Commentarii In Evangelium Joannis

ἀλλὰ καὶ ἀρχιερέα μέγαν διδάσκει ἡμᾶς αὐτὸν τυγχάνειν, πρὸς Ἐβραίους γράφων· »Ἔχοντες οὖν »ἀρχιερέα μέγαν διεληλυθότα τοὺς οὐρανούς, Ἰησοῦν τὸν υἱὸν τοῦ »θεοῦ, κρατῶμεν τῆς ὁμολογίας«.

Οἱ δὲ προφῆται παρὰ ταῦτα καὶ ἑτέροις ὀνόμασιν αὐτὸν καλοῦσιν· ὁ μὲν Ἰακὼβ ἐν τῇ πρὸς τοὺς υἱοὺς εὐλογίᾳ Ἰούδαν· τὸ γὰρ »Ἰούδα, σὲ αἰνέσαισαν οἱ ἀδελφοί σου· αἰ χεῖρές σου ἐπὶ νώτου »τῶν ἑδρῶν σου· <προσκυνήσουσίν σοι οἱ υἱοὶ τοῦ πατρός · »σκύμνος λέοντος Ἰούδα· ἐκ βλαστοῦ, υἱέ μου, ἀνέβης· ἀναπεσὼν »ἐκοιμήθης ὡς λέων καὶ ὡς σκύμνος· τίς Ι ἐγερεῖ αὐτόν«; * * * * οὐ κατὰ τὸν ἐνεστηκότα δὲ καιρόν ἐστι πρὸς λέξιν παραστῆσαι πῶς τὰ τῷ Ἰούδᾳ λεγόμενα περὶ Χριστοῦ ἐστιν.

ἀλλὰ καὶ ἀνθυποφορὰ εὐλόγως ἐπενεχθῆναι δυναμένη »Οὐκ ἐκλείψει ἄρχων ἐξ Ἰούδα, καὶ »ἡγούμενος ἐκ τῶν μηρῶν αὐτοῦ« ἐν ἄλλοις εὐκαιρότερον Μήσεται.

οἶδε δὲ τὸν χριστὸν Ἰακὼβ καὶ Ἰσραήλ ὀνομαζόμενον Ἡσαΐας λέγων· »Ἰακὼβ ὁ παῖς μου, ἀντιλήψομαι αὐτοῦ· Ἰσραὴλ ὁ ἐκλεκτός μου, »προσεδέξατο αὐτὸν ἡ ψυχή μου· κρίσιν τοῖς ἔθνεσιν ἀπαγγελεῖ. οὐκ »ἐρίσει οὐδὲ κράζει οὐδὲ ἀκούσει τις ἐν ταῖς πλατείαις τὴν φωνὴν »αὐτοῦ· κάλαμον συντετριμμένον οὐ κατεάξει καὶ λίνον τυφόμενον »οὐ σβέσει, ἔως ἂν ἐκβάλῃ †ἐκ νίκους τὴν κρίσιν, καὶ τῷ ὀνόματι αὐτοῦ »ἔθνη ἐλπιοῦσιν«.

ὅτι γὰρ χριστός ἐστι, περὶ οὐ ταῦτα προφητεύ- εται, σαφῶς ὁ Ματθαῖος δηλοῖ ἐν τῷ εὐαγγελίῳ, μνησθεὶς ἀπὸ μέρους τῆς περικοπῆς, εἰπών· »Ἵνα πληρωθῇ τὸ εἰρημένον Οὐκ ἐρίσει οὐδὲ « καὶ τὰ ἐξῆς.

καλεῖται δὲ καὶ Δαβὶδ ὁ χριστός, ὡς ἐπὰν Ἰεζεκιὴλ προφητεύσας πρὸς τοὺς ποιμένας ἐπιφέρῃ ἐκ προσώπου θεοῦ »Ἀναστήσω Δαβὶδ τὸν παῖδά μου, ὃς περιμανεῖ αὐτούς«· οὐ γὰρ Δαβὶδ ὁ πατριάρχης ἀναστήσεται ποιμαίνειν μέλλων τοὺς ἁγίους, ἀλλὰ Χριστός.

ἔτι δὲ ὁ Ἡσαΐας »ῥάβδον« καὶ »ἄνθος« ὀνομάζει τὸν χριστὸν [*](2 Ι Kor. 1, 30. — 4 Hebr. 4, 14. — 9 Gen. 49, 8 f. — 15 Gen. 49, 10. — 18 Jas. 42, 1–4 (z. T. nach den LXX, z. T. nach Matth. 12, 18 ff. — 25 19. — 28 Ezech. .34, 23.) [*](7 παρὰ] a 8 a. Ras. Ι 8 nach πρὸς Ras. Ι 9 ἀνέσεισαν, corr. Hu Ι 10 nach ἐχ- θρῶν σου ist in den Hss. infolge des Homoioteleuton προσαιτήσουσίν σοι οἱ υἱοὶ τοῦ πατρός σου ausgefallen; da die messiauische Deutung von diesen Worten ängt, habe ich es eingesetzt Ι 12 Die Lücke erkannte We; erg. etwa οὐ τὸν υἱὸν ἀλλὰ Χριστὸν αἰνίττεται> Ι 15 δυναμένη ἧ Ι 17 ὀνομαζόμενον] v 3 Μ Ι 22 ἕως] εω a. Ras. Ι lies εἰς νῖκος nach d. Text Matth. 12, 20; ἐκ νείκους Vtext, νίκους Vmg. | 23 vor ταῦτα und über α 2 Ras. Ι 29 πατριάρχης] αρχη a. Ras.)

καὶ »λίθος« δὲ ἐν τοῖς ψαλμοῖς ὁ κύριος ἡμῶν εἶναι λἐγεται οὕτωνς· »Λίθον ὃν ἀπεδοκίμασαν οἱ οἰκοδομοῦντες, οὑτος ἐγενήθη εἰς κεφα- λὴν γωνίας· παρὰ κυρίου ἐγένετο αὕτη, καὶ ἔστι θαυμαστὴ ἐν ὀφθαλ- »μοῖς ἡμῶν..

δηλοῖ δὲ τὸ εὐαγγέλιον καὶ ἐν ταῖς Πράξεσιν ὁ Λουκᾶς, οὐκ ἄλλον ἢ τὸν χριστὸν εἶναι τὸν λίθον»· τὸ μὲν εὐαγγέλιον οὕτως· »Οὐδέποτε ἀνέγνωτε· Λίθος ὃν ἀπεδοκίμασαν οἱ οἰκοδομοῦν- »τες, οὗτος ἐγενήθη εἰς κεφαλὴν γωνίας; πᾶς ὁ πεσὼν ἐπὶ τὸν λίθον τοῦτον συνθλασθήσεται· ἐφ’ ὃν δ’ ἂν πέσῃ, λικμήσει αὐτόν«·

ἐν δὲ ταῖς Πράζεσιν ὁ Λουκᾶς γράφει· »Οὑτός ἐστιν ὁ λίθος ὁ ἐξουδενω- »θεὶς ὑφ’ ὑμῶν τῶν οἰκοδόμων, ὁ γενόμενος εἰς κεφαλὴν γωνίας«.

Ἓν δὴ τῶν ἐπὶ τοῦ σωτῆρος τεταγμένων ὀνομάτων, ἀλλ’ οὐχ ὑπ αὐτοῦ λεγόμενον ὑπὸ δὲ τοῦ Ἰωάννου ἀναγεγραμμένον, ἐστὶ καὶ »Ὁ ἐν ἀρχῇ λόγος πρὸς τὸν θεὸν θεὸς λόγος«.

καὶ ἔστιν ἄξιον ἐπιστῆσαι τοῖς τὰ τοσαῦτα τῶν ὀνομαζομένων παραπεμπομένοις καὶ τούτῳ ὡς ἐξαιρέτῳ χρωμένοις καὶ πάλιν ἐπ’ ἐκείνοις μὲν διήγησιν ζητοῦσιν, εἵ τις αὐτοῖς προσάγοι αὐτά, ἐπὶ δὲ τούτῳ ὡς σαφὲς προσιεμένοις τὸ τί ποτέ ἐστιν ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ λόγος ὀνομαζόμενος, καὶ μάλιστα ἐπεὶ συνεχῶς χρῶνται τῷ »Ἐφηρεύξατο ἡ καρδία μου λόγον ἀγαθόν«, οἰόμενοι προφορὰν πατρικὴν οἱονεὶ ἐν συλλαβαῖς κειμένην εἶναι τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ, καὶ κατὰ τοῦτο ὑπόστασιν αὐτῷ, εἰ ἀκριβῶς αὐτῶν πυνθανοίμεθα, οὐ διδόασιν οὐδὲ οὐσίαν αὐτοῦ σαφηνί- ζουσιν, οὐδέπω φαμὲν τοιάνδε ἢ τοιάνδε, ἀλλ’ ὅπως ποτὲ οὐσίαν.

λόγον γὰρ ἀπαγγελλόμενον υἱὸν εἶναι νοῆσαι καὶ τῷ τυχόντι ἐστὶν ἀμήχανον. καὶ λόγον τοιοῦτον καθ’ αὑτὸν ζῶντα καὶ ἤτοι οὐ κεχω- ρισμένον τοῦ πατρὸς καὶ κατὰ τοῦτο τῷ μὴ ὑφεστάναι οὐδὲ υἱὸν τυγχάνοντα ἢ καὶ κεχωρισμένον καὶ οὐσιωμένον ἀπαγγελλέτωσαν ημῖν θεὸν λόγον.

Λεκτέον οὖν ὅτι ὥσπερ καθ’ ἕκαστον τῶν προειρημένων ὀνομάτων ἀπὸ τῆς ὀνομασίας ἀναπτυκτέον τὴν ἔννοιαν τοῦ ὀνομαζομένου [*](1 Jes. IL 1–3. — 6 Ps. 117, 22f. — 10 Matth. 21, 42. 44 + Luk. 20, 18. 13 Act. 4, 11. - 16 Vgl. Joh. 1, If. — 22 Ps. 44, 2.) [*](1 Ἱεσσαὶ] σαι a. Ras. Ι 19 ἐπ’ ἐκείνοις V, so auch wahrscheinl. M, wo jetzt die Worte v. j. H. nachgefahren sind. Von dem urspr. Text ist nur noch ἐπ΄ ἐκει zu erkennen Ι 20 προσέεμkενοις] προσιεμένους corr. Hu Ι 25 σαφηνίζουσιν] σαφηνίζουσαν corr. Hu | 26 ἢ τοιάνδε über d. Linie, doch ist d. linke Schaft von H auf d. Linie herabgrezogen.)

ἐπὶ τῆς λέξεως, ἀλλὰ φέρε εἰπεῖν ζητεῖν πῶς αὐτὸν ἐκδεκτέον »θύ- »ραν« καὶ τίνα τρόπον »ἄμπελον« τίνι τε αἰτίᾳ »ὁδόν«, ἐπὶ δὲ μόνου τοῦ »λόγον« αὐτὸν ἀναγεγράφθαι τὸ παραπλήσιον οὐ ποιητέον;

ἴνα τοίνυν μᾶλλον δυσωπητικώτερον παραδεξώμεθα τὰ λεχθησόμενα εἰς τὰ περὶ τοῦ πῶς λόγος ἐστὶν ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ, ἀρκτέον ἀπὸ τῶν ἐξ ἀρχῆς ἡμῖν προτεθέντων ὀνομάτων αὐτοῦ.

καὶ ὅτι μὲν δόξει τισὶ σφόδρα παρεκβατικὸν εἶναι τὸ τοιοῦτον οὐκ ἀγνοοῦμεν· πλὴν ἐπιστήσαντι καὶ πρὸς τὸ προκείμενον χρήσιμον ἔσται τὸ βασανίσαι τὰς ἐννοίας καθ’ ὡν τὰ ὀνόματα κεῖται, καὶ πρὸ ὁδοῦ τῶν ἐπιφερομένων ὑπάρξω ἡ κατανόησις τῶν πραγμάτων.

ἅπαξ δὲ εἰς τὴν περὶ τοῦ σωτῆρος θεολογίαν ἐμΠεσόντες, ἀναγκαίως ὅση δύναμις τὰ περὶ αὐτοῦ μετὰ ἐρεύνης εὑρίσκοντες πληρέστερον αὐτὸν οὐ μόνον ᾗ λόγος ἐστὶ νοήσομεν ἀλλὰ καὶ τὰ λοιπά.

Ἔλεγεν οὖν ἑαυτὸν εἶναι »φῶς τοῦ κόσμου«· καὶ τὰ παρακείμενα ταύτῃ τῇ ὀνομασίᾳ συνεκπιαστέον, δόξαντα ἂν τισιν οὐχὶ παρακείμενα μόνον ἀλλὰ καὶ τὰ αὐτὰ τυγχάνειν.

ἔστι δὲ »τὸ »φῶς τῶν ἀνθρώπων« καὶ »τὸ φῶς τὸ ἀληθινὸν« καὶ »φῶς »ἐθνῶν«· φῶς μὲν ἀνθρώπων ἐν τῇ τοῦ προκειμένου εὐαγγελίου ἀρχῇ· »Ὃ γέγονε, γάρ φησιν, έν αὐτῷ ζωὴ ἦν, καὶ ἡ ζωὴ ἦν τὸ φῶς τῶν ἀνθρώπων· καὶ τὸ φῶς ἐν τῇ σκοτίᾳ φαίνει, καὶ ἡ σκοτία »αὐτὸ οὐ κατέλαβε«· φῶς δὲ ἀληθινὸν ἐν τοῖς ἑξῆς τῆς αὐτῆς γραφῆς ἐπιγέγραπται· »Ἦν τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν, ὃ φωτίζει πάντα »ἄνθρωπον, ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον( »φῶς δὲ ἐθνῶν« ἐν τῷ Ἡσαΐᾳ, ὡς προείπομεν παρατιθέμενοι τὸ »Ἰδοὺ τέθεικά σε εἰς φῶς Μ)νῶν, τοῦ εἶναί σε εἰς σωτηρίαν ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς((.

Φῶς δὴ κόσμου αἰσθητὸν ὁ ἥλιός ἐστιν, καὶ μετὰ τοῦτον οὐκ ἀπᾳδόντως ἡ σελήνη καὶ οἱ ἀστέρες τώ αὐτῷ ὀνόματι προσαγορευθήσονται.