De Iudaeorum Vetustate sive Contra Apionem

his igitur hunc modum habentibus uirtus legislatoris est meliora considerare et his, qui usuri sunt legibus quas posuerit, satisfacere, quia rectae sunt, populi uero est, ut in omnibus quae sunt constituta perduret et neque felicitate procedente neque calamitatibus aliquid horum inmutet.

dico igitur nostrum legislatorem quorumlibet qui memorantur legislatorum antiquitate praecedere: Lycurgus enim et Solon et Zaleucus Locrenus et omnes qui apud Graecos mirabiles sunt nouelli atque recentes quantum ad illum comparati esse noscuntur, quando nec ipsum nomen legis fuisse olim apud Graecos agnoscitur;

testis Homems est, qui nusquam in opere suo hoc usus est nomine; non enim secundum legem, sed indefinitis sententiis et regum praeceptionibus populus regebatur. unde etiam multo tempore permanserunt tantum moribus utentes et non scripto et multa horum semper secundum euentum casuum permutantes.

noster uero legislator antiquus existens, hoc etenim undique manifestum est etiam apud eos [clarum], qui semper contra nos loquuntur, [*]( LBR, CP, e. — Cosmas Exc. Peir. A, ed. pr. ) [*]( 1 legyptime R debeant] ex debeant rasura B debeanC L 2 hunc in modum e modum] mundum L 3 usilri B (rec. man. corrent) legibus-sunt] om. P satifacere B quia rectae sunt] add, interpres est] om. R fortasse recte cum textu Graeco ut] bis postiit P 7 quorumlibet, rumlibet in ras. B 8 procedere R ligurgus CrRC in marg. L4 etenim R 9 laleucus R graecus R mirabile R llfuissetlZ 12 agnoscitur] in ras. Bx notum R 13 non enim secundum legem] 00SI γὰο̩ ἠν (scil, νόμος) ϰατὰ to!jtov (i. e. Ομηρον 14 indifinitis LBReP indifflnitis C ὰρίσταις Cosmaa regpm L 15 unde] a;f ou (t. e. ̔Ομήρου) 16 moribus-scripto] ἔ́ϑεσιν ὰγράϕοις χρώμενοι mom ribus] manibus (s. JL2) L maribus Cr morribus C 17 casuum euentum tr. C permittentes e noster uero sqq.] hine incipiunt Excerpta Peiresciana codicis Turonensis ab Iulio Wollenberg edita, quae textum Graecum a § 156-174 continent cfr. Niesii praef. in Iosephi opp. IV p. VIII sqq. 18 lator legis B existens] abest ab Exc Peir hoc] non P 19 etiam, iam erasum in B clarum] glossema puto archetypo intrusum qui semper] quis gp B quis 8 p CP locuntur LBCP )

Primitus autem eius magnitudinis opera uideamus.

ille namque progenitorum nostrorum relinquentium Aegyptum et ad terram propriam remeantium multa milia sumens ex plurimis et inpossibilibus rebus cautissime liberauit, et<enim> inaquosam eos et multum arenosam oportebat transire uiam bellaque deuincere et filios ac uxores praedamque belli seruare,

in quibus dux egregius et consiliarius sapientissimus et tutor ueracissimus fuit uniuersorum; omnem siquidem multitudinem in semet ipsum pendere fecit et, cum omnia quae uellet persuadere posset, in nullo horum uindicauit sibimet potestatem, sed in quo maxime tempore potentatum sibimet arrogant et tyrannidem praesules rerum et populum frequenter plurima iniquitate uiuere consuescunt,

in hac ille potentia constitutus e diuerso magis iudicauit agendum pie [*]( LBR, CP, e. — Exc. Peir. A, ed. pr. ) [*]( 1 conaciliatorem L 2 magnum] interpres addidit \' totius] oXyjv scil. instructionem legis uitae] nitae lege desideramus, sed Exc Peir τω̃ν νόμωνpraebent constringens] παραλαβώνExc Peir A 3 suasis e excipere] ex percipere corr. Bl firmissimam] P firmissima LBRC firmissime e 4 indita scientia] Taaot A si; rill Bekker et ExcPeir inclyta e 5 Primitus-uideamus] ὶ̀δωμεν δὲttov epfmv aotoS to πρω̃tov (itpa»tov to tr. ExcPeir) μεγαλει̃ον primus R aut R magnitudinis, nis ex nes corr. L1 7 propriam terram tr. R assumens R ex plurimis] i* πολλω̃νΑ om. Exc Peir 8 liberauit] διέσωσεν εἰς ἀσϕά- Xeiav etenim,enim add.Niese 9 multum arenosam] πολλύψαμμον Exc Peir πολλὴν ψάμμον Λ10 bellaque] πολέμους Exc Peir Λ πολεμίους Niesepraedam R belli] ed. Venet. 1510 bella codd e bello ed. Mediol. 1513 6jjlo5 .. μαχομένους, bellantes conic. Guenther 12 et tutor ueracissimus] om. R nniuersorum] abest ab ExcPeir 13 pedere B pondere P facit Le 14 persuaderet P posset] hic sequuntur in Graecis avti too ϰελευσϑέντος quae spuria iudicauit Niese in nullo—potestatem] aiç coSejtiav οὶϰείαν ἔλαβενtaota πλεονεξίν uendicauit R 15 maximo e potestatum C potestatem e 16 populorum R 17 uiuere] abest a Graecis 18 constitutos B constitus P pie] om. P. )

praebere sequacibus bona uoluntate et maximis actibus in singulis casibus usus est. quapropter recte iudicabat ducem atque consiliatorem se deum habere et primitus sibimet satisfaciens, quia secundum illius uoluntatem uniuersa gereret atque tractaret, credidit modis omnibus oportere, ut etiam apud plebem haec opinio permaneret; nam qui deum respicere suam uitam credunt delinquere non praesumunt.

huiusmodi quidem noster legislator fuit, non magus, non fallax, sicut derogatores iniuste pronuntiant, sed quales apud Graecos.

gloriantur fuisse Minum et post eum legislatores alios. namque quidam eorum leges positas a Mino dicebant, alii uero eas in Apollinem et uaticinium Delphicum referebant siue pro ueritate hoc credentes, seu facile suadendum populo [*]( LBR, CP, e. — Exc. Peir. A, ed. pr. ) [*]( 1 aliis] aXXois Exc Peir τοι̃ς ).ao!ç A aequitatemj euvoiav ipse] οὐτος abxbq A 2 cunctis] R cunctos LBCPe fortasse recte si ex αὺτοῡς (sic A) ortum est firmisaimamj βεβαιωτάτηνed. pr. βεβαιωτὴνΑ 3 bona] ϰαλη̃ςοοv, ex quo fortasse uero inseres in singnlis casibus] ἐπιτυγχανομένων4 recte] ϰαλω̃ς Exc Peir εἰϰότως A indicabat] ivo- μιζε Exc Peir ἐνομίζομενΑ 5 consciliatorem LB deum] ϑει̃ονΑ \' TOV fva Exc Peir 6 uniuersam R 8 qui] que Le q s. Ll deum] dum e 10 noster] auTos ἡμω̃ν A TiuiBv Exc Peir magis R 11 sed] si B quales] οἰους A otov ed. pr. ExcPeir? 12 floriantur (g initio uocis superscr. L3) LB Minum] scripsi eminum LRP eminum B emnium C Eimnum e Mww Minoem ed. Venet, 1510 alii e namque—14 referebant] ot fifcv yap a\'jTu>v to1>; νόμουςὑποτίϑενται(ύποτίϑεσϑαι Exc Peir), 6 õi ye (Te om. Exc Peir) Mivws έλεγενótt (GTa\' Exc Peir) EtÇ xov \'AkoX- Xtu xat Tb ΔελϕιϰὸνaoTo5 (auTob? Exc Peir) μαντει̃ονΤas twv νόμωνjtavtsiaç (τὰς—μαντείας om. Exc Peir) avsoepEV (avEoepov ExcPeir) corrupta sunt haec, Excerptorum fere lectionem secutus est interpres 13 quiddam R a Mino] Niese animo L animo BReCP, a Ioue ed. Venet. 1510 satis sagaciter eas] alias R 14 appollonem (quod in appillonem L2 in apollinem B1 corr.) LBP Delphicum] ed. Venet, 1486 delficam codd e Pythiae ut uidetur memores 15 seudendum L iudicantes populo tr. Le populo] abest a Graecis )

qui uero praecipuas instituerit leges uel qui iustissime de dei fide cognouerit, licet hoc ex ipsis legibus facta comparatione conspicere; iam enim de ipsis tempus est disputandi.

igitur infinitae quidem particulatim gentium atque legum apud cunctos homines differentiae sunt: alii siquidem monarchis, *** alii uero populo potestatem reipublicae commiserunt.

noster uero legislator nihil horum intendens ueluti, si quis hoc dicendo mensuram transcendat uerbi, diuinam rempublicam declarauit deo principaliter conuersationem nostram atque potestatem excellenter adsignans,

et satisfaciens eum cunctos inspicere tamquam causam bonorum omnium uniuersis hominibus existentem et, quaecumque contigit eos in angustiis supplicasse, illius non latuisse uoluntatem nec quicquam eorum, quae gessere, uel si quid aliquis apud semet ipsum potuit cogitare.

unum uero eum esse monstrauit et ingenitum, inmutabilem per tempus aeternum et omni specie mortali pulchritudine differentem et t que nobis notum, qualis [*]( LBR, CP, e. — Exc. Peir. Euseb A, ed. pr. ) [*]( 1 qui uero] tl; õ\'т,v o leges instituerint e qui iustissimej ti; 6 StxatoTata Exc Peir A ed. pr. rfjs διϰαιοτάτηςEuseb 2 de dei fide] rcept . rij; tou ϑεοο̃ πίστεωςExc Peir A ty;? ... περὶ ϑεοῡ πίστεως? Euseb cognouerint e 3 conspicere] e conspiceret codd iam-disputandi] absunt ab Exc Peir 4 gentium] saviLv ExcPeir A ἐϑω̃νEuseb 5 sunt. alii] inter haec uerba apud Euseb leguntur solum: ϰεϕαλωδω̄ςav eKtot \'nç 6 manarchis∗∗∗] μοvαρχίαιςοl se Tati; oXiyujv δυναστείαις7 nosterlegislator] absunt ab ExcPeir 8 dicendum R 9 declarauit] aitEtrtev A ἀπέδειξεEuseb Exc Peir deo principaliter] ϑεω̩̄õs μα̃λλον μόνω̩Exc Peir A ϑεω̩̃ Euseb 10 excellenter] excellentem R abest a Graecis eum] IxeTvov ExcPeir εἰςexeTvov A 11 cunctis R inspicere] à<popãv ExcPeir etipopav A tamquam-existentemj wç atTtov jjiv aTravTtov ovTa tdiv ἀγαϑω̃νa (a om. Exc Peir A) xotvjj TE iraotv ἀνϑρώποιςuitap/et 12 contingit MeP 12 supplicasse] in A sequuntur interpolata nec] neque e 14 aliquis] aliquid P semet et ipsum P 15 unum uero] Sva 81 ExcPeir 5va yoov A aXX1 Euseb eum] cum R et] xat om. ExcPeir <et> immutabilein R inmutabilemque C 1\'.al in Graecis adest 16 etternum C in A lectio est interpolata 17 et que] LBPe elllque C et quod R in margine apponunt siglum B (t. e. requiras Dziatzkio mo-)

haec itaque ut de deo saperent prudentissimi Graecorum quia quidem eruditi sunt illo utique sciendi praebente principia, nunc dicere praetermitto, quia uero optima et congrua dei naturae atque magnificentiae sunt, ualde testantur. Pythagoras enim et Anaxagoras et Plato et post illos philosophi Stoici et paene cuncti uidentur de diuina sapuisse natura.