III 10. vgl. Sozomen. ι 19, 1—2) [*](* 2—14 Cass. ιι 1 [= Τ] —14 —S. 33, 17 Cass. II 5 [= T] —18 — Georg. Mon. 503, 16 —18 — S. 33, 5 Niceph. H. E. VIII 16—18) [*](A HN (n) GS (s) DL + FV ( v) = z T [von 2 Ἰάκωβος an]) [*](1 nach κυρίου + ἡμῶν n ι 2 μὲν > Τ ι 4 καὶ1 > TCass. ι τοῖς] ἐν τοῖσ’ A ι nach ἄλλα + δὲ T ι5 ἅ] καὶ A ι 5 /6 ἃ πάλιν ἐνθεῖναι τῆ συγγραφῆ περιττὸν ἡγοῦμαι ~ n ι 6 ἐν > A ι Ἱστορίᾳ vor ταῦτα ~ L 8 λικινίου s ι παραπέλαυσε LvT ι 9 αὐταῖς AsT αὐταῖν nz ι 14 ἠθροισμένον sLvT ι δ’) γὰρ Τ, itaqtie Cass. ι ἄμοιρος ὅμως ~ A ι ὅμως > DT Cass. ι 18 μέγιστον + τὸν Τ ι 19 ὁ βασιλεῖς CjzXo ι μάλα T ι 20 ἀποχρώντωσ ANGD ἀποχρῶντας SLvTAc ἀποχρῶντα H quae suffieerent Cass. 21 τὴν > A)

παραυτίκα δὲ πρῶτος ὁ μέγας Εὐστάθιος, ὁ ἦς Ἀντιοχέων ἐκκλησίας τὴν προεδρίαν λαχών Φιλογόνιος γὰρ, οὑ πρόσθεν ἐμνήσθην, εἰς τὸν ἀμείνω μεταβεβήκει βίον, τοῦτον δὲ ἄκοντα ποιμαίνειν ἀντ’ ἐκείνου τὴν ἐκκλησίαν ἐκείνην ψήφῳ κοινῇ καταηνάγκασαν ἀρχιερεῖς τε καὶ ἱερεῖς καὶ πᾶς ὁ λαὸς ὁ φιλόχριστος), οὕτος τοῖ, ἄνθεσι τῶν ἐγκωμίων τὴν βασιλέως ἐστεφάνωσε κεφαλὴν καὶ τὴν περὶ τὰ θεῖα σπουδὴν εὐλογίαις ἠμείψατο.

παυσαμένου δὲ τούτου, βασιλεὺς ὁ πανεύφημος τοὺς περὶ τῆς ὁμονοίας τε καὶ συμφωνίας προσενήνοχε λόγους, τῆς τε τῶν τυράννων ἐκείνων ἀναμιμνήσκων ὠμότητος καὶ τῆς ἐπ᾿ αὐτοῦ θεόθεν παρασχεθείσης ἐντιμοτάτης εἰρήνης, καὶ ὡς δεινὸν εἴη καὶ ἄγαν δεινόν, τῶν πολεμίνων καταλυθέντων καὶ μηδενὸς ἀντιτείνειν τολμῶντος ἀλλήλους βάλλειν καὶ τοῖς δυσμενέσιν ἡδονὴν καὶ γέλωτα προξενεῖν, ἄλλως τε καὶ περὶ θείων διαλεγομένους πραγμάτων καὶ τοῦ παναγίου πνεύπατος τὴν διδασκαλίαν ἀνάγραπτον ἔχοντας.

»εὐαγγελικαὶ γάρ«, φησί, βίβλοι καὶ ἀποστολικαὶ καὶ τῶν παλαιῶν προφητῶν τί θεσπίσματα σαφῶς ἡμᾶς ἃ χρὴ περὶ τοῦ θείου φρονεῖν ἐκπαιδεύουσι. τὴν πολεμοποιὸν οὖν ἀπελάσαντες ἔριν, ἐκ τῶν θεοπνεύστων λόγων λάβωμεν τῶν ζητουμένων τὴν λύσιν«.

Ταῦτα καὶ τὰ τούτοις παραπλήσια, οἶα δὴ παῖς φιλοπάτωρ, τοῖς ἱερεῦσιν ὡς πατράσι προσέφερε, τῶν ἀποστολικῶν δογμάτων τὴν συμφωνίαν πραγματευόμενος. τῆς δὲ συνόδου τὸ μὲν πλεῖστον τοῖς λεγομένοις ἐπείθετο καὶ τήν τε πρὸς ἀλλήλους ὁμόνοιαν τήν τε τῶν δογμάτων ὑγείαν ἠσπάζετο·

ὀλίγοι δέ τινες, ὧν καὶ πρόσθεν ἐμνήσθην, καὶ πρὸς ἐκείνοις Μηνόφαντος ὁ Ἐφέσιος καὶ ὁ Σκυθοπολίτης Πατρό- [*](5 oben S. 7, 18. 27, 12 —8 —21 vgl. Euseb. Vit. Const. III 11—12. ι 19, 2 —4 — 8 vgl. Th. loannes, Mnemeia Hagiologika S. 204, 24. Baronius Annal. a. 325, 55 — 26 oben S. 27, 8) [*](* 3—9 Nicetas Thesaur. V 7 PG 139, 1367 B —3 23 S. 204, 19 —8 —11 Georg. Mon. 504, 5 —12 — S. 33, 5 Gelas. Cyzic. Ende) —27 — S. 33, 13 Theophan. 22, 3. Polydeukes 280 Α HN(n) GS(s) DL + FV (v) = z T) [*](1 κεκάθικεν ALV κεκάθηκεν nsDFT ι nach ἐπιτρέψαι + οἱ DL sibi Cass. ι2 πᾶσ’ Τ ι ἐκεῖνο· ὀ θεῖος ~ sDLFT, sanctissimus ille Cass. ι 3 = Mnem. Cass. > DT ι 5 μεταβέβηκε Lv ι 6 ἀντ’ ἐκείνου ποιμαίνειν ~ nsz 6/7 κατηνέγκασαν Τ ι 7 ἅπασ’ ὁ λεὼς A ι 9 nach ἠμείψατο + μετὰ τοῦτον δὲ πάλιν εὐσεβίος ὦ ἐπίκλην παμφίλου T* = Cass. ι 9 /10 παυσαμένων δὲ τούτων Τ* = Cass. ι 26 ὑγίειά LF ι 27 nach ἐκείνοις + μὲν ANS)

ὑπαγορεύσαντες δὲ καὶ πίστεως διδασκαλίαν ἐπέδοσαν τῷ κοινῷ· ἣν ἀναγνωσθεῖσαν εὐθέως διέρρηξαν ἅπαντες, νόθον καὶ κίβδηλον ὀνομάσαντες. θορύβου δὲ πλείστου κατ’ αὐτῶν γενομένου καὶ πάντων προδοσίαν αὐτῶν τῆς εὐσεβείας κατηγορούντων δείσαντες ἐξανέστησαν καὶ πρῶτοι τὸν Ἄρειον ἀπεδήρυξαν, πλὴν Σεκούνδου καὶ Θεωνᾶ.

οὕτω δὲ τοῦ δυσσεβοῦς ἐκποδὼν γενομένου, συμφώνως ἅπαντες τὴν μέχρι καὶ νῦν ἐν ταῖς ἐκκλησίαις πολιτευομένην πίστιν ὑπαγορεύσαντες καὶ ταῖς ὑπογραφαῖς βεβαιώσαντες διέλυσαν τὸ συνέδριον.

Ὑπούλως μέντοι καὶ οὐκ εἰλικρινῶς οἱ προρρηθέντες τῇδε τῇ πίστει συνέθεντο.

καὶ μαρτυρεῖ τά τε ὕστερον παρ’ αὐτῶν τυρευθέντα κατὰ τῶν τῆς εὐσεβείας προμάχων καὶ τὰ παρ’ αὐτῶν ἐκείνων περὶ αὐτῶν συγγραφέντα.

Εὐοτάθιος μὲν γὰρ ἐκεῖνος ὁ τῆς Ἀντιοχέων ἐπίσκοπος, οὗ καὶ πρόσθεν ἐμνήσθην, ταῦτα περὶ αὐτῶν ἔγραψε, τά τε γεγενημένα διδάσκων καὶ τὴν βλασφημίαν ἐλέγχων καὶ τὴν παροιμιακὴν ἑρμηνεύων ῥῆσιν· »κύριος ἔκτισέ με ἀρχὴν ὁδῶν αὐτοῦ εἰς ἔργα αύτοῦ«.

Ἔλεγχος τῶν Ἀρειανιξόντων ἐκ τῶν Εὐσταθίου τοῦ