In Jeremiam (Homiliae 1-11)

Origen

Origenes. Origenes Werke, Vol 3. Klostermann, Erich, editor. Leipzig: Hinrichs, 1901.

Τὰ δὲ ἄλογα τῶν πατέρων κινήματα »πρόβατα« εἶπεν καὶ »μόσχουσ«. οὐ γὰρ πάντα τὰ ἄλογα ἐπαινετά· ἀλλ᾿ ἀλλ᾿ ἔστιν τινα ψεκτά, ὥσπερ τὰ πρόβατα τῶν πατέρων τῶν ἡμαρτηκότων· ἔστιν δέ τινα ἄλογα ἐπαινετά, οἷον· »τὰ ἐμὰ πρόβατα τῆς φωνῆς μου ἀκούουσιν«. πρόβατα ἠν καὶ ταῦτα, οἷς ἀνάλογον ἔχομεν τὸν λόγον. ἔχοντες τὸν ποιμένα τὸν καλὸν ἐν ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν. ἐπὰν γὰρ λέγῃ ὁ σωτήρ· »ἐγώ εἰμι ὁ ποιμὴν ὁ καλός«· οὐκ ἀκούω μόνον ὡς πάντες ἀκούουσιν, ὅτι ποιμήν ἐστιν τῶν πιστευόντων (καὶ τοῦτο μὲν γὰρ καὶ ὑγιὲς καὶ ἀληθές), ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ ἐμῇ ψυχῇ ὀφείλω ἔχειν ἔνδον μου τὸν Χριστόν, ἔνδον μου τὸν καλὸν ποιμένα. ποιμαίνοντα τὰ ἐν ἐμοὶ ἄλογα κινήματα, ἵνα μηκέτι ἐπὶ τὴν νομὴν ὡς ἔτυχεν ἐξέρχηται, ἀλλ᾿ ἀγόμενα ὑπὸ τοῦ ποιμένος ταῦτα τὰ ἀλλότριά ποτε τυγχάνοντα αὐτοῦ ἴδια γένηται αὐτοῦ. διὰ τοῦτο νῦν, ἐὰν ποιμὴν, ᾖ ἐν ἐμοί, ἄρχει μου τῶν αἰσθήσεων· οὐκέτι εἰσὶν ὑπὸ νοῦν ἀλλότριον, ἢ ὑπὸ Φαραώ, ἢ ὑπὸ Ναβουχοδονόσορ, ἀλλὰ ὑπὸ τὸν καλὸν ποιμένα.

»Ἡ αἰσχύν« οὖν »κατηνάλωσεν τοὺς μόχθους τῶν πατέρων ἡμῶν ἀπὸ νεότητος αὐτῶν, τὰ πρόβατα αὐτῶν καὶ τοὺς βόας αὐτῶν«. [*](1 Vgl. Eph. 4, 19. Vgl. in Eph. 4, 19 (Cat. Cram. VI, 175, 22 ff.): Εἰ δὲ θέλομεν νοῆσαι τὸ »οἵτινες ἀπηλγηκότες ἑαυτοὺς παρέδωκαν τῇ ἀσελγείᾳ«, συγκρίνομεν τοὺς δυσσυνειδητοῦντας καὶ βασανιζομένους ἐπὶ τῷ συνεγνωκέναι τι ἑαυτοῖς φαῦλον τοῖς μετὰ πάσης ἀδείας πολλαπλασίονα πταίουσιν. — 9 Psal. 128, 5. — 16 Joh. 10, 27. — 19 Joh. 10, 11. 14. — 21 if. Vgl. Philo de sacr. Abelis et Caini I, 170 Μ: τότε καὶ γίνεται ποιμὴν προβάτων, τῶν κατὰ ψυχὴν ἀλόγων δυνάμεων ἡνίοχός τε καὶ κυβερνήτης, οὐκ ἐῶν αὐτὰς ἀτάκτως φέρεσθαι καὶ πλημμελῶς δίχα ἐπιστάτου καὶ ἡγεμόνος κτλ.) [*](10 τῶν Gh | 13 πρόβατα] + τῶν πατέρων Gh | 13—S 38, 6 Hierzu in C: Πρόβατα — Χριστός | 15 τῶν πατέρων] < Gb (vgl. Ζ. 13) | 19 λέγῃ Gh λέγει S 23 ποιμαίνοντα V ποιμένοντα S | 25 γένηται Hu γενέσθαι S | 26 αἰσθήσεων] + καὶ Gb | 27 Ναβουχοδονόσορ V Ναβουχοδονόσωρ S (vgl. Index).)

37
τι ἔστι τι ἑν ἡμῖν γεωρηοῦν ἡμᾶς, ἤτοι δὲ κακῶς γεωργοῦν, λέγειν τὸ κακῶς ἐπὶ τοῦ γεωργοῦντος, ἢ καλῶς γεωργοῦν[τος]. εἰ μὲν οὖν κακῶς γεωργεῖ, μόχθος ἐστὶ τῶν πατέρων καταναλισκόμενος ὑπὸ τῆς αἰσχύνης αὐτῶν· εἰ δὲ καλῶς γεωργεῖ, οὐκ ἔστι τῶν πατέρων μόχθος· ἀλλὰ μόχθος ἐστὶν ἀφ᾿ ὡν τὰ πρωτότοκα ἀναφέρεται ἐπὶ τοῦ θυσιαστηρίου τοῦ θεοῦ. »τοὺς υἱοὺς αὐτῶν καὶ τὰς αὐτῶν« λέγουσιν οὑτοι. τίνων »αὐτῶν« ἢ »τῶν πατέρων« οἱ υἱοὶ ἀναλίσκονται ὑπὸ τῆς αἰσχύνης αὐτῶν καὶ αἱ πολλάκις εἴπομεν τὰ τῆς ψυχῆς γεννήματα, ὅτι τὰ νοήματα μέν εἰσιν υἱοί, τὰ δὲ ἔργα καὶ αἱ πράξεις αἱ διὰ τοῦ σώματος θυγατέρες. ἐπεὶ οὖν ἐστί τινα νοήματα μοχθηρά, ὁποῖα ἐνόησαν οἱ ἀπὸ τῶν ἐθνῶν, ἔστιν δὲ καὶ ἔργα μοχθηρά, διὰ τοῦτο υἱοὶ καὶ θυγατέρες ἀναλίσκονται ὑπὸ τῶν πεποιηκότων, ἐὰν αἰσχύνη αὐτοῖς ἐγγένηται περὶ τῶν ἡμαρτημένων. ἡμᾶς δὲ μὴ εἴη ποιεῖν υἱοὺς καὶ θυγατέρας ἀναλώσεως τῆς ἀπὸ τῆς αἰσχύνης.

Μετὰ ταῦτα λέγουσιν οὗτοι οἱ ἐξομολογούμενοι τὸ »ἐκοιμήθημεν ἐν τῇ αἰσχύνῃ ἡμῶν«· καὶ μετὰ τοῦτό φασιν· »καὶ ἐπεκάλυψεν« φησὶν »ἡμᾶς ἡ ἀτιμία ἡμῶν«. περὶ τοῦ καλύμματος πολλάκις ἡμῖν εἴρηται τοῦ ἐπικειμένου τῷ προσώπῳ τῶν μὴ ἐπιστρεφόντων πρὸς κύριον. δι᾿ ὃ κάλυμμα Πὰν ἀναγινώσκηται Μωσῆς«, ὁ ἁμαρτωλὸς οὐ νοεῖ αὐτόν· »κάλυμμα« γὰρ »εἰς τὴν καρδίαν αὐτοῦ κεῖται«. δι᾿ κάλυμμα, ἐὰν ἀναγινώσκηται ἡ παλαιὰ διαθήκη, οὐ συνήσει ὁ ἀκούων. δι᾿ ὃ κάλυμμα καὶ τὸ εὐαγγέλιον τοῖς ἀπολλυμένοις ἐστὶ κεκαλυμμένον ἐλέγομεν τοίνυν περὶ τοῦ καλύμματος ὅτι ἡ αἰσχύνη ἐστὶ τὸ κάλυμμα. ὅσον γὰρ ἔχομεν »τὰ ἔργα τῆς αἰσχύνης», δῆλον ὅτι ἔχομεν τὸ κάλυμμα κατὰ τὸ εἰρημένον που ἐν τεσσαρακοστῷ καὶ τρίτῳ Ψαλμῷ· »καὶ ἡ αἰσχύνη τοῦ προσώπου μου ἐκάλυψέν με«. παρεθέμην ὅτι ὁ μὴ ἔχων αἰσχύνης ἔργα οὐκ ἔχει κάλυμμα· ὁποῖος ἠν ὁ Παῦλος [*](5 Gen. 4. 4? Num. 18, 17. Deut. 15, 19? — 17 Vgl. in Job. Tom. 20, 32 (Br 2. 83, 16 f.). — 18 Vgl. de princ. 1, 2 (Lo 21, 29): Donec enim quis non se converterit ad intelligentiam spiritualem, est positum velamen super cor ejus . . . . Si autem eonvertamus nos ad Dominum, ubi est et verbum Dei, et ubi Spiritus sanctus revelat scientiam spiritualem: tunc auferetur velamen, et tunc revelata facie in Scripturis sanctis gloriam Domini speculabimur, u. ö. — 19 Vgl. II Kor. 3, 16. 15. — 20f. Vgl. II Kor. 3, 15. — 23 II Kor. 4, 3. — 25 Vgl. II Kor. 4, 2 (cod. K). — 27 Psal. 43, 16.) [*](1 ἔστι τι C έ)στιν S | 2 ἢ GbCo ἡ S | γεωργοῦν Gh | 5 μόχθος2] μόσχος C | 7 τίνων αὐτῶν ἢ Co τινῶν αὐτῶν ἡ S τίνων αὐτῶν οἱ V | 8 ὑπὸ Gh ἀπὸ S | 14 ἡμᾶς δὲ μὴ εἴη ποιεῖν Gh (nacb C: ἡμῖν δὲ μὴ γένοιντο) ἡμᾶς δὲ ἀπείη ποιεῖν Co | 18 φησὶν] vgl. S. 38, 6 | 18—S. 38, 12 Hierzu Fragm. 12 in C: Τίνας — ῥηθέν 20 ἀναγινώσκεται S* ἀναγινώσκηται S1 | 21 κεῖται VCo | 22 συνήσει Lo συνίσει S | 26 μ΄ καὶ γ΄ S.)

38
λέγων· »ἠμεῖς δὲ πάντες ἀνακεκαλυμμένῳ προσώπῳ τὴν δόξαν κυρίου κατοπτριζόμεθα«. Παῦλος οὐν ἀνακεκαλυμμένον ἔχει τὸ πρόσωπον· οὐ γὰρ ἔχει αἰσχύνης ἔργα. ὁ μὴ ὡς Παῦλος ὢν κεκαλυμμένον ἔχει τὸ πρόσωπον. ὡς οὖν ἐκεῖ »ἡ αἰσχύνη τοῦ προσώπου μου ἐκάλυψέν με« εἴρηται έν τεσσαρακοστῷ καὶ τρίτῳ ψαλμῷ, τὸν αὐτὸν τρόπον εἴρηται ἐνθάδε· »ἐκάλυψεν »φησὶν« ἡμᾶς ἡ ἀτιμία ἡμῶν( ὅσον ἀτιμίας ἔργα ἐργαζόμεθα, κάλυμμα ἔχομεν ἐπὶ τὴν καρδίαν ἡμῶν κείμενον. εἰ θέλομεν τὸ κάλυμμα τὸ ἀπὸ τῆς ἀτιμίας ἀποθέσθαι, ἐπὶ τὰ τῆς τιμῆς ἔργα καταντήσωμεν καὶ νοήσωμεν ἐκεῖνο τὸ ὐπὸ τοῦ σωτῆρος εἰρημένον· »ἵνα πάντες τιμῶσι τὸν τὸν καθὼς τιμῶσι τὸν πατέρα«, νοήσωμεν καὶ τὸ παρά τῷ ἀποστόλῳ εἰρημένον· »διὰ τῆς παραβάσεως τοῦ νόμου τὸν θεὸν ἀτιμάζεις. ὁ δίκαιος ὡς τιμᾷ τὸν πατέρα τιμᾷ τὸν υἱόν<. ἡ ἀτιμία, ὅταν ἀτιμάζω τὸν υἱόν (αὐτὴ καθ᾿ ἣν ἀτιμάζω τὸν πατέρα ἢ τὸν υἱόν), ἐπικάλυμμα γίνεται τοῦ προσώπου μου, καὶ λέγω· »καὶ ἐπεκάλυψεν ἡμᾶς ἡ ἀτιμία«. διὰ τοῦτο νοήσαντες τὸ κάλυμμα τὸ ἐπικείμενον ἀπὸ τῶν τῆς αἰσχύνης ἔργων, ἀπὸ τῶν τῆς πράξεων, περιελώμεθα περιελώμεθα τὸ κάλυμμα. ἐφ᾿ ἡμῖν ἐστιν περιαιρεθῆναι τὸ κάλυμμα, οὐδενὸς ἄλλου ἐστίν. <ἡνίκα> γὰρ <ἐπέστρεφεν πρὸς κύριον Μωσῆς, περιῃρεῖτο τὸ κάλυμμα>. ὁρᾷς ὡς Μωσῆς ποτε λαμβάνεται καὶ ἐπὶ τοῦ λαοῦ; ὅσον οὐκ ἐπέστρεφεν πρὸς κύριον σύμβολον ὢν τοῦ λαοῦ τοῦ μὴ ἐπιστρέφοντος πρὸς κύριον, κάλυμμα εἶχεν ἐπικείμενον αὐτοῦ τῷ προσώπῳ· ὅτε δὲ ἐπέστρεφεν πρὸς κύριον σύμβολον γινόμενος τῶν ἐπιστρεφόντων πρὸς κύριον, τότε »περιῃρεῖτο τὸ κάλυμμα«. καὶ οὐχ οἷον ὁ θεὸς αὐτῷ ἐκέλευεν· περίθου τὸ κάλυμμα (οὐ γὰρ εἶπεν ὁ κύριος πρὸς Μωσῆν· περίθου τὸ κάλυμμα), ἀλλ᾿ ἰδὼν Μωσῆς, ὅτι οὐ δύναται ὁ λαὸς ἰδεῖν τὴν δόξαν αὐτοῦ, τότε ἐπετίθει »τὸ κάλυμμα ἐπὶ τὸ πρόσωπον«, καὶ οὐ περιέμενεν θεὸν λέγοντα· περιελοῦ τὸ κάλυμμα, <ἡνίκα ἂν ἐπέστρεφεν πρὸς κύριον>.