De materia medica

τὸ δὲ ἕτερον τοῦ κατεργαζομένου χαλκοῦ ὥσπερ ὑποστάθμη 2 τις καὶ τρὺξ ὑπάρχει· μετὰ γὰρ τὴν τοῦ ψυχροῦ ὕδατος περίχυσιν, ὡς ἀνώτερον ἔφαμεν περὶ ἄνθους χαλκοῦ διαλεγόμενοι, μετὰ τὴν ἀναίρεσιν τοῦ χαλκοῦ εὑρίσκεται ἐν τῇ χώνῃ ἐγκείμενον τῷ πυθμένι αὐτῆς, τήν τε στῦψιν καὶ τὴν γεῦσιν χαλκοῦ ἔχον. τὸ δὲ τρίτον σκευάζεται οὕτως· λίθον τὸν λεγόμενον πυρίτην συνθέντες εἰς κάμινον οἱ πρὸς τούτοις ὄντες καίουσιν ἐπὶ ἡμέρας ἱκανὰς ὡς τίτανον· ὅταν δὲ τῇ χρόᾳ μιλτώδης γένηται, ἀνελόμενοι ἀποτίθενται.

τινὲς δέ φασιν ἐκ μόνης τῆς τὸν 3 χαλκοῦν λίθον ἀποτελούσης ὕλης γεννᾶσθαι τὸ προειρημένον, ὅταν ὀπτηθεῖσα ἐν ταῖς λεγομέναις ἅλωσιν ἄνω μετενεχθῇ εἰς τοὺς βόθρους καὶ ἐνταῦθα καίηται· τόν τε γάρ κύκλῳ τῶν βόθρων τόπον ἐπιλαμβάνειν καὶ μετὰ τὴν ἀναίρεσιν τῶν λίθων οὐδὲν ἧσσον εὑρίσκεσθαι. προκριτέον δʼ αὐτοῦ τὸ τῇ γεύσει ἔγχαλκον, ἰίζον, στῦφόν τε καὶ ἀναξηραῖνον ἱκανῶς τὴν γλῶσσαν, ὅπερ ἡ κεκαυμένη ὦχρα οὐ κέκτηται, ἣν καίοντες ἀντὶ διφρυγοῦς πιπράσκουσι.

δύναμιν δὲ ἔχει στυπτικήν τε καὶ ἀναξηραντικὴν ἐπιτεταμένως, 4 ἀνακαθαρτικήν τε καὶ σμηκτικὴν καὶ κατασταλτικὴν ὑπερσαρχώσεως, ἀπουλωτικὴν κακοήθων καὶ ἑρπυστικῶν ἑλκῶν· διαφορεῖ καὶ ἀποστήματα ἀναλημφθὲν τερεβινθίνῃ ἢ κηρωτῇ.

104 ἀρσενικὸν κατὰ τὰ αὐτὰ γεννᾶται μέταλλα τῇ σανδαράκῃ. ἄριστον δὲ ἡγητέον τὸ πλακῶδες καὶ χρυσίζον τῇ χρόᾳ, τάς τε πλάκας λεπιζομένας ἔχον καὶ ὡς ἂν ἐπικειμένας ἀλλήλαις, ἔτι δὲ ἀμιγεῖς ἑτέρας φύσεως. τοιοῦτο δ᾿  ἐστὶ τὸ γεννώμενον ἐν Μυσίᾳ τῇ ἐν Ἑλλησπόντῳ. ἐστι δʼ αὐτοῦ εἴδη δύο· τὸ μὲν οἷον προείρηται, τὸ δὲ βωλῶδες, ὠχροειδὲς τῇ χρόᾳ, σανδαρακίζον, ἐκ Πόντου καὶ Καππαδοκίας φερόμενον· δευτερεύει δὲ τὸ τοιοῦτον.

2 ὀπτᾶται δὲ οὕτως· ἐπʼ ὀστράκου καινοῦ ἐπερεισάμενος αὐτὸ θὲς ἐπὶ διαπύρους ἄνθρακας καὶ στρέφε συνεχῶς· ὡς δʼ ἂν πυρωθῇ καὶ μεταβάλῃ, ψύξας καὶ λεάνας ἀποτίθεσο.

δύναμιν δὲ ἔχει σηπτικήν τε καὶ ἐσχαρωτικὴν μετὰ πυρώσεως καὶ βιαίου δήξεως. ἐστι δὲ καὶ τῶν στελλόντων· ψιλοῖ δὲ καὶ τὰς τρίχας.

105 σανδαράκην δὲ προκριτέον τὴν κατακορῆ, πυρράν, [*](1 SIM. Th. lap. 40. 50. 51. Pl. XXXIV 178 (e S. N.), cf. XXXIII 79. Isid. XIX 17, 12 (e Pl.). Vitr. VII 7.) [*](1 EXC. Pap. Lugd. II 243 (ἄριστον — ἀποτίθεσο); Orib. XIII s. v. (ἀρσενικὸν — ἀποτίθεσο), cf. Orib. V 79 (D.); Ps. Gal. simpl. s. v.; de virtute medica cf. Gal. XII 212 (ex quo Aet. II 48).) [*](11 SIM. Pl. l. s. Zop. (Orib. II 579. Cels. V 2. 8.) [*](14 SIM. Th. lap. 40. 50. 51. Pl. XXXIV 177 (e S. N.). Vitr. VII 12. Isid. XIX 17, 11 (e Pl.) — Pl. l. s. D. eup. I 95 (140) — eup. I 130 (160) — eup. I 107 (147). Al. Trall. I 459 — eup. I 82 (135) — Pl. l. s. eup. II 33 (245) 31 (243). Al. Tr. II 179 — eup. II 39 (253).) [*](14 EXC. Pap. Lugd. II 243 (σανδαράκην — ἀρσενικῷ); Orib. XIII s. v. (σανδαράκην — ἔχουσαν), cf. Orib. V 82 (D.); Ps. Gal. simpl s. v. de virt. med. cf. Gal. XII 235 (~ Aet. II 69).) [*](1 num. cap. ψξη´ O: ψοδ Di: ριβ E tit. περὶ ἀρσενικοῦ QDi τὰ αὐτὰ μέταλλα Orib.E τῆς σανδαράκης Orib.E: τῆς σανδαράχης PLF: τῇ σανδαράχῃ HADi 3 καὶ om. Orib.Di ὡς ἂν O: ὥσπερ pap.Orib.E: ὡς ἀεὶ Di 4 ἔτι] ἔστι LQDi ἀμιγὲς ἑτέρας HADi: ἀμιγεστέρας LF τοιοῦτον LQDi 5 Μυσίᾳ τῇ ἐν om. ODl, mg. add. A2 τῇ μυσίᾳ Orib.E τῇ ἑλλησποντίᾳ Orib.E β´ (δύο EDi) εἴδη pap. EDi μὲν ἓν (ditt.) Di 6 τὸ δὲ ἄλλο Di βωλοειδὲς E: βολῶδες PLOrib. βαλανοειδὲς καὶ ὠχροειδὲς καὶ σανδαρχίζον τῇ χρόᾳ καὶ βωλοειδὲς Di ὠχροειδὲς add. e Di, coll. Pl. l. s. quod vero pallidius aut sandaracae simile est deterius iudicatur χρόᾳ δὲ E φερόμενον om. Orib.E (mg. add. E2) τοιοῦτο E 8 οὕτω LHA ὄστρακον καινὸν pap. Orib.Di ἀπερεισάμενος Orib.Di 9 διαπύρου ἄνθρακος Di πυκνῶς pap. Orib.E, superscr. A2 10 ὡς ἂν Orib.: ἕως ἂν E. cf. D. V 108, 1. Blaβ Gr. N. T. 278 fort. ἐκπυρωθῇ μεταβάλλῃ QOrib Di καὶ ante ψύξας superscr. E2 11 στυπτικήν τε καὶ σηπτικήν καὶ E: στυπτικήν καὶ post τε καὶ add. HADi: virtus est illi stiptica et scarotica Dl. καὶ bis habet P 13 καὶ om. Di τὰς om. EQDi) [*](14 num. cap. ψξθ´ O: ψοε Di: ρῑγ E tit. περὶ σανδαράχης QDi σανδαράκην pap. Orib.E: σανδαράχην reliqui post κατακορῆ add. καὶ pap. Orib.)

δύναμιν δὲ ἔχει καὶ ὄπτησιν τὴν αὐτὴν τῷ ἀρσενικῷ. θεραπεύει δὲ καὶ ἀλωπεκίας ἀναλημφθεῖσα ῥητίνη, καὶ λεπροὺς ὄνυχας σὺν πίσσῃ ἀφίστησι, καὶ πρὸς φθειριάσεις σὺν ἐλαίῳ ποιεῖ, φύματά τε σὺν στέατι διαφορεῖ.

ἁρμόζει δὲ καὶ πρὸς 2 τὰ ἐν ῥισὶ καὶ στόματι ἕλκη καὶ τὰ λοιπά, καὶ πρὸς ἐξανθήματα σὺν ῥοδίνῳ καὶ πρὸς κονδυλώματα· δίδοται καὶ ἐμπυικοῖς σὺν οἰνομέλιτι, καὶ ὑποθυμιᾶται σὺν ῥητίνῃ καὶ πρὸς παλαιὰν βῆχα διὰ σίφωνος ἑλκομένου τοῦ ἀτμοῦ τῷ στόματι, φωνήν τε ἀποκαθαίρει ἐκλειχομένη μετὰ μέλιτος, καὶ ἀσθματικοῖς σὺν ῥητίνη καταπότιον δίδοται.

106 στυπτηρίας δὲ σχεδὸν πᾶν εἶδος ἐπὶ τῶν αὐτῶν ἐν τῇ Αἰγύπτῳ μετάλλων εὐρίσκεται· γεννᾶται δὲ καὶ ἐν ἄλλοις τόποις, ὡς ἐν Μήλῳ, ἐν Μακεδονίᾳ, ἐν Λιπάραις, Σαρδόνι. Ἱεραπόλει τῆς Φρυγίας, Λιβύῃ, Ἀρμενίᾳ, καὶ ἐν ἄλλοις δὲ τόποις πλείοσιν ὥσπερ ἡ μίλτος.

ἐστι δʼ αὐτῆς εἴδη πλεῖστα, πρὸς δὲ ἰατρικὴν χρῆσιν λαμβάνεται ἡ σχιστή τε καὶ ἡ στρογγύλη καὶ ἡ ὑγρά.

ἀρίστη δὲ 2 [*](13 SIM. Pl. XXXV 183 sq. (e S. N.).) [*](13 EXC. Pap. Lugd II 247 (εἴδη — ἀποπνέουσαν); Orib. XIII s. v. (εἴδη — ἀποπνέουσαν); cf. Orib. V 82 (D.); Ps. Gal. simpl. s. v. alumen; de virtute medica cf. Gal. XII 236 (~ Aet. II 74).) [*](1 εὔθλαστον PLE2: εὔθραυστον QDi: om. pap. Orib.E Dl, glossam delevi εὐλέαντον] εὐανθῆ Orib., at cf. Pl. melior quo magis rufa quoque magis virus redolens (βαρύοζος) ac pura friabilisque: Dl eligenda est colori rufo valde, citius se terens, munda τε] δὲ Orib. τῇ χρόᾳ Orib.pap.E 2 τὴν ἀποφορὰν pap. 5 φθειρίασιν E 6 ποιεῖ om. E καὶ om. Q 7 καὶ κύστει καὶ στόματι E στόμασιν HADi καὶ τὰ λοιπὰ ἐξανθήματα Di: καὶ πρὸς τὰ λοιπὰ ἐξ. Spr. 9 τῇ ῥητίνῃ Di καὶ (alt.) om. Di, del. E2 10 ἀνελκομένου L, fort. recte 11 σὺν μέλιτι EDi 12 δίδοται] ἄριστόν ἐστι Di: om. E) [*](13 num. cap. ψο´ O: ψο𝔮 Di: ριδ E tit. περὶ στυπτηρίας QDi post σχεδὸν mg. add. (cum sig. in textu) Ἀριστον A 14 post εὑρίσκεται add. ἐστι (ἔστιν E) γὰρ ἡ σχιστὴ οἱονεὶ τῆς βωλιτιδος ἄνθος non solum omnes libri sed etiam Dl: versum delevi Spr. duce, cf. Salm. Pl. ex. 821 mg. inf. add. ὑγρὰ στυπτηρία ἐστὶν ἡ πλακίτης ἡ ἀπὸ φιλαδελφίας φερομένη ἧ οἱ βαφεῖς χρῶνται E 15 ὡς addidi ex E post Λιπάραις add. καὶ Di, superscr. A2 σαρδόνῃ F: σαρδονία EDiHA2 16 καὶ ἱεραπόλει Di δὲ addidi ex EDi 17 πλείοσι τόποις A ἡ om. O 18 παραλαμβάνεται· ταῦτα ἡ σχιστή E 19 σχιστὴ ὑπάρχει Q)

3 γνωρίζεται δὲ ἐκ τοῦ σχήματος. παραλημπτέα δὲ ἂν εἵη ἡ φυσικῶς στρογγύλη καὶ πομφολυγώδης, ὑπόλευκός τε καὶ στύφουσα ἐρρωμένως, ἔτι δὲ ἐπὶ ποσόν τι ὠχρότητος ἅμα καὶ λιπαρίας ἔχουσα· πρὸς δὲ τούτοις ἄλιθός τε καὶ εὐθρυβὴς καὶ γένει Μηλία ἢ Αἰγυπτία. τῆς δὲ ὑγρᾶς τὴν μάλιστα διαφανῆ προκριτέον καὶ γαλακτώδη, ὁμαλήν τε καὶ διόλου χυλώδη, ἔτι δὲ ἄλιθον καὶ πυρῶδες ἀπονέουσαν.

4 δύναμιν δὲ ἔχουσι θερμαντικήν, στυπτικήν, τῶν ἐπισκοτούντων ταῖς κόραις ἀποκαθαρτικήν, τήκουσι δὲ καὶ τὰς ἐπὶ τῶν βλεφάρων σάρκας καὶ τὰ ἄλλα ὑπερσαρκώματα. ἐνεργεστέραν δὲ τῆς στρογγύλης τὴν σχιστὴν ἡγητέον· καίονται δὲ καὶ ὀπτῶνται ὡς χαλκῖτις. ἴσχουσι δὲ καὶ σηπεδόνας καὶ αἱμορραγίας, οὖλά τε πλαδῶντα στέλλουσι, καὶ ὀδόντας σειομένους κρατύνουσι σὺν ὄξει ἢ μέλιτι.

5 ἄφθας δὲ ὠφελοῦσι σὺν μέλιτι καὶ ἐξανθήματα, καὶ ῥεύματα ἐν ὠσὶ σὺν πολυγόνου χυλῷ. [*](15 SIM. Pl. l. s. 186. 188. 189. D. eup. I 52 (116) — 20 Pl. 188. 189. eup. I 209 (203) — Pl. 186 eup. I 77 (132) — 21 eup. I 82 (135) — 22 Pl 186. 189 eup. I 57 (121).) [*](1 ἡ (pr.) om. P ταύτης δὲ pap. 2 βαρύοζος LQA. (καὶ ἄλιθος superscr. H2): ἄριζος pap. Orib.: ἀριοξος P: ἄρυσος ///////// (c. 9 litt. ἢ βαρύοζος? del. E2) E: ἄλιθος Di: quam aer ut aura rapiat (ἀερίζουσα?) Dl εὐτόνον F καὶ ἄλιθος om. Di ἔτι] ἔστι Q δὲ] τε E 3 διεξασμένη E: ἐξασμένη pap. PLHADi: ἐξαμμένη Orib.: ἐξαμμένη (σ superscr.) F: separans se sicut capilli Dl μόνας P 4 ἐμφερός pap.: ἐμφερῶς Orib.EODi: ἐμφερῆ A: correxi τριτις P 5 post δὲ (alt.) add. καὶ Di ἐμφερέστατος ἄγαν αὐτῇ E 6 ἄγαν om. Orib. ὡς μὴ E ὑποστύφοντα A 7 δὲ] μέντοι H μὲν om. ODi 8 δὲ (alt.)] γὰρ Q 10 ἔτι τε pap.: ἐπί τε Di ἐπὶ om. HDiOrib. pap. ποσάν P: post ποσόν 2 litt. del.΅ E2 τι addidi 11 τε om. Orib.EO 12 γένει μάλιστα ἡ αἰγυπτιακή E2 14 λιθον P τυρῶδες pap. Orib.Di, superscr. A2: cum quodam igniculo caloris Pl. ἀναπνέουσαν FA 15 post στυπτικήν add. ἀποθεραπευτικήν Di: mg. add. (cum ?? in textu) καθαρτικήν E, fort. recte cf. Dl 16 ἀποκαθαρτικὴν τῶν ἐπισκ. EDi ἀνακαθαρτικήν Q τήκουσαν QDi 19 fort. ἡ χαλκῖτις καὶ αἱμορρ.] αἱμορραγίας τε Di 20 τε addidi 21 ἄφθαν τε E ὠφελεῖ Di: om. reliqui, correxi 22 καὶ (alt.) addidi e Di: ῥεύματα δὲ E)

πρὸς δὲ νομὰς σὺν ἁλσὶ διπλοῖς, πιτυριάσεσι δὲ σὺν ὄρρῷ 6 πίσσης καταχριόμεναι, κονίδων τε καὶ φθειρῶν καὶ πυρικαύτων σὺν ὕδατι καταχριόμεναι βοήθημα, οἰδήμασί τε καὶ μασχαλῶν καὶ βουβώνων δυσωδίαις κατάχριστοι. πρὸς δὲ ἔμμηνα καὶ πρὸς ἀσυλλημψίαν συνεργεῖ πρὸ τῆς συνόδου παρατεθεῖσα τῷ στόματι τῆς ὑστέρας καὶ ἔμβρυα ἐκτινάσσει· ἐπουλίσι τε καὶ σταφυλαῖς καὶ παρισθμίοις ἐπιτήδειοι καὶ στόματι, καὶ πρὸς ὦτα καὶ αἰδοῖα σὺν μέλιτι ἐπίχριστοι.

107 θεῖον δὲ ἄριστον ἡγητέον τὸ ἄπυρον καὶ λαμπυρίζον τῇ χρόᾳ, διαφανές τε καὶ ἄλιθον, τοῦ δὲ πεπυρωμένου τὸ χλωρόν τε καὶ εὐλιπές. γεννᾶται δὲ πλεῖστον ἐν Μήλῳ καὶ Λιπάραις.

θερμαίνει δὲ τὸ προειρημένον καὶ διαφορεῖ καὶ πεπαίνει [*](1 SIM. Pl. 189 eup. I 129 (159) — Pl. 188 eup. I 125 (156) — Pl. 189 D. eup. I 130 (160) — Pl. 189 eup. I 190 (194) — Pl. l. s. eup. I 180 (189) — 3 Pl. 189 eup. I 204 (199) — 5 Pl. 189 eup. I 200 (196) — eup. I 107 (147) — 7 Pl. 190 eup. I 178 (186) — 8 Pl. 185 eup. I 113 (149) — 9 eup. II 78 (292) 95 (300) — 11 Pl. 190 eup. I 80 (134) 85 (136) 86 (137).) [*](13 SIM. Pl. XXXV 174 sq. (e S. N.), unde Isid. XVI 1, 9 — 16 Pl. 176. Zop. (Orib. II 588) — D. eup. II 31 (242) Zop. (Orib. II 569) — P1 177 eup. II 35 (249) — schol. Nic. Th. 44. Pl. 177. eup. II 39 (252) — Pl. 176. eup. I 129 (159) — Pl. 176. eup. I 115 (150) 130 (160).) [*](13 EXC. Orib. XIII s. v. (θεῖον — Λιπάραις), cf. Orib. V 79 (D.). Gal. XII 217. Aet. II 54. Ps. Gal. simpl. s. v. sulphur.) [*](1 λεπριῶσι E χυλῷ DiDl: φύλλοις ἢ χυλῷ E: φύλλοις reliqui, at cf. Pl. l. s. 189 lepras cum suco olerum.: D. eup. I 129 (159) στυπτηρία κεκαυμένη σὺν κράμβης χυλῷ ἢ ὑγρὰ ἑψηθεῖσα σὺν μέλιτι καταχριομένη ἑψηθεισα P 2 καὶ (pr). om. P τε om. O καὶ (alt.) om. O πτερύγια Q χυμέθλαις QDi 3 καταντλούμεναι E: καταιονουμένης Q 4 καὶ addidi κεκαυμένης om. OE, superscr. H2, cf. D. eup. I 204 στυπτηρία πᾶσα κεκαυμένη μετὰ κηκίδος καὶ τρυγὸς ὄξους 5 δὲ (alt.)] τε E ὀρρῷ πίσσης] ὀρόβῳ καὶ πίσσῃ ADi, superscr. H2: ὀρόβω καὶ ὑγρᾶ πίσση E, at cf. D. eup. I 107 ὀρρῷ πίσσης μετὰ στυπτηρίας (ex libris) 6 post πίσσης add. σμήχουσι Di 7 βοήθημα addidi e Di post βοήθημα sic pergit Di εἰσὶ δὲ καὶ μασχαλῶν καὶ βουβώνων δυσωδίαις κατ. μασχάλης PL, 8 καὶ βουβώνων om. OE, at cf. Dl alerum putredinem et femorum iniuncta conpescet πρὸς δὲ ἔμμηνα] ἡ δὲ μηλία HADi δὲ om. E 9 συνεργεῖ] σὺν ἐρίῳ E συνεργεῖ inconcinne dictum 11 στόμασι QDi) [*](13 num. cap. ψοα´  O: ψοζ Di: ριε E tit. περὶ θείου QDi δὲ om. Orib. 15 τε om. Orib.PF εὐλαμπές E δὲ om. Orib. λιπάραις E: λιπάρᾳ reliqui: nascitur in insulis Aeoliis Pl. 16 τὸ προειρημένον i. e. sulpur vivum, c. Pl. l. s. 175)

2 κατασπᾷ ὑποθυμιαθέν, καὶ λέπρας, ἔτι δὲ λειχῆνας καὶ ὄνυχας λεπροὺς αἴρει τετεβινθίνῃ μιγὲν ῥητίνῃ. σὺν ὄξει δὲ καταχριόμενον ποιεῖ μὲν καὶ πρὸς λέπρας, αἴρει δὲ καὶ ἀλφούς. ἰᾶται δὲ καὶ σκορπίων πληγὰς μιγὲν ῥητίνῃ, σὺν ὄξει δὲ καταχριόμενον θαλαττίου δράκοντος καὶ σκορπίου πληγὴν παραιτεῖται· παύει καὶ τοὺς καθʼ ὅλον τὸ σῶμα κνησμοὺς σὺν νίτρῳ σμηχόμενον.

ἀποκαθαίρει δὲ καὶ ἴκτερον κοχλιαρίου πλῆθος ἐπιπασσομένου τῷ ποτῷ ἢ μετὰ ᾠοῦ ῥοφητοῦ λαμβανόμενον· καὶ πρὸς κόρυζαν δὲ καὶ πρὸς κατάρρουν ποιεῖ, καὶ ἱδρῶτας στέλλει καταπασσόμενον, καὶ ποδαγρικοὺς σὺν νίτρῳ καὶ ὕδατι καταχρισθὲν ὠφελεῖ, καὶ δυσηκοίαν ὑποθυμιώμενον διὰ σίφωνος. θεραπεύει καὶ ληθαργικοὺς ὑποθυμιώμενον, αἱμορραγίας τε ἴσχει, θλάσεις τε ὤτων σὺν οἴνῳ καὶ σμύρνῃ καταχριόμενον ἰᾶται.